1. Zvini zvi nga hi mahako hi karateka niku zvi nga hi maha hi ti wonisa kuyini?

U TSHUKA u karateka ku hundza mpimo? * Kuzvilava wa karateka hi kota ya zvilo zvo kari zvi mahilweko kutani ku wuliwa hi wokari. Kutani ku karateka hi lezvi wena u zvi wulileko kutani ku zvi maha. Hi cikombiso, kuzvilava u mahile a cihoxo co kari, niku wa ti wutisa ku xana Jehovha i ta tshuka a ku tsetselela ke. Niku u nga ha alakanya lezvaku kota lezvi u karatekako nguvhu, a wa ha hi na kukholwa niku u munhu wa kubiha. Kanilezvi, lezvo lisine hakunene?

2. Zvikombiso muni zvi nga lomu ka Bhibhiliya zvi kombako lezvaku a kukarateka a zvi wuli ku mbhelelwa hi kukholwa?

² Wona zvikombiso zvo kari zva lomu ka Bhibhiliya. Hana, loyi a ngava mamani wa muphrofeti Samuweli, i wa hi wasati wa kukholwa ka hombe. Hambulezvo, i karatekile nguvhu hi kota ya ku xanisiwa hi ciro co kari ca ngango wakwe. (1 Sam. 1:7) Mupostoli Pawule i wa hi ni kukholwa ko tiya, kanilezvi i wa “karatekela mabandla wontlhe”. (2 Kor. 11:28) Hosi Dhavhidha i wa hi ni kukholwa ko tiya laha ka kuza Jehovha a mu randza. (Miti. 13:22) Hambulezvo, Dhavhidha i mahile zviwonho zvi mu mahileko a karateka zva cima. (Lis. 38:4) Jehovha i va chavelele ni ku va tangalisa. A hi kambisiseni lezvi hi nga zvi gondzako ka zvikombiso zvabye.

3. Hikuyini hi nga karatekako loku a wokari a wulawula hi ndlela ya hava?

³ Loku a vanhu va wulawula kubiha hi hina kutani ku hi mahela  zvobiha hi nga ha karateka. Lezvo zvi bayisa nguvhu loku ku hi munghana kutani xaka. Hi nga ha karateka hi lezvaku a wunghana ga hina ni munhu loye gi hohlokile. Ka zvikhati zvin’wani a hi ku khwatsi a munhu loye i wo lava ku hi khunguvanyisa kanilezvi a magezu yakwe ma nga hi tlhava a ku fana ni cipadha! (Mav. 12:18) Kutani ku a wokari a nga wula magezu yo tlhava ha womu. A makabye wo kari wa nhanyana i kumeni ni cikarato leci. I wula lezvi: “Ka malembana ma hundzileko, a munhu loyi ndzi nga ku hi yena munghana wa kona wa mu nene i no sangula a ku xwanya mawunwa xungetano hi mina lomu ka Internet. Lezvo zvi ndzi bayisile nguvhu ndzi tlhela ndzi karateka. Ndzi wa nga zvi zwisisi ku hikuyini a munghana loyi ndzi nga mu tsumba a ndzi mahileko lezvo.” Loku u khunguvanyisilwe hi munghana kutani xaka, u nga gondza zvotala ka cikombiso ca Hana.

4. Zvikarato muni lezvi Hana a kumeneko nazvo?

⁴ Hana zvi lavile ku a timisela a zvikarato zvo kari. Hi malembe yo tala zvi wa nga koteki ku a pswala. (1 Sam. 1:2) A vaIzrayeli vo tala va wa kholwa lezvaku loku a wasati a nga pswali hi ku a nga katekisiwi hi Nungungulu. Hikwalaho Hana i wa tizwa tingana. (Gen. 30:1, 2) Leci ci nga bihisa nguvhu a ciyimo cakwe, hi ku a nuna wakwe i wa tekile mun’wani sati wa ku hi Penina loyi a nga mu pswalela vana. Penina i wa hi ni ciluse hi Hana, niku i wa “mu chepeta, kasi ku mu zwisa kubayisa”. (1 Sam. 1:6) Kusanguleni, Hana zvi wa mu karatela ku yimisana ni cikarato leco. I wa bayiseka laha ka kuza ‘a ngagi ni zvakuga’. I no “karateka” mbilwini. (1 Sam. 1:7, 10) Hana i ku kumile kwihi a kuchavelelwa?

5. A mukhongelo wu mu vhunisile kuyini Hana?

⁵ Hana i no chulula a mbilu yakwe ka Jehovha hi mukhongelo. Andzhako ka loku a khongele, i no tlhamusela a ciyimo cakwe ka Eli, a Mupristi wa Hombe. Eli i no gumesa a mu byela lezvi: ‘Famba hi kurula, Nungungulu wa ka Izrayeli a ku nyike lezvo u kombeleko.’ Give gihi a wuyelo ga kona? Hana ‘i no khoma ndlela yakwe a ti fambela, a yaga, a nghohe yakwe yi nga ha tsan’wi’. (1 Sam. 1:17, 18) A mukhongelo wu vhunile Hana lezvaku a kuma kurula.

6. Zvini hi zvi gondzako ka cikombiso ca Hana ni ka Va Le Filipi 4:6, 7 xungetano hi mukhongelo?

⁶ Hi nga tlhela hi kuma a kurula loku hi khongela hi nga tsiki. Hana i mbhetile a cikhati co leha na a bhula ni Papayi wakwe wa le tilweni. (1 Sam. 1:12) Hinawu hi nga mbheta a cikhati co leha na hi byela Jehovha lezvi zvi hi karatako,  lezvi zvi hi mahako hi chava, ni gome ga hina. Ka mikhongelo ya hina a zvizi zvi lava ku hi wula magezu wontlhe hi ndlela yo mbhelela ni hi ndlela yo saseka. Ka zvikhati zvin’wani hi nga rila a cikhati leci hi byelako Jehovha lezvi zvi hi karatako. Hambulezvo, Jehovha a nga ta tshuka a karala ku hi ingisela. A ku hundza lezvo, wutshan’wini ga ku khongelela a zvikarato zva hina basi, hi fanele ku alakanya a wusungukati legi gi tsalilweko ka Va Le Filipi 4:6, 7. (Lera.) Pawule i wulile lezvaku hi fanele ku maha a mikhongelo ya kubonga. Hi na ni zvigelo zvo tala zva ku hi bonga Jehovha. Hi cikombiso, hi nga mu bonga hi kota ya lezvi a hi nyikileko wutomi, hi zvilo zvo saseka lezvi a zvi vangileko, ni lirandzo lakwe lo tsumbeka, ni kutsumba ko tsakisa loku a hi nyikileko. Zvini zvin’wani hi nga gondzako ka cikombiso ca Hana?

7. Zvini lezvi Hana ni nuna wakwe va nga maha hi kukhandzakanya?

⁷ Hambu lezvi a nga hi ni zvikarato, Hana i wa famba ni nuna wakwe hi kukhandzakanya le Xilo kasi va ya khozela Jehovha. (1 Sam. 1:1-5) A cikhati leci Hana a nga hi tabhernakelini, Eli, a Mupristi wa Hombe, i mu tiyisile hi ku mu byela lezvaku i wa hi ni kutsumba ka ku Jehovha i wa ta hlamula a mikhongelo yakwe.— 1 Sam. 1:9, 17.

8. A mitlhangano yi nga hi vhunisa kuyini? Tlhamusela.

⁸ Hi nga tlhela hi kuma a kurula loku hi simama kuya mitlhanganweni ya bandla. A kutala ka zvikhati a mukhongelo wo sangula wu mahiwako mutlhanganweni wu patsa ku kombela moya wo basa wa Nungungulu lezvaku wuva na hina. A kurula wun’we wa mihandzu ya moya. (Gal. 5:22) Loku hiya mitlhanganweni hambu loku hi karatekile, hi nyika Jehovha ni vamakabye a lungelo ga ku hi tiyisa ni ku hi vhuna a ku tlhela hi kuma kurula ka mapimo ni ka mbilu. A mukhongelo ni mitlhangano hi yona ndlela ya lisima leyi Jehovha a hi tangalisako hi yona. (Mah. 10:24, 25) Wona zvin’wani hi nga gondzako ka matimu ya Hana.

9. Zvini zvi nga kala ku cica ka ciyimo ca Hana, kanilezvi zvini a mahileko?

⁹ A zvikarato zva Hana a zvi tekelangi ku mbhela. A cikhati Hana a nga wuya hi tabhernakelini, i simamile ku tshama na Penina. Niku a Bhibhiliya a gi wuli lezvaku Penina i wa cicile a mahanyela yakwe. Hikwalaho, kuzvilava zvi lavile ku Hana a timisela a magezu yo tlhava ya katakuloni wakwe. Kanilezvi Hana i zvi kotile ku simama a rulile. Alakanya lezvaku andzhako ka loku Hana a byelile Jehovha lezvi zvi nga mu karata a nga ha karatekangi kambe. I tsikile Jehovha a mu chavelela ni ku mu tangalisa. Hi ndzhako ka cikhati, Jehovha i hlamulile mukhongelo wa Hana, niku i gumile a pswala vana! — 1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Hi gondza yini ka cikombiso ca Hana?

¹⁰ Hi nga tlhela hi kuma a kurula hambu loku a cikarato ca hina ci simama. Hambu loku hi khongela hi kutikisa hi tlhela hiya mitlhanganweni hi kukhandzakanya a zvikarato zvokari zvi nga ha simama. Kanilezvi ka cikombiso ca Hana, hi gondza lezvaku a ci kona ci nga mahako Jehovha a nyima a ku tangalisa a timbilu ta hina ti karatekileko. Jehovha a nga ta tshuka a hi rivala, niku i ta hi chachazela hi kota ya kutsumbeka ka hina. — Mah. 11:6.

11. Zvini zvi nga maha Pawule a karateka?

¹¹ Pawule i wa hi ni zvigelo zvo tala zvaku a karateka. Hi cikombiso, hi kota ya lezvi a nga randza a vamakabye a zvikarato zvabye zvi wa mu maha a karateka. (2 Kor. 2:4; 11:28) Ka ciavelo cakwe kota mupostoli, Pawule i kumeni ni vakaneti lava va mu bileko va tlhela va mu vhalela paxweni. Zvi tlhelile zvi lava ku a timisela a zviyimo zvo nonoha zvi mu mahileko a  karateka, zvo kota ku ‘hanya na a hi ni zvitsongwani’. (Filp. 4:12) Niku a ku tiva lezvaku hi wutsongwani ga kona Pawule i pandzekelwe hi citimela makhati manharu, zvi hi maha hi zvi kota a ku alakanyela a kukarateka loku a vileko nako a cikhati a nga endza hi citimela. (2 Kor. 11:23-27) Zvini zvi vhunileko Pawule a cikhati leci a nga karatekile?

12. Zvini zvi vhunileko Pawule lezvaku a hungula kukarateka?

¹² Pawule i wa karateka hi vamakabye loku va kumana ni zvikarato, kanilezvi i wa nga zami a ku lulamisa a zvikarato zvontlhe zva vamakabye yece. I wa zvi tiva ku a nge zvi koti ku maha zvontlhe yece. I kombelile vamakabye van’wani kasi va mu vhuna a ku khatalela bandla. Hi cikombiso, i va nyikile a wutihlamuleli a vavanuna vo tsumbeka vo kota Timote na Titusi. A zvi kanakanisi lezvaku a ntiro wa vamakabye lavo wu vhunile Pawule lezvaku a hungula kukarateka. — Filp. 2:19, 20; Tit. 1:1, 4, 5.

13. A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Pawule?

¹³ Kombela van’wani lezvaku va ku vhuna. A ku fana na Pawule, inyamutlha a madhota yo tala ya lirandzo ma karateka hi kota ya lava va kumanako ni zvikarato lomu bandleni. Kanilezvi a dhota gin’we a gi nge zvi koti a ku vhuna vontlhe lomu bandleni na gi hi goce. A kutikoramisa ku ta mu kuca a ku kombela vamakabye va ringanelwako lezvaku va tira zvin’we ni ku gondzisa a majaha lezvaku ma mu vhuna a ku khatalela a ntlhambi wa Nungungulu. — 2 Tim. 2:2.

14. Cini ci nga kala ci nga karati Pawule, niku hi nga gondza yini ka cikombiso cakwe?

¹⁴ Vhumela lezvaku wa lava ku chavelelwa. Pawule i wa ti koramisa, hikwalaho i wa zvi tiva lezvaku i na ni cilaveko ca ku tiyisiwa hi vanghana vakwe. Zvi laha kubaseni lezvaku i wa nga alakanyi ku a vanhu va wa ta mu wona kota munhu wo kala kutiya loku a vhumela lezvaku i na ni cilaveko ca ku chavelelwa hi vanghana vakwe. Ka papilo gakwe ka Filemoni, ite: “Ndzi tsakile nguvhu ndzi tlhela ndzi chavelelwa laha ndzi ngazwa hi lirandzo la wena.” (Filem. 7) Pawule i kumbuka a vamakabye vo tala a tirileko navo va mu chaveleleko nguvhu zvikhatini zva zvikarato. (Kol. 4:7-11) Loku hi ti koramisa hi vhumela lezvaku ha lava ku chavelelwa, a vamakabye va hina va ta tsaka nguvhu hi ku hi vhuna.

15. Pawule i ku kumile kwihi a kuchavelelwa a cikhati leci a nga karatekile nguvhu?

¹⁵ Tsumba a Mhaka ya Nungungulu. Pawule i  wa zvi tiva lezvaku a Mitsalo yi wa ta mu chavelela. (Rom. 15:4) Yi tlhela yi mu nyika wutlhari ga ku lwisana ni cihi cikarato. (2 Tim. 3:15, 16) A cikhati a nga vhalelwe le Roma hi khati ga wumbiri, Pawule i no zvi wona lezvaku i wa hi kusuhani ni kufa. Zvini a mahileko ka cikhati leco co nonoha? I no kombela Timote lezvaku a mu fambela ni “mabhuku” hi kuhatlisa. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Hikuyini? Hakuva zvi wonekisa ku khwatsi a mabhuku lawo ma wa hi zvipandze zvo kari zva Mitsalo ya ciHebheru leyi Pawule a nga wa ta yi tirisa kasi ku maha hi yona a cigondzo cakwe wutsumbu. Loku hi pimanyisa Pawule hi ku gondza a Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya, Jehovha i ta tirisa a Bhibhiliya kasi ku hi tangalisa ka zvontlhe zvikarato hi kumanako nazvo.

16. Dhavhidha i ti zwisile kuyini a cikhati leci a nga maha a ciwonho ca hombe?

¹⁶ Dhavhidha i mahile ciwonho ca hombe. I mahile wubhayi na Bhatexebha, a maha lezvaku a nuna wakwe a dawa, a tlhela a zama ku fihla a ciwonho cakwe hi cikhati co kari. (2 Sam. 12:9) Kusanguleni, Dhavhidha i kanyisile a livhalo lakwe. Kanilezvi, lezvo zvi no goha a wuxaka gakwe na Jehovha zvi tlhela zvi mu maha a karateka nguvhu laha ka kuza a babya. (Lis. 32:3, 4) Cini ci vhunileko Dhavhidha a ku lwisana ni kukarateka loku ku nga vangiwa hi ciwonho ca hombe leci a nga ci mahile niku cini ci nga hi vhunako loku hi maha ciwonho ca hombe?

17. Lisimu 51:1-4 li zvi kombisa kuyini lezvaku hakunene Dhavhidha i wa ti solile?

¹⁷ Khongela u kombela ku tsetselelwa. Dhavhidha i no khongela ka Jehovha. I no ti sola nguvhu a tlhela a byela Jehovha zvontlhe a nga maha. (Lera Lisimu 51:1-4.) Lezvo zvi mu vhunile ku tlhela a rula ni ku tsaka! (Lis. 32:1, 2, 4, 5) Loku u maha a ciwonho ca hombe, u nga zami ku fihla a ciwonho ca wena. Kanilezvi wulela a zviwonho zva wena ka Jehovha hi mukhongelo. Loku u maha lezvo u tazwa kurula niku u nga ta ha biwa hi livhalo. Kanilezvi loku u lava ku vhuxa a wunghana ga wena na Jehovha u fanele ku maha zvo hundza ku maha mukhongelo.

18. Dhavhidha i mahile yini a cikhati a nga layiwa?

¹⁸ Vhumela ku layiwa. A cikhati Jehovha a nga rumela muphrofeti Natani lezvaku aya mu byela a ciwonho cakwe, Dhavhidha a nga ti yimelelangi kutani ku zama ku tsongahata a ciwonho  cakwe. I no tekela ku vhumela lezvaku i wa wonhele a nuna wa Bhatexebha kanilezvi nguvhunguvhu Jehovha. Dhavhidha i no vhumela a kulaya ka Jehovha niku Jehovha i mu tsetselele. (2 Sam. 12:10-14) Loku hi maha a ciwonho ca hombe hi fanele ku bhula ni lava Jehovha a va yimisileko kasi ku hi rangela. (Jak. 5:14, 15) Niku hi fanele ku ti wonela ku ti yimelela. Loku hi tekela ku vhumela kulayiwa hi tlhela hi tirisa a wusungukati legi hi nyikiwako, hi ta hatlisa hi kuma kurula ni litsako.

19. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha?

¹⁹ Ti yimisele ku nga phindi a ciwonho caleci ca cin’we. Hosi Dhavhidha i wa zvi tiva lezvaku i wa fanele ku vhuniwa hi Jehovha kasi a nga ha phindi a ciwonho caleci ca cin’we. (Lis. 51:7, 10, 12) Andzhako ka loku Jehovha a mu tsetselele, Dhavhidha i wa ti yimisele ku nga havi ni maalakanyo ya hava. Kota wuyelo ga kona, i no tlhela a kuma kurula.

20. Hi nga kombisa kuyini lezvaku ha bonga a ku tsetselelwa hi Jehovha?

²⁰ Hi komba lezvaku ha bonga a ku tsetselelwa hi Jehovha loku hi ku khongelela, hi vhumela ku layiwa, hi tlhela hi ti yimisela ku nga phindi a ciwonho caleci ca cin’we. Loku hi maha lezvo, hi ta tlhela hi kuma a kurula. Makabye James, a mahileko a ciwonho ca hombe i wonile a lisine la lezvo. I wula lezvi: “A cikhati ndzi nga wulela a ciwonho ca mina ka madhota ndzi no ti zwisa ku khwatsi hi loku ndzi no ruliwa a ndzhwalo wa ku bindza nguvhu makatleni ya mina. Ndzi no sangula a ku tlhela ndzi kuma kurula.” A zvo ku tiyisa a ku tiva lezvaku ‘Jehovha i kusuhani ni lava va tshovekileko timbilu; wa hanyisa lava va nga ni moya wu pandzekileko’! — Lis. 34:18.

21. Hi nga mu tsikisa kuyini Jehovha a hi tangalisa?

²¹ Laha a ku gumesa ku yaku ku tshinela magumo, hi tava ni zvigelo zvo tala zvaku karateka. Loku u karateka, tekela ku kombela Jehovha kasi a ku vhuna. Gondza Bhibhiliya hi wukheta. Gondza ka zvikombiso zva Hana, na Pawule na Dhavhidha. Kombela a Papayi wa wena wa le tilweni kasi a ku vhuna a ku tiva lezvi zvi ku karatako. (Lis. 139:23) Mu tsike a ku vhuna mindzhwalo ya wena, nguvhunguvhu leyi u kalako u nga yi koti. Loku u maha lezvo, u ta fana ni mutsali wa Tisimu a nga yimbelela ka Jehovha aku: ‘Laha ndzi nga karateka mbilwini, wena u tangalisile a muhefemulo wa mina.’ — Lis. 94:19.