MATIMU YA WUTOMI
A ndzi tshukangi ndzi nyima ku gondza
NDZA mu bonga Jehovha hi lezvi ndzi nga ni thomo ga ku ava ‘Mugondzisi wa mina wa Hombe’. (Isa. 30:20) I gondzisa lava va mu khozelako hi ku tirisa a Mhaka yakwe, a Bhibhiliya, zvivangwa zvakwe zvo hlamalisa ni hlengeletano yakwe. I tlhela a tirisa ni vamakabye va hina kasi ku hi vhuna. Hambu lezvi ndzi nga ni 97 wa malembe, ndza ha simama ku vhuneka hi gondziselelo ya Jehovha leyi a hi nyikako hi tindlela leti tontlhe. Ndza ha mu tlhamusela ku hikuyini ndzi wulako lezvo.
Ndzi pswalilwe hi 1927 ka cidhoropana ci nga kusuhani ni Chicago, IIIinois, Estados Unidos da América. Papayi na mamani va wa hi ni ntlhanu wa vana, ku nga Jetha, Don, mina, Karl na Joy. Hontlheni hi wa ti yimisele ku tirela Jehovha hi mbilu yontlhe. Jetha i gondzile a turma ya wumbiri ya cikola ca Gileyadhe hi 1943. A vamakabye va mina lava va vanharu va noya tira Bheteli ya Brooklyn, le Nova Iorque; Don hi 1944, Karl hi 1947 na Joy hi 1951. A cikombiso cabye ca cinene ni leci ca vapswali va mina ci ndzi kucile ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha.
A NGANGO WA HINA WU GONDZA LISINE
Papayi na mamani va wa lera nguvhu a Bhibhiliya, va wa mu randza Nungungulu niku va no vhuna na hina vanana ku hi mu randzawu. Kanilezvi andzhako ka loku papayi a tirile kota musochwa cikhatini ca Yimpi yo Sangula ya Misava i wa nga ha hi na cichavo hi tichichi. Mamani i wa tsakile nguvhu hi lezvi papayi a nga wuya na a hanya, hikwalaho i no mu byela lezvi: “Karl, a hiye chichini kota lezvi hi nga tolovela ku maha.” Papayi ite: “Ndzi ta ku heleketa kanilezvi ndzi nga ta nghena.” Mamani aku: “Hikuyini?” A hlamula aku: “Le yimpini, a varangeli va lumbako a wukhongeli galegi ga gin’we va katekisile a masochwa ya matlhelo wontlhe ya mambiri ma nga kari malwa! A ku Nungungulu wa yima ni matlhelo wontlhe?”
Andzhako ka cikhati, mamani na a hi chichini, ku nota Vakustumunyu vambiri va Jehovha le kaya. Va no nyika papayi a tivholume timbiri ta bhuku Light, (Kuwonekela) gi nga tiriselwa ku gondza hi gona a Bhibhiliya niku gi wa tlhamusela a bhuku ga Kuvhululelwa. Lezvo zvi mu tsakisile papayi niku i no amukela a mabhuku lawo. Zvalezvi mamani a nga ma wona, i no tekela ku sangula ku lera. Ka siku go kari, i no wona a citiviso ka jornali ga lomu cipandzeni ci nga ramba lava va tsakelako a ku gondza a Bhibhiliya hi ku tirisa a mabhuku Light. I no boha ku famba. A cikhati leci a nga chikela a gongondza, i no vhululelwa livati hi makabye wo kari wo khosahala. Na a khomile a gin’we ga mabhuku lawo, mamani i no wutisa, aku: “A bhuku legi gi gondziwa kwalaha?” A wasati loye i no hlamula, aku: “Ina n’wananga, nghena.” Ka vhiki gi nga landzela, mamani i no hi teka a famba na hina, niku andzhako ka lezvo hi wa nga lovhi.
Ka mutlhangano wo kari, loyi a nga kari a rangela, i no ndzi kombela ku ndzi lera Lisimu 144:15, li wulako lezvaku lava va tirelako Jehovha va na ni litsako. A mutsalo lowo wu ndzi khumbile nguvhu niku ndzi khumbilwe kambe hi mitsalo yin’wani ya yimbiri — 1 Timote 1:11, a wulako lezvaku Jehovha i “Nungungulu wo tsaka” ni Va Le Efesusi 5:1 a hi kucako lezvaku hi maha “vapimanyisi va Nungungulu”. Ndzi no chikelela magumo ya lezvaku ndzi fanele ku tsaka hi ku tirela a Muvangi wa mina ndzi tlhela ndzi mu bonga hi thomo lego. Hi zvalezvo futsi ndzi zamako ku maha.
A bandla ga laha kusuhani gi wa kumeka le Chicago niku hi wa famba a 32 wa tikilometro kasi hi chikela. Hambulezvo, hi waya niku a wutivi ga mina hi Bhibhiliya gi waya gi kula. Ndzi alakanya a khati go kari, laha loyi a nga rangela mutlhangano a nga kombeta Jetha kasi a hlamula. Laha ndzi nga mu ingisela, ndzi no ehleketa lezvi: ‘Ndzi wa zvi tiva lezvo. Hikuyini ndzi nga kala ku tlakusa minawu ndzi hlamula?’ Hikwalaho, ndzi no sangula ku vhuxeta ni ku longisela a mihlamulo ya mina. Leci ci tsakisako nguvhu hi ku mina ni vamakabye va mina hi nova ni wunghana go tiya na Jehovha. Ndzi bhabhatisilwe hi 1941.
NDZI GONDZILE HI JEHOVHA KA MIGOTSOVANYANO
Ndzi wu alakanya khwatsi a gotsovanyano wu nga mahiwa hi 1942 le Cleveland, Ohio. Ku wa hi ni vamakabye ka madhoropa man’wani ya Estados Unidos yo hundza 50 va nga ingisela a gotsovanyano lowo hi ku tirisa a fone. A ngango wa hina wu no tshama ka matenda zvin’we ni mingango yin’wani ya vamakabye, kusuhani ni wutshamu ga gotsovanyano. A Yimpi ya Wumbiri ya Misava Yontlhe yi wa ha hisa niku a kuvhukelwa ka Vakustumunyu va Jehovha ku wo engetela. Hikwalaho, ni wusiku, ndzi no wona a vamakabye vo tala va nyimisa a mimovha yabye yi fularela seno matendeni hi nga hi kona, a magezi ma woninga kule. A vamakabye lavo va wa bohile ku kuva ni munhu mun’we ka movha ni movha lezvaku a wonelela, kasi loku hi tshuka hi dhumelwa, va vhulela magezi lawa ya kuwona nguvhu ma tsunya lava va lavako ku hi dhumela va tlhela vaba tibhuzina kasi a vamakabye van’wani va tsutsuma va ta vhunetela. Ndzi no wona lezvaku ka zviyimo zvontlhe a vanhu va Jehovha va tshama na va kwayile! A ci kona ca hava ci nga humelela niku kota lezvi ndzi nga tizwa na ndzi vhikelekile ndzi zvi kotile ku etlela.
Andzhako ka malembe yo kari, na ndzi ehleketa hi gotsovanyano lowo, ndzi no gumesa ndzi alakanya ku mamani a nga chavangi kutani ku karateka ne ni kutsongwani. I no tsumba Jehovha ni hlengeletano yakwe hi kumbhelela. Ndzi nga ta tshuka ndzi rivala a cikombiso cakwe ca cinene.
Cikhatanyana mahlweni ka ku hiya ka gotsovanyano lowo, mamani i nova phayona ga cikhati contlhe. Hikwalaho, i no ingisela khwatsi a tikanelo leti ti nga wulawula hi ntiro wa cikhati contlhe. Na hi kari hi tlhela kaya, ite: “Ndza zvi lava ku simama ndzi tira kota phayona kanilezvi a ndzi nge zvi koti kuva phayona ndzi tlhela ndzi wu hlayisa khwatsi a muti wa hina.” I no gumesa a hi wutisa ku hi nga mu vhuna ke? Hi no hlamula ku ina, a se nyika mun’we ni mun’wani wa hina a ntiro wa kubasisa a kwartu yin’we kutani timbiri na hi nga senwa caya. Loku hi suka hiya cikoleni i wa sala a hlola ku a muti wu basile ke, hi kona a ngaya kuchumayeleni. Mamani i wa tshama na a khomekile kanilezvi i wa tlhela a hi khatalela. Loku hi wuya kaya hi ta fihlula ni loku hi huma cikoleni hi wa mu kuma na a hi kona laha kaya. Ka masiku yo kari, loku hi humile cikoleni, hi wa famba naye kuchumayeleni niku lezvo zvi hi vhunile a ku tiva a ntiro wu mahiwako hi maphayona.
NDZI SANGULA A NTIRO WA CIKHATI CONTLHE
Ndzi no sangula ku tira kota phayona na ndzi hi ni 16 wa malembe. Hambu lezvi papayi a nga kala
a nga se maha Kustumunyu wa Jehovha, i wa tshama hi ku ndzi wutisa ku a ntiro wa mina wa kuchumayela wu fambisa kuyini. Ka wusiku go kari ndzi no mu byela lezvaku hambu lezvi ndzi zamako hi tindlela tontlhe, a ndzi se mu kuma wa ku gondza naye a Bhibhiliya. Ndzi no nyimanyana, ndzi gumesa ndzi mu wutisa ku: “Wa zvi lava ku gondza na mina a Bhibhiliya?” I no pimisanyana hi zvona a gumesa a ndzi hlamula ku: “A ndzi na cigelo ca ku ala.” Hikwalaho, a cigondzani ca mina co sangula ca Bhibhiliya kuve papayi. Hi nga wona a thomo ga kona!Hi no gondza hi ku tirisa a bhuku “A Verdade Vos Tornará Livres” (A lisine li ta mu tlhatlhisa). Laha hi ngaya hi gondza, ndzi no wona lezvaku papayi i wa ndzi vhuna ku ndziva cigondzani ni mugondzisi wa munene. Hi cikombiso, ka wusiku go kari, andzhako ka ku lera a paragrafo, ite: “Ndza zvizwa lezvi a bhuku gi wulako, kanilezvi u zvi tivisa kuyini a ku lezvi gi wulako lisine?” Ndzi wa nga longangi ku hlamula a ciwutiso cakwe, hikwalaho ndzi te: “A ndzi nge zvi koti ku ku hlamula zvezvi kanilezvi ndzi ta ku hlamula ka cigondzo ci tako.” Ndzi no maha zvalezvo futsi. Ndzi no kuma mavhesi ma nga seketela a mhaka leyi hi nga bhula hi yona. Kusukela kwalaho, ndzi no gondza ku kambisisa kasi ndzi fambisa a cigondzo na ndzi longile khwatsi. Lezvo zvi ndzi vhunile ku ndzi kula hi tlhelo ga moya zvi tlhela zvi vhuna na papayi kambe. Papayi i no hanya hi lezvi a nga kari a gondza a gumesa a bhabhatisiwa hi 1952.
NDZI NO SIMAMA KU GONDZA A BHETELI
A cikhati leci ndzi nga hi ni 17 wa malembe ndzi no suka laha kaya. Jetha a i nova murumiwa, niku Don i noya tira Bheteli. Hi wumbiri gabye va wa zvi randza a zviavelo zvabye niku lezvo zvi ndzi kucile nguvhu. Hikwalaho, ndzi no prenxera a petisawu ga kuya Bheteli ni ga kuya cikoleni ca Gileyadhe, ndzi gumesa ndzi zvi tsika mandleni ya Jehovha. Kuve wihi a hlamulo wa kona? Ndzi no vitaniwa Bheteli hi 1946.
Ndzeni ka malembe, ndzi mahile mitiro yo hambanahambana a Bheteli, hikwalaho ndzi gondzile zvilo zvo tala. Ka 75 wa malembe lawa ndzi nga nawo Bheteli, ndzi gondzile a ku maha mabhuku ni ku maha tikonta. Ahandle ka lezvo, ndzi gondzile a ku xava zvilo zvi lavekako Bheteli ni ku rumela zvilo zviya ka man’wani matshamu. Kanilezvi, a ca hombe nguvhu ci ndzi tsakisako i gondziselelo ya Bhibhiliya hi yi kumako Bheteli ka wukhozeli ga ni mixo ni ka tikanelo ti seketelwako ka Bhibhiliya.
Ndzi gondzile zvin’wani kambe ka ndzisana ya mina Karl, leyi yi ngata Bheteli hi 1947. I wa hi cigondzani ni mugondzisi wa munene wa Bhibhiliya. Ka khati go kari ndzi kombelile ku a ndzi vhuna a kanelo. Ndzi no byela Karl lezvaku ndzi wa kambisisile a mahungu yo tala kanilezvi zvi wa ndzi karatela a ku ma tirisa. I no ndzi vhuna a ku tiva ca ku maha hi ku ndzi wutisa ku: “Joel, a hloko ya mhaka ya kanelo ya wena yi yini?” Ndzi no tekela ku zvi zwisisa lezvi
a nga lava ku wula — tirisa basi a mahungu lawa ma ku vhunako ku tlhamusela a hloko ya mhaka ya kanelo ya wena u tsika lawa man’wani. A mhaka leyo a ndzi tshukangi ndzi yi rivala.Kasi hiva ni litsako a Bheteli, hi fanele ku chumayela hi kuhiseka niku lezvo zvi nga hi maha hiva ni matshango yo tiyisa. Ku na ni tshango ndza ha gi alakanyako khwatsi gi mahekileko ni gambonyana le Bronx, dhoropeni ga Nova Iorque. Mina ni makabye mun’wani hi no endzela a wasati wo kari a nga sina a amukele A Murindzeli ni Khindlimuka! Hi no sangula mabhulo ya hina hi ku wula ku: “Ka gambo legi, hi lomu ka ku vhuna vanhu a ku va gondza a zvilo zvo tsakisa lezvi zvi nga lomu ka Bhibhiliya”. I no hlamula, aku: “Loku muta hi timhaka ta Bhibhiliya nghenani.” Hi lerile hi tlhela hi bhula hi mitsalo yo tala yi wulawulako hi Mufumo wa Nungungulu ni misava yiswa yi tako. Zvi wonekisa ku khwatsi lezvo zvi mu hlamalisile, hakuva ka vhiki gi nga landzela i rambile a vanghana vo kari vakwe kasi ma ta ingisela a mabhulo ya hina. Hi ndzhako ka cikhati, yena ni nuna wakwe va nova malandza yo tsumbeka ya Jehovha.
NDZI GONDZA KA SATI WA MINA
Ndzi mbhetile a cipimo ca 10 wa malembe na ndzi lavetela a sati. Cini ci nga ndzi vhuna a ku kuma a sati wa munene? Ndzi no khongela ka Jehovha ndzi tlhela ndzi ehleketa hi lezvi ndzi nga lava ku maha ni sati wa mina andzhako ka loku hi chadhile.
Andzhako ka gotsovanyano wa 1953 wu mahilweko ka Estadhio ca Yankee ndzi no tivana ni makabye wa ku hi Mary Aniol. Yena na Jetha va gondzile a turma ya wumbiri ya Gileyadhe niku va wa tira ka wutshamu gin’we kota varumiwa. Na a tsakile nguvhu, Mary i no ndzi hlawutela hi ciavelo cakwe ca wurumiwa le Caribe ni zvigondzo zva Bhibhiliya a zvi fambisileko. Laha hi ngaya hi tivana, hi no pola lezvaku hi wa hi ni mixuvo yo fana ya moya. A lirandzo la hina li no kula niku hi no chadha hi Abril wa 1955. Hi tindlela to tala, Mary ive cinyikiwo ci tako hi ka Jehovha niku ive cikombiso cinene ci ringanelwako hi ku pimanyisiwa. I wa tsaka ni ka cihi ciavelo a nga nyikiwa. I wa tira hi zvigingi, a khatala hi van’wani na zvi sukela mbilwini niku contlhe cikhati i wa rangisa a zvilaveko zva Mufumo. (Mat. 6:33) Hi no tira malembe manharu ka ntiro wa ku endzela mabandla niku hi 1958 hi no rambiwa Bheteli kota sati ni nuna.
Ndzi gondzile zvo tala ka Mary. Hi cikombiso, neti hi nga chadha, hi no boha ku hi ta lera zvin’we a Bhibhiliya niku hi wa lera cipimo ca 15 wa mavhesi hi khati. Andzhako ka loku a mun’we wa hina a lerile a cipandze ca mavhesi lawo hi nga bohile, hi wa bhula hi mitsalo leyo hi tlhela hi bhula hi lezvi hi nga yi tirisisako zvona wutomini ga hina. A kutala ka zvikhati Mary i wa ndzi byela a zvilo lezvi a nga gondzile Gileyadhe kutani ntirweni wakwe wa wurumiwa. A mabhulo lawo ma ndzi vhunile a ku chukwatisa a tikanelo ta mina ni ku tiva lezvi ndzi nga va kucisako zvona a vamakabye va cisati. — Mav. 25:11.
Mary, a murandziwa wa mina, i file hi 2013. Ndzi zvi rindzela nguvhu a ku mu wona misaveni yiswa! Kanilezvi na ndza ha rindzela, ndzi ti yimisele ku simama ndzi gondza ni ku tsumba Jehovha hi mbilu ya mina yontlhe. (Mav. 3:5, 6) Zva ndzi chavelela zvi tlhela zvi ndzi tsakisa a ku ehleketa hi lezvi a vanhu va Jehovha va to maha misaveni yiswa. Niku handle ko kanakana zvi ta patsa a ku gondzisiwa zvilo zviswa hi Mugondzisi wa hina wa Hombe ni ku gondza zvo tala hi yena! Ina, ndza mu bonga nguvhu Jehovha hi kota ya zvontlhe lezvi a ndzi gondzisileko ni wunene legi a ndzi kombisileko.
a Wona matimu ya wutomi ya Jetha Sunal ka A Sentinela ga 1 ka Março wa 2003, paj. 23-29.