1, 2. Mawonela muni yo hambana lawa a vanhu va nga nawo xungetano hi Paradhise?

LE SEUL, COREIA ku wa hi ni vamakabye vo tala va matiko yo hambanahambana va nga yile gotsovanyanweni. Laha makunu va nga huma lomu estádio, a Vakustumunyu va leyo va no va randzela. A zvi no ku tsakisa a cikhati leci a kutala ka vamakabye lavo va nga tlakuselana mawoko vaku: “Hi ta wonana Paradhiseni!” U alakanya ku i Paradhise muni va nga kari va wulawula hi gona?

² Inyamutlha a vanhu va na ni mawonela yo hambana xungetano hi paradhise. A vokari va li a Paradhise i noro basi, gi nga tava kona. A van’wani va li ni kwihi laha a vanhu va tsakileko, i paradhise. A munhu a zwako ndlala, loyi a nga tshama mezeni ya hombe yi teleko hi zvakuga a nga ha zvi wonisa ku khwatsi i paradhiseni. Ka malembe yo tala ma hundzileko, a wasati wokari i no wona wutshamu gi nga tele hi zvitsangi zva khwati zvo saseka, a hlamala nguvhu laha ka kuza a banguleka aku: “Ehe, hi nga wonani Paradhise legi!” Kala nyamutlha a wutshamu lego ga ha vitaniwa ku i Paradhise, hambu lezvi lembe ni lembe ku wako cirami co tala a kuza ci chikela kwalomo ka 15 wa timetro. Wena ke, u alakanya ku cini Paradhise? Wa tsumba ku gi tava kona futsi?

3. Hi kwihi a Paradhise gi kumbukiwako hi khati go sangula lomu ka Bhibhiliya?

 ³ A Bhibhiliya gi wulawula hi paradhise gi vileko kona kaleloko ni paradhise gi tova kona cikhatini ci tako. Lomu ka Bhibhiliya a paradhise gi kumbukiwa hi khati go sangula lomu ka bhuku go sangula. Lomu ka Bhibhiliya ga versão Douay, gi hundzuluselweko hi ciLatim, Genesisi 2:8 i li: “Kusanguleni Hosi Nungungulu i no byala a paradhise go tsakisa: lomu a nga veka kona munhu loyi a nga mu mahile.” (Lawa ya tima hi hina hi nga timisa.) Laha ka vhesi legi a ciHebheru ci li jardhim ya Edheni. A gezu ‘Edheni’ gi wula “Kutsakisa,” niku a wutshamu lego gi wa hi go tsakisa futsi. Gi wa sasekile nguvhu; ku wa hi ni zvakuga zvo tala ni kurula cikari ka vanhu ni zvihari. — Genesisi 1:29-31.

4. Hikuyini hi nga wulako ku a jardhim ya Edheni yi wa hi Paradhise?

⁴ A gezu ga ciHebheru ga ku “jardhim” hi ciGreki gi hundzuluselwa gi ku pa·raʹdei·sos. A Cyclopœdia de M’Clintock e Strong gi wula lezvaku loku a muGreki azwa gezu pa·raʹdei·sos, i wa ta alakanyela parki ya hombe yo saseka, yi vhikelweko khwatsi kasi ku nga humeleli ne nchumu mun’we wa hava; lomu ku nga ni micongo yo saseka ni tisinya to saseka ti pswalako mihandzu yo hambanahambana; ku nga ni zvitsundzulu zva misava zvi teleko hi byanyi lomu a tiyivhu ni zvihari zvo kota tinhongo zvi nga wa taga ni ku hlakana kona. — Ringanisa na Genesisi 2:15, 16.

5, 6. Hikuyini Adhamu na Evha va nga luza thomo ga ku hanya Paradhiseni, niku zvini lezvi a vokari va nga ti wutisako?

⁵ Jehovha i vekile Adhamu na Evha ka jardhim leyo ya yi nene, a Paradhise. Hambulezvo, lezvi va nga tsika ku mu ingisa, va luzile thomo ga ku hanya Paradhiseni lego — vona ni vana vabye. (Genesisi 3:23, 24) Hambu lezvi ku nga ku kusukela kwalaho ku wa nga ha hi na munhu a nga kari a hanya Paradhiseni lego, zvi wonekisa ku gi simamile giva kona kala masikwini ya Ndambi ya Nowa.

⁶ A vokari va nga ha ti wutisa ku: ‘Xana laha misaveni gi ta tshuka giva kona kambe a Paradhise?’ A lisine la mhaka li komba yini? Loku ku hi ku u rindzela ku hanya ni maxaka ya wena Paradhiseni, u na ni zvigelo zvo zwala zva ku rindzela zvilo lezvo ke? U nga zvi kota ku tlhamusela a ku cini ci hi tiyisekisako lezvaku ku tava ni Paradhise cikhatini ci tako?

7, 8. a) Zvini lezvi Nungungulu a nga tsumbisa Abrahama? b) Lezvi Abrahama a nga tsumbisiwa hi Nungungulu zvi ngava zvi mu mahile a alakanyela yini?

⁷ A wutshamu ga gi nene hi nga kumako mihlamulo ya zviwutiso zvi yelanako ni Paradhise hi lomu ka Bhibhiliya, hakuva gita hi ka Jehovha, ku nga yena a vangileko Paradhise kusanguleni. Ehleketa hi lezvi Nungungulu a nga byela munghana wakwe Abrahama. Nungungulu i byelile Abrahama a ku i ta andzisa pswalo wakwe “wu kota tinyeleti ta tilo, ni ku kotisa a seke ga le fungwini wa bimbi”. I no guma a mu tsumbisa nchumu wa lisima nguvhu, aku: ‘Hi pswalo wa wena a matiko wontlhe ya misava ma ta katekiswa, hakuva wena u no ingisa a gezu ga mina.’ (Genesisi 22:17, 18) Hi ndzhako ka cikhati, Jehovha i no phinda citsumbiso leco ka n’wana wa Abrahama ni ka zukulu wakwe. — Lera Genesisi 26:4; 28:14.

⁸ A ku na nchumu lomu ka Bhibhiliya ci kombako ku Abrahama i pimisile ku a vanhu va ta guma va chachazelwa hi ku ya hanya paradhiseni le tilweni. Hikwalaho a cikhati leci Nungungulu a nga tsumbisa ku a ‘matiko wontlhe  ya misava’ ma wa ta katekiswa, Abrahama i alakanyile ku a makatekwa lawo ma wa tava kwalaha misaveni. Kanilezvi, kova zvezvo basi lomu ka Bhibhiliya zvi kombako lezvaku ku tava ni paradhise laha misaveni ke?

9, 10. Zvini zvi phrofetilweko hi ndzhako ka cikhati lezvi zvi hi nyikako cigelo ca ku rindzela ku ku tava ni Paradhise cikhatini ci tako?

⁹ Nungungulu i pimisele Dhavhidha, a nga mun’we wa pswalo wa Abrahama, lezvaku a wulawula hi cikhati leci a ‘vakubiha va to kala va nga ha hi kona’. (Lisimu 37:1, 2, 10) Ku wulilwe ni lezvaku ‘lava va rulako va taga tshomba ya tiko, va ta xalaliswa hi kurula ka hombe’. Dhavhidha i tlhelile aku: ‘A valulamileko va taga tshomba ya tiko, va aka ka gona kala kupindzuka.’ (Lisimu 37:11, 29; 2 Samuweli 23:2) U alakanya ku lava va lavako ku maha ku randza ka Nungungulu va ti zwisile kuyini hi citsumbiso leci? Vave ni cigelo co zwala ca ku rindzela ku ka siku go kari a valulamileko va ta hanya laha misaveni yi tlhela yiva paradhise a ku fana ni jardhim ya Edheni.

¹⁰ A vaIzrayeli va nga ti byela ku va khozela Jehovha, va mu alile va tlhela va tsika ni wukhozeli ga lisine hi kuphindaphinda. Hikwalaho Nungungulu i no tsika vaBhabhuloni va hlula vanhu vakwe, va hahlula tiko gabye gi maha rumbi va tlhela va teka vanhu vo tala vaya wukhumbini. (2 Kronekele 36:15-21; Jeremiya 4:22-27) Kanilezvi a vaphrofeti va Nungungulu va phrofetile lezvaku andzhako ka 70 wa malembe a vaIzrayeli va wa ta tlhela tikweni gabye. A zviphrofeto lezvo zvi tatisekile. Hambulezvo a zviphrofeto lezvo zva hi byela cokari hinawu inyamutlha. Laha hi to kambisisa zvokari zva zvona, wona lezvi zvi hi nyikisako zvona zvigelo zvo zwala zva ku hi rindzela paradhise laha misaveni cikhatini ci tako.

11. Isaya 11:6-9 i tatisekisile kuyini hi khati go sangula, hambulezvo ciwutiso muni hi nga ha ti wutisako?

¹¹ Lera Isaya 11:6-9. Nungungulu i wulile hi ku tirisa muphrofeti Isaya lezvaku a cikhati leci a vaIzrayeli va nga wa ta tlhela, a tiko gabye gi wa tava ni kurula. A ku na munhu a nga wa ta chava ku dhumelwa hi zvihari kutani hi vanhu. A vanana ni va khosaheleko va wa ta vhikelwa. Xana lezvo a zvi ku alakanyisi matshamela ma nene ma nga hi lomu jardhim ya Edheni? (Isaya 51:3) Isaya i tlhelile a phrofeta lezvaku a ‘ku tiva Jehovha ku wa tava ku enetile misava khwatsi hi lezvi a mati ma fenengetileko a kueta ka bimbi’. Lezvo i wa wula misaveni yontlhe, na ku nga hi tikweni ga Izrayeli basi. Zvi wa ta maheka rini zvezvo? Handle ko kanakana, zvi ta maheka cikhatini ci tako.

12. a) Makatekwa muni va ma kumileko lava va nga huma hi wukhumbini le Bhabhuloni? b) Cini ci kombako ku Isaya 35:5-10 i ta tlhela a tatiseka cikhatini ci tako?

¹² Lera Isaya 35:5-10. Wona lezvaku Isaya i tlhelile a phrofeta kambe a ku cikhatini leci a vaIzrayeli va nga wa ta huma Bhabhuloni va tlhela kaya, va wa nga ta dhumelwa hi zvihari kutani vanhu. I te a tiko gabye gi wa ta pfuna nguvhu hakuva ku wa tava ni mati yo tala, a ku fana ni lomu jardhim ya Edheni. (Genesisi 2: 10-14; Jeremiya 31:12) Xana a ciphrofeto leco ci wa ta tatiseka masikwini ya vaIzrayeli lavo basi? Wona lezvaku a ciphrofeto leci ci tlhela ci ku a zvikhumu, ni zvilima, ni zviwiri zvi wa ta hanyiswa. Kanilezvi lezvo a zvi mahekangi ka vaIzrayeli lava va nga wuya hi le Bhabhuloni. Hi magezu lawo, Nungungulu i wo komba lezvaku i ta hanyisa vababyi vontlhe cikhatini ci tako.

13, 14. Isaya 65:21-23 i tatisekisile kuyini a cikhati leci a vaIzrayeli va nga huma Bhabhuloni va tlhela kaya, kanilezvi cipandze muni ca ciphrofeto leci ca ha faneleko ku tatiseka? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

¹³ Lera Isaya 65:21-23. A cikhati leci a vaJudha va nga tlhela tikweni gabye, a va kumangi tiyindlu to chandza kutani masimu yo rimiwa ni zvivhina. Kanilezvi kota lezvi Nungungulu a nga kari a va katekisa, a zvilo zvi no cica hi kufamba ka cikhati. Hi nga ehleketa lezvi va nga tsakisa zvona a cikhati va nga aka tiyindlu tabye va tlhela va tshama ka tona seno kambe na va ti buza hi zvakuga zvo nandziha lezvi va nga ti rimele!

¹⁴ Wona lezvaku a ciphrofeto leci ci li a masiku ya ku hanya ka hina “ma ta ringana ni masiku ya tisinya”. A tisinya to kari ti hanya malembe yo tala nguvhu. Kasi a vanhu va hanya malembe lawo, zvi wa ta lava ku va nga tshameli ku babya. Niku loku ku hi lezvaku va wa ta hanya ka wutshamu go rula ni ga gi nene legi Isaya a nga gi wula, handle ko kanakana gi wa tava go saseka nguvhu — gi wa tava paradhise! A ciphrofeto leco ci ta tatiseka futsi!

15. Wula makatekwa yo kari ma kumbukiwako ka bhuku ga Isaya.

¹⁵ Ehleketa hi lezvi a zvitsumbiso lezvi hi wulawulileko hi zvona zvezvi zvi kombisako zvona lezvaku ku tava ni paradhise cikhatini ci tako. A misava yontlhe yi ta tala hi vanhu va katekisiwako hi Nungungulu. A ku na munhu a to chava ku tshuka a dhumelwa hi zvihari kutani vanhu va xapi. A zvikhumu, zviwiri, ni zvilima zvi ta hanyiswa. A vanhu va ta ti akela tiyindlu tabye va tlhela va ti buza hi zvakuga lezvi va to ti rimela. Va ta hanya cikhati co leha a ku hundza tisinya. A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zvi tiyisako khwatsi lezvaku a Paradhise lego gata. Ahati loku a vokari hi bhulako navo vaku: Phela a hi ku khwatsi a zviphrofeto lezvi zvo wula ku ku tava ni paradhise laha misaveni! U nga ku yini? Cigelo muni u nga naco ca ku u rindzela hi mahlo yo pswhuka lezvaku hakunene ku tava ni paradhise laha misaveni? Jesu, a wanuna wa hombe ka vontlhe va vileko kona laha misaveni, wa hi nyika cigelo ca kona.

16, 17. Jesu i wulawulile hi Paradhise a cikhati muni?

¹⁶ Laha Jesu a nga konelwa ku dawa laha mhandzeni na a nga wonhangi nchumu, i no dawa zvin’we ni zvigevenga zva vaJudha zvi nga hayekilwe lomu mareveni yakwe. A cin’we ca zvigevenga lezvo ci no pola lezvaku Jesu i hosi, ciku: “Jesu, ndzi alakanye a cikhati leci u to nghena Mufun’weni wa wena.” (Luka 23:39-42) Lezvi Jesu a nga tsumbisa cigevenga leco zvi wula cokari hi wutomi ga wena cikhatini ci tako. A magezu ya Jesu ma tsalilwe ka Luka 23:43. A titlhari to kari ti chela vírgula na u nga se chikela ka gezu “nyamutlha”, zvi guma zviku: “Ndza ku byela, nyamutlha u tava na mina Paradhiseni.” Ku na ni mawonela yo hambana xungetano hi laha a vírgula yi faneleko ku cheliwa kona laha ka frazi leyi. Hambulezvo, zvini lezvi Jesu a nga lava ku wula a cikhati a ngaku: “Nyamutlha”?

¹⁷ Ka tirimi to tala ti wulawuliwako inyamutlha, a vírgula yi cheliwa kasi ku dlunyatisa a mongo wa frazi yo kari. Kanilezvi ka mabhuku ya kale ya ciGreki yo tsaliwa hi mandla ma nga  kona inyamutlha, a tiponto (sinais de pontuação) ti wa nga tirisiwi nguvhu. Hi cigelo leco, hi nga ha ti wutisa ku: Kasi Jesu i wo byela cigevenga leco aku: “Ndza ku byela, nyamutlha u tava na mina Paradhiseni”? Kutani i wo ci byela ku: “Ndza ku byela nyamutlha, u tava na mina Paradhiseni”? A vahundzuluseli va Bhibhiliya va chela vírgula hi ku ya hi lezvi va alakanyako ku hi zvona lezvi Jesu a nga lava ku wula, va chela na va nga se tsala gezu “nyamutlha” kutani laha ka gezu “nyamutlha”. A matsalela wontlhe lawa, u nga ma kuma ka maBhibhiliya yo tala.

18, 19. Cini ci hi vhunako ku zwisisa lezvi Jesu a nga lava ku wula?

¹⁸ Hambulezvo, alakanya lezvi Jesu a nga byela valandzeli vakwe xungetano hi kufa kakwe. I te: “A N’wana wa munhu yenawu i ta tshama masiku manharu lomu hasi ka misava.” I tlhelile aku: “A N’wana wa munhu i ta nyikelwa mandleni ya vanhu va mu daya, kanilezvi i ta vhuxiwa hi siku ga wunharu.” (Matewu 12:40; 16:21; 17:22, 23; Marku 10:34) Mupostoli Pedro i te lezvo zvi mahekile hakunene. (Mitiro 10:39, 40) Hikwalaho Jesu a nga yangi Paradhiseni hi siku legi a nga dawa hi gona ni cigevenga leciyani. A Bhibhiliya gi li Jesu i wa hi “Cilahleni” hi masiku manharu, kala Nungungulu a mu vhuxa hi ka vafileko. — Mitiro 2:31, 32. * (Wona tlhamuselo wa lahasi.)

¹⁹ Hikwalaho Jesu i wulile magezu lawa ya ku  “ndza ku byela nyamutlha”, na a fela ku guma a wula lezvi a nga tsumbisa cigevenga leciyani. A wulawulela lego gi wa tolovelekile hambu ni masikwini ya Mosi. Ka khati go kari Mosi i te: ‘A milayo leyi ndzi ku layako ha yona nyamutlha yi tava mbilwini ya wena.’ — Dhewuteronome 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Cini ci seketelako lezvi hi ma zwisisako zvona a magezu ya Jesu?

²⁰ A muhundzuluseli wo kari wa Bhibhiliya wa le Oriente Médio i te: “Ka frazi leyi ku khanyisiwa gezu ‘nyamutlha’; maku yi fanele ku lerisiwa lezvi: ‘Ndza ku byela nyamutlha, u tava na mina Paradhiseni.’ [Jesu] i wo tsumbisa siku gego, niku lezvi a nga tsumbisa zvi wa ta tatiseka hi kufamba ka cikhati.” A muhundzuluseli loye i tlhelile aku lego i wulawulela ga vanhu va wutshamu lego niku zvi wula ku “a citsumbiso ci mahilwe ka siku go kari niku ci wa ta tatiseka futsi.” A Bhibhiliya ga ciSiriya gi humesilweko kwalomo ka 1600 wa malembe ma hundzileko gi hundzulusele vhesi legi giku: “Amen, ndza ku byela ku nyamutlha u tava na mina lomu Jardhim ya Edheni.” A citsumbiso leci ca hi tiyisa hontlheni.

21. Hikuyini hi nga wulako ku a cigevenga leci ci nga hi laha reveni ga Jesu a ci hlawuliwangi kuya tilweni?

²¹ A cikhati leci Jesu a nga wulawula ni cigevenga leciyani hi Paradhise, i wa nga wuli paradhise ga le tilweni. Hi zvi tivisa kuyini? A cin’we ca zvigelo hi ku a cigevenga leciyani ne ci wa nga zvi tivi a ku Jesu i wa mahile civhumelwano ni vapostoli vakwe vo tsumbeka ca ku a fuma navo le tilweni. (Luka 22:29) A kuhundza lezvo, a cigevenga leco ne ci wa nga bhabhatiswangi. (Johani 3:3-6, 12) Maku zvi la su dlunya lezvaku a cigevenga leco ci wa nga hlawuliwangi kuya tilweni. Hikwalaho a cikhati leci Jesu a nga ci tsumbisa ku i tava zvin’we naco Paradhiseni, i wa wulawula hi paradhise kwalaha misaveni. Xana a paradhise lego ga laha misaveni? Zva koteka ku uva paradhiseni lego ke?

22, 23. Zvini u nga zvi rindzelako cikhatini ci tako?

²² Alakanya lezvaku Dhavhidha i wulawulile hi cikhati leci ‘a valulamileko va toga tshomba ya tiko’. (Lisimu 37:29; 2 Pedro 3:13) Dhavhidha i wa wulawula hi cikhati leci a vanhu vontlhe laha misaveni va to hanya hi matshinya ya milayo ya Nungungulu. A ciphrofeto ci nga ka Isaya 65:22 ci li: “A masiku ya vanhu ma ta ringana ni masiku ya tisinya.” Lezvo zvi komba ku lava va to tirela Jehovha misaveni yakwe ya yiswa va ta hanya malembe ya talela ga cima. U zvi wonisa kuyini, zvi ta maheka zvezvo futsi? Ina, zvi ta maheka; hakuva hi kuya hi Kuvhululelwa 21:1-4, Nungungulu i ta katekisa vanhu. A gin’we ga makatekwa lawo ku fuvisa “kufa”.

²³ Lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako xungetano hi Paradhise zva dlunyateka. Adhamu na Evha va luzile thomo ga ku hanya kala kupindzuka Paradhiseni, kanilezvi a misava yi ta tlhela yiva paradhise. Nungungulu i ta katekisa vanhu laha misaveni, kota lezvi a tsumbisileko. Dhavhidha i te a vanhu vo rula ni vo lulama va taga tshomba ya misava va tlhela va hanya ka yona kala kupindzuka. A zviphrofeto zva bhuku ga Isaya zvi hi vhuna ku ci rindzela hi mahlo yo pswhuka a cikhati leci hi to ti buza hi wutomi paradhiseni go saseka kwalaha misaveni. Maku zvi ta maheka rini zvezvo? Zvi ta maheka a cikhati leci ku to tatiseka lezvi Jesu a nga tsumbisa cigevenga leci ci nga dawa laha reveni gakwe. Phela wenawu u ngava kona Paradhiseni lego! Ka cikhati leco, ku ta maheka lezvi zvi nga wuliwa hi vamakabye lavayani le gotsovanyanweni le Seul, Coreia zvaku: “Hi ta wonana Paradhiseni!”