1. Hikuyini a vanhu vo tala va alakanyako lezvaku a zvi koteki ku hanya kala kupindzuka?

 A VANHU vo tala va khatala nguvhu hi lezvi va gako va tlhela va maha ma exercício kasi va simama ni lihanyo linene. Hambulezvo, a va rindzeli ku hanya kala kupindzuka. A ku rindzela lezvo zvi wonekisa ku khwatsi a zvi koteki hi kota ya zvikarato zvi vangiwako hi kukhosahala. Kanilezvi Jesu i wulile lezvaku zva koteka ku a vanhu va kuma “wutomi ga pindzukelwa”, kota lezvi zvi kumbukiwako ka Johani 3:16 ni 5:24.

2. Zvini lezvi Johani cipimo 6 a zvi wulako xungetano hi wutomi ga pindzukelwa? (Johani 6:39, 40)

² Ka siku go kari, Jesu i no maha cihlamaliso a gisa citshungu ca hombe hi tipawa ni tinjhanjhi. a Lezvo zvi wa hlamalisa, kanilezvi lezvi Jesu a nga wula ka siku gi nga landzela zvi hlamalisile nguvhu. A citshungu ci wa mu landzile Kapernawume, kusuhani ni mbhiri ya bimbi ga Galileya, kwaseyo i no va byela lezvaku a vanhu va nga vhuxiwa hi ka vafileko va tlhela va hanya kala kupindzuka. (Lera Johani 6:39, 40.) Hi kuyelana ni magezu lawo, ehleketa hi vanghana ni maxaka ya wena lawa ma fileko. A magezu ya Jesu ma komba ku a vanhu vo tala lava va fileko va nga vhuxiwa niku wena ni maxaka ya wena mu nga ti buza hi wutomi kala kupindzuka. Hambulezvo, lezvi Jesu a nga zvi wula hi kulandzela laha ka Johani cipimo  6 zva karatela vanhu vo tala a ku zvi zwisisa. Zvini a zvi wulileko?

3. Hi kuya hi Johani 6:51, zvini lezvi Jesu a nga wula xungetano hi yena wutsumbu?

³ A citshungu leci ci nga hi Kapernawume ci wonile kuyelana ka tipawa leti Jesu a nga ha hi ku va nyika ni mana lawa Jehovha a nga nyikile vakokwani vabye. Kunene, a Mitsalo yi wula lezvaku a mana lawo i “pawa ya le tilweni”. (Lis. 105:40; Joh. 6:31) Jesu i no kumbuka zvilo zvo kari lezvi a citshungu ci nga zvi tiva xungetano hi mana kasi a ci gondzisa zvilo zva lisima. Hambu lezvi a mana ma nga hi cihlamaliso ca Jehovha, lava va ngaga va gumesile vafa. (Joh. 6:49) Kanilezvi Jesu i wulile lezvaku yena wutsumbu i “pawa ya lisine ya le tilweni” ni “pawa ya wutomi”. (Joh. 6:32, 33, 35) Jesu i no komba kuhambana ku nga kona cikari ka mana lawo na yena. I te: “Mina ndzi pawa yi hanyako yi releleko hi le tilweni. Loku munhu aga a pawa leyi i ta hanya kala kupindzuka”. (Lera Johani 6:51.) A vaJudha lavo va no jujeka kupima. Va wa nga zvi zwisisi a ku zvi kotekisa kuyini lezvaku Jesu a ti wula ku i “pawa” yi tileko hi tilweni niku a pawa leyo yi nene nguvhu a ku hundza mana lawa Nungungulu a nga nyikile vakokwani vabye. Jesu i no guma a wula zvilo zvi va vhunileko ku kuma hlamulo a cikhati a ngaku: “A pawa leyi ndzi to mu nyika i nyama ya mina”. I wa lava ku wula yini? Zva lisima a ku hi zwisisa lezvi Jesu a nga lava ku wula hakuva a tlhamuselo wa kona wu komba lezvi zvi kotekisako zvona ku hina ni maxaka ya hina hi kuma wutomi ga pindzukelwa. A hi woneni tlhamuselo wa magezu ya Jesu.

PAWA YI HANYAKO NI NYAMA YAKWE

4. Hikuyini a vokari va nga karateka hi kota ya lezvi Jesu a nga wula?

⁴ A vaingiseli vo kari va Jesu va karatekile a cikhati leci a nga wulawula hi ku nyikela a “nyama [yakwe] . . . kasi a tiko gi hanya”. Xana va wa alakanya ku Jesu i wa ta va nyika nyama yakwe futsi, a ku khwatsi hi loku vaga a nyama ya munhu? (Joh. 6:52) Wona magezu yo kari yo hlamalisa lawa Jesu a nga gumesa a wula. I te: “Loku mu ngagi a nyama ya N’wana wa munhu ni kunwa a nkhata wakwe a mu na wutomi ka n’wina.” — Joh. 6:53.

5. Hikuyini hi nga tiyisekako lezvaku Jesu i wa nga wuli lezvaku a vanhu va wa fanele kunwa a nkhata wakwe wa futsi futsi?

⁵ Masikwini ya Nowa, Nungungulu i wa betele vanhu ku va ngagi nkhata. (Gen. 9:3, 4) Jehovha i phindile cileletelo leco ka Nayo wakwe lowu a nga nyika vaIzrayeli. Ni wihi loyi a gako nkhata i wa fanele ku “dawa”. (Lev. 7:27, nota.) Jesu i seketele a Nayo lowo. (Mat. 5:17-19) Hikwalaho, zvi wa nga ta zwala a ku Jesu a byela citshungu ca vaJudha a ku ciga a nyama yakwe ni kunwa a nkhata wakwe zva futsi futsi. Kunene, hi magezu lawa yo hlamalisa, Jesu i wo gondzisa vanhu lezvi va nga kumisako zvona wutomi — a “wutomi ga pindzukelwa”. — Joh. 6:54.

6. Hikuyini hi nga wulako lezvaku a magezu ya Jesu ya kuga a nyama yakwe ni kunwa nkhata wakwe ma wa hi magezu yo fananisa?

⁶ Zvini lezvi Jesu a nga lava ku gondzisa? Hi lisine, Jesu i wa wulawula hi ndlela yo fananisa, a ku khwatsi hi lezvi a nga mahile a cikhati leci a nga byela a wasati wa muSamariya, aku: “Kanilezvi loyi a nwako a mati lawa ndzi to mu nyika a nga ta ha gizwa kambe tora, kanilezvi a mati lawa ndzi to mu nyika ma ta maha a cibuka ca mati ndzeni kakwe, lawa ma vhelako ma nyika wutomi ga pindzukelwa.” (Joh. 4:7, 14) b Jesu i wa nga wuli lezvaku a  wasati wa muSamariya i wa ta kuma wutomi ga pindzukelwa hi kunwa ntsena a mati yo kari. Hi kufanana, i wa nga wuli lezvaku a citshungu leci a nga wulawula naco le Kapernawume ci wa ta hanya kala kupindzuka loku ciga nyama yakwe ni kunwa nkhata wakwe zva futsi futsi.

KUHAMBANA CIKARI KA ZVIMAHO ZVIMBIRI

7. Zvini lezvi a vokari va wulako xungetano hi magezu ya Jesu ma nga ka Johani 6:53?

⁷ A vakhongeli vo kari va wula lezvaku a magezu ya Jesu ma kumekako ka Johani 6:53 xungetano hi kuga nyama yakwe ni kunwa a nkhata wakwe ma veka cikombiso ca Cilalelo ca Hosi, hakuva hi ndzhako ka cikhati Jesu i tirisile magezu yo fana. (Mat. 26:26-28) Va wula lezvaku lava va yako Cilalelweni ca Hosi va fanele kuga a pawa ni kunwa a vhinyo leyi yi hundziselwako. Xana lezvo lisine? Zva lisima a ku hi kambisisa a hlamulo wa ciwutiso leci, hakuva lembe ni lembe a timiliyoni ta vanhu misaveni yontlhe ta tlhangana na hina ka cimaho leci. Hi ta wona zvilo zvo tala zvi hambanisako a magezu ma nga ka Johani 6:53 ni lezvi Jesu a nga wula ka Cilalelo ca Hosi.

8. Hi kwihi kuhambana ko kari ku nga kona cikari ka zvimaho zvimbiri? (Wona ni mifota.)

⁸ A hi woneni a zvilo zvimbiri zvi hambanisako a zvimaho lezvi. Co sangula, hi rini niku hi kwihi laha Jesu a nga wula magezu ma nga ka Johani 6:53-56? Jesu i wulile magezu lawa ka citshungu ca vaJudha ci nga hi le Galileya hi 32 Nguveni ya Hina. Lezvo zvi mahekile  na ku kiyela cipimo ca lembe kasi Jesu a yimisa a Cilalelo ca Hosi le Jerusalema. Ca wumbiri, Jesu i wa byela vamani a magezu lawa? A kutala ka vanhu lava va nga ingisela Jesu le Galileya va wa veka nguvhu kupima ka ku khatalela zvilaveko zvabye zva nyama lezvi zvi nga hi zva cikhatana, wutshan’wini ga ku khatalela zvilaveko zvabye zva moya. (Joh. 6:26) Kunene, a cikhati leci Jesu a nga wula zvilo zvo kari zvi nga va karatela ku zvi zwisisa, va no tekela ku nyima ku kholwa kakwe. Hambu hi vapizani vo kari va Jesu va no tsika ku mu landzela. (Joh. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) A vanhu lavo va wa hambene nguvhu ni 11 wa vapostoli vo tsumbeka lava va nga hi zvin’we na Jesu andzhako ka kwalomu ka lembe gin’we, hi 33 Nguveni ya Hina, a cikhati leci Jesu a nga yimisa a Cilalelo ca Hosi. Ka cimaho leco, a vapostoli vakwe va 11 vo tsumbeka va wa hi naye hambu lezvi va nga kala va nga zvi zwisisi hi kumbhelela zvontlhe lezvi Jesu a nga kari a va gondzisa. Hambulezvo, a ku hambana ni vanhu lava va nga hi Galileya, a vapostoli vakwe vo tsumbeka va wa tiyiseka lezvaku Jesu i wa hi N’wana wa Nungungulu loyi a nga tile hi le tilweni. (Mat. 16:16) Jesu i no va dzundza, aku: “N’wina hi n’wina mu simamileko na mina mindzhingweni ya mina”. (Luka 22:28) A kuhambana loku ka kumbiri, kona koce ku komba lezvaku ka Johani 6:53, Jesu i wa nga zami ku tlhamusela lezvi zvi nga wa ta humelela ka Cilalelo ca Hosi. Kanilezvi ka ha hi ni zvin’wani zvi hambanisako a zvimaho lezvi.

WENAWU WA PATSEKA

9. Lezvi Jesu a nga wula ka Cilalelo ca Hosi zvi tira ka ntlawa muni?

⁹ Ka siku ga Cilalelo ca Hosi, Jesu i no nyika vapostoli vakwe a pawa yo kala comelo a tlhela a va byela lezvaku yi yimela a miri wakwe. Andzhako ka lezvo, i no va nyika a vhinyo a tlhela aku yi yimela a “nkhata wa civhumelwano”. (Mar. 14:22-25; Luka 22:20; 1 Kor. 11:24) Lezvi Jesu a nga wula xungetano hi civhumelwano zvilo zva lisima nguvhu. A civhumelwano ciswa a ci wumbiwi hi vanhu laha va yileko, kanilezvi ci wumbiwa hi “yindlu [ya moya] ya ka Izrayeli”, leyi yi tova ‘Mufun’weni wa Nungungulu’. (Mah. 8:6, 10; 9:15) A vapostoli a va tekelangi ku zvi zwisisa lezvo, kanilezvi ndzeni ka cikhati citsongwani va wa ta totiwa hi moya wo basa va tlhela va maha cipandze ca civhumelwano ciswa zvin’we na Jesu le tilweni. — Joh. 14:2, 3.

10. Lezvi Jesu a zvi wulileko le Galileya zvi hambanisa kuyini ni lezvi a nga wula ka Cilalelo ca Hosi? (Wona ni mufota.)

¹⁰ Lezvi Jesu a nga wula ka Cilalelo ca Hosi zvi tira ka “ntlhambi wu tsongwani”. A ntlawa lowu wa wutsongwani wu sangulile hi vapostoli vakwe vo tsumbeka lava va nga hi naye hi civiri ka cimaho leco. (Luka 12:32) Ku wa rindzeliwa lezvaku a vapostoli lavo zvin’we ni van’wani lava va nga wa ta wumba a ntlawa lowu vaga pawa va tlhela vanwa vhinyo. Lavo hi vona va to kuma a wutshamu le tilweni zvin’we na Jesu. Lezvi Jesu a nga byela vapostoli vakwe ka cimaho leci zvi hambene ni lezvi a nga zvi wula ka citshungu ca le Galileya. A magezu lawo ma tira ka vanhu vo tala nguvhu.

11. Zvini lezvi Jesu a wulileko le Galileya zvi kombako lezvaku i wa nga wuli a ntlawa wa wutsongwani?

¹¹ A cikhati Jesu a nga hi Galileya hi 32 Nguveni ya Hina, i wa wulawula nguvhunguvhu ni vaJudha lava va nga lava zvakuga basi kakwe. Hambulezvo, i va vhunile ku va veka kupima ka nchumu wa lisima nguvhu a ku hundza zvakuga zva civiri. I no komba a lulamiselo  legi gi nga wa ta maha ku a vanhu va kuma wutomi ga pindzukelwa. Niku Jesu i wulile lezvaku lava va fileko va wa ta vhuxiwa hi siku go gumesa va hanya kala kupindzuka. Jesu i wa nga wuli a ntlawa wutsongwani wu hlawulilweko, a ku khwatsi hi lezvi a mahileko hi ndzhako ka cikhati ka Cilalelo ca Hosi. Wutshan’wini ga lezvo, le Galileya Jesu i vekile kupima ka makatekwa ya ku zvi wa koteka ku a vanhu vontlhe va ma kuma. Hi lisine, Jesu i te: “Loku munhu aga a pawa leyi i ta hanya kala kupindzuka; . . . a pawa leyi ndzi to mu nyika i nyama ya mina leyi ndzi to yi nyikela kasi a tiko gi hanya.” — Joh. 6:51.

12. Zvini zvi lavekako kasi hi kuma a wutomi ga pindzukelwa?

¹² Jesu a nga byelangi vaJudha lezvaku ni wihi munhu loyi a hanyileko i wa ta kuma wutomi ga pindzukelwa. Ntsena lava va nga wa ‘taga a pawa’, ku nga lava va kombisako kukholwa ka Jesu, hi vona va nga wa ta kuma wutomi ga pindzukelwa. A kutala ka lava va ti byelako ku maKristu va alakanya lezvaku va ta ponisiwa loku ntsena va kombisa “kukholwa ka [Jesu]” ni ku mu wona kota muponisi wabye. (Johani 6:29, Versão Rei Jaime) Hambulezvo, a vokari va citshungu leco lava kusanguleni va nga kholwa ka Jesu va no gumesa va mu tsutsuma. Hikuyini?

13. Zvini zvi nga laveka kasi munhu ava mupizani wa lisine wa Jesu?

¹³ A ku tala ka vanhu lavo va landzele Jesu ntsena hi lezvi a nga va nyikile lezvi va nga zvi lava. Va wa tsakisiwa hi ku hanyisiwa mababyi, zvakuga zva mahala, ni ku gondzisiwa zvilo lezvi zvi nga tsakisa timbilu tabye. Hambulezvo, Jesu i kombile lezvaku ku wa ta laveka zvo hundza lezvo ka vapizani vakwe va lisine. A nga tangi laha misaveni kasi ku ta khatalela ntsena zvilaveko zva nyama zva vanhu.  Va wa fanele ku vhumela cirambo ca Jesu ca ‘kuya kakwe’ hi ku vhumela ni ku ingisa zvontlhe lezvi a nga gondzisa. — Joh. 5:40; 6:44.

14. Zvini hi faneleko ku maha kasi hi vhuneka hi nyama ni nkhata wa Jesu?

¹⁴ Jesu i no byela citshungu lezvaku ci wa fanele ku kombisa kukholwa. Ka yini? Ka ntamu wa kutlhatlhisa wa nyama ni nkhata wakwe lezvi hi kufamba ka cikhati zvi nga wa tava muphahlo. A kukholwa loko ku wa hi ka lisima nguvhu ka vaJudha lavo niku ka ha hi ka lisima ni nyamutlha. (Joh. 6:40) Hi lisine, kota lezvi zvi kumbukiwako ka Johani 6:53, kasi hi vhuneka hi nyama ni nkhata wa Jesu, hi fanele ku kombisa kukholwa ka hakhelo ya kutlhatlhisa. A makatekwa lawo ma koteka ka vanhu vo tala. — Efe. 1:7.

15-16. Zvilo muni zva lisima hi gondzako ka Johani, cipimo 6?

¹⁵ Ka Johani, cipimo 6 hi gondzile zvilo zvo tala zva lisima nguvhu zvi hi tiyisileko. Hi gondzile lezvaku Jesu wa khatala nguvhu hi vanhu. A cikhati leci a nga hi Galileya, Jesu i hanyisile lava va nga babya, a gondzisa xungetano hi Mufumo a tlhela a va nyika zvakuga a cikhati leci zvi nga laveka. (Luka 9:11; Joh. 6:2, 11, 12) A ca lisima ka zvontlhe, Jesu i gondzisile lezvaku yena i “pawa ya wutomi”. — Joh. 6:35, 48.

¹⁶ Lava Jesu a nga va vitana ku “tiyivhu tin’wani” a va faneli a kuga a pawa ni kunwa a vhinyo ka Cilalelo ca Hosi ca lembe ni lembe. (Joh. 10:16) Hambulezvo, va vhuneka hi nyama ni nkhata wa Jesu Kristu. Va maha hi ku kombisa kukholwa ka ntamu wa kutlhatlhisa wa muphahlo wakwe. (Joh. 6:53) A kuhambana ni lezvo, lava va gako pawa ni kunwa vhinyo va komba lezvaku va maha cipandze ca civhumelwano ciswa niku va na ni kutsumba ka kuya fuma le tilweni. Hikwalaho, kani hi totilwe kutani hi tiyivhu tin’wani, a matimu ma nga ka Johani, cipimo 6, ma tele hi zvilo zvi tirako ka hina. Ma kombisa lisima la ku kombisa kukholwa ni ku hi kota ya lezvo hi kuma wutomi ga pindzukelwa.