1. Cini ci hi nyikako litsako la hombe?

 JEHOVHA i lava lezvaku hi tsaka. Ha zvi tiva lezvo hakuva a litsako wun’we wa mihandzu ya moya wo basa. (Gal. 5:22) Kota lezvi loyi a nyikako a tsakako nguvhu a ku hundza loyi a amukelako, hizwa litsako la hombe nguvhu a cikhati hi ti tsitsiritako ntirweni wa kuchumayela hi tlhela hi vhuna vamakabye va hina hi tindlela to hambanahambana. — Miti. 20:35.

2-3. a) Kota zvi kumbukiwako ka Va Le Galatiya 6:4, zvilo muni zva zvimbiri zvi to hi vhuna ku simama hiva ni litsako ntirweni wa Jehovha? b) Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

² Kota lezvi zvi tsalilweko ka Va Le Galatiya 6:4, mupostoli Pawule i komba zvilo zvimbiri zvi nga hi vhunako ku simama hiva ni litsako. (Lera.) Co sangula: A kungo ga hina gi fanele kuva ku mahela Jehovha lezvi zvi nga ntan’wini wa hina. Loku ku hi lezvaku ha mu mahela lezvi zvi nga ntan’wini wa hina hi fanele ku tsaka. (Mat. 22:36-38) Ca wumbiri: Hi fanele ku potsa ku ti fananisa ni van’wani. Kani gi tshamisile kuyini a wutomi ga hina, kani zvini hi gondzisilweko kutani zvilo zvin’wani hi zvi kotako ku maha, hi fanele ku bonga Jehovha. Hakuva Jehovha hi yena a nga hi nyika zvontlhe lezvo. A cin’wani kambe, loku a van’wani va zvi kota ku maha zvotala ntirweni wa kuchumayela a ku hundza hina, hi fanele ku tsaka hi lezvi va zvi kotako ku maha zvotala kasi ku dzundza Jehovha. A hi ku khwatsi vo zama ku ti kombekisa a ku va zvi kota ku maha zvotala. Hikwalaho, wutshan’wini ga ku palisana navo hi fanele ku gondza ka cikombiso cabye.

³ Ka ndzima leyi hi ta wona lezvi hi nga mahako loku hi ti zwisa ku khwatsi a hi zvi koti ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha. Hi ta tlhela hi wona lezvi hi nga gi tirisisako zvona ni gihi wutlhari hi nga nago ni lezvi hi nga gondzako ka zvikombiso zva van’wani.

4. Zvini zvi mbhetako ntamu a vamakabye vo kari? Nyika cikombiso.

⁴ A vamakabye vo tala va mbhela ntamu hi lezvi va kalako va nga ha zvi koti ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha hi kota ya tanga kutani hi kota ya mababyi. Lezvo zvi humelele Carol. I vile ni thomo ga ku tira lomu ku nga hi ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli. Ka cikhati leco, i fambisile 35 wa zvigondzo zva Bhibhiliya a tlhela a vhuna vanhu vo tala lezvaku va ti nyikela ka Jehovha va tlhela va bhabhatiswa. Carol i mahile zvotala ntirweni wa Jehovha! Kanilezvi, i no guma a sangula ku babya nguvhu, zvi nga ha koteki a ku a suka laha kaya. Carol i wula lezvi: “Ndza zvi tiva ku hi kota ya mababyi a zvi koteki a ku ndzi tira a ku fana ni van’wani. Kanilezvi, ndzi ti zwisa ku khwatsi a ndzi ti tsitsirite ntirweni wa Jehovha. Leyo i yimpi ya hombe ndzi nga ka yona, ya lezvi ndzi zvi xuvako ku maha ni lezvi ndzi zvi kotako ku maha.” Carol i lava ku mu mahela zvotala Jehovha. Niku lezvo zva dzundzeka! A hi tiyisekeni ku Jehovha wa tsaka hi lezvi Carol a ti karatelako ku maha.

5. a) Zvini hi faneleko ku ti alakanyisa loku a ku tsandzeka ku maha lezvi hi nga zvi lava zvi hi mbheta ntamu? b) Hi kuya hi mifota, a makabye loyi i simamisa kuyini a ku maha lezvi zvi nga ntan’wini wakwe?

⁵ Loku ku hi lezvaku wa mbhela ntamu hi lezvi u kalako u nga zvi koti ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha, ti wutise lezvi: ‘Zvini Jehovha a lavako ku ndzi maha?’ Jehovha i lava ku u maha lezvi zvi nga ntan’wini wa wena zvezvi. Ehleketa hi mufananiso lowu: A makabye wo kari wa cisati a nga ni 80 wa malembe, i mbhela ntamu hi lezvi a kalako a nga ha zvi koti ku ti tsitsirita ntirweni wa kuchumayela a ku khwatsi hi lezvi a nga maha a cikhati a nga hi ni 40 wa malembe. I alakanya ku hambu lezvi a mahako zvotala, Jehovha a nga zvi tsakeli. Kanilezvi, a ku lisine lelo? Ehleketa hi lezvi: Lezvi a makabye loyi a nga maha zvontlhe zvi nga hi ntan’wini wakwe ntirweni wa Jehovha a cikhati a nga hi ni 40 wa malembe ni lezvi a ha simamako ku maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wakwe hambu lezvi a nga ni 80 wa malembe, zvi wula ku a nga se tshuka a nyima ku ti tsitsirita ntirweni wa Jehovha. Loku hi sangula ku alakanya lezvaku lezvi hi mahako a zvi eneli kasi ku tsakisa Jehovha, hi fanele ku ti alakanyisa lezvaku Jehovha hi yena a zvi wonako a ku lezvi hi mahako zva mu tsakisa kutani ahihi. Loku hi maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina, Jehovha i ta tsaka nguvhu! — Ringanisa na Matewu 25:20-23.

6. Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca Maria?

⁶ Zvi nga vevuka a ku hi kuma litsako loku hi veka kupima ka lezvi hi zvi kotako ku maha, wutshan’wini ga lezvi hi kalako hi nga zvi koti. Wona cikombiso ca makabye wo kari waku hi Maria, loyi a xanisiwako hi mababyi ma mu mahako a nga zvi koti ku maha zvotala ntirweni wa kuchumayela. Kusanguleni i no mbhela ntamu a tlhela a tizwa na a nga vhuni nchumu. Kanilezvi i no ehleketa hi ciyimo ca makabye wo kari lomu bandleni loyi a nga zvi kotiko ku fambafamba hi kota ya mababyi, a guma a boha ku mu vhuna. Maria i ngalo: “Ndzi no maha malulamiselo ya ku chumayela naye hi telefone ni mapapilo. Contlhe cikhati hi nga chumayela zvin’we, ndzi wa tlhela kaya na ndzi tsakile hi ku tiva lezvaku ndzi zvi kotile a ku vhuna makabye wa mina.” Hinawu hi nga engetela litsako la hina loku hi veka kupima ka lezvi hi zvi kotako ku maha, wutshan’wini ga lezvi hi kalako hi nga zvi koti. Kanilezvi, u nga gi tirisisa kuyini a wutlhari ni ntamu u nga nawo kasi ku maha zvo tala ntirweni wa Jehovha?

7. Wusungukati muni legi mupostoli Pedro a nyikileko maKristu?

⁷ Ka papilo gakwe go sangula, mupostoli Pedro i kucile maKristu lezvaku ma tirisa wutlhari ni ntamu wabye kasi ku vhuna makholwa-kuloni. Pedro i tsalile lezvi: “Hi kuya hi  lipimo la cinyikiwo leci a mun’we ni mun’wani a nyikilweko, i wa ci tirise kasi ku tirela van’wani kota nandza ga gi nene ga tipswalo ta Nungungulu.” (1 Ped. 4:10) A hi faneli ku chava ku tirisa a wutlhari ga hina hi ku alakanya ku a van’wani va nga khunguvanyeka kutani ku mbhela ntamu. Loku hi maha lezvo, hi ta ngha hi nga mu maheli zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina Jehovha hi ku chava van’wani.

8. Hi kuya hi 1 Va Le Korinte 4:6, 7, hikuyini hi nga faneliko ku gwirela vamakabye hi wutlhari legi hi nga nago?

⁸ Lisine ku hi lava ku tirisa wutlhari ga hina kasi hi mu mahela zvontlhe hi zvi kotako Jehovha, kanilezvi a hi faneli ku gwirela vamakabye hi kota ya wutlhari lego. (Lera 1 Va Le Korinte 4:6, 7.) Hi cikombiso, kuzvilava u na ni wutlhari ga ku sangula khwatsi a zvigondzo zva Bhibhiliya. U nga tsiki ku tirisa wutlhari lego! Kanilezvi, a kuva ni wutlhari ga ku sangula zvigondzo zva Bhibhiliya ni ku gwirela vamakabye hi wutlhari lego, zvilo zvimbiri zvo hambana nguvhu. A hi nga zvi veke laha kaku u zvi kotile a ku sangula cigondzo ca Bhibhiliya ntirweni wa kuchumayela. U zvi lava nguvhu a ku hlawutela a vamakabye va ntlawa wa wena wa simu a tshango lego. A cikhati u chikelako, u kuma lezvaku ku na ni makabye mun’wani a hlawutelako ku i zvi kotile ku nyikela a revhista kuchumayeleni. Wona ku yena i no kota ku nyikela revhista; wena u no sangula cigondzo ca Bhibhiliya. Maku zvini u to maha? Wa zvi tiva ku a vamakabye va ntlawa wa wena va ta tiyisiwa hi tshango lego, kanilezvi kuzvilava u nga boha ku gi hlawutela ka siku gin’wani kasi u nga mu mbheteli litsako a makabye loyi a nga kota ku nyikela revhista basi. Lezvo zvi wa tava ku kombisa wunene. Kanilezvi, lezvo a zvi wuli ku u fanele ku tsika ku sangula zvigondzo zva Bhibhiliya, loku u hi ni wutlhari lego gi tirise!

9. Hi fanele ku gi tirisisa kuyini a wutlhari ga hina?

⁹ Hi fanele ku alakanya lezvaku ni gihi a wutlhari hi nga nago, cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu. Hikwalaho, hi fanele ku tirisa wutlhari lego kasi ku vhuna bandla, na ku nga hi ku ti lavela vito. (Filp. 2:3) Loku hi tirisa ntamu wa hina ni wutlhari ga hina kasi ku tirela Nungungulu, hi tava ni zvigelo zva ku tsaka — a hi tsaki hi ku zama ku komba van’wani a ku hi va lisima a ku hundza vona, kanilezvi hi kuma litsako hi ku maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa hina kasi ku dhumisa Jehovha.

10. Hikuyini hi nga faneliko ku ti fananisa ni van’wani?

¹⁰ Loku hi nga ti woneli, hi nga phasiwa hi ntlhamu wa ku fananisa lezvi hi zvi kotako ku maha ni lezvi a van’wani va kalako va nga zvi koti. Hi cikombiso, a makabye wo kari wa veka khwatsi a tikanelo. Ku nga wutlhari legi a nga nago. Hambulezvo, a makabye loye i ti wona na a hi wa lisima nguvhu a ku hundza a makabye  mun’wani loyi a kalako a nga hi na wutlhari ga ku veka khwatsi tikanelo. Kanilezvi, hambu lezvi a makabye loyi a kalako a nga veki a tikanelo a ku fana na yena, i ni lirandzo hi van’wani, wa gondzisa khwatsi a vana vakwe niku i ti tsitsirita nguvhu ntirweni wa kuchumayela. Hi fanele ku bonga hi lezvi a vamakabye va zvi kotako a ku tirisa khwatsi a wutlhari legi va nga nago kasi ku tirela Jehovha ni ku vhuna van’wani.

11. Hikuyini hi faneleko ku zama ku landzela cikombiso ca Jesu?

¹¹ Lisine ku a hi faneli ku ti fananisa ni van’wani, hambulezvo hi nga vhuneka hi ku gondza ka zvikombiso zva malandza ya Jehovha yo tsumbeka. Jesu cikombiso ca cinene ca ku ci pimanyisa. Hambu lezvi a nga mbhelele, hi nga gondza ka matshamela yakwe yo saseka ni lezvi a nga mahisa zvona zvilo. (1 Ped. 2:21) Loku hi ti karatela ku landzela cikombiso ca Jesu hi laha hi zvi kotako hi kona, hi tava maKristu yo buvha hi tlhela hi hiseka ntirweni wa kuchumayela.

12-13. Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca Hosi Dhavhidha?

¹² Lomu ka Mhaka ya Nungungulu, ku na ni zvikombiso zvo tala zva malandza yo tsumbeka ya Jehovha hi nga zvi pimanyisako, hambu lezvi va nga hi vanhu vo kala kumbhelela. (Mah. 6:12) Ehleketa hi Hosi Dhavhidha, loyi Jehovha a ngaku “munhu a tsakisako mbilu ya mina”. (Miti. 13:22) Kanilezvi, Dhavhidha i wa nga mbhelelangi. Hikwalaho, i mahile zvihoxo zva hombe. Hambulezvo, cikombiso ci nene ka hina. Hikuyini? Hakuva a cikhati a nga kawukiwa a nga zamangi ku ti yimelela. Kanilezvi, i no vhumela wusungukati a tlhela a ti sola na zvi sukela mbilwini hi kota ya lezvi a nga maha. Hikwalaho, Jehovha i no mu tsetselela. — Lis. 51:3, 4, 10-12.

¹³ Hi nga gondza ka cikombiso ca Dhavhidha hi ku ti wutisa lezvi: ‘Zvini ndzi mahako loku ndzi nyikiwa wusungukati? Ndza tekela ku vhumela zvihoxo zva mina kutani ndzi zama ku ti yimelela? Ndza randza ku solasola van’wani? Ndza ti karatela ku kala ndzi nga ha phindi a zvihoxo zva mina?’ Loku u lera matimu ya malandza man’wani yo tsumbeka ma nga lomu ka Bhibhiliya, u nga ti wutisa zviwutiso zvo fana ni lezvi: A ku vonawu va yimisene ni zvikarato zvo fana ni lezvi ndzi yimisanako nazvo? Matshamela muni va nga ma kombisa yaku ndzi nga ma pimanyisa? Ka wontlhe matimu u lerako ti wutise lezvi: ‘Ndzi nga gi pimanyisisa kuyini a nandza legi go tsumbeka ga Jehovha?’

14. Hi nga vhunekisa kuyini hi zvikombiso zva vamakabye va hina?

¹⁴ Hi nga gondza kambe ka zvikombiso zva vamakabye lomu bandleni — kani vaswa, kani  vamakabye va kulileko hi tanga. Hi cikombiso, ehleketa hi makabye wo kari lomu bandleni ga wena a simamako ku tsumbeka hambu lezvi a lwisana ni zvikarato — kani o xanisiwa cikoleni, ku vhukelwa hi maxaka kutani ku ngha a xanisiwa hi mababyi yo kari! Matshamela muni ya manene a ma kombisako a makabye loye lawa u tsakelako ku ma pimanyisa? Loku hi gondza hi zvikombiso zva vamakabye va hina, hi ta kuma tindlela ta ku hi vhuna ku lwisana ni zvikarato hi kumanako nazvo. Handle ko kanakana, ha tsaka nguvhu hi kuva ni zvikombiso zva vamakabye lavo vo tsumbeka kasi ku zvi pimanyisa! — Mah. 13:7; Jak. 1:2, 3.

15. Wusungukati muni ga mupostoli Pawule gi nga hi vhunako ku simama hi tirela Jehovha na hi tsakile?

¹⁵ Hontlheni hi fanele ku ti karata kasi lomu bandleni kuva ni kuzwanana ni wumun’we. Wona cikombiso ca maKristu ya zana ga malembe go sangula. Ma wa hi ni wutlhari ni mitiro yo hambanahambana. (1 Kor. 12:4, 7-11) Kanilezvi, lezvo a zvi mahangi ku va zama ku palisana kutani ku holova. Wutshan’wini ga lezvo, Pawule i kucile a mun’we ni mun’wani wabye a ku a maha lezvi zvi nga laveka kasi “ku aka a miri wa Kristu”. Mupostoli Pawule i tsalele Va Le Efesusi aku: “Loku a ciro cin’we ni cin’wani ci tira khwatsi, a miri wontlhe wu ta kula wu ti aka hi lirandzo.” (Efe. 4:1-3, 11, 12, 16) A maKristu lawa ma nga ingisa a wusungukati ga Pawule ma mahile ku lomu bandleni kuva ni kurula ni wumun’we. A maKristu ya lisine nyamutlha, wonawu ma maha zvo fana.

16. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha? (Mahebheru 6:10)

¹⁶ Ti yimisele ku potsa ku ti fananisa ni van’wani. Gondza ka cikombiso ca Jesu u tlhela u ti karatela ku pimanyisa matshamela yakwe. Gondza ka zvikombiso zvi nga lomu ka Bhibhiliya ni zva vamakabye va hina nyamutlha. Laha u simamako ku mahela Jehovha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa wena tiyiseka lezvaku Jehovha ‘a hi munhu a nga lulamangiko wo kala a rivala a mitiro ya wena’. (Lera Mahebheru 6:10.) Simama ku tsaka hi ku tirela Jehovha na u tiyiseka lezvaku Jehovha wa tsaka nguvhu hi ku wona lezvi u ti karatisako zvona kasi ku mu dhumisa.