1-2. Hi kuya hi Matewu 5:11, hi fanele ku ti zwisa kuyini loku hi kumana ni zvikarato?

JESU i tsumbisile ku lava va mu randzako va tava ni litsako la lisine. I tlhelile a va tlharihisa lezvaku va ta kumana ni zvikarato kambe. (Mat. 10:22, 23; Luka 6:20-23) Ha tsaka futsi hi kuva vapizani va Kristu. Kanilezvi, u ti zwisa kuyini loku u alakanya lezvaku a maxaka ma nga tshuka ma zama ku ku tsikisa ku tirela Jehovha, a mufumo wu ku xanisa, kutani a zvigondzani-kuloni ni vatiri-kuloni va ku kucetela ku maha zva kubiha ke? Handle ko kanakana, hi nga karateka loku hi alakanyela lezvo.

² A kutala ka vanhu a va ci woni cigelo ca ku tsaka loku a munhu a xanisiwa. Hambulezvo, hi zvalezvo futsi a Mhaka ya Nungungulu yi hi byelako ku hi maha. Hi cikombiso, mupizani Jakobe i tsalile lezvaku a hi faneli ku rereka loku hi kumana ni zvikarato; kanilezvi hi fanele ku tsaka. (Jak. 1:2, 12) Jesu yenawu i te hi fanele ku tsaka loku hi xanisiwa. (Lera Matewu 5:11.) Makunu, hi nga simamisa kuyini ku tsaka hambu loku hi kumana ni zvikarato? Hi nga gondza zvotala loku hi kambisisa zvokari zvi nga lomu ka papilo legi Jakobe a nga tsalela maKristu yo sangula. Hambulezvo, hi ta sangula hi ku kambisisa zvikarato lezvi a maKristu lawo ma kumeneko nazvo.

3. Zvini zvi nga maheka cikhatanyana ndzhako ka loku Jakobe a vile mupizani wa Jesu?

³ Cikhatanyana ndzhako ka loku Jakobe a vile mupizani wa Jesu, a maKristu le Jerusalema ma no sangula ku xanisiwa. (Miti. 1:14; 5:17, 18) Loku Stefani a gandlilwe hi maribye, a maKristu yo tala ma no tsutsuma lomu dhoropeni, ma “hangalaka  matlhelweni wontlhe ya Judhiya ni Samariya”, ma guma maya ka matshamu ya le kule nguvhu, yo kota Kupero ni Antiyokiya. (Miti. 7:58–8:1; 11:19) Zva dlunyateka ku a vapizani va Jesu va kumene ni zvikarato zvo tala. Hambulezvo, ni kwihi va ngaya kona, va wa chumayela mahungu ya ma nene hi kutsaka. Ku no tlhela ku yimisiwa mabandla ka matiko ma nga fumelwa hi Roma. (1 Ped. 1:1) Kanilezvi, va no guma va sangula ku xanisiwa hi ndlela ya xapi ya tanani mu ta wona.

4. Zvikarato muni zvin’wani lezvi a maKristu yo sangula zvi lavileko ku ma timisela?

⁴ Zvi lavile ku a maKristu yo sangula ma timisela zvikarato zvo tala. Hi cikombiso, kwalomo ka lembe ga 50 Nguveni ya Hina, Klaudhyu, a Hosi ya Roma, i no hlongola vaJudha vontlhe lomu tikweni ga Roma. Zvi no boha ku a vaJudha lava va nga hi maKristu va siya miti yabye vaya hanya ka wutshamu gin’wani. (Miti. 18:1-3) Kwalomo ka lembe ga 61 Nguveni ya Hina, mupostoli Pawule i no tsala lezvaku a maKristu ma wa rukatelwa kubaseni, ma vhalelwa paxweni ma tlhela ma phangiwa titshomba tabye. (Mah. 10:32-34) A ku fana ni vanhu laha va yileko, a maKristu wonawu ma wa xaniseka hi wusiwana ni mababyi. — Rom. 15:26; Filp. 2:25-27.

5. Zviwutiso muni hi to hlamula ka ndzima leyi?

⁵ A cikhati leci Jakobe a nga tsala papilo legi, na ku nga se chikela lembe ga 62 Nguveni ya Hina, i wa zvi tiva khwatsi a zvikarato lezvi a vamakabye va nga kumana nazvo. Jehovha i pimisele Jakobe kasi a ma tsalela wusungukati a maKristu lawo, legi gi nga wa ta ma vhuna ku simama ma tsaka hambu loku ma kumana ni zvikarato. Zvezvi a hi kambisiseni a papilo ga Jakobe hi tlhela hi hlamula zviwutiso lezvi: Litsako muni leli Jakobe a nga kari a yi wula? Cini ci nga mahako ku a muKristu a luza litsako lelo?  A wutlhari, ni kukholwa, ni kutiya-hlanha zvi nga hi vhunisa kuyini ku simama hi tsaka ni ka wihi ndzhingo hi kumanako nawo?

6. Hi kuya hi Luka 6:22, 23, hikuyini a muKristu a nga ni cigelo ca ku tsaka loku a xaniseka?

⁶ A vanhu vo tala va alakanya lezvaku leci ci nyikako litsako kuva ni mali yo tala, kurula laha ngangweni, ni lihanyo li nene; va zvi wonisa ku a ku na cin’wani ci nyikako litsako ahandle ka lezvo. Kanilezvi, a litsako leli Jakobe a nga wulawula hi lona, i tshamela ga moya wa Nungungulu, a li yelani ni lezvi a munhu a kumanako nazvo wutomini gakwe. (Gal. 5:22) A muKristu i tsaka, kutani ku, i kuma litsako la lisine, hi ku tiva lezvaku i tsakisa Jehovha ni ku landzela cikombiso ca Jesu. (Lera Luka 6:22, 23; Kol. 1:10, 11) A litsako la hina li nga fananisiwa ni langavi gi vhurako lomu ka kandiya. A langavi lego gi vhikelwe lezvaku gi nga timeki hi moya kutani vhula. Hinawu hi nga simama hi tsaka hambu loku ho kumana ni zvikarato muni wutomini ga hina. Hi nga ta mbhelelwa hi litsako loku hi babya kutani loku hi vhumala mali. Hi simama ku tsaka loku a vanhu va hi poyilela kutani loku a maxaka ni van’wani va hi vhukela hi ku khozela Jehovha. Khati ni khati a valala va hi vhukelako, a litsako la hina lo engetela, a li hunguleki. A zvikarato lezvi hi kumanako nazvo hi kota ya kukholwa ka hina, zvi kombisa khwatsi lezvaku hakunene hi vapizani va Kristu. (Mat. 10:22; 24:9; Joh. 15:20) Makunu, Jakobe i wa hi ni cigelo co zwala ca ku tsala ku: “Vamakabye va mina, tsakani nguvhu loku mu welwa hi mindzhingo yo tsalangana.” — Jak. 1:2.

7-8. Zvini zvi mahekako hi kukholwa ka hina loku hi kumana ni zvikarato?

⁷ Jakobe i komba cigelo cin’wani ci mahako ku a maKristu ma ti yimisela ku timisela zvikarato. I te: “A kukholwa ka n’wina ku ringilweko ku pswala kutimisela.” (Jak. 1:3) A zvikarato zvi nga fananisiwa ni ndzilo wu tirisiwako kasi ku betha cipadha ci tsema. A cikhati leci a cipadha ci hisiwako ci bethiwa na ci petiwa lomu ka mati, a simbi yiya yi tiya. Hi ku fanana, a cikhati leci hinawu hi timiselako zvikarato, a kukholwa ka hina ko tiya. Hi cigelo leco Jakobe a nga tsala lezvi: “Tsikani a kutimisela ku mbhetisa a ntiro wa kona kasi mu mbhelela, mu nga hi na cisolo matlhelweni wontlhe.” (Jak. 1:4) A cikhati hi wonako ku a zvikarato zvi tiyisa kukholwa ka hina, hi nga zvi timisela na hi tsakile.

⁸ Ka papilo legi Jakobe a nga tsala, i kombile ni lezvi zvi nga mahako ku a muKristu a mbhelelwa hi litsako. Zvini zvi nga hi yivelako litsako, kona hi nga zvi hlulisa kuyini?

9. Hikuyini hi lavako wutlhari?

⁹ Cini ci nga hi yivelako litsako? Ku nga tivi co maha. A cikhati hi kumanako ni zvikarato, hi  fanele ku tsutsumela ka Jehovha kasi a hi vhuna ku maha zviboho zvi to mu tsakisa, zvi vhuna vamakabye zvi tlhela zvi hi vhuna ku simama hi tsumbeka. (Jer. 10:23) Hi lava wutlhari kasi hi tiva co maha ni co wula ka lava va hi vhukelako. Loku hi nga tivi co maha, hi nga mbhela ntamu hi rereka; lezvo zvi nga hi yivela litsako.

10. Zvini lezvi Jakobe 1:5 a hi byelako ku maha kasi hi kuma wutlhari?

¹⁰ Lezvi hi nga mahako: Ku kombela wutlhari ka Jehovha. Kasi hi timisela zvikarato na hi tsakile, a ku sangula hi fanele ku khongela ka Jehovha hi kombela ku a hi nyika wutlhari gi lavekako kasi hi maha zviboho zva zvi nene. (Lera Jakobe 1:5.) Zvini hi faneleko ku maha loku hi ti zwisa ku khwatsi Jehovha wa hlwela ku hlamula mukhongelo wa hina? Jakobe i te hi fanele ku simama hi “kombela ka Nungungulu.” Jehovha a nga swireki loku hi mu kombela wutlhari hi ku khandzakanya. A nga ta tshuka a hi kwatela hi lezvo. A Papayi wa hina wa le tilweni, i hi ‘nyika na a nga feleli’ loku hi mu kombela wutlhari ga ku lwisana ni zvikarato zva hina. (Lis. 25:12, 13) Jehovha wa zvi wona zvikarato hi kumanako nazvo, wa karateka loku a hi wona na hi xaniseka niku i zvi lava nguvhu a ku hi vhuna. Lezvo zvi hi nyika litsako! Makunu, Jehovha i hi nyikisa kuyini a wutlhari ga kona?

11. Zvini zvin’wani hi faneleko ku maha kasi hi kuma wutlhari?

¹¹ Jehovha i hi nyika wutlhari hi ku tirisa Bhibhiliya. (Mav. 2:6) Kasi hi kuma wutlhari lego, hi fanele ku gondza Bhibhiliya ni mabhuku ma humesiwako hi hlengeletano yakwe. Kanilezvi, a hi faneli ku gondza basi. Hi fanele ku tlhela hi tirisa wutlhari lego wutomini ga hina hi ku maha lezvi hi nga gondza. Jakobe i tsalile lezvi: “Mahani vamahi va mhaka, mu ngavi vazwi basi.” (Jak. 1:22) Loku hi tirisa wusungukati ga Nungungulu, hi hanyisana hi kurula ni van’wani, hiva vanhu vo olova, ni va wuxinji. (Jak. 3:17) A matshamela lawa ma hi vhuna ku timisela zvikarato na hi tsakile.

12. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku gi tiva khwatsi Bhibhiliya?

 ¹² A Mhaka ya Nungungulu yi tira ku fana ni woni, hi ku hi vhuna ku wona lezvi hi faneleko ku chukwatisa ni lezvi hi nga mahako kasi ku zvi chukwatisa. (Jak. 1:23-25) Hi cikombiso, loku hi gondza Mhaka ya Nungungulu, kuzvilava hi nga pola lezvaku hi fanele ku gondza ku ti khoma. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga gondza ndlela ya kuva vanhu vo rula loku hi kumana ni zvikarato zva ku zvi nga hi zangarisa kutani loku a vanhu va hi vhuka. Loku hi zvi kota ku ti khoma hi rula, hi lwisana khwatsi ni zvikarato hi kumanako nazvo. Lezvo zvi hi vhuna ku wona zvilo hi ndlela ya yi nene hi tlhela hi maha zviboho zva zvi nene. (Jak. 3:13) Hakunene, a ku gi tiva khwatsi Bhibhiliya zva lisima nguvhu!

13. Hikuyini hi faneleko ku gondza ka matimu ya vanhu va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya?

¹³ Ka zvikhati zvin’wani hi gondza zvilo hi ndlela yo bayisa — hi ku maha zvihoxo. Leyo a hi ndlela ya yi nene ya ku tiva lezvi hi nga faneliko ku maha. A ndlela ya yi nene ya ku kuma wutlhari ku gondza hi zvihoxo zva van’wani ni zvilo zva zvi nene va zvi mahileko. Hi cigelo leco Jakobe a hi kucako ku gondza ka cikombiso ca vanhu va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, vo kota Abrahama, Rahabhi, Joba, na Elija. (Jak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) A malandza lawo ya Jehovha ma zvi kotile ku timisela zvikarato zvi nga wa ta va wutlela litsako. A cikombiso cabye ca ku timisela zvikarato ci komba lezvaku hi ku vhuniwa hi Jehovha, hinawu hi nga timisela zvikarato na hi tsakile.

14-15. Hikuyini a kukanakana ku kalako ku nga hi ku nene?

¹⁴ Cini ci nga hi yivelako litsako? Ku kanakana. Ka zvikhati zvin’wani, zvi nga tshuka zvi hi karatela ku zwisisa zvokari lomu ka Mhaka ya Nungungulu. Jehovha kambe a nga tshuka a nga hlamuli mikhongelo ya hina kota lezvi hi nga zvi lavisa zvona. Zvontlhe lezvo zvi nga hi maha hi sangula ku kanakana. Loku hi nga cheli kota hi kukanakana ka hina, a kukanakana loko ku nga hehla a kukholwa ka hina, zvi guma zvi wonha wunghana ga hina na Jehovha. (Jak. 1:7, 8) Lezvo zvi nga maha ku hi sangula ku ti byela ku lezvi Jehovha a hi tsumbisako zvi nga ta maheka.

¹⁵ Mupostoli Pawule i fananisile a kutsumba ka hina ni simbi leyi yi tiyisako ngalava lomu bimbini. (Mah. 6:19) Loku kuba bhubhutsa a simbi leyo yi tiyisa ngalava yi tlhela yi maha lezvaku yi ngayi yi yaba maribye. Kanilezvi, a simbi leyo yi vhuna ntsena loku a chini ka yona gi nga tsemeki. A ku fana ni lezvi a chini gi wonhekako loku gi chacharela, a kukanakana konawu ku hehla kukholwa ka hina. Loyi a kanakanako, loku a kumana ni zvikarato a nge hi kholwi ku Jehovha i ta maha lezvi a nga tsumbisa. Loku hi nga ha hi na kukholwa, hi mbhelelwa hi kutsumba. Zvi fana ni lezvi a nga wula Jakobe, zvaku loyi a kanakanako “i fana ni vingo ga bimbi gi kukuletwako hi moya giya seno ni seno.” (Jak. 1:6) Loyi a ti zwisako lezvo, a ngevi ni litsako.

16. Zvini hi faneleko ku maha loku hi kanakana?

¹⁶ Lezvi hi nga mahako: Susa kukanakana; u tiyisa kukholwa ka wena. U nga zvi maheli mihoni. Masikwini ya muphrofeti Elija, a vanhu va Jehovha va wa hi ni maalakanyo mambiri. Elija i no va byela lezvi: ‘Kala rini na ma ha yimile cikari ka maalakanyo mambiri ke? Loku Jehovha a hi Nungungulu wa lisine, mu landzeleni; ni loku Bhaali a hi Nungungulu wa lisine, landzelani yena!’ (1 Tih. 18:21) Ni nyamutlha zvi tshamisile lezvo. Hi fanele ku gondza zvi eta kasi hi ti kholwisa ku Jehovha i Nungungulu, niku a Bhibhiliya i Mhaka ya Nungungulu, niku i tirisa Vakustumunyu va Jehovha inyamutlha. (1 Tes. 5:21) A ku maha lezvo zvi ta susa kukanakana kontlhe zvi tlhela zvi tiyisa kukholwa ka hina. Loku hizwa ku hi lava civhuno mhakeni leyi, hi  nga kombela madhota. Loku hi lava ku tirela Jehovha na hi tsakile, a hi faneli ku zvi mahela mihoni!

17. Zvini zvi nga humelelako loku hi nga ha tiyi hlanha?

¹⁷ Cini ci nga hi yivelako litsako? Ku rereka. A Mhaka ya Nungungulu yi wula lezvi: “Loku wena u rereka sikwini ga khombo, a ntamu wa wena wu tsongwani.” (Mav. 24:10) A gezu ga ciHebheru gi hundzuluselweko ku “ku rereka”, gi nga wula “ku nga ha tiyi hlanha.” Loku u nga ha tiyi hlanha, a litsako li hatla li mbhela.

18. Zvi wula yini a kutimisela?

¹⁸ Lezvi hi nga mahako: Tsutsumela ka Jehovha kasi a ku tiyisa hlanha ni ku ku vhuna ku timisela. Kasi hi zvi kota ku timisela zvikarato, zvi lava ku hi tiya hlanha. (Jak. 5:11) A gezu legi Jakobe a nga gi tirisa laha ka “kutimisela” gi nyika mongo wa munhu a yimako aku nde laha a nga kona. Lezvi zvi hi alakanyisa a musochwa a tiyelako nala wakwe a nyima aku nde, a nga rekuwari hambu loku a yimpi yi hisa zvo kota kwihi.

19. Zvini hi gondzako ka cikombiso ca mupostoli Pawule?

¹⁹ Mupostoli Pawule i vekile cikombiso ci nene mhakeni ya ku tiya hlanha ni kutimisela. Ka zvikhati zvin’wani i wa mbhela ntamu. Kanilezvi i wa zvi kota ku timisela hakuva i wa tsumba ku Jehovha a tsutsumela ka yena kasi a mu nyika ntamu wu nga laveka. (2 Kor. 12:8-10; Filp. 4:13) Hinawu loku hi ti koramisa hi zvi zwisisa lezvaku zvi lava ku hi vhuniwa hi Jehovha, hi ngava ni ntamu lowo ni kutiya-hlanha. — Jak. 4:10.

20-21. Zvini hi nga tiyisekako ka zvona?

²⁰ A mhaka yo tiya hi ku a zvikarato lezvi hi kumanako nazvo a hi ku khwatsi ho tsayisiwa hi Jehovha. Jakobe i hi tiyisekisa hi magezu lawa: “Loku munhu a ringiwa, a nga faneli ku wula ku: ‘Ndzi ringiwa hi Nungungulu.’ Hakuva Nungungulu a nga ringiwi hi zvilo zvo biha, ne a nga ringi munhu.” (Jak. 1:13) Loku hi tiyiseka lezvo, a wunghana ga hina ni Papayi wa hina wa lirandzo gi ta tiya nguvhu. — Jak. 4:8.

²¹ Phela Jehovha ‘a nga hundzuki kutani ku cica’. (Jak. 1:17) Lezvi a nga vhuna maKristu ya zana ga malembe go sangula ka zvikarato zvabye, hi ku hinawu nyamutlha i ta hi vhuna. Mu kombele hi mbilu yontlhe kasi a ku nyika wutlhari, kukholwa ni kutiya-hlanha. I ta hlamula mikhongelo ya wena. Loku u maha lezvo, tiyiseka lezvaku Jehovha i ta ku vhuna ku u simama u tsaka laha u lwisanako ni zvikarato!