1. Zvini hi tiyisekako hi zvona?

 KOTA vanhu va Jehovha, ha zvi tiva ku wa hi randza nguvhu niku i lava ku hi hanya khwatsi hi laha zvi kotekako hi kona. (Rom. 8:35-39) Ha kholwa kambe ku contlhe cikhati a ku tirisa matshinya ya milayo ya Bhibhiliya zva vhuna. (Isa. 48:17, 18) Hambulezvo, zvini hi faneleko ku maha loku hi kumana ni zvikarato zva ku hi wa nga zvi rindzelangi?

2. Zvikarato muni hi nga kumanako nazvo niku a zvikarato lezvo zvi nga hi maha hi ti wutisa yini?

² A malandza wontlhe ya Jehovha ma lwisana ni zvikarato. Hi cikombiso, a wokari laha ngangweni a nga hi khunguvanyisa hi ndlela yo kari. Hi nga babya laha ka ku hi nga ha zvi koti ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha. Hi nga tshuka hi welwa hi khombo ga ntumbuluko kutani ku xanisiwa hi kota ya kukholwa ka hina. Loku hi kumana ni zvikarato lezvo, hi nga karateka hi ti wutisa lezvi: ‘Hikuyini lezvi zvi ndzi humelelako? Kasi ndzi no wonha yini? Jehovha a nga no tsika ku ndzi katekisa ke?’ Wa tshuka u ti zwisa lezvo? Loku u ti zwisa lezvo, u nga mbheli ntamu. A kutala ka Vakustumunyu va Jehovha va tshuka va ti zwisa lezvo. — Lis. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Zvini hi nga gondzako ka Lisimu 34:19?

³ Lera Lisimu 34:19. Wona zvilo zvimbiri zva lisima ka lisimu leli: Co sangula, a valulamileko va kumana ni zvikarato. Ca wumbiri, Jehovha wa hi tlhatlhisa ka zvikarato zva hina. Makunu, Jehovha i hi tlhatlhisisa kuyini? A yin’we ya tindlela ku hi vhuna ku zvi tiva ku hi ta kumana ni zvikarato futsi tikweni legi. Hambu lezvi Jehovha a hi tsumbisako ku hi ta kuma litsako loku hi mu tirela, a nga hi tsumbisi ku hi nga ta kumana ni zvikarato. (Isa. 66:14) I hi kuca ku hi veka kupima ka lezvi hi to ti buza hi  zvona cikhatini ci tako — a cikhati leci u tova ni wutomi legi a lavako ku hi ti buza hi gona kala kupindzuka. (2 Kor. 4:16-18) Na ha ha rindzela cikhati leco, Jehovha i hi vhuna ku timisela siku ni siku hi simama ku mu tirela.— Miko. 3:22-24.

4. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

⁴ Zvezvi a hi woneni lezvi hi nga gondzako ka malandza ya Jehovha yo tsumbeka, ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya ni ya masiku ya hina. Kota lezvi hi to zvi wona, a lisine hi ku hi nga kumana ni zvikarato. Kanilezvi, loku hi tsumba Jehovha a nga ta tshuka a tsandzeka ku hi vhuna. (Lis. 55:22) Laha hi bhulako hi vanhu lavo, ti wutise ku: ‘Zvini ndzi nga wa ta maha ka ciyimo leci? A matimu lawa ma ndzi vhunisa kuyini ku simama ndzi tsumba Jehovha? Zvini ndzi nga gondza ndzi nga zvi tirisako wutomini ga mina?

5. Zvikarato muni lezvi Jakobe a nga vangelwa hi Labani? (Wona mufota wa kapa.)

⁵ A malandza ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya ma kumene ni zvikarato zva ku ma wa nga zvi rindzelangi. Wona cikombiso ca Jakobe. A papayi wakwe i no mu ruma kuya teka sati cikari ka vana va Labani, a xaka gabye gi nga khozela Jehovha, a tlhela a mu tsumbisa ku Jehovha i ta mu katekisa. (Gen. 28:1-4) Jakobe a se maha lezvi a nga byeliwa. I no suka Khanani aya kaya ka Labani. Labani i wa hi ni vanhanyana vambiri — Leya na Rakeli. Jakobe i no navela Rakeli, a nhanyana wa Labani loyi wa ndzisana, va guma va zwana ku a mu tirela 7 wa malembe kasi a teka n’wana wakwe. (Gen. 29:18) Kanilezvi, a zvilo zvi no famba cibhabha. Labani i no mu kalavela a chadha na Leya, loyi wa nhondzo. Loku ku hundzile vhiki, Labani i no vhumela ku Jakobe a chadha na Rakeli; kanilezvi aku i fanele ku ranga hi ku mu tirela 7 wa malembe kambe. (Gen. 29:25-27) Ka mabhindzu lawa Labani a nga maha na Jakobe kambe, i wo mu kalavela. Labani i no xolola Jakobe hi 20 wa malembe! — Gen. 31:41, 42.

6. Zvikarato muni zvin’wani lezvi Jakobe a nga kumana nazvo?

⁶ Jakobe i kumene ni zvikarato zvin’wani. I wa hi ni ngango wa hombe, kanilezvi a vana vakwe a hi contlhe cikhati va nga hanyisana khwatsi. Va zile va xavisa ni makabye wabye Josefa aya wukhumbini. Simeyoni na Levhi va chakisile vito ga ngango wabye ni ga Jehovha. A hi lezvo basi; i felwe hi sati wakwe, Rakeli, na a kari a pswala n’wana wabye wa wumbiri. Ahandle ka lezvo, zvi bohile ku Jakobe a rura a ya Gibhite hi kota ya ndlala lomu tikweni gabye.— Gen. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Jehovha i mu kombisile kuyini Jakobe lezvaku wa mu randza?

⁷ Hambu lezvi Jakobe a nga kumana ni zvikarato zvontlhe lezvo, a nga tshukangi a tsika ku kholwa ka Jehovha ni zvitsumbiso zvakwe. Jehovha yenawu i no komba Jakobe lezvaku wa mu randza. Hi cikombiso, hambu lezvi Labani a nga mu xolola, Jehovha i no katekisa Jakobe a kuma titshomba. Hi nga alakanyela lezvi Jakobe a nga mu bongisa zvona Jehovha a cikhati leci a nga tlhela a kumana na Josefa — a n’wana loyi ku nga hundza cikhati co leha na a ti byela ku i file! A wunghana go tiya legi Jakobe a nga hi nago na Jehovha hi gona gi nga mu vhuna ku a timisela zvikarato lezvi a nga kumana nazvo. (Gen. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Loku hiva ni wunghana go tiya na Jehovha, hinawu hi nga zvi kota ku timisela zvikarato lezvi hi kumanako nazvo na hi nga zvi rindzelangi.

8. Zvini lezvi Hosi Dhavhidha a nga zvi lava ku maha?

 ⁸ Hosi Dhavhidha a zvi kotekangi ku a maha zvontlhe lezvi a nga zvi xuva ntirweni wa Jehovha. Hi cikombiso, i wa zvi lava nguvhu a ku mu akela tempeli Nungungulu. I no mu byela mixuvo leyo Natani. Natani a mu hlamula, aku: ‘Maha zvontlhe zvi nga mbilwini ya wena, hakuva Nungungulu i zvin’we na wena.’ (1 Kro. 17:1, 2) Hi nga alakanyela lezvi a magezu lawo ma nga mu tiyisisa zvona Dhavhidha. Kuzvilava i no tekela ku sangula ku longisela kasi a maha ntiro lowo wa hombe.

9. Zvini a nga maha Dhavhidha a cikhati a ngazwa mahungu yo kala kunandziha?

⁹ Hambulezvo, Natani, a muphrofeti wa Jehovha, gi noca a tlhela ka Dhavhidha ni mahungu yo kala kunandziha. Ka “wusiku” galego, Jehovha i no ruma Natani kasi ku ya byela Dhavhidha lezvaku a hi yena a to mu akela tempeli; kanilezvi, i ta akelwa hi n’wana wakwe. (1 Kro. 17:3, 4, 11, 12) Zvini a nga maha Dhavhidha a cikhati a ngazwa mahungu lawo? I no cica makungo yakwe, a veka kupima ka zvin’wani, ku nga ku hlengeleta mali ni materiyali lawa ma nga wa ta laveka kasi a n’wana wakwe Solomoni a aka hi wona. — 1 Kro. 29:1-5.

10. Jehovha i mu katekisisile kuyini Dhavhidha?

¹⁰ Zvalezvi Jehovha a nga byela Dhavhidha lezvaku a hi yena a nga wa ta mu akela tempeli, i no maha civhumelwano naye. I no mu tsumbisa ku a wokari a humako lixakeni lakwe i wa ta fuma kala kupindzuka. (2 Sam. 7:16) Hi nga alakanyela lezvi Dhavhidha a to tsakisa zvona misaveni yiswa a cikhati a to tiva lezvaku o hanya 1000 wa malembe yo tsakisa na a fumelwa hi Jesu, a Hosi yi humako hi lixakeni lakwe! A matimu lawa ma hi vhuna ku wona lezvaku hambu loku hi nga zvi koti ku maha zvontlhe hi zvi xuvako ntirweni wa Jehovha, zva koteka ku na ku hi ni makatekwa ya ku ne a hi ma pimisi, lawa hi to ma kuma cikhatini ci tako.

11. Makatekwa muni lawa a maKristu ya zana ga malembe go sangula ma nga ti buza hi wona hambu lezvi Mufumo wu nga kala ku chikela hi cikhati leci ma nga ci rindzela? (Mitiro 6:7)

¹¹ A maKristu ya zana ga malembe go sangula ma kumene ni zvikarato zvo kala ma nga zvi rindzelangi. Hi cikombiso, va wa wu rindzela hi mahlo yo pswhuka a Mufumo wa Nungungulu, kanilezvi va wa nga zvi tivi a ku wu ta chikela rini. (Miti. 1:6, 7) Makunu, zvini va nga maha? Va no tshama va khomekile ntirweni wa kuchumayela. Laha a mahungu ya ma nene ma nga kari ma hangalaka, va no zvi wona khwatsi ku Jehovha wa katekisa a kutikarata kabye.— Lera Mitiro 6:7.

12. Zvini ma nga maha a maKristu ya zana ga malembe go sangula a cikhati leci ku nga hi ni ndlala?

¹² Ka nguva yo kari, ku nova ni “ndlala ya hombe misaveni yontlhe.” (Miti. 11:28) Ni maKristu ya zana ga malembe go sangula a ma ponangi a ndlala leyo. Phela va xanisekile nguvhu hi ndlala leyo! A zvi kanakanisi ku a tihloko ta mingango ti karatekile tiku hi ta wu hlayisisa kuyini a ngango. Ahati a vaswa lava va nga hi ni mixuvo ya ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha ke? A ku va zvi wonisile ku i chukwana ku nyimanyana? Kani a maKristu lawo ma wa hi ka ciyimo muni, ma no ti zwananisa ni ciyimo ciswa. Va no simama ku chumayela hi ni yihi ndlela yi nga koteka, va tlhela va avela maKristu ya le Judhiya lezvi va nga hi nazvo kasi ku ti hanyisa hi zvona. — Miti. 11:29, 30.

13. Makatekwa muni lawa a maKristu ma ma kumileko a cikhati leci ku nga hi ni ndlala?

¹³ Makatekwa muni lawa a maKristu ma ma kumileko a cikhati leci ku nga hi ni ndlala? A maKristu lawa ma nga nyikiwa zva ku ti hanyisa hi zvona, ma zvi wonile khwatsi lezvaku Jehovha i wa va vhuna. (Mat. 6:31-33) Va randzene nguvhu kambe ni maKristu-kuloni lawa ma ngaya ma ya va vhuna. Lava va nga maha minyikelo, kutani va nga va vhuna hi tindlela tin’wani, va kumile litsako hi ku nyika. (Miti. 20:35) Laha vontlhe va nga kari va ti zwananisa ni ciyimo leco ca ciswa, Jehovha i no va katekisa.

14. Zvini zvi humeleleko Bharnabhasi na Pawule niku give gihi wuyelo ga kona? (Mitiro 14:21, 22)

¹⁴ A maKristu ya zana ga malembe go sangula ma wa tolovela ku xanisiwa hi kota ya kukholwa  ka wona; ka zvikhati zvin’wani ne na ma nga zvi rindzelangi. Hi nga alakanyela lezvi zvi nga humelela Bharnabhasi na mupostoli Pawule a cikhati va nga kari va chumayela le Listra. A vanhu va rangile hi ku mu amukela khwatsi Bharnabhasi na Pawule va tlhela va va ingisela. Kanilezvi, hi ndzhako ka cikhati, a valala va no guma va “kucetela citshungu”, a vokari cikari kabye va gandla Pawule hi maribye va mu siya na va alakanya ku i file. (Miti. 14:19) Kanilezvi, Bharnabhasi na Pawule va no simama ku chumayela ka matshamu man’wani. Give gihi wuyelo ga kona? Va no maha “vapizani vo tala” va tlhela va tiyisa maKristu-kuloni hi cikombiso cabye. (Lera Mitiro 14:21, 22.) Lezvi Bharnabhasi na Pawule va nga kala ku rereka hi kota ya ku vhukelwa na va nga zvi rindzelangi, ku vhunekile vanhu vo tala nguvhu. Loku hi nga tsiki ku maha ntiro lowu Jehovha a nga hi ruma ku maha, hinawu hi ta kuma makatekwa.

15. Zvini u gondzileko ka cikombiso ca Makabye Macmillan?

¹⁵ Kusuhani ni lembe ga 1914, ku ni lezvi a vanhu va Jehovha va nga zvi rindzela ku zvi maheka. Wona lezvi zvi nga wuliwa hi Makabye A. H. Macmillan. A ku fana ni votala cikhatini leco, Makabye Macmillan i wa pimisa ku i wa hi kusuhani ni ku kuma nchachazelo wakwe wa kuya tilweni. Ka kanelo a vekileko hi Setembro wa 1914, i wulile lezvi: “Leyi kuzvilava i kanelo yo gumesa ndzi vekako.” A lisine hi ku yi wa nga hi yo gumesa. Hi ndzhako ka cikhati, Makabye Macmillan i no guma a tsala lezvi: “Kuzvilava a vokari va hina hi no hatlisela ku ti byela ku hi ta tekela kuya tilweni.” I no tlhavinyeta aku: “Leci hi nga fanele ku maha ku simama hi khomekile ntirweni wa Hosi.” Makabye Macmillan i no simama a khomekile futsi. I wa ti tsitsirita nguvhu kuchumayeleni. Ive ni thomo ga ku tiyisa vamakabye vo tala va nga khomilwe hi kota ya ku nga ti ngheniseli ka politika. I simamile a tsumbeka aya mitlhanganweni ya bandla hambu cikhati a nga khosahele. Makabye Macmillan i vhunekisile kuyini hi ku simama a khomekile ntirweni wa Jehovha laha a nga kari a rindzela nchachazelo wakwe? Hi 1966, laha ku nga kiyela kutsongwani kasi afa, i no tsala lezvi: “A kukholwa ka mina nyamutlha ku tiyile nguvhu a ku hundza kale.” Hi nga wona tshamela ga gi nene legi hontlheni hi nga gi pimanyisako, nguvhunguvhu loku hi kumana ni zvikarato zvo kala hi nga zvi rindzelangi! — Mah. 13:7.

16. Cikarato muni leci Makabye Herbert Jennings ni sati wakwe va nga kumana naco na va nga ci rindzelangi? (Jakobe 4:14)

¹⁶ A kutala ka vanhu va Jehovha va lwisana ni mababyi yo kala va nga ma rindzelangi. Hi cikombiso, ka matimu yakwe ya wutomi, Makabye Herbert Jennings b i tlhamusele lezvi yena ni sati wakwe va nga kari va tsakisa zvona hi ciavelo cabye le Gana kota varumiwa. Hambulezvo, hi kufamba ka cikhati, i no khomiwa mababyi ya hombe ya ku tshama na a nga xalalangi. Makabye Jennings i no tshaha Jakobe 4:14, a tlhamusela lezvi va nga ci wonisa zvona a ciyimo leco ca ciswa, aku: “Ku no chikela ‘mandziko’ loyi hi nga kala hi nga mu rindzelangi.” (Lera.) I no tsala lezvi: “Hi no vhumela ciyimo lezvi ci nga tshamisile zvona, hi wona ku i chukwana hi tlhela Canadá [kasi ndzi ya tiriwa mababyi], hi siya vanghana va hina vo tala hi nga va randza nguvhu le Gana.” Jehovha i vhunile Makabye Jennings ni sati wakwe a ku simama va mu tirela hi kutsumbeka hambu lezvi va nga hi ni cikarato leco.

17. A cikombiso ca Makabye Jennings ci va vhunisile kuyini van’wani?

 ¹⁷ A magezu yo huma mbilwini ya Makabye Jennings ma nga ka matimu yakwe ya wutomi ma khumbile van’wani. A makabye wo kari wa cisati i tsalile lezvi: “Lezvi ndzi nga ti zwisa zvona a cikhati ndzi nga lera ndzima leyi ndzi wa nga se tshuka ndzi ti zwisa lezvo. . . . A ku tiva ku zvi bohile ku Makabye Jennings a tsika ciavelo cakwe kasi a khatalela lihanyo la yena, zvi ndzi vhunile ku ndziva ni mawonela ma nene hi ciyimo ca mina.” A makabye mun’wani, yenawu i no tsala lezvi: “A ndzhako ka ku tira 10 wa malembe kota dhota, zvi lavile ku ndzi gi tsika hi kota ya mababyi yo kari ya mapimo. Ndzi wa tshamela ku ti wona na ndzi nga vhuni nchumu laha ka kuza ndzi karateka loku ndzi lera tindzima ta matimu ya wutomi. . . . Kanilezvi, a matimu ya kutimisela ka Makabye Jennings a ma no ku ndzi vhuna nguvhu.” Lezvo zvi hi alakanyisa ku loku hi kumana ni zvikarato na hi nga zvi rindzelangi hi timisela, hi nga tiyisa van’wani. Hambu loku a wutomi ga hina gi nga fambisi lezvi hi nga zvi rindzela, a van’wani va nga hi wona kota cikombiso ci nene mhakeni ya ku timisela ni ku kombisa kukholwa. — 1 Ped. 5:9.

18. Kota lezvi zvi kombisiwako laha ka mufota, u gondza yini ka tshango ga makabye loyi wa le Nigéria?

¹⁸ A kutala ka vanhu va Jehovha va kari va xanisiwa hi makhombo yo kota ntungu wa COVID-19. Hi cikombiso, a makabye wo kari wo felwa hi nuna le Nigéria i wa ni zvakuga zva zvitsongwani niku i wa nga hi na mali. Ka mixo yo kari, a nhanyana wakwe i no mu wutisa ku loku va bhika kopo yo gumesa ya maroxa lawa va nga hi nawo vaga, va wa ta sala va hanya hi yini. A makabye loyi i no byela nhanyana wakwe aku i wa nga hi na mali ne zvakuga zvin’wani, kanilezvi va wa ta pimanyisa a noni ya le Zarefate — va bhika zvakuga zvo gumesa vaga va rindzela Jehovha hi mbilu yontlhe. (1 Tih. 17:8-16) Ne na va nga se sangula ku pimisa ku va ta fihlula yini siku lego, va no nyikiwa zvakuga hi vamakabye-kuloni, va ntlawa wa ku lamulela timhango. A zvakuga lezvo zvi wa ringana ku vaga mavhiki mambiri ni kuhundza. A makabye loyi i no guma aku ne i wa nga zvi pimisi ku Jehovha i zvi zwile zvontlhe lezvi a  nga kari a bhula ni nhanyana wakwe. Kunene, loku hi tsumba Jehovha a cikhati hi kumanako ni zvikarato hi nga zvi rindzelangiko, a wunghana ga hina naye gi nga tiya nguvhu.— 1 Ped. 5:6, 7.

19. I xanisa muni leyi Aleksey Yershov a nga kumana nayo?

¹⁹ Ka malembana lawa, a kutala ka vamakabye va hina va vhukelwa ne na va nga zvi rindzelangi. Wona lezvi zvi nga humelela Makabye Aleksey Yershov, a tshamako le Rússia. A cikhati leci makabye Yershov a nga bhabhatiswa hi 1994, a vanhu va Jehovha le Rússia va wa ti buza hi kutlhatlheka ko kari. Hambulezvo, ka malembana lawa, a ciyimo ci cicile. Hi 2020, Makabye Yershov i no nghenelwa laha kaya kakwe va secha muti wontlhe va tlhela va mu tekela zvilo zvakwe zvo tala. Andzhako ka tihweti to kari, a mufumo wu no mu nyika nandzu. A co bayisa nguvhu hi ku va mahile ciboho ca ku mu nyika nandzu lowo na va ti seketela ka vhidhio yi nga gravhariwa hi wokari ku nga hundza lembe na a ti maha ku khwatsi o zvi tsakela a ku gondza Bhibhiliya. A hi kubayisa ka zvona!

20. Makabye Aleksey Yershov i gi tiyisisa kuyini a wunghana gakwe na Jehovha?

²⁰ Ku ngava lezvaku kuve ni wuyelo go kari ga gi nene lezvi Makabye Aleksey Yershov a nga kumana ni xanisa leyo? Ina, give kona. A wunghana gakwe na Jehovha gi tiyile nguvhu zvezvi. I wula lezvi: “Zvezvi mina ni sati wa mina hi khongela zvin’we hi kukhandzakanya. Ndza zvi wona ku loku Jehovha i wa nga hi vhuni na hi nga zvi koti a ku timisela a cikarato leci.” I tlhavinyeta aku: “A ku ti mahela cigondzo ca mina zva ndzi vhuna loku ndzi mbhela ntamu. Ndzi ehleketa hi cikombiso ca malandza yo tsumbeka ya cikhatini ci hundzileko. Lomu ka Bhibhiliya ku na ni matimu yo tala ma kombako lisima la ku simama hi rula hi tsumba Jehovha.”

21. Zvini hi gondzileko ka ndzima leyi?

²¹ Zvini hi gondzileko ka ndzima leyi? Tikweni legi hi hanyako ka gona, hi nga kumana ni zvikarato zva ku ne hi wa nga zvi rindzelangi. Kanilezvi, contlhe cikhati Jehovha wa ma vhuna a malandza yakwe loku ma mu tsumba. Kota lezvi wu wulako a mutsalo-tshinya wa ndzima ya hina, ‘a makhombo ya loyi a lulamileko manyingi; kanilezvi Jehovha wa mu hlanguta ka wona wontlhe.’ (Lis. 34:19) A hi simameni ku veka kupima ka lezvi Jehovha a hi vhunisako zvona, na ku nga hi ka zvikarato lezvi hi kumanako nazvo. Loku hi maha lezvo, hi nga fana na Pawule hiku: “Zvilweni zvontlhe ndzi na ni ntamu hi kota ya loyi a ndzi tiyisako.”— Filp. 4:13.