1, 2. a) A vamakabye vo tala va ti zwisa kuyini hi kuva vanhu va moya? b) Zviwutiso muni zva lisima hi to wulawula hi zvona ka ndzima leyi?

A MAKABYE wo kari wa le Canadá i wula lezvaku a kuva munhu wa moya, kutani a nga ni kupima ka moya, zvi mu engetele litsako zvi tlhela zvi mu vhuna kulwa ni zvikarato zvakwe zva wutomi. A makabye mun’wani wa le Brazil a nga ni 23 wa malembe na a chadhile i wula lezvaku a kuva vanhu va moya zva mu vhuna yena ni sati wakwe lezvaku vava ni litsako wukatini gabye. A makabye wo kari wa le Filipinas i wula lezvaku a kuva munhu wa moya zvi mu nyika kurula ka maalakanyo zvi tlhela zvi mu vhuna ku hanyisana khwatsi ni vamakabye va midhawuko yo hambanahambana.

² Zvi te dlunya ku a kuva vanhu va moya zva hi vhuna hi tindlela to tala. Zvini hi nga mahako kasi hi engetela kuva ni kupima ka moya hi tlhela hizwa kunandziha ka zvona? A co sangula ku zwisisa lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi vanhu va moya, va nga lava va rangelwako hi moya wa ku basa wa Nungungulu va tlhela vava ni kupima ko fana ni ka Jehovha. Ka ndzima leyi,  hi ta hlamula zviwutiso zvinharu zva lisima: 1) Zvi wula yini a kuva munhu wa moya, kutani a nga ni kupima ka moya? 2) Zvikombiso muni zvi to hi vhuna kuva vanhu va moya? 3) A ku ti karatela kuva ni “kupima ka Kristu” zvi ta hi vhunisa kuyini kuva vanhu va moya?

3. A Bhibhiliya gi ku tlhamuselisa kuyini a kuhambana ka munhu wa nyama ni munhu wa moya?

³ Mupostoli Pawule i hi vhuna ku zwisisa a kuhambana ka ‘munhu wa moya’ ni “munhu wa mahanyela” kutani wa nyama. (Gondza 1 Va Le Korinte 2:14-16.) A munhu wa nyama ‘a nga amukeli a timhaka ta moya wa Nungungulu, hakuva wupumbu ka yena; a nga zvi koti ku ti tiva’. Kanilezvi a munhu wa moya ‘wa pima zvontlhe’ niku i na ni “kupima ka Kristu”, lezvi zvi wulako ku i ti karatela kuva ni kupima ko fana ni loku ka Kristu. Pawule i hi kuca kuva vanhu va moya. Kasi cini ci hambanisako a munhu wa nyama ni munhu wa moya?

4, 5. Hi nga mu tivisa kuyini a munhu wa nyama?

⁴ Hi kwihi a kupima ka munhu wa nyama? I tekelela a kupima ka tiko legi gi rangisako a kunavela ka munhu. A kupima loko, Pawule i ku vitana ku i “moya lowu wu tirako makunu ka lava va nga ingisiko”. (Va Le Efesusi 2:2) A kupima loko ku maha ku a vanhu vo tala va landza mahanyela ya lava va hanyako navo. Va maha ni cihi ci nge khwatsi ci nene, na va nga khatali hi milayo ya Nungungulu. A munhu wa nyama, kutani a nga ni kupima ka nyama, i veka kupima ka zvilo zva nyama niku a kutala ka zvikhati i ti byela ku a cikhundla, a mali, kutani a tifanelo takwe hi zvona zva lisima nguvhu wutomini.

⁵ A munhu wa nyama i maha lezvi a Bhibhiliya gi nge “mitiro ya nyama”. (Va Le Galatiya 5:19-21) Ka Papilo legi Pawule a nga tsalela maKristu ya le Korinte, i kumbuka zvilo zvin’wani zvi mahiwako hi vanhu va nyama. Loku a vokari va nga zwanani, vona va hlawula mun’we va nyima naye. Va zama ku hambanisa vanhu, va kucetela van’wani lezvaku va nga ingisi, va yisa van’wani tihubyeni ta wulamuli, a va kombisi cichavo hi wuhloko, niku va nyika nguvhu lisima a kuga ni kunwa. A munhu wa nyama a nga ti khomi loku a ringwa ku maha nchumu wo biha. (Mavingu 7:21, 22) Judha i te a vanhu va nyama va wa ta tlhela va luza thomo ga kuva ni moya wa Jehovha. — Judha 18, 19.

6. Hi nga mu tivisa kuyini a munhu wa moya?

⁶ A ku hambana ni munhu wa nyama, a munhu wa moya wa khatala nguvhu hi wunghana gakwe na Nungungulu. Wa vhumela ku rangelwa hi moya wa ku basa wa Nungungulu niku i ti karatela ku pimanyisa Jehovha. (Va Le Efesusi 5:1) I lwela kuva ni kupima kun’we na Jehovha a tlhela a wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. Ka yena, Nungungulu munhu wa lisine. Wutshan’wini ga ku rangisa kunavela kakwe, a munhu wa moya i kombisa cichavo hi milayo ya Nungungulu ka zvontlhe a mahako wutomini. (Lisimu 119:33; 143:10) A nga mahi “mitiro ya nyama”, kanilezvi i hlakulela ‘a mihandzu ya moya’. — Va Le Galatiya 5:22, 23.

7. A Bhibhiliya gi li yini hi vanhu va nga ni kupima ka moya?

⁷ Jesu i te a vanhu va nga ni kupima ka moya va tsaka. Ka Matewu 5:3, hi gondza lezvi: “Va tsaka lava va khatalako hi cilaveko cabye ca moya, hakuva a mufumo wa le tilweni wabye.” (Tradução do Novo Mundo.)  A bhuku ga Va Le Roma 8:6 gi tlhamusela lezvaku kasi ku kuma wutomi hi fanele kuva ni kupima kun’we na Jehovha, loku giku: ‘A maalakanyo ya nyama kufa, kanilezvi a maalakanyo ya moya kuhanya ni kurula.’ Hikwalaho, loku hi hi ni kupima ka moya, hi ngava ni kurula na Nungungulu zvezvi, hiva ni kurula ka maalakanyo, hi tlhela hi rindzela ku hanya kala kupindzuka.

8. Hikuyini zvi nga tshukako zvi karata ku maha munhu wa moya hi tlhela hi simamisa zvezvo?

⁸ A tiko nyamutlha gi tele hi vanhu va kalako va nga hi na kupima kun’we na Nungungulu. Hikwalaho zvi lava kutikarata ka hombe kasi ku vhikela a maalakanyo ya hina. Loku hi nga tati a mapimo ya hina hi maalakanyo ya Jehovha, a tiko gi ta hi tata hi kupima ka nyama. Maku, hi nga ti vhikelisa kuyini? Hi nga maha yini kasi hi engetela kuva vanhu va moya?

9. a) Cini ci nga hi gondzisako kuva vanhu va moya? b) Zvikombiso muni zva zvi nene hi to wulawula hi zvona?

⁹ A ku fana ni n’wanana a gondzako ka vapswali vakwe a tlhela a pimanyisa cikombiso cabye ca ci nene, hinawu hi fanele ku gondza ka lava va nga ni kuzwanana ku nene na Jehovha hi tlhela hi va pimanyisa. Lezvo zvi ta hi komba tindlela ta kuva vanhu va moya. Hi tlhelo gin’wani, hi gondza lezvi hi nga faneliko ku maha hi ku cuwuka lava va nga ni kupima ka nyama. (1 Va Le Korinte 3:1-4) A Bhibhiliya gi na ni zvikombiso zva zvi nene ni zva hava. A hi woneni zvikombiso zvo kari zva zvi nene zvaku hi nga gondza ka zvona: Jakobe, Mariya, na Jesu.

10. Jakobe i kombisile kuyini lezvaku i wa hi munhu wa moya?

¹⁰ Jakobe i kumene ni zvikarato zvo tala a ku fana na hina nyamutlha. A makabye wakwe,  Esawu, i lavile ku mu daya. A papayi wa vasati vakwe i zamile ku mu kalavela hi kuphindaphinda. Kanilezvi a kukholwa kakwe xungetano hi citsumbiso leci Jehovha a nga ci mahile ka Abrahama ku simamile ku tiyile. Jakobe i wa zvi tiva ku a ngango wakwe wu wa tava ni cipandze kutatisekeni ka citsumbiso leco co saseka, hikwalaho i wa wu khatalela khwatsi. (Genesisi 28:10-15) A nga tsikangi a kupima ka nyama ka vanhu va cikhati leco ku mu maha a rivala zvitsumbiso zva Jehovha. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga chava ku dawa hi makabye wakwe, i khongotele Jehovha lezvaku a mu ponisa. I khongele aku: ‘Hi wena u nga wula ku ngalo: Ndza tiyisa lezvaku ndzi ta ku mahela zvinene, ndzi ta maha a pswalo wa wena wu kota a seke ga bimbi.’ (Genesisi 32:6-12) Jakobe i wa hi ni kukholwa ko tiya ka zvitsumbiso zva Jehovha niku i zvi kombisile hi mahanyela yakwe.

11. Hi zvi tivisa kuyini lezvaku Mariya i wa hi ni kupima ka moya?

¹¹ Zvalezvi ehleketa hi Mariya. Jehovha i hlawulile yena lezvaku a maha mamani wa Jesu hi lezvi a nga hi ni kupima ka moya. Wona lezvi Mariya a nga wula a cikhati a nga ya vhuxela maxaka yakwe, Zakariya na Elizabheti. (Gondza Luka 1:46-55.) Ka magezu lawo, ha zvi wona lezvaku Mariya i wa yi randza a Mhaka ya Nungungulu niku i wa yi tiva khwatsi a Mitsalo ya ciHebheru. (Genesisi 30:13; 1 Samuweli 2:1-10; Malaki 3:12) Hambu andzhako ka loku a chadhile na Josefa, a va hlengelangi masango kala Jesu a pswaliwa. A ntiro lowu va nga nyikilwe hi Nungungulu wu wa hi wa lisima nguvhu ka vona ku hundza a kunavela kabye. (Matewu 1:25) Ahandle ka lezvo, Mariya i wa veka tihlo ka zvontlhe zvi nga maheka kukuleni ka Jesu a tlhela a ingisela lezvi a nga gondzisa. I tlhelile a “hlayisa timhaka leti tontlhe  mbilwini yakwe”. (Luka 2:51) Zvi te dlunya ku i wa zvi donela mari zvontlhe lezvi Nungungulu a nga tsumbisile xungetano hi Mesiya. Xana hi nga mu pimanyisa, hi ti karatela ku maha lezvi Nungungulu a zvi lavako contlhe cikhati ke?

12. a) Jesu i mu pimanyisisile kuyini a Papayi wakwe? b) Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? (Wona mufota kusanguleni ka ndzima.)

¹² Ka vanhu vontlhe va hanyileko misaveni, Jesu hi yena cikombiso ca hombe ca munhu a nga ni kupima ka moya. Wutomini gakwe ni ntirweni wakwe wa kuchumayela, i kombile zviku dlunya lezvaku i wa lava ku pimanyisa Papayi wakwe. Lezvi a nga zvi pimisa, ni lezvi a nga ti zwisa zvona, ni lezvi a nga maha zvi wa yelana khwatsi ni matshamela ya Jehovha. I mahile kurandza ka Nungungulu a tlhela a kombisa cichavo hi milayo yakwe. (Johani 8:29; 14:9; 15:10) Hi cikombiso, wona lezvi Isaya a nga wula xungetano hi tipswalo ta Jehovha, u guma u zvi fananisa ni lezvi Marku a nga wula xungetano hi Jesu. (Gondza Isaya 63:9; Marku 6:34.) Xana ha mu pimanyisa Jesu hi ku ti karatela ku kombisa tipswalo ka lava va lavako civhuno ke? Ha rangisa a ntiro wa ku chumayela ni ku gondzisa a ku fana na Jesu ke? (Luka 4:43) A vanhu va nga ni kupima ka moya va zwela van’wani va tlhela va ti karatela ku va vhuna.

13, 14. a) Hi gondza yini ka vanhu va nga ni kupima ka moya nyamutlha? b) Nyika cikombiso.

¹³ Nyamutlha ku na ni vamakabye vo tala va nga ni kupima ka moya va ti karatelako ku pimanyisa Kristu. Va hiseka, va hana, va tlhela va zwela van’wani. Hambu lezvi va kalako va nga mbhelelangi, va ti karatela kuva ni matshamela ya ma nene va tlhela va maha lezvi Jehovha a zvi lavako. Rachel, wa le Brazil, i ngalo: “Ndzi wa randza ku landzela a timodha ta tiko. Hikwalaho, a mabohela ya mina ma wa nga dzundzeki nguvhu. Kanilezvi a ku gondza lisine zvi ndzi kucile ku cica lezvi zvi nga laveka kasi ndziva munhu wa moya. A zvi olovangi ku cica, kanilezvi ndzi engetele litsako ndzi tlhela ndzi hanyela co ci tiva.”

¹⁴ Reylene wa le Filipinas ive ni cikarato co hambana. Hambu lezvi a nga hi lisineni, i wa rangisa zvigondzo zvo tlakuka ni ku lava ntiro wa timali. Hi kufamba ka cikhati, i sangulile ku nga ha nyiki lisima a mixuvo yakwe ya moya. I ngalo: “Hi laho ndzi nga sangula ku wona ku ci kona ci kiyelako wutomini ga mina, caku ca lisima nguvhu ku hundza ntiro wa mina.” Reylene i cicile kupima kakwe, a sangula ku rangisa a ntiro wa Jehovha wutomini gakwe. Zvalezvi wa tsumba a magezu ya Jehovha ma nga ka Matewu 6:33, 34. I ngalo: “A ndzi kanakani lezvaku Jehovha i ta ndzi khatalela!” Kuzvilava wa tiva vamakabye va mahako lezvo lomu bandleni ga n’wina. Loku hi wona lezvi va mu pimanyisisako zvona Kristu, hi fanele ku pimanyisa a cikombiso cabye ca ku tira hi kutsumbeka. — 1 Va Le Korinte 11:1; 2 Va Le Tesalonika 3:7.

15, 16. a) Zvini hi faneleko ku maha kasi hi fana na Kristu? b) Hi nga maha yini kasi hiva ni “kupima ka Kristu”?

¹⁵ Hi nga mu pimanyisisa kuyini Kristu? A bhuku ga 1 Va Le Korinte 2:16 gi li hi fanele kuva ni “kupima ka Kristu”. Ka Va Le Filipi 2:5, hi byeliwa ku hi fanele kuva ni “kupima loku a nga hi nako Kristu Jesu”. Kasi hi fana na Kristu, hi fanele ku gondza hi tiva lezvi a nga zvi pimisa, lezvi a nga ti zwisa zvona,  ni lezvi a nga maha. Jesu i wa khatalela nguvhu a kuzwanana kakwe na Nungungulu a ku hundza zvontlhe. Hikwalaho, loku hi pimanyisa Jesu hi ta fana nguvhu na Jehovha. Hi cigelo leco, zva lisima nguvhu ku gondza kuva ni kupima loku Jesu a nga hi nako.

¹⁶ Hi nga gondzisa kuyini kuva ni kupima loku Jesu a nga hi nako? A vapizani vakwe va wa mu wona na a maha zvihlamaliso, va muzwa na a gondzisa vanhu, va wona lezvi a nga khomisa zvona vanhu va tixaka tontlhe, va tlhela va wona lezvi a kupima ka Jehovha ku nga mu rangelisa zvona. Va zile vaku: ‘Hina hi vakustumunyu va zvontlhe lezvi a nga zvi tira.’ (Mitiro 10:39) Nyamutlha a hi nge mu woni Jesu. Hambulezvo, hi na ni matimu ya tiIvhangeli, lawa ma hi vhunako ku mu tiva khwatsi. Loku hi lera a mabhuku ya Matewu na Marku na Luka na Johani hi tlhela hi ehleketa hi wona, hi ta tiva lezvi a kupima ka Jesu ku nga tshamisile zvona. Lezvo zvi ta hi vhuna ku ‘landzela a nkondzo wakwe’ kasi hiva ni “kupima loku a nga hi nako”. — 1 Pedro 2:21; 4:1.

17. A kuva ni kupima ka Kristu zvi ta hi vhunisa kuyini?

¹⁷ Hi ta vhunekisa kuyini loku hiva ni kupima ka Kristu? A ku fana ni lezvi a kuga zvakuga zva zvi nene zvi tiyisako miri, a ku tata a mapimo ya hina hi kupima ka Kristu zvi hi maha hi tiya hi tlhelo ga moya. Hi kutsongwani kutsongwani, hiya hi tiva lezvi hi faneleko ku maha ni ka cihi ciyimo. Hi ndlela leyo, hi ta tiva ku maha zviboho zva wutlhari zvi to tsakisa Nungungulu zvi tlhela zvi hi siyela livhalo lo basa. Xana lezvo a wu zvi woni kota zvigelo zva zvi nene zva kuva hi ‘ambala a Hosi Jesu Kristu’? — Va Le Roma 13:14.

18. Zvini u nga gondza xungetano hi kuva munhu a nga ni kupima ka moya?

¹⁸ A ndzima leyi yi hi vhunile ku tiva a matshamela ya munhu a nga ni kupima ka moya. Hi gondzile ka zvikombiso zvi nene zva vanhu va nga rangelwa hi moya wa ku basa, hi tlhela hi gondza lezvaku a kuva ni “kupima ka Kristu” zvi hi vhuna kuva ni kupima kun’we na Jehovha hi tlhela hiva ni kuzwanana ku nene naye. Kanilezvi ha hi ni zvilo zvo gondza. Hi cikombiso: Hi nga zvi tivisa kuyini ku hi tiyile hi tlhelo ga moya kutani a hi tiyangi? Zvini hi nga mahako kasi hi tiya nguvhu hi tlhelo ga moya? A wumoya gi khumbisa kuyini a wutomi ga hina? A hi zvi woneni ka ndzima yi landzelako.