1. I ntiro muni lowu Jehovha a nyikileko vapswali?

JEHOVHA i vangile a ngango wo sangula na wu hi ni kuxuva ka ku pswala vana. A Bhibhiliya gili: ‘A vanana i tshomba ya Jehovha.’ (Lis. 127:3) Zvi wula yini lezvo? Hi nga alakanya ku a munghana wa wena wa susa ndzi kandzihela a ku khomisa cibubu ca mali. U wa ta ti zwisa kuyini? Kuzvilava u wa ta zvi wona lezvaku wa ku tsumba. Kanilezvi u nga ha karateka hi ku lava ku tiva ku u ta yi hlayisisa kuyini a mali leyo. Jehovha, a Munghana wa hina wa hombe, i nyikile vapswali a nchumu wa lisima a ku hundza mali kasi va wu hlayisa. I va nyikile a ntiro wa ku hlayisa vana vabye ni ku va tsakisa.

2. Zviwutiso muni hi to bhula hi zvona?

² Himani a faneleko ku maha ciboho ca lezvaku a nuna ni sati va pswala vana, kona hi rini va faneleko ku pswala? Niku a vapswali va nga maha yini kasi ku vhuna vana vabye lezvaku vava ni litsako wutomini? Wona matshinya yo kari ma nga ka Mhaka ya Nungungulu lawa ma nga vhunako a maKristu ma chadhileko a ku maha zviboho zva wutlhari.

3. a) Himani a faneleko ku maha ciboho ca ku a nuna ni sati va ta pswala vana ke? b) I tshinya muni ga nayo legi a vanghana ni maxaka va faneleko ku ehleketa hi gona?

³ Ka midhawuko yo kari, ku rindzelwa lezvaku a sati ni nuna va ha hiku ku chadha va pswala vana na ga hi mixo. Kuzvilava va nga ha kurumetiwa hi maxaka yabye kutani van’wani. Makabye Jethro, a tshamako le Ásia, i wula lezvi: “Lomu bandleni a vamakabye vokari va nga ni vana va kurumeta lava va kalako va nga se pswala lezvaku va pswala.” A makabye mun’wani wa le Ásia wa ku hi Jeffrey i ngalo: “A vo kari va byela lava va kalako va nga se pswala lezvaku va nga tava ni wo va hlayisa loku va ta khosahala.” Hambulezvo, a nuna ni sati va fanele ku ti mahela  ciboho ha voce lezvaku va ta pswala vana ke. Leco ciboho cabye; a hi faneli ku zvi nghenela. (Gal. 6:5) Zva zwisiseka lezvaku a vanghana ni maxaka va lava lezvaku lava va ha hiku ku chadha va va ni litsako. Kanilezvi va fanele ku alakanya lezvaku a ciboho ca kuva ni vana kutani ku ngavi navo ci fanele ku mahiwa hi nuna ni sati. — 1 Tes. 4: 11.

4-5. Zviwutiso muni zva zvimbiri lezvi a nuna ni sati va faneleko ku bhula hi zvona, ni ku hi rini zvi nga zvi nene a ku bhula hi zvona? Tlhamusela.

⁴ A nuna ni sati va hlawulako kuva ni vana va maha khwatsi loku va bhula hi zviwutiso lezvi zva zvimbiri zva lisima: Co sangula, va ta pswala rini? Ca wumbiri, va ta pswala vana vangani? Makunu, hi cihi cikhati ca ci nene ca ku a nuna ni sati va bhula hi zviwutiso lezvi? Niku hikuyini a zviwutiso lezvo zva zvimbiri zvi nga zva lisima?

⁵ A kutala ka zvikhati, zvi nene ku na va nga se chadha, a nuna ni sati va bhula hi mhaka leyi ya kuva ni vana. Hikuyini? Hakuva zva lisima ku hi wumbiri gabye vava ni mawonela yo fana hi mhaka leyi. A cin’wani kambe, va fanele ku tshama hasi va bhula lezvaku makunu va longile a ku rwala a wutihlamuleli lego ke. A mipatswa yo kari yi boha ku tshama lembe kutani malembe mambiri na va nga se pswala andzhako ka loku va chadhile, hakuva a kuva ni vana zvi ta va gela cikhati ni ntamu wo tala. Va zvi tiva lezvaku loku va nyimanyana, va tava ni cikhati ca ku ti zwananisa ni wutomi ga ku ngha va chadhile va tlhela va randzana khwatsi. — Efe. 5:33.

6. Ciboho muni leci a mipatswa yo kari yi mahako hi kota ya nguva leyi hi hanyako ka yona?

⁶ A maKristu man’wani ma hlawula a ku pimanyisa a cikombiso ci vekilweko hi vana vanharu va Nowa ni vasati vabye. A mipatswa leyo ya yinharu a yi tekelangi a ku pswala vana. (Gen. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Ped. 2:5) Jesu i fananisile a masiku ya hina ni “masikwini ya Nowa”, niku a zvi kanakanisi lezvaku hi hanya ‘zvikhatini zva zvikarato’. (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Hi kota ya lezvo, a mingango yo kari yi maha ciboho ca ku ngavi ni vana hi cikhati co kari kasi yi zvi kota ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha.

7. A wusungukati gi nga ka Luka 14:28, 29 ni Mavingu 21:5, gi va vhunisa kuyini lava va chadhileko?

⁷ Loku va maha ciboho ca ku pswala vana niku i vana vangani va va lavako, a nuna ni sati va tlharihileko va tirisa a wusungukati gi nga ka Luka 14:28, 29. (Lera.) A ku fana ni munhu a lavako ku aka yindlu, va ranga hi ku wona lezvaku va na ni mali yo enela ke. Lava va nga ni  vana va wula lezvaku a ku wundla vana zvi lava mali. Ahandle ka lezvo, a ku wundla vana zvi ta lava cikhati ni ntamu. Hikwalaho, zva lisima a ku a nuna ni sati va bhula hi zviwutiso zvo kota lezvi: ‘Zvi ta lava ku hina vambiri hi tira kasi hi xava lezvi zvi lavekako laha kaya ke? Ha vhumelelana ka lezvi ku nga zvona zvi lavekako laha kaya? Loku ku hi lezvaku hi wumbiri ga hina zvi ta lava ku hi tira, himani a to tshama ni vana va hina? Lezvi va faneleko ku maha ni ku zvi ehleketa va ta zvi wona ka mani?’ Loku a vanuna ni vasati va bhula hi zviwutiso lezvi, vo tirisa a magezu ma nga ka Mavingu 21:5. — Lera.

8. Zvikarato muni lezvi a mingango ya maKristu yi faneleko ku zvi rindzelako, niku zvini lezvi a nuna wa lirandzo a to maha?

⁸ Papayi ni mamani wa kona zvi lava ku va mbheta cikhati ni ntamu na va khatalela n’wanana wabye — lezvo zvo laveka ka n’wanana futsi. Loku a vapswali va gamakanisela vana, zvi nga va karatela a ku khatalela a n’wana mun’we ni mun’wani hi laha zvi lavekako hi kona. Lava va nga ni zvivanana zvo tala va wula lezvaku zva va karatela nguvhu a ku zvi khatalela. Kuzvilava a mamani wa kona a nga ha mbhela ntamu a tlhela a karateka. A nga ha karala laha ka kuza a vhumala ni ntamu wa ku gondza, ku khongela, ni ku chumayela hi ku khandzakanya. Zvi nga mu karatela kambe a ku ingisela mitlhangano ni ku vhuneka hi yona. Hikwalaho, a nuna wa lirandzo i ta maha zvontlhe a zvi kotako kasi a vhuna a sati wakwe loku a vanana va lava ku khatalelwa — mitlhanganweni ni le kaya. Hi cikombiso, a nga ha vhuna a sati wakwe hi mitiro ya laha kaya. I ta ti karata nguvhu kasi a tiyiseka lezvaku vontlhe laha kaya va vhuneka hi wukhozeli nga ngango ke. Niku a vapapayi va nga maKristu va ta tira zvin’we ni mingango yabye kuchumayeleni.

9-10. Zvini lezvi a vapswali va faneleko ku maha kasi ku vhuna a vana vabye?

⁹ Zvilo muni lezvi a vapswali va nga mahako kasi ku vhuna a vana vabye a ku randza Jehovha? Kona va nga va vhikelisa kuyini ka mahanyela ya mhango? Wona zvilo zvo kari lezvi a vapswali va nga mahako.

¹⁰ Khongela ka Jehovha kasi a ku vhuna. Wona a cikombiso ci vekilweko hi Manowa ni sati wakwe, a vapswali va Samsoni. A cikhati leci Manowa a nga tiva lezvaku yena ni sati wakwe va wa tava ni n’wana, i no kombela Jehovha kasi a tiva lezvi va nga fanele ku mu wundlisa zvona a n’wana wabye.

11. Hi kuyelana na Valamuli 13:8, a vapswali va nga ci pimanyisisa kuyini a cikombiso ca Manowa?

¹¹ Nihad na Alma va le Bósnia ni Herzegovina, va gondzile zvo kari ka cikombiso ca Manowa.  Va wula lezvi: “A ku fana na Manowa, hi kombele Jehovha lezvaku a hi gondzisa lezvi hi nga mahako kasi hiva vapswali va va nene. Jehovha i hlamulile a mikhongelo ya hina hi tindlela to hambanahambana — i tirisile Mitsalo, mabhuku ma seketelwako ka Bhibhiliya, mitlhangano ya bandla ni migotsovanyano.” — Lera Valamuli 13:8.

12. Cikombiso muni leci Josefa na Mariya va vekeleko a vana vabye?

¹² Va gondzise hi cikombiso ca wena. Lezvi u wulako zva lisima. Hambulezvo, lezvi u zvi mahako zvi nga mu kuca nguvhu a n’wana wa wena. Hi nga tiyiseka lezvaku Josefa na Mariya vave zvikombiso zva zvi nene ka vana vabye, a ku patsa ni ka Jesu. Josefa i wa tira nguvhu kasi ku hlayisa a ngango wakwe. I kucile va ngango wakwe kambe lezvaku va randza zvilo zva moya. (Deu. 4:9, 10) Josefa i wa nga kurumetiwi hi Nayo lezvaku “lembe ni lembe” a teka a ngango wakwe wuya Jerusalema ka festa ya Phasika. Hambulezvo, lembe ni lembe i wa famba nawo. (Luka 2:41, 42) Kuzvilava a vapswali vo kari va wa alakanya lezvaku a ku teka a ngango wontlhe wuya Jerusalema zvi wa karata nguvhu, niku zvi wa teka cikhati co tala zvi tlhela zvi ga a mali yo tala. Hambulezvo, zvi te dlunya lezvaku Josefa i wa randza a zvilo zva moya niku i gondzisile a vana vakwe lezvaku va pimanyisa a cikombiso cakwe. Mariya yenawu i wa yi tiva khwatsi Mitsalo. A zvi kanakanisi lezvaku hi magezu ni mitiro yakwe, i gondzisile a vana vakwe a ku randza Mhaka ya Nungungulu.

13. A vapswali vo kari va landzelisile kuyini a cikombiso ca Josefa na Mariya?

¹³ Nihad na Alma, va kumbukilweko ka ndzimana 11, va hlawulile a ku landzela a cikombiso ci vekilweko hi Josefa na Mariya. Lezvo zvi va vhunisile kuyini a ku gondzisa a n’wana vabye a ku randza Jehovha a tlhela a mu tirela? Va wula lezvi: “Hi mahanyela ya hina, hi zamile ku komba a n’wana wa hina a ku hikuyini zvi nga zvi nene a ku hanya hi kuyelana ni matshinya ya milayo ya Jehovha.” Nihad i engetela lezvi: “Maha munhu loyi u lavako ku a n’wana wa wena a va yena.”

14. Hikuyini a vapswali va faneleko ku tiva a vanghana va vana vabye?

¹⁴ Vhuna a vana va wena a ku hlawula vanghana va va nene. Hi wumbiri gabye, a vapswali va fanele ku tiva a vanghana va vana vabye ni lezvi va zvi mahako. Lezvo zvi patsa ku a vapswali va tiva lava a vana vabye va bhulako navo ka Internet ni lomu ka tifone tabye. Hakuva a wunghana lego gi nga khumba lezvi a vanana va zvi pimisako ni lezvi va zvi mahako. — 1 Kor. 15:33.

15. Zvini lezvi a vapswali va nga zvi gondzako ka cikombiso ca Jessie?

¹⁵ Zvini lezvi a vapswali va nga mahako loku va nga zvi tivi khwatsi a ku tirisa a mikomputadhori kutani tifone? A papayi wo kari wa ku hi Jessie wa le Filipinas, i wula lezvi: “A hi tivi zvo tala hi tekinolojiya. Kanilezvi lezvo a zvi hi mahi hi nyima ku vhuna a vana va hina kasi va ti wonela makhombo ya ku tirisa michini.” Jessie a nga beteli a vana vakwe a ku tirisa a michini leyo hi kota ya lezvi a nga tiviko zvo tala hi yona. I tlhamusela lezvi: “Ndzi kuca a vana va mina lezvaku va tirisa a michini yabye kasi ku gondza a lirimi liswa, ku yi tirisa mitlhanganweni, ni ku lera hi yona a Bhibhiliya siku ni siku.” Loku u hi mupswali, u tshukile u lera u tlhela u bhula ni vana va wena hi wusungukati ga ku tsalelana timesaji ni ku chela mifota ka Internet, gi nga ka jw.org^® ka cipandze “Adolescentes”? Mu tlhelile mu wona zvin’we a tivhidhyu leti taku Wena ni fone ya wena hi mani a mandako munghana? ni leyi ya ku Tirisa Internet hi wutlhari? * A wusungukati lego gi nga ku vhuna  ku gondzisa vana va wena a ndlela ya ku tirisa michini hi wutlhari. — Mav. 13:20.

16. Zvini lezvi a vapswali vo tala va zvi mahako, niku hi wahi a mabhindzu ya kona?

¹⁶ A kutala ka vapswali va lavela a vana vabye a vanghana lava va nga ni cikombiso ci nene ntirweni wa Nungungulu. Hi cikombiso, N’Déni na Bominewu, va nga nuna ni sati le Costa do Marfim, a kutala ka zvikhati va wa ramba a muwoneleli wa cipandze laha kaya kabye. N’Déni i wula lezvi: “Lezvo zvi mu vhunile nguvhu a mufana wa hina. I no sangula ku phayona ni ku zvezvi i tira kota muvhaleti wa muwoneleli wa cipandze.” Wena ke, u nga va lavela a vanghana vo fana ni lavo a vana va wena?

17-18. Hi rini laha a vapswali va faneleko ku sangula ku gondzisa a vana vabye?

¹⁷ Sangula ku gondzisa vana va wena na va ha hi vatsongwani. A vapswali va maha khwatsi loku va gondzisa a vana vabye na va ha hi vatsongwani. (Mav. 22:6) Ehleketa hi Timote, loyi hi ku famba ka cikhati a fambafambileko na Mupostoli Pawule. A mamani wa Timote, Eunike, ni kokwani wakwe Loyisi, va mu gondzisile “kusukela wun’wananeni”. — 2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ A patswa wun’wani wa le Costa do Marfim, Jean-Claude na Peace, va zvi kotile a ku gondzisa 6 wa vana a ku randza Jehovha va tlhela va mu tirela. Zvini zvi va vhunileko? Va pimanyisile a cikombiso ca Eunike na Loyisi. Va wula lezvi: “Hi va gondzisile a Mhaka ya Nungungulu kusukela wun’wananeni; na va ha hi kupswaliwa futsi.” — Deu. 6:6, 7.

19. Zvi wula yini a ku va gondzisa Mhaka ya Nungungulu a vana va wena?

¹⁹ Zvi wula yini a ku va “gondzisa” a Mhaka ya Nungungulu a vana va wena? Ka Deuteronome 6:6, 7, a gezu ga ciHebheru gi hundzuluselweko ku “gondzisa” gi wula “ku gondzisa ni ku zikisa hi ku phindhaphindha.” Kasi ku maha lezvo, a vapswali va fanele ku mbheta cikhati ni vana vabye hi kukhandzakanya. Ka zvikhati zvin’wani, zvi nga ha woneka na zvi swira a ku tshamela a ku va gondzisa a nchumu walowu wa wun’we a vanana. Hambulezvo, a vapswali va fanele ku zama ku zvi wona kota cikhati ca ku vhuna a vana vabye a ku zwisisa ni ku tirisa a Mhaka ya Nungungulu.

20. Tlhamusela lezvi hi nga li tirisisako zvona Lisimu 127 kasi ku gondzisa vana.

²⁰ Va tive khwatsi a vana va wena. A Lisimu  127 li fananisa a vanana ni mipaxa. (Lera Lisimu 127.) Kota lezvi a mipaxa yi nga mahiwako hi zvilo zvo hambanahambana lezvo kambe na yi hambene ku leha, ni vanana vonawu va hambene. Hikwalaho a vapswali va fanele ku bhula lezvi va to mu gondzisisa zvona a n’wana mun’we ni mun’wani. A patswa wo kari le Izrayeli wa masikwini ya hina lowu wu gondzisileko vana vabye a ku tirela Jehovha, wa hi tshandzela lezvi zvi va vhunileko: “Hi wa hambanisa vanana a cikhati leci hi nga va fambisela cigondzo ca Bhibhiliya.” Hambulezvo, a hloko ya ngango wun’we ni wun’wani yi fanele ku boha lezvaku a ku gondzisa vanana hi ndlela leyi zva laveka kutani zva koteka ke.

21. Zvini lezvi Jehovha a longileko ku mahela vapswali?

²¹ Ka zvikhati zvin’wani, a vapswali zva va karatela a ku gondzisa vana vabye. Kanilezvi a vanana cinyikiwo ca Jehovha. Contlhe cikhati Jehovha i longile ku vhuna vapswali ni ku ingisela a mikhongelo yabye. Wa hlamula mikhongelo leyo kambe hi ku tirisa a Bhibhiliya, mabhuku ya hina, zvikombiso ni wusungukati ga vapswali va buvhileko lomu bandleni.

22. Zvilo muni zva lisima lezvi a vapswali va nga nyikako a vana vabye?

²² A vanhu vo kari va li a ku gondzisa n’wana zvi teka 20 wa malembe. Kanilezvi, hi lisine, a ntiro wa mupswali a wu gumesi. A lirandzo, ni cikhati, ni gondziselelo yi seketelwako ka Bhibhiliya hi zvona zvilo zva lisima lezvi a vapswali va nga nyikako a vana vabye. A n’wana ni n’wana i ta hlamula hi ndlela ya yena ka gondziselelo leyi a nyikwako hi vapswali. Hambulezvo, a kutala ka lava va gondzisilweko hi vapswali vabye a ku randza Jehovha va ti zwisa ku khwatsi hi makabye Joanna Mae, wa le Ásia, loyi a nga wula lezvi: “Loku ndzi cuwuka lezvi ndzi gondzisilweko hi vapswali va mina, ndzi bonga nguvhu hi lezvi va ndzi gondzisileko ku randza Jehovha. A va ndzi nyikangi a wutomi basi, kanilezvi va ndzi nyikile a wutomi legi gi nga wutomi hi lisine.” (Mav.  23:24, 25) A ku tala ka vamakabye va hina vonawu va ti zwisa lezvo.