Hikwalaho, va fanele ku alakanyela khwatsi a matirela ya cithumbwana leco ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya.

Jehovha i layile Adhamu na Evha a tlhela hi kufamba ka cikhati a laya Nowa ni ngango wakwe kambe aku: “Pswalani mu andza, mu tata misava.” (Genesisi 1:28; 9:1) Hambulezvo, a Bhibhiliya a gi wuli ku a maKristu ma fanele ku landzela nayo lowo. Hikwalaho, a patswa wun’we ni wun’wani wu fanele ku boha lezvaku wu ta vhala marumbu hi cikhati co kari kasi wu nga tekeli ku kuma vana kutani ku vhala kasi wu nga ha pswali van’wani vana. Zvini va faneleko ku zvi alakanyela?

A zviboho zva maKristu zvi fanele ku zwanana ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Hi cigelo leco, ma wa nga ta tshuka ma bhoxa nyimba kota ndlela ya ku potsa ku kuma n’wana. A ku bhoxa nyimba ku susa rumbu gaku hi magumo gi wa ta maha n’wanana. Lezvo zva lwisana ni lezvi a Bhibhiliya gi wulako xungetano hi ku nyika lisima a wutomi. (Eksodhusi 20:13; Jeremiya 1:5) Makunu, ahati a DIU ke?

A Murindzeli wa 1 ka Janeiro wa 1980 (maphajina 31-32 hi ciPutukezi) i wulawulile hi mhaka leyi. A kutala ka ma DIU ma nga hi kona ka cikhati leco ma wa hi zvithumbwana zvi nga petiwa lomu ka cibelekelo kasi ku vhalela nyimba. A ndzima leyo yi tlhamusele ku zvi wa nga tiveki khwatsi ku a zvithumbwana lezvo zvi tirisa kuyini. A titlhari to tala ta siyensya ti waku a DIU yi vhalela a wudzonyo lezvaku gi nga tlhangani ni mandza ya wasati kasi ku vanga nyimba. Loku lezvo zvi nga maheki, a ku vangiwi wutomi ga giswa ndzeni kakwe.

Kanilezvi ku wa zwala ku a wudzonyo ga tshuka gi hundza gi ya tlhangana ni tandza. A tandza lego gi wa tshuka gi kula lomu ka tubho leyi a tandza gi fambako hi yona giya lomu ka cibelekelo (trompa de Falópio), ku maheka lezvi va nge i gravidez ectópica. A zvikhati zvin’wani a tandza lego gi wa hundza giya lomu ka cibelekelo. Loku gi chikela seyo, a DIU yi wa gi vhalela ku kuma wutshamu laha ka sango ga cibelekelo, a nyimba yi huma. Lezvo zvi wa ta fana ni ku bhoxa nyimba. A ndzima leyo yi dayelele hi ku wula lezvi: “A muKristu loyi hakunene a ti wutisako ku a DIU ya ringana ku tirisiwa hi maKristu ke, i fanele ku gayela mhaka leyi na a hi ni cichavo leci a Bhibhiliya gi hi gondzisako kuva naco hi kubasa ka wutomi.” — Lisimu 36:9.

Kanilezvi kusukela loku a ndzima leyo yi humesilwe hi 1979, kuve ni kuandza ka hombe hi tlhelo ga zvipitali ni siyensya.

Ku humesilwe tixaka tin’wani ta timbiri ta ma DIU. A yin’we i DIU yi nga ni kobre yi nga sangula ku tirisiwa le Estados Unidos hi 1988. A yin’wani i DIU yi humesako ma hormona yi nga sangula ku xavisiwa hi 2001. Zvini zvi tivekako xungetano hi matirela ya cithumbwana leco?

DIU ya kobre: Kota lezvi zvi sinako zvi kumbukilwe, a zvithumbwana lezvo zvi vhalela ndlela a wudzonyo lezvaku gi nga hundzi lomu ka cibelekelo gi ya tlhangana ni tandza. Ahandle ka lezvo, zvi wonekisa ku khwatsi a kobre ni wudzonyo a zvi kumani, hikwalaho a kobre yi tira kota vhenene yo daya wudzonyo. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.) Ahandle ka lezvo, a zvithumbwana lezvo zva kobre zvi cica a sango ga cibelekelo.

DIU ya ma hormona: A DIU leyi yi na ni ma hormona yo fana ni lawa ma tako ka makininu yo vhala hi wona marumbu. A matirela ya ma DIU lawo ma fana ni yalawa ya kale, kanilezvi wona ma humesa ma hormona lomu ka cibelekelo. Ka vavasati vo kari, lezvo zvi maha ku va nga humesi mandza. Maku, loku a tandza gi nga hi kona, a gi na ku tlhangana ni  wudzonyo. A ma DIU lawa ma tlhela ma maha lezvaku a sango ga cibelekelo gi hlonga. * (Wona a tlhamuselo wa lahasi.) Ahandle ka lezvo, ma maha lezvaku a matana lawa ma nga laha nyangweni ya cibelekelo ma tiya. Lezvo zvi vhalela wudzonyo legi gi tako hi le ka citombo lezvaku gi nga chikeli lomu ka cibelekelo.

Kota lezvi zvi sinako zvi kumbukilwe, a ma DIU wontlhe ma cica a matshamela ya sango ga cibelekelo. Lezvo zvi wula ku loku a wasati a humesa tandza gi tlhela gi tlhangana ni wudzonyo, gi nga tshuka gi nghena lomu ka cibeleko hambulezvo gi nga ta kuma wutshamu hakuva a sango ga kona a gi longangi ku amukela. Lezvo zvi susa nyimba na ya ha sangula. Hambulezvo, a titlhari ta siyensya ti kholwa ku lezvo zva kala ku maheka, niku zvi nga tshuka zvi maheka hambu ka lava va tirisako makininu kasi ku vhala marumbu.

Hikwalaho, a nga kona a tiyisekako ku a ma DIU ya kobre kutani ya ma hormona a ma tshuki ma tsika tandza gi tlhangana ni wudzonyo. Hambulezvo, a mikambisiso ya siyensya yi komba ku a zvithumbwana lezvo zvi tirisa zvalezvi zvi nga tlhamuseliswa zvona laha hehla zvi vhalelako ndlela a wudzonyo ni tandza lezvaku zvi nga tlhangani. Hikwalaho, zva kala ku a wasati a zvi tirisako a kuma nyimba.

Loku a patswa wo kari wu lava ku tirisa a DIU wu fanele ku bhula hi zvona ni dhokodhela. I ta va byela ku ma DIU ya tshamela muni ma nga kona ka tiko gabye a tlhela a va byela a mabhindzu ya wona ni zvikarato lezvi a sati a nga kumanako nazvo. A patswa wu nga rindzeli, ne wu nga vhumeli, ku mahelwa ciboho hi munhu mun’wani, ne hambu hi dhokodhela. (Va Le Roma 14:12; Va Le Galatiya 6:4, 5) Leco ciboho ca vona venyi va faneleko ku ci maha kota nuna ni sati. A kungo gabye ku maha ciboho ci to tsakisa Nungungulu ci tlhela ci va siya ni livhalo li basileko. — Ringanisa ni 1 Timote 1:18, 19; 2 Timote 1:3.