KASI hikuyini papayi a nga kwatile? Khwatsi ndzi tlhamusela. Ndzi pswalilwe hi 29 ka Julho wa 1929 ka cidhoropana co kari ca provhinsya ya Bulacan le Filipinas. Hi wa hi zvisiwana niku hi wa hanya wutomi go olova. Na ndza ha hi n’wanana, ku tile masochwa ya Japani ma talwa yimpi ni tiko ga Filipinas. Kanilezvi a cidhoropana ca hina a ci chikelelwangi hakuva ci wa hi ka wutshamu ga cona coce. Hi wa nga hi na radhu, televhizawu, kutani majornali, hikwalaho a yimpi leyo hi wo yizwa ni vanhu basi.

Ndzi wa hi ni 7 wa vamakabye, niku a cikhati ndzi nga hi ni 8 wa malembe, ndzi tekilwe hi vakokwani ndzi ya tshama navo. Hambu lezvi hi nga hi vaKatolika, vhovho i wa nga ali mabhulo ya zvilo zva wukhongeli niku i wa vhumela ku teka marevhista a nga nyikwa hi vanghana vakwe. Ndzi alakanya khati go kari a nga ndzi komba Bhibhiliya ni zvibhukwana zva ciTagalo zvi nga paluxa wukhongeli ga mawunwa. Zvi wa ndzi tsakisa nguvhu ku lera Bhibhiliya, nguvhunguvhu a tiIvhangeli. Lezvo zvi ndzi mahile ndzi lava ku landzela a cikombiso ca Jesu. — Johani 10:27.

A masochwa ya Japani ma tsikile kulwa ni Filipinas hi 1945. Ka cikhati caleco, a vapswali va mina va kombele lezvaku ndzi wuya kaya, vhovho aku famba, ndzi si famba.

Hi Dezembro wa 1945, ku tile Timboni ta Jehovha hi le Angat ti ta chumayela ka cidhoropana ca hina. A Mboni yo kari yi kulileko hi tanga yi nota laha kaya yi ta tlhamusela lezvi a Bhibhiliya gi wulako xungetano hi ‘masiku yo gumesa’. (2 Timote 3:1-5) Andzhako ka lezvo, i hi rambile ku ya wona cigondzo ca Bhibhiliya ka cidhoropana cin’wani ca laha kusuhani, ndzi si famba hambu lezvi a vapswali va mina va nga kala kuya. Ku wa hi ni cipimo ca 20 wa vanhu laho, niku a vokari va mahile zviwutiso xungetano hi Bhibhiliya.

Ndzi wa nga zvi zwisisi lezvi va nga wulawula hi zvona, hikwalaho ndzi no huma. Kanilezvi neti ndzi ngaku khaga, va no sangula ku yimbelela lisimu ya  Mufumo, ndzi yizwa kunandziha ndzi si tshama. Andzhako ka lisimu ni mukhongelo, hontlheni hi rambilwe kuya ka mutlhangano le Angat ka Sonto yi nga landzela.

A mutlhangano lowo wu mahilwe mutini wa va ka Cruz. A vokari va hina hi fambile cipimo ca 8 wa tikilometro kasi ku chikela. Hi wa hi cipimo ca 50 wa vanhu hi nga hi kona. A ndzi no ku hlamala hi ku wona vanana na va hlamula zviwutiso zva timhaka to karata ta Bhibhiliya. Andzhako ka kuva ndzi yile ka mitlhangano yo hlaya, Damian Santos, a nga hi phayona gi kulileko, loyi kale a nga hi hosana, i no ndzi ramba lezvaku ndzi ya etlela kaya kakwe. A hi no ku xuxa na hi bhula hi Bhibhiliya.

Ka cikhati leco, neti munhu a tiva tigondzo to sangula ta Bhibhiliya i wo bhabhatiswa. Andzhako ka mitlhangano yi tsongwani, a vamakabye va wutisile mina ni van’wani vaku: “Ma zvi lava ku bhabhatiswa?” Mina ndziku: “Ndza zvi lava.” Ndzi wa zvi tiva ku ndzi lava ku ‘tirela Hosi Kristu’. (Va Le Kolosi 3:24) Hi no suka hiya congweni hi ya bhabhatiswa na hi hi vambiri hi 15 ka Fevereiro wa 1946.

Ndzi wa zvi zwisisa ku a maKristu ma bhabhatisilweko ma fanele ku chumayela a ku fana na Jesu. Kanilezvi papayi i waku ndzi n’wanana nguvhu kasi ku chumayela niku a ku bhabhatiswa a zvi wuli ku ndzi muchumayeli. Ndzi no zama ku mu tlhamusela lezvaku Nungungulu i lava ku hi chumayela mahungu yo saseka ya Mufumo wakwe. (Matewu 24:14) Ndzi tlhelile ndzi mu byela ku ndzi lava ku maha lezvi ndzi nga tsumbisa Nungungulu. Hi laho papayi a nga wula kona magezu lawa ma nga le kusanguleni. I wa ti yimisele ku ndzi vhalela ku chumayela. Lego give khati go sangula ndzi nga siya zvilo ndzhako kasi ku tirela Jehovha.

A ngango wa va ka Cruz wu ndzi rambile lezvaku ndzi ya tshama nawo le Angat. Va tlhelile va hi kuca ku teka wuphayona mina ni cigumandzeni cabye, Nora. Hi wumbiri ga hina hi sangulile hi 1 ka Novembro wa 1947. Nora i wa hi ka dhoropa gin’wani, kanilezvi mina ndzi simamile kwalomu Angat.

Andzhako ka malembe mambiri na ndzi tira kota phayona, ku tile makabye wa le Bheteli waku hi Earl Stewart a ta vekela kanelo a 500 wa vanhu ni ku hundza laha parki ya Angat. I vekile hi ciNgiza ndzi guma mina ndzi songa timhaka-tshinya ta kanelo yakwe hi ciTagalo. Leyo yive kanelo yo sangula ndzi nga hundzulusela. Ndzi gumile ndzi hundzulusela tikanelo tin’wani to tala nguvhu. Ndzi zvi kotisile kuyini? Hambu lezvi a cikola ndzi ngo no gondza 7 wa malembe basi, a vagondzisi va mina va wa tolovela ku tirisa ciNgiza. Ndzi gondzile mabhuku yo tala kambe hi ciNgiza hakuva ma tsongwani nguvhu mabhuku hi nga hi nawo hi ciTagalo. Lezvo zvi ndzi vhunile ku zwisisa khwatsi ciNgiza laha ka kuza ndzi zvi kota ku hundzulusela.

Makabye Stewart i byelile bandla ga hina lezvaku a varumiwa va lava ku endza va ya wona Mutlhangano  wa cipandze wa 1950 le Nova York, Estados Unidos, wu nga hi ni hloko ya mhaka yaku: Aumento da Teocracia. Hikwalaho a ravi gi wa lava phayona gin’we kutani mambiri kasi ku ya vhunetela Bheteli. Mina ndzi mun’we wa lava va nga rambiwa. Ka khati legi kambe, ndzi siyile ndzhako a zvilo ndzi nga zvi tolovele, ndziya Bheteli.

Ndzi chikele Bheteli hi 19 ka Junho wa 1950. A Bheteli yi wa hi yindlu ya hombe yi nga randzelwe hi tisinya ta hombe ka cipandze co ringana 10 wa tikilometro hi kuleha ni 10 wa tona hi kuanama. Ku wa hi ni cipimo ca 12 wa vamakabye va nga tira laho. Ni mixo ndzi wa vhunetela kozinyeni, lomu ka ma 9 ndziya lomu ku hlazviwako tinguwo ndzi ya pasara. Ni gambo kambe ndzi wa maha zvalezvo. Hambu cikhati leci a varumiwa va nga wuya, ndzi simamile ndzi tira Bheteli. Ndzi wa maha ni cihi leci a vamakabye va nga ndzi ruma. Ndzi wa fumbela marevhista kasi ku rumela, ndzi khatalela zvikombelo zva vanhu zva marevhista, ndzi tlhela ndzi tira laha ko amukela vapfhumba.

Hi 1952, mina ni vamakabye van’wani va 6 va lomu Filipinas hi rambilwe kuya ka ntlawa wa wu 20 wa zvigondzani zva Cikola ca Gileyadhe. A ndzi no ku tsaka! Le Estados Unidos hi kumile zvilo zvo tala zvo kala hi nga zvi tolovelangi. Zvi wa hambene nguvhu ni lezvi zvi nga tshamisile zvona ka cidhoropana leci ndzi ngata hi ka cona.

Hi cikombiso, hi wa fanele ku gondza ku tirisa michini ni zvibya zvaku cima hi pswaliwa hi wa nga se zvi wona. Hambu macela ma wa hambene! Ka mixo yo kari ndzi vhukile ndzi kuma ku lahandle ku no xwelele. Lego give khati go sangula ndzi nga wona nevhe. Yi wo ngo no ku saseka, kanilezvi a zvi tekangi cikhati kasi ku pola ku yi titimela zva tanani mu ta wona!

Kanilezvi a kucica loko a ku ndzi karatangi, hakuva a kurso ya Gileyadhe yi wa nandziha. A vagondzisi va hina va wa hi va nene nguvhu niku va hi kombile a ndlela ya ku gondza ni ku maha mikambisiso. A gondziselelo leyo yi ndzi vhunile nguvhu a ku tiyisa kuzwanana ka mina na Jehovha.

A cikhati hi nga mbheta ku gondza, ndzi nyikilwe wuphayona go hlawuleka hi cikhatanyana le Bronx, Nova York. Hikwalaho, hi Julho wa 1953, ndzi zvi kotile kuya ka Mutlhangano wa Sociedade do Novo Mundo, wu nga mahiwa kwale Bronx. Andzhako ka mutlhangano lowo, ndzi tlhelisilwe Filipinas.

A vamakabye laha Bheteli va no ndzi nyika ntiro wa kuva muwoneleli wa cipandze. Lezvo zvi ndzi vhululele tindlela to tala ta ku pimanyisa Jesu, loyi a nga endzela madhoropa ya le kule kasi ku vhuna vanhu va Jehovha. (1 Pedro 2:21) A cipandze ca mina ci wa teka wutshamu ga hombe ga Luzon, ci nga cona cihlale ca hombe ka zvontlhe zva Filipinas. Ci wa patsa a maprovhinsya ya Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, ni Zambales. Kasi kuya ka madhoropa  lawo, ndzi wa fanele ku tsemakanya a zvitsunga zva maribye zva Sierra Madre. Ku wa nga hi na xapa ne citimela ci ngaya ka matshamu lawo. Hikwalaho, ndzi wa fanele ku kombela vafambisi va zvitrimandzi lezvaku va ndzi tsika ndzi tshama le hehla ka zvigodho. A kutala ka zvikhati va wa ndzi vhumelela, kanilezvi a ku endzisa lezvo zvi wa nga nandzihi.

A mabandla yo tala ma wa hi ya maswa niku ma wa hi zvibandlana. Hikwalaho a vamakabye va wa tsaka loku ndzi va vhuna ku xaxameta khwatsi mitlhangano ni ntiro wa simu.

Hi kufamba ka cikhati, ndzi nyikilwe ku endzela mabandla ya muganga wontlhe wa Bicol. Ka cipandze leco, ku wa hi ni mitlawa yo tala yo tshama yoce laha a maphayona yo hlawuleka ma nga chumayela ka zvipandze zvaku ku wa nga se tshuka ku kandzihela Mboni. Ka muti wo kari, a cikoti ca kona gi wa hi khele basi gi nga tlhatekilwe zvigodho zvimbiri laha cikari. Na ndza haku ndzo kandziha ka zvigodho lezvo, zvi no wela lomu kheleni, ndzi pela nazvo. Ndzi tekile cikhati co leha na ndza ha zama ku ti basisa ni ku ti longisela kasi ku yanwa caya!

A cikhati ndzi nga tira ka cipandze leco, ndzi sangulile ku alakanya Nora, loyi hi nga sangula cikhati cin’we ku phayona. Ka cikhati leco, i wa hi phayona go hlawuleka dhoropeni ga Dumaguete. Ndzi no ya mu vhuxela. Andzhako ka lezvo, hi tsalelene mapapilo hi cikhati co kari, hi guma hi chadha hi 1956. Ka vhiki ga hina go sangula kota nuna ni sati hi endzele a bandla go kari Cihlaleni ca Rapu Rapu. Laho hi kandzihile zvitsunga hi tlhela hi famba mipfhuka yo leha nguvhu, hambulezvo hi tsakile nguvhu hi kuva zvin’we ni vamakabye va le kule ni ku va vhuna.

Andzhako ka cipimo ca mune wa malembe na hi tira kota vawoneleli va cipandze, hi rambilwe kuta hofiseni ya ravi. Hi sangulile ku tira hi Janeiro wa 1960. Ka malembe yo tala lawa hi nga nawo laha Bheteli, ndzi gondzile zvotala hi ku tira ni vamakabye va nga ni wutihlamuleli ga hombe hlengeletanweni ya Jehovha. Nora yenawu i tsaka nguvhu hi mitiro yo hambanahambana leyi a yi mahako laha Bheteli.

Makatekwa ya hombe a ku wona ntsengo wa vanhu va tirelako Jehovha lomu Filipinas na wu kula. A cikhati ndzi ngata Bheteli na ndza ha hi muswa, na ndzi nga se chadha, ku wova ni 10 000 wa vahuweleli basi tikweni gontlhe. Zvalezvi lomu Filipinas ku na ni vahuweleli vo hundza 200 000, niku a vamakabye vo tala va tira Bheteli kasi ku seketela a ntiro wa kuchumayela.

Hi kufamba ka cikhati, ku wonekile ku a wutshamu laha Bheteli gi tsongwani. A Hubye yi Fumako yi no hi kombela ku lavetela wutshamu ga ku aka Bheteli ya hombe. Mina ni makabye loyi a nga hi muwoneleli wa cipandze co gandla mabhuku hi no suka hi famba hi muti ni muti ka mimiti ya laha kusuhani ni ravi hi kombela vanhu lezvaku va hi xavisela wutshamu gabye. I hava a nga zvi lava. A mun’we wabye i tlhelile aku: “A maChina a ma xavisi. Mo xava.”

Kanilezvi ka siku go kari, ku mahekile zvilo zvo kala hi nga zvi rindzelangi. A mun’we wa vaakelani va hina i wa lava ku rura aya Estados Unidos, a si hi wutisa ku a hi zvi lavi ku xava wutshamu gakwe ke. A muakelani mun’wani a boha ku xavisa wutshamu gakwewo, a tlhela a kuca van’wani laha kusuhani naye lezvaku va maha zvalezvo. Hi tlhelile hi xava ni wutshamu ga loyi a nga te: “A maChina a ma xavisi.” Hi cikhatanyana, a hofisa ya ravi yi no kula yi hundza kunharu a hofisa ya hina ya kale. Ndza tsumba ku Jehovha i wa zvi lavisa zvezvo.

Hi 1950, ku wa hi mina n’wanana wa kona laha Bheteli. Zvalezvi, mina ni sati wa mina, hi hina zvikhosana zva kona. A ndzi ti layi hi kuva ndzi landzele Jesu ni kwihi lomu a nga ndzi yisa. Hambu lezvi a vapswali va mina va nga ndzi hlongola laha kaya, Jehovha i ndzi nyikile ngango wa hombe wa vanhu va mu randzako. Ndza kholwa hi kutiya lezvaku Jehovha wa hi nyika ni cihi ci lavekako ka ni wihi ntiro hi nyikiwako. Mina na Nora hi mu bonga nguvhu Jehovha hi zvilo zvontlhe zva zvi nene lezvi a hi nyikileko, hi tlhela hi kuca van’wani lezvaku va mu ringawu Jehovha. — Malaki 3:10.

Ka khati go kari, Jesu i rambile muhlengisi wa khupo waku hi Matewu Levhi lezvaku a maha mulandzeli wakwe. Matewu “i no siya zvontlhe, a suka a mu landzela.” (Luka 5:27, 28) Minawu ndzive ni lungelo ga ku siya zvilo ndzhako kasi ku landzela Jesu, niku ndzi kuca van’wani lezvaku va maha zvalezvo kasi va kuma makatekwa yo tala.