Paulo i ngalo: “A cikhati leci mina ni primo wa mina hi nga sangula kulwa, ndzi no mu khoma hi nkolo ndzi mu tlimba. Ndzi wa lava ku mu daya.”

Marcos i ngalo: “Loku ndzi hi kaya, a ndzi hlweli ku zangara hambu loku ku nga hi na zvigelo ca ku zangara. Ndzi nga fayetela zvibya, zvilo zvo hlakana hi zvona, kutani zvontlhe ndzi zvi kumako.”

A kutala ka hina a hizi hi chikela ka zviyimo lezvi. Hambulezvo, hontlheni zva tshuka zvi hi karatela ku ti khoma, hakuva hi thapelwe hi ciwonho ca Adhamu, a wanuna wo sangula. (Rom. 5:12) A kufana na Paulo na Marcos, a vokari zva va karatela ku ti khoma. A van’wani zvi nga ha va karatela a ku ti khoma ka maalakanyo yabye. Hi cikombiso, va tshama hi ku pimisa a zvilo lezvi zvi va chavisako kutani zvi va mbhetako ntamu. A van’wani zva va karatela a ku ala ku kucetelwa ku maha wubhayi, kun’wa nguvhu byala, kutani ku tirisa madroga.

Lava va kalako va nga ti khomi ka lezvi va zvi pimisako, ni lezvi va zvi xuvako, ni lezvi va zvi mahako va nga wonha a wutomi gabye. Kanilezvi, hina hi nga potsa a wuyelo lego go biha. Hi ndlela muni? Hi ku gondza kuva vo ti khoma. Kasi ku hi vhuna ku gondza kuva vo ti khoma, hi ta kambisisa zviwutiso zvinharu. 1) Zvi wula yini kutikhoma? 2) Hikuyini zvi nga zva lisima? 3) Hi nga gondzisa kuyini kuva ni tshamela legi, gi nga gin’we ga “mihandzu ya moya”? (Gal. 5:22, 23) Hi ta gumesa hi wona lezvi hi nga mahako loku ka zvikhati zvin’wani hi tshuka hi tsandzeka ku ti khoma.

A munhu wa kutikhoma a nga mahi nchumu hi kuya hi lezvi a ti zwisako zvona ka cikhati caleco. I ti khoma ku wulawula kutani ku maha zvilo hi ndlela yi nga tsakisiko Nungungulu.

Jesu i kombile lezvi a kutikhoma zvi wulako zvona. A Bhibhiliya gi: “A cikhati a nga rukatelwa, a nga rukatelangiwo; laha a nga kari a xaniseka, a nga dzukiselangi, kanilezvi i no nyikela mhaka ka Loyi a lamulako hi kululama.” (1 Ped. 2:23) Jesu i kombisile a kutikhoma loko a cikhati a valala vakwe va nga mu hleka na a hi laha mhandzeni ya hlomulo. (Mat. 27:39-44) Mahlweni ka cikhati co kari, i kombisile kutikhoma ka hombe a cikhati leci a varangeli vo biha va wukhongeli va nga zama a ku mu phasa kuwulawuleni kakwe. (Mat. 22:15-22) I hi siyele cikombiso ka lezvi a nga maha a cikhati leci a vaJudha vo kari va nga zangarile va rola maribye kasi va muba. Wutshan’wini ga ku phota, “Jesu i no fihlala a gumesa a huma lomu tempeleni”. — Joh. 8:57-59.

Hi nga zvi kota ku pimanyisa a cikombiso ca Jesu? Ina, hi nga zvi kota hi ndlela yo kari. Mupostoli Pedro i tsalile lezvi: “Kristu i xanisekile hi kota ya n’wina, a mu siyela a cikombiso kasi mu landzela a nkondzo wakwe.” (1 Ped. 2:21) Hambu lezvi hi nga vanhu vo kala kumbhelela hi nga landzela a cikombiso ca Jesu ca kuva munhu wo ti khoma. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku hi maha lezvo?

Hi fanele kuva vanhu va kutikhoma kasi hi tsakelwa hi Jehovha. Hambu loku hi hi ni malembe yo tala na hi tirela Jehovha, hi nga luza a wunghana ga hina naye loku hi nga ti khomi ka lezvi hi mahako ni lezvi hi wulawulako.

Wona a cikombiso ca Mosi, loyi a nga ‘hi munhu wo rula nguvhu ku hundza vanhu vontlhe va nga laha misaveni’. (Mitse. 12:3) Andzhako ka malembe yo tala na a timisela a kungurangura ka vaIzrayeli, ka siku go kari Mosi i no tsandzeka ku ti khoma. I no zangara ku ku phum a cikhati leci a vaIzrayeli va nga tlhela va kungurangura hi ku vhumala mati. I no wulawula hi ndlela ya hava ni vanhu aku: ‘Zwanani makunu, n’wina vahluwuki! Hina hi ta mu humesela mati ka legi ribye ke?’ — Mitse. 20:2-11.

Mosi i no tsandzeka ku ti khoma. A nga mu nyikangi wudzundzo Jehovha hi kota ya cihlamaliso leci a nga maha ca ku va nyika mati. (Lis. 106:32, 33) Kota wuyelo ga kona, Jehovha a nga mu vhumelelangi lezvaku a nghena Tikweni ga Citsumbiso. (Mitse. 20:12) Mosi kuzvilava i ti layile kala afa hi kota ya lezvi a nga tsandzekile ku ti khoma. — Deu. 3:23-27.

Hi gondza yini? Hambu loku hi hi lisineni hi cikhati co leha, a hi faneli ku tshuka hi wulawula hi ndlela yi nga kombisiko cichavo ni lava va hi zangarisileko kutani lava va lavako ku kawukiwa. (Efe. 4:32; Kol. 3:12) Lisine lezvaku a cikhati leci hi khosahalako, zvi nga tshuka zvi hi karatela a kuva ni lihlazva-mbilu. Kanilezvi alakanya Mosi. A hi lavi ku goha zvontlhe lezvi hi tsumbekileko hi maha ntirweni wa Jehovha, hi kota ya ku tsandzeka ku ti khoma. Zvini hi nga mahako kasi hi gondza kuva ni tshamela legi ga lisima?

Khongela u kombela moya wo basa. Hikuyini? Hi ku a kutikhoma gin’we ga mihandzu ya moya wa Nungungulu, niku Jehovha i nyika moya wakwe lava va mu kombelako. (Luka 11:13) Hi ku tirisa moya wakwe, Jehovha i hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi zvi kota ku ti khoma. (Filp. 4:13) A nga tlhela a hi vhuna kuva ni mihandzu yin’wani ya moya, yo kota lirandzo, leyi yi to maha ku zvi olova a ku hi zvi kota ku ti khoma. — 1 Kor. 13:5.

Ti wonele zvontlhe zvi nga mahako lezvaku zvi ku karatela a ku ti khoma. Hi cikombiso, ti wonele ka tisaite ta Internet ni zvihungato zvi kombisako mahanyela ya hava. (Efe. 5:3, 4) Hi lisine, hi fanele ku potsa zvontlhe zvi nga hi ringako lezvaku hi maha zvilo zvo biha. (Mav. 22:3; 1 Kor. 6:12) Hi cikombiso, loyi zvi olovako ku a ringiwa ku maha  wubhayi zvi nga lava ku a potsa hi kumbhelela a ku lera mabhuku ma wulawulako hi lirandzo a ku patsa ni ku sixtira mafilmi ya kona.

Zvi nga tshuka zvi hi karatela a ku ingisa a wusungukati legi. Hambulezvo, loku hi maha mizamo Jehovha a nga hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi zvi kota ku ti khoma. (2 Ped. 1:5-8) I ta hi vhuna ku ti khoma ka lezvi hi pimisako, hi wulawulako ni lezvi hi zvi mahako. Kota cikombiso ca lezvo, Paulo na Marcos, lava va kumbukilweko kusanguleni, va zvi kotile a ku gondza ku ti khoma va nga ha mahi zvilo hi ndlela ya hava. Wona cin’wani cikombiso ca makabye wokari, loyi a kutala ka zvikhati a nga zangarela a vafambisi-kuloni va mimovha laha kuza va holova. Zvini a nga maha xungetano hi mhaka leyi? I wula lezvi: “Ndzi no khongela nguvhu siku ni siku. Ndzi gondza a tindzima ti nga wulawula hi kutikhoma ndzi tlhela ndzi khoma mavhesi yo kari ya Bhibhiliya hi hloko. Kanilezvi hambu lezvi ndzi ti karatako hi malembe yo tala, zva ha ndzi vhuna a ku sangula siku na ndzi hi ni kungo ga ku simama ndzi rula. Loku ndziya ka wutshamu go kari ndzi hatla ndzi suka kasi loku a ruwa gi tala hi mimovha ndzi nga swireki.”

Ka zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hi tsandzeka ku ti khoma. Loku lezvo zvi humelela, zvi nga hi dhanisa a ku tshinela ka Jehovha hi mukhongelo. Kanilezvi, hi cikhati leco hi faneleko ku khongela nguvhu. Hikwalaho, neti u tsandzeka ku ti khoma khongela ka Jehovha. U kombela ku tsetselelwa u tlhela u kombela ku a ku vhuna ku ti yimisela ku nga tlheli u phinda a ciwonho caleci ca cin’we. (Lis. 51:9-11) U nga alakanyi lezvaku Jehovha a nga ta wu ingisela a mukhongelo wa wena wo huma mbilwini. (Lis. 102:17) Mupostoli Johani i hi alakanyisa lezvaku a nkhata wa N’wana wa Nungungulu “wa hi basisa zviwonhweni zvontlhe”. (1 Joh. 1:7; 2:1; Lis. 86:5) Alakanya lezvaku Jehovha i kuca malandza yakwe lezvaku ma tsetselela hi kuphindaphinda. Hikwalaho, hi nga tiyiseka lezvaku yenawu i ta hi tsetselela. — Mat. 18:21, 22; Kol. 3:13.

Jehovha i swirekile a cikhati leci Mosi a nga tsandzeka ku ti khoma le ciwuleni. Hambulezvo, Jehovha i mu tsetselele. A Mhaka ya Nungungulu yi tlhela yi wula lezvaku Mosi cikombiso ca ci nene ca kukholwa. (Deu. 34:10; Mah. 11:24-28) Jehovha a nga tsikangi Mosi a nghena Tikweni ga Citsumbiso, kanilezvi i ta mu vhuxa kasi a hanya Paradhiseni laha misaveni a tlhela a mu nyika thomo ga ku hanya kala kupindzuka. Hinawu hi ngava ni thomo lego loku hi simama ku ti karatela kuva ni tshamela legi ga lisima, a kutikhoma. — 1 Kor. 9:25.