1. Zvini lezvi a votala va ti tsonako, niku hikuyini?

INYAMUTLHA ku ni vanhu vo tala nguvhu va Nungungulu va ti tsonako zvokari. A kutala ka vamakabye va hlawulile ku tshama va hi magwendza. A vokari va chadhileko va mahile ciboho ca ku nga pswali zvezvi. A mingango yo kari yi olovisile wutomi. Vontlhe va mahile zviboho lezvo hi cigelo caleci ca cin’we ca lisima — ku nga ku tirela Jehovha hi laha zvi kotekako hi kona. Va hanya na va tsakile va tlhela va tsumba lezvaku Jehovha i ta va nyika zvontlhe zvi nga cilaveko. Va ta tshuka va ti laya? Ahihi! Cini ci hi tiyisekisako? Hiku cikhatini ci hundzileko Jehovha i nyikile a malandza yakwe zvontlhe zvi nga laveka. Hi cikombiso, i katekisile Abrahama, a “papayi wa vontlhe lava va kholwako”. — Rom. 4:11.

2. a) Hi kuya hi Mahebheru 11:8-10, 16, hikuyini Abrahama a nga vhumela ku suka le Uri? b) Hi ta bhula hi yini ka ndzima leyi?

² Abrahama hi ku zvi randza kakwe, i no tsika a wutomi go tshamiseka le dhoropeni ga Uri. Hikuyini? Hakuva i wa rindzela “a dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine”. (Lera Mahebheru 11:8-10, 16.) Ka ndzima leyi, hi ta tiva ku cini a “dhoropa” lego? Zvikarato muni lezvi Abrahama a kumeneko nazvo a cikhati a nga rindzela a ku akiwa ka dhoropa lego? Hi nga maha yini kasi hi fana na Abrahama ni lava va landzelako cikombiso cakwe nyamutlha?

3. Cini a dhoropa legi Abrahama a nga gi rindzela?

³ A dhoropa legi Abrahama a nga gi rindzela Mufumo wa Nungungulu. A Mufumo lowo wu wumbiwa hi Jesu Kristu ni maKristu ma totilweko ya 144 000. Pawule i vitana a Mufumo lowu kota ‘dhoropa ga Nungungulu a hanyako, ku nga Jerusalema ga le tilweni.’  (Mah. 12:22; Kuv. 5:8-10; 14:1) Jesu i gondzisile vapizani vakwe a ku khongela lezvaku a Mufumo lowo wuta kasi a kurandza ka Nungungulu ku mahiwa laha misaveni, a kufana ni lezvi ku mahiwako le tilweni. — Mat. 6:10.

4. Hi kuya hi Genesisi 17:1, 2, 6, zvini lezvi Abrahama a nga zvi tiva xungetano hi dhoropa kutani Mufumo lowu Nungungulu a nga wu tsumbisa?

⁴ Xana Abrahama i wa zvi tiva lezvi a Mufumo wa Nungungulu wu nga wa ta xaxametiswa zvona? Ahihi. Hi malembe yo tala, lezvo zvi wa hi “cihundla co basa”. (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Kanilezvi i wa zvi tiva lezvaku a vokari ka vana vakwe va wa ta maha tihosi hakuva Jehovha i wa mu tsumbisile lezvo. (Lera Genesisi 17:1, 2, 6.) Abrahama i wa hi ni kukholwa ko tiya ka zvitsumbiso zva Nungungulu laha ka ku khwatsi i wo wona Loyi a Totilweko, kutani Mesiya, loyi a nga wa tava Hosi ya Mufumo wa Nungungulu. Hi zvalezvo zvi mahileko Jesu a byela a vaJudha va cikhatini cakwe aku: “A papayi wa n’wina Abrahama i wa xuva nguvhu a ku wona a cikhati ca mina, niku i ci wonile a tsaka.” (Joh. 8:56) Zva dlunyateka ku Abrahama i wa zvi tiva lezvaku a vokari va pswalo wakwe va wa ta wumba Mufumo lowu wu nga wa ta yimisiwa hi Jehovha niku i wa ti yimisele a ku rindzela Jehovha kasi a tatisa citsumbiso leco.

5. Hi zvi tivisa kuyini lezvaku Abrahama i wa rindzela a dhoropa legi gi yimisilweko hi Nungungulu?

⁵ Abrahama i zvi kombisile kuyini lezvaku i wa rindzela “a dhoropa” kutani Mufumo wu yimisilweko hi Nungungulu? Co sangula, i wa nga lumbi mufumo wo kari laha misaveni. I wa tshamela ku rura rura, a nga tshukangi ava ni wutshamu ga kala rini ne a nga seketelangi ni yin’we hosi laha misaveni. Ahandle ka lezvo, Abrahama a nga zamangi ku ti yimisela a mufumo wa yena wutsumbu. Wutshan’wini ga lezvo, i simamile a ku ingisa Jehovha niku i mu rindzele kasi a tatisa a citsumbiso Cakwe. Hi ku maha lezvo, Abrahama i kombisile a kukholwa ka hombe ka Jehovha. A hi kambisiseni a zvikarato zvo kari a nga kumana nazvo hi tlhela hi wona lezvi hi nga gondzako ka cikombiso cakwe.

6. Gi wa tshamisile kuyini a dhoropa ga Uri?

⁶ A dhoropa ga Uri legi Abrahama a nga suka ka gona gi wa hi gi nene, go tshamiseka, go chandza go vhikelwa khwatsi. Gi wa vhikelwe hi muru wo tiya gi randzelwa ka matlhelo manharu  hi minonga yo eta ya micongo. A vanhu va le Uri va wa wu tiva khwatsi matematika ni ku tsala. Niku zvi wonekisa ku khwatsi a vanhu vo tala le Uri va wa maha mabhindzu. A titlhari ta ku vhevhulela zvilo zva kale ti kumile maphepha yo tala ma nga tirisiwa ka mabhindzu. A tiyindlu ta vanhu ti wa mahilwe hi matijolo, a makhurisi ya tona ma pendiwa hi penda yo basa. A to kari ti wa hi ni 13 kutani 14 wa tikwaruto niku lomu ka makoredhori ku wa semendelwe.

7. Hikuyini zvi nga lava ku Abrahama a tsumba ku Jehovha i wa ta mu vhikela yena ni ngango wakwe?

⁷ Zvi wa lava ku Abrahama a tsumba lezvaku Jehovha i wa ta mu vhikela yena ni ngango wakwe. Hikuyini? Alakanya lezvaku Abrahama na Sara va tsikile a muti wabye wo tshamiseka le Uri kasi va ya hanya lomu ka matenda tikweni ga Khanani. Vona ni ngango wabye va wa nga ta ha vhikelwa hi muru wo tiya ni mati yo tala lawa ma nga randzele a dhoropa. Wutshan’wini ga lezvo, a valala vabye zvi wa ta va olovela a ku va va dhumela.

8. Cikarato muni leci Abrahama a kumeneko naco ka cikhati co kari?

⁸ Abrahama i mahile a kurandza ka Nungungulu. Kanilezvi ka cikhati co kari, i wa nga hi na zvakuga zva ku nyika a ngango wakwe. Ku wa hi ni ndlala ya hombe lomu tikweni legi Jehovha a nga mu byela kasi aya ka gona. A ndlala leyo yi wa hi ya hombe nguvhu laha ka kuza yena ni ngango wakwe va rura hi cikhati co kari vaya Gibhite. Hambulezvo, a cikhati a nga hi Gibhite, Faro a hosi ya tiko lego i no teka a sati wakwe. Hi nga alakanya lezvi Abrahama a nga karatekisa zvona kala ka cikhati leci Jehovha a nga maha ku Faro a tlhelisa Sara ka Abrahama. — Gen. 12:10-19.

9. Zvikarato muni lezvi Abrahama a kumeneko nazvo laha ngangweni wakwe?

⁹ Ku wa hi ni cin’wani cikarato ca hombe ngangweni wa Abrahama. Sara, a sati wakwe wo randzeka, i wa nga pswali. Zvi lavile ku va lwisana ni cikarato leco ca hombe hi malembe yo tala. Sara i no guma a nyikela Hagari ka Abrahama, kasi a va pswalela vana. Kanilezvi a cikhati leci Hagari a nga xura nyimba ya Ixmayeli, i no sangula ku chepeta Sara. A ciyimo ci no bindza nguvhu laha ka kuza Sara a hlongola Hagari. — Gen. 16:1-6.

10. Zvini zvi humeleleko wutomini ga Ixmayeli na Isaka, lezvi zvi nga wa ta maha ku Abrahama zvi mu karatela ku tsumba Jehovha?

¹⁰ Hi kufamba ka cikhati, Sara i no xura nyimba a mu pswalela mufana Abrahama, loyi a nga mu chula ku hi Isaka. Abrahama i wa va randza vontlhe vana vakwe, Ixmayeli na Isaka. Kanilezvi hi kota ya lezvi Ixmayeli a nga xanisa Isaka, zvi no boha ku Abrahama a hlongola Ixmayeli na Hagari. (Gen. 21:9-14) Andzhako ka malembe yo tala, Jehovha i no byela Abrahama lezvaku a maha muphahlo hi Isaka. (Gen. 22:1, 2; Mah. 11:17-19) Ka zviyimo lezvi zva zvimbiri, zvi wa lava ku Abrahama a tsumba ku Jehovha i ta tatisa zvitsumbiso zvakwe xungetano hi pswalo wakwe.

11. Hikuyini zvi nga lava ku Abrahama a rindzela Jehovha hi lihlazva-mbilu?

¹¹ Ndzeni ka cikhati leco, zvi lavile ku Abrahama a gondza ku rindzela Jehovha hi lihlazva-mbilu. A cikhati leci yena ni ngango wakwe va nga suka le Uri, kuzvilava i wa hi kwalomo ka 70 wa malembe ni ku hundza. (Gen. 11:31–12:4) I hanyile lomu matendeni hi cipimo ca 100 wa malembe a tlhela a rura makhati yo tala tikweni ga Khanani. Abrahama i file na a hi 175 wa malembe. (Gen. 25:7) Kanilezvi a nga wonangi Jehovha na a tatisa citsumbiso cakwe ca ku nyika a pswalo wakwe a tiko legi a nga hi ka gona. Ne a nga hanyangi laha ka kuza a wona dhoropa, a Mufumo wa Nungungulu, na wu yimisiwa. Hambulezvo, ku wuliwa lezvaku Abrahama i file na “a khosahele”, na a tsakile kambe. (Gen. 25:8) Hambu lezvi Abrahama a timiseleko zvikarato zvo tala, a kukholwa kakwe ku simamile ku tiyile a tlhela a xalala hi ku rindzela Jehovha. Cini ci nga mu vhuna ku timisela? Hiku wutomini gakwe gontlhe, Jehovha i mu vhikele a tlhela a mu hlayisa kota munghana wakwe. — Gen. 15:1; Isa. 41:8; Jak. 2:22, 23.

12. Zvini hi zvi rindzelako niku hi ta bhula hi yini zvezvi?

 ¹² A kufana na Abrahama hi rindzela dhoropa gi nga ni zviseketelo zva lisine. Hambulezvo, a hi rindzeli a ku gi akiwa, hakuva a Mufumo wa Nungungulu wu yimisilwe hi 1914, niku wa fuma hi ku mbhelela le tilweni. (Kuv. 12:7-10) Kanilezvi hi rindzela lezvaku wu fumela misava yontlhe hi kumbhelela. Laha hi rindzelako ku lezvo zvi maheka, hi nga kumana ni zvikarato zvo tala a ku fana ni lezvi Abrahama na Sara va nga kumana nazvo. Xana a malandza ya Jehovha ya masiku ya hina ma zvi kota ku landzela cikombiso ca Abrahama? A matimu ya wutomi ma humesiwako ka Murindzeli ma komba lezvaku a ku fana na Abrahama na Sara, a votala nyamutlha va na ni kukholwa ni lihlazva-mbilu. A hi bhuleni kutsongwani hi matimu yo kari hi tlhela hi wona lezvi hi nga gondzako ka wona.

13. Zvini u zvi gondzako ka matimu ya makabye Bill Walden?

¹³ Ti yimisele ku ti tsona zvokari. Loku hi lava lezvaku a Mufumo wa Nungungulu wu va wa lisima nguvhu ka wutomi ga hina, hi fanele ku fana na Abrahama, loyi a nga ti tsona zvokari kasi a tsakisa Nungungulu. (Mat. 6:33; Mar. 10:28-30) Wona cikombiso ca makabye Bill Walden. * A cikhati leci a nga sangula ku gondza ni Vakustumunyu va Jehovha hi 1942, i wa hi kusuhani ni ku gradhuwara kota njiniyela wa arquitetura le Univhersidhadhe ya Estados Unidos. A mugondzisi wa Bill i wa mu lavele wutshamu ga ku tira kona andzhako ka ku gradhuwara. Kanilezvi Bill i no ala. I no mu tlhamusela lezvaku i wa ti yimisele ku tirela Nungungulu hi laha zvi kotekako hi kona wutshan’wini ga ku veka kupima ka ntiro wa ku holela timali to tala. Hi ndzhako ka cikhatanyana, Bill i no khomiwa kasi a ya wusochweni. Hi cichavo i no ala a ku maha lezvo niku hi kota ya lezvo i no tsaliwa multa wa 10 000 wa madholari ni ku tshama 5 wa malembe paxweni. I no tshama malembe manharu basi lomu paxweni a guma a huma. Andzhako ka lezvo, i no rambiwa Cikoleni ca Gileyadhe a guma aya tira kota murumiwa lomu Afrika. I no gumesa a chadha na Eva, va tira zvin’we lomu Afrika, lezvi zvi nga lava ku va ti tsona  zvokari. Hi kugumesa, va no tlhela le Estados Unidos kasi va ya hlayisa a mamani wa Bill. Hi ku songa a matimu yakwe ya wutomi, Bill i: “Ndzi huma ni mihloti loku ndzi ehleketa hi lungelo legi ndzi vileko nago ga ku tirisiwa hi Jehovha hi cipimo ca 70 wa malembe ntirweni wakwe. Hi zvikhati zvo tala ndza mu bonga nguvhu Jehovha hi lezvi a ndzi vhunileko ku rangisa ntiro wakwe wutomini ga mina.” U nga zvi kota a ku tirela Jehovha ntirweni wa cikhati contlhe?

14-15. Zvini u gondzako ka matimu ya makabye Apostolidis ni sati wakwe?

¹⁴ U nga rindzeli ku zvontlhe zvi ku fambela khwatsi wutomini. Ka cikombiso ca Abrahama hi tivile lezvaku hambu lava va hendleletileko a wutomi gabye gontlhe kasi ku tirela Jehovha va kumana ni zvikarato. (Jak. 1:2; 1 Ped. 5:9) Lezvi zvi woneka khwatsi ka matimu ya Aristotelis Apostolidis. * Aristotelis i bhabhatisilwe hi 1946 le Grekiya niku hi 1952 i no tsumbisana ku chadha na Eleni, loyi yenawu a nga hi ni mixuvo ya moya yo fana ni leyi yakwe. Hambulezvo, Eleni i no sangula ku babya niku i no khomiwa a tumor lomu ka wongo. A tumor yi no susiwa, kanilezvi andzhako ka malembe matsongwani na va chadhile a tumor yi no tlhela yi wuya. A dhokodhela i no tlhela a mu maha operasawu, kanilezvi i no woma zviro zvo kari a tlhela a nga ha zvi koti a ku wulawula khwatsi. Hambu lezvi a nga babya ni ku xanisiwa hi mufumo ka cikhati leco, Eleni i no simama ku hiseka ntirweni wa Jehovha.

¹⁵ Aristotelis i no khatalela sati wakwe hi cipimo ca 30 wa malembe. Ka cikhati leco, i wa tira kota dhota, a tira ka kometi ya Migotsovanyano a tlhela a vhunetela a ku aka Salawu ya mitlhangano ya hombe. Hi 1987, Eleni i no humelelwa hi mhango a bayisiwa na a hi kuchumayeleni. I no bhaxara hi cipimo ca 3 wa malembe, a gumesa afa. Aristotelis i tlhamusela lezvi a zvilo lezvo zvi nga mu khumbisa zvona, i ngalo: “Ndzi kumene ni zvikarato zva tanani mu ta wona hi malembe yo tala. A zvokari ndzi wa nga zvi rindzelangi. Hikwalaho, zvi lavile ku ndzi simama ku timisela ni ku nga tsiki nchumu wu ndzi mbheta ntamu. Contlhe cikhati Jehovha wa ndzi nyika ntamu wu lavekako kasi ndzi hlula zvikarato lezvo.”  (Lis. 94:18, 19) Hi nga wona lezvi Jehovha a ma randzisako zvona a malandza yakwe ma mu mahelako zvontlhe ma zvi kotako hambu loku ma kumana ni zvikarato!

16. Wusungukati muni legi makabye Knorr a nga nyika sati wakwe?

¹⁶ Veka kupima ka zvilo zva ha tako. Abrahama i vekile kupima ka nchachazelo lowu Jehovha a nga wa ta mu nyika. Lezvo zvi mu vhunile ku hlula zvikarato lezvi a nga kumana nazvo. Makabye Audrey Hyde, i zamile ku veka kupima ka nchachazelo wakwe wa cikhatini ci tako, hambu lezvi a nuna wakwe wo sangula, Nathan H. Knorr, a nga dawa hi cancro, loyi wa wumbiri, Glenn Hyde, a nga khomiwa mababyi ya Alzheimer. * I wula lezvaku i vhunilwe hi lezvi makabye Knorr a nga mu byela na ku kiyela mavhiki matsongwani kasi afa. I wula lezvi: “Nathan i ndzi alakanyisile lezvi: ‘Loku a munhu afa na a tsumbekile, zvi tiyile ku a nchachazelo wakwe i ta wu kuma, niku a nga ta ha tshuka a xaniseka kambe.’ I no gumesa a ndzi kuca lezvi: ‘Veka kupima ka nchachazelo wa wena.’ . . . A engeta aku: ‘Tshama u khomekile — wutomini ga wena, zama ku tirela van’wani. Lezvo zvi ta ku vhuna ku kuma litsako.’” Hi nga wona wusungukati ga gi nene ga ku simama hi va mahela zva zvi nene van’wani ni ku ‘tsaka kutsumbeni’ ka hina! — Rom. 12:12.

17. a) Hikuyini hi nga ni zvigelo zva zvi nene kasi hi veka kupima ka zvilo zva ha tako? b) A ku maha lezvi zvi wuliwako ka Mika 7:7 zvi ta hi vhunisa kuyini ku ti buza hi makatekwa cikhatini ci tako?

¹⁷ Nyamutlha, hi na ni zvigelo zvo tala nguvhu ku hundza kale zvi hi mahako hi veka kupima ka lezvi zva ha tako. A zvilo zvi humelelako laha misaveni zvi komba lezvaku hi hanya kugumeseni ga masiku yo gumesa ya tiko. Zvezvinyana, a Mufumo wa Nungungulu, a dhoropa legi gi nga ni zviseketelo zva lisine, wu ta fumela zvilo zvontlhe laha misaveni. Cikhatini leco, zvi nga ta ha lava ku hi rindzela. Cikari ka makatekwa lawa hi to ti buza hi wona hi ta tsaka hi ku wona a varandzekako va hina na va vhuka hi ka vafileko. Ka cikhati leco, Jehovha i ta chachazela Abrahama hi kota ya kukholwa kakwe, ni lihlazva-mbilu lakwe, hi ku vhuxa yena ni ngango wakwe lezvaku va tlhela va hanya laha misaveni. U ta va kona kasi ku va hoyozela ke? Ina, u ta va kona loku u fana na Abrahama, hi ku ti yimisela ku ti tsona zvokari hi kota ya Mufumo wa Nungungulu, ni loku u simama kuva ni kukholwa hambu loku u kumana ni zvikarato, ni loku u gondza ku rindzela Jehovha hi lihlazva-mbilu. — Lera Mika 7:7.