1-2. a) Hikuyini a votala nyamutlha zvi va karatelako ku tsumba lava va rangelako? b) Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

INYAMUTLHA, ni wihi a rangelako, a vanhu zva va karatela a ku va mu tsumba. Va wona lezvaku a milayo ni tirela ga politika, zvi vhikela varangeli ni lava vo ganya; a zvisiwana a zvi vhuneki. A Bhibhiliya gi wula lisine futsi loku giku: ‘A cikhati leci a mun’we a fumelako mun’wani i mu yisa khombyeni.’ (Mutsh. 8:9) Ahandle ka lezvo, lezvi va mahako a varangeli vo kari va wukhongeli zvi tlhatlha ni misisi! Lezvo zvi mahile ku a vanhu vo kari va nga ha mu tsumbi Nungungulu. Hikwalaho, loku hi gondza ni wokari a Bhibhiliya, hi fanele ku mu vhuna ku a tsumba Jehovha ni lava va rangelako lomu hlengeletanweni.

² Hi lisine, a hi zvigondzani zva Bhibhiliya basi zvi faneleko ku gondza ku tsumba Jehovha ni hlengeletano yakwe. Hambu hina hi nga ni malembe yo tala na hi tirela Jehovha, hi fanele ku tsumba lezvaku lezvi Jehovha a mahako, contlhe cikhati zvi nene. Ka zvikhati zvokari, ku nga humelela zvilo zvi ringako lezvi hi mu tsumbisako zvona Jehovha. Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi zviyimo zvinharu zvi nga ringako lezvi hi mu tsumbisako zvona Jehovha. Co sangula, loku hi wona matimu yokari ya Bhibhiliya. Ca wumbiri, loku hi nyikiwa zvileletelo hi hlengeletano ya Jehovha. Ca wunharu, loku hi kumana ni zvikarato cikhatini ci tako.

3. A matimu yo kari ya Bhibhiliya ma nga ringisa kuyini lezvi hi zvi tsumbisako zvona a zviboho zva Jehovha?

 ³ A cikhati hi lerako Bhibhiliya hi nga hlamala hi lezvi Jehovha a nga mahela vanhu vokari ni zviboho zvokari a nga zvi maha, hi  guma hi sangula kuva ni zviwutiso. Hi cikombiso, lomu ka bhuku ga Mitsengo, hi kuma ku Jehovha i layile lezvaku a muIzrayeli loyi a nga lava tihunyi hi Sabhadho a dawa. Kanilezvi, ka bhuku ga Samuweli wa wumbiri, hi wona ku andzhako ka malembe yo tala Jehovha na a nyikile nayo lowo, i tsetselele Hosi Dhavhidha a cikhati a nga maha wubhayi a tlhela a dayisa Uriya. (Mitse. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Hi nga karateka hi ti wutisa ku: ‘Hikuyini Jehovha a nga tsetselela Dhavhidha, loyi a nga maha wubhayi a tlhela daya, kanilezvi a laya ku a wanuna loyi a nga tshova tihunyi hi Sabhadho a dawa, kuveni a ciwonho cakwe co khwatsi ci tsongwani ke?’ Kasi ku hlamula ciwutiso leci, a hi woneni zvilo zvinharu hi nga faneliko ku zvi rivala laha hi lerako Bhibhiliya.

4. Genesisi 18:20, 21 na Deuteronome 10:17 ma hi vhunisa kuyini a ku ma tsumba a malamulela ya Jehovha?

⁴A hi contlhe cikhati a Bhibhiliya gi hi byelako zvontlhe zvi patsekako ka matimu yo kari. Hi cikombiso, ha zvi tiva ku Dhavhidha i ti solile ka lezvi a nga maha. (Lis. 51:2-4) Kanilezvi, a wanuna loyi a nga tshova a nayo wa Sabhadho, i wa hi munhu wo tshamisa kuyini? A ku i ti solile ka lezvi a nga maha? I wa tshukile a nga ingisi milayo yin’wani ya Jehovha? I rangile hi ku kanyisa kutani ku nga ingisi zvitlharihiso na a nga se tshova nayo lowu? A Bhibhiliya a gi wuli nchumu hi mhaka leyi. Hambulezvo, leci hi tiyisekako hi leci: Contlhe cikhati Jehovha “i lulamile”. (Deut. 32:4) I maha zviboho hi ku tiva zvontlhe zvi patsekako — a nga zvi mahi hi kuzwa mavali-vali, a nga na cihlawulela kutani tshamela gin’wani gi mahako ku a vanhu va nga lamuli khwatsi. (Lera Genesisi 18:20, 21; Deuteronome 10:17.) Laha hi yako hi mu tiva khwatsi Jehovha ni milayo yakwe, hiya hi ma tsumba nguvhu a malamulela yakwe. Hambu loku hi tshuka hi lera matimu yo kari ya Bhibhiliya hi guma hi ti wutisa zvilo hi nga kumi mihlamulo ya kona zvezvi, lezvi hi zvi tivako hi yena zva ringana ku hi tiyiseka lezvaku “i lulamile tindleleni takwe tontlhe”. — Lis. 145:17.

5. Kota vanhu vo kala kumbhela, zvini zvi nga humelelako ka lezvi hi lamulisako zvona? (Wona ni kwadru: “ Kota vanhu vo kala kumbhelela, ha tshuka hi ngavi ni mawonela ma nene hi timhaka to kari.”)

⁵Lezvi hi nga vanhu vo kala kumbhelela, a hi contlhe cikhati hi lamulako khwatsi. Nungungulu i hi vangile hi ndlela ya ku hi zvi kota ku pimanyisa matshamela yakwe. Hikwalaho, hi zvi lava nguvhu a ku wona vanhu na va khomiwa khwatsi. (Gen. 1:26) Hambulezvo, kota vanhu  vo kala kumbhelela, hi nga tshuka hi nga lamuli khwatsi zvilo, hambu loku hi pimisa ku hi tiva zvontlhe zvi patsekako. Hi cikombiso, alakanya lezvaku Jona i swirekile nguvhu a cikhati leci Jehovha a nga maha ciboho ca ku kombisa tipswalo ka vaNinivha. (Jona 3:10–4:1) Kanilezvi, wa zvi alakanya ku zvini zvi nga humelela? Ku no pona 120 000 wa vaNinivha ni ku hundza va nga ti sola! Makunu, himani a nga kala ku va lamula khwatsi a vaNinivha? Hi Jona, a hi Jehovha.

6. Hikuyini zvi nga kalako zvi nga bohi a ku Jehovha a hi tlhamusela zvontlhe zvi patsekako ka zviboho lezvi a mahako?

⁶A zvi bohi ku Jehovha a hi tlhamusela zvontlhe zvi patsekako ka zviboho lezvi a mahako. Lisine ku cikhatini ci nga hundza Jehovha i vhumelele ku a malandza yakwe ma wula lezvi ma nga ti zwisa zvona hi zviboho zvokari a nga mahile kutani a nga lava ku maha. (Gen. 18:25; Jona 4:2, 3) Ka zvikhati zvokari, i tlhamusele ku hikuyini a nga maha ciboho co kari. (Jona 4:10, 11) Hambulezvo, a zvi bohi ku Jehovha a hi tlhamusela ku hikuyini a nga maha zvilo zvo kari. Kota Muvangi wa hina, a zvizi zvi lava ku hi mu vhumeleta ku maha ciboho co kari kutani loku a mahile. — Isa. 40:13, 14; 55:9.

7. Zvini zvi nga tshukako zvi hi karatela, niku hikuyini?

⁷ Ha tiyiseka hi mbilu yontlhe lezvaku contlhe cikhati Jehovha i maha zvo lulama. Hambulezvo, zvi nga tshuka zvi hi karatela ku tsumba vavanuna lava a va yimisileko kasi ku rangela. Kuzvilava hi nga karateka hi ti wutisa ku: Lava va rangelako lomu hlengeletanweni, hakunene va landzela zvileletelo zva Jehovha kutani va tirisa mawonela yabye ke. A malandza yo kari ya Jehovha ya cikhatini ca kutsaliwa ka Bhibhiliya zvi wa koteka ku ma ti zwisa lezvo. Ehleketa hi zvikombiso zvi kumbukilweko ka  paragrafo 3. Zvi wa koteka ku a xaka ga loyi a nga kala ku ingisa nayo wa Sabhadho gi karatekile gi ti wutisa ku Mosi i rangile hi ku wutisa Jehovha na a nga se laya ku a dawa ke? Zvi wa koteka ku a munghana wa Uriya, a muhiti, loyi Dhavhidha a nga maha wubhayi ni sati wakwe, a ti byelile ku Dhavhidha a nga dawangi hi lezvi a nga hi hosi, khwatsi hi lezvi a nayo wu nga laya ku loyi a mahako wubhayi i fanele ku dawa. A lisine — hambu lezvi li bayisako ku lizwa — hi ku zvi wa nga ta zwala ku a munhu aku wa mu tsumba Jehovha na a nga va tsumbi lava a va tirisako laha misaveni kasi ku hi rangela, lava Jehovha a va tsumbako.

8. Lezvi a bandla ga wuKristu gi tirisako zvona nyamutlha zvi yelanisa kuyini ni lezvi zvi wuliwako ka Mitiro 16:4, 5?

⁸ Inyamutlha, Jehovha i rangela cipandze ca laha misaveni ca hlengeletano yakwe hi ku tirisa “nandza go tsumbeka ni go tlhariha”. (Mat. 24:45) A ku fana ni hubye yi fumako ya zana ga malembe go sangula, a nandza legi gi rangela vanhu va Nungungulu misaveni yontlhe gi tlhela gi ma nyika zvileletelo a madhota ya bandla. (Lera Mitiro 16:4, 5.) A madhota ma guma ma chiketa zvileletelo lezvo bandleni. Hi komba ku ha tsumba ndlela leyi Jehovha a mahako hi yona zvilo hi ku ingisa zvileletelo hi nyikiwako hi hlengeletano ni madhota.

9. Hi ka zviyimo muni zvi nga tshukako zvi hi karatela ku seketela zviboho zvi mahilweko hi madhota, niku hikuyini?

⁹ Ka zvikhati zvin’wani zvi nga tshuka zvi hi karatela ku seketela zviboho zvi mahiwako hi madhota. Hi cikombiso, ka malembana lawa, a mabandla yo tala ni zvipandze zvi xaxametilwe hi ndlela yin’wani. Ka zviyimo zvin’wani, a madhota ma kombele vahuweleli lezvaku va cica bandla vaya ka gin’wani kasi a zvitulo zva Salawu ya Mufumo zvi londzowotiwa khwatsi. Loku hi kombeliwa ku cica bandla, zvi nga tshuka zvi hi karatela ku siya vanghana ni maxaka ya hina.  Ku ngava lezvaku Nungungulu o byela madhota lezvaku makabye manyani na manyani va waye ka bandla le’go kari? Ahihi. Lezvo zvi nga maha ku zvi hi karatela ku landzela zvileletelo hi nyikiwako. Kanilezvi, Jehovha i tsikela madhota lezvaku ma maha zviboho zvo fana ni lezvo niku wa ma tsumba kambe; hinawu hi fanele ku ma tsumba. *

10. Hi kuya hi Mahebheru 13:17, hikuyini hi faneleko ku seketela madhota?

¹⁰ Hikuyini hi faneleko ku seketela zviboho zva madhota hambu loku zvi nga yelani ni lezvi hi nga zvi lava? Hi ku loku hi maha lezvo, zvi maha ku a vanhu va Nungungulu va zwanana. (Efe. 4:2, 3) A bandla ga tiya kambe loku vontlhe va ti koramisa va seketela zviboho zvi mahiwako hi hubye ya madhota. (Lera Mahebheru 13:17.) A ca lisima ka zvontlhe, hi komba Jehovha lezvaku ha mu tsumba loku hi seketela lava a va nyikileko ntiro wa ku hi khatalela a tlhela a tsumba ku va ta wu maha. — Miti. 20:28.

11. Cini ci to hi vhuna ku engetela ku tsumba zvileletelo hi nyikiwako hi madhota?

¹¹ A ku ti alakanyisa lezvaku a madhota ma ranga hi ku kombela ku rangelwa hi moya wo basa na ma nga se bhula hi mhaka yo kari ya bandla, zvi nga hi vhuna ku hi tsumba zvileletelo lezvi ma hi nyikako. Ahandle ka lezvo, ma hlola matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ni zvileletelo lezvi ma nyikiwako hi hlengeletano ya Jehovha. Lezvi ma zvi lavako nguvhu, ku tsakisa Jehovha ni ku va khatalela khwatsi a vanhu vakwe hi laha ma zvi kotako hi kona. A vavanuna lavo vo tsumbeka, va zvi tiva lezvaku va ta ti hlamulela ka Nungungulu ka lezvi va va khomisako zvona vanhu vakwe. (1 Ped. 5:2, 3) Ehleketa hi lezvi: Hambu lezvi a vanhu va tiko legi va nga zwananiko ni lava va nga hiko va hlonge yin’we navo, wukhongeli gin’we, ni ka ntlawa wa politika, a vanhu va Jehovha va khozela Nungungulu mun’we wa lisine hi kuzwanana. Lezvo zvi koteka ntsena hi lezvi Jehovha a katekisako hlengeletano yakwe.

12. Zvini lezvi a madhota ma faneleko ku zvi hlola kasi ku tiva lezvaku a muKristu wo kari wa ti sola ke?

¹² Jehovha i nyikile madhota a ntiro wa lisima wa ku wonelela bandla kasi gi tshama na gi basile. Loku a muKristu a maha ciwonho ca hombe, Jehovha i rindzela ku a madhota ma hlola kasi ma wona ku a munhu loye a nga simama lomu bandleni kutani ahihi. A cin’we ca lezvi ma faneleko ku zvi hlola, ku a munhu loye wa ti sola hakunene hi lezvi a nga maha ke. Zva koteka ku a wula ku wa ti sola; kanilezvi a ciwutiso ku: Wa zvi nyenya futsi lezvi a nga maha ke? I ti yimisele ku nga ha phindi a ciwonho leco? Loku ku hi lezvaku vanghana vo biha va mu mahileko a wela ka ciwonho leco, a ku i ti yimisele ku tsema wunghana navo? A madhota ma khongela ka Jehovha, ma kambisisa lezvi zvi patsekako ni lezvi a Bhibhiliya gi wulako, ma hlola lezvi a muwonhi a ti zwisako zvona hi lezvi a nga maha, ma gumesa ma maha ciboho ca ku loyi a nga wonha a nga simama bandleni ke. Ka zviyimo zvo kari, zvi nga lava ku a susiwa bandleni.— 1 Kor. 5:11-13.

13. Zvini hi nga karatekako hi zvona loku a munghana kutani xaka ga hina gi susiwa bandleni?

¹³ Zvini zvi nga ringako lezvi hi ma tsumbisako zvona madhota? Loku loyi a nga susiwa bandleni a nga hi munghana kutani xaka ga hina, zvi nga hi vevukela a ku tekela ku yima ni ciboho ca madhota. Kanilezvi, ahati loku a hi munghana wa hina ke? Hi nga tshuka hi karateka hiku a madhota a ma yi hlolangi khwatsi a mhaka leyo, kutani hiku a ma yi xuxangi hi mawonela ya Jehovha. Cini ci nga hi vhunako kuva ni mawonela ma nene hi ciboho leco?

14. Cini ci nga hi vhunako loku a madhota ma mahile ciboho ca ku susa bandleni a munghana kutani xaka ga hina?

 ¹⁴ I chukwana ku ti alakanyisa lezvaku a ku susa munhu bandleni i lulamiselo ga Jehovha, zvi vhuna bandla niku zvi nga vhuna ni loyi a nga wonha. Loku loyi a mahileko ciwonho a nga ti soli i wo simama lomu bandleni, a van’wani va wa ta wonha hi kota ya yena. (Gal. 5:9) Ahandle ka lezvo, a nge zvi zwisisi a ku lezvi a nga wonha zva hombe ku kota kwihi niku a nge kuceki ku cica mawonela ni mahanyela yakwe kasi a vhuxa wunghana gakwe na Jehovha. (Mutsh. 8:11) Hi nga tiyiseka lezvaku a madhota a ma susi munhu bandleni hi kuzwa kuxura; ma ranga hi ku hlola khwatsi hakuva leco a hi ciboho co hlakana. Ma zvi tiva khwatsi ku a ku fana ni valamuli va Izrayeli wa kale, ‘a ma lamuli hi ku rumiwa hi vanhu, kanilezvi ma rumiwa hi Jehovha’. — 2 Kro. 19:6, 7.

15. Hikuyini zvi lavekako nguvhu a ku hi tsumba zvileletelo zva Jehovha zvezvi?

¹⁵ Phela a tiko legi gi laha kusuhani ni ku lovisiwa. Hikwalaho, zvi lava ku hiya hi zvi tsumba nguvhu lezvi Jehovha a mahisako zvona zvilo. Hikuyini? Hi ku kuxanisekeni ka hombe, kuzvilava hi ta nyikiwa zvileletelo zvi wonekisako ku khwatsi zva karata ku zvi zwisisa, zvo khwatsi a zvi vhuni, kutani zvo khwatsi a zvi na hloko. Hi lisine, Jehovha a nga ta wulawula na hina hi kukongoma. Zvontlhe zvi komba ku i ta hi nyika zvileletelo hi ku tirisa lava a va yimisileko kasi ku rangela. Leco ci nga tava cikhati ca ku kanakanela zvileletelo, kutani ca ku ti wutisa ku: ‘A cileletelo leci cita hi ka Jehovha hakunene kutani mawonela ya vamakabye lava va rangelako?’ A ciwutiso hi leci: U ta mu tsumba Jehovha ni hlengeletano yakwe ka cikhati leco co bindza ke? Lezvi u zvi wonisako zvona zvileletelo zva Jehovha zvezvi, zvi nga ku vhuna ku tiva hlamulo. Loku hi tsumba zvileletelo lezvi hi nyikiwako nyamutlha hi tlhela hi tekela ku ingisa, hi ta maha zvezvo ni kuxanisekeni ka hombe. — Luka 16:10.

16. Lezvi hi ku tsumbisako zvona kulamula ka Jehovha kuzvilava ku ta ringisiwa kuyini cikhatini ci tako?

¹⁶ Ku na ni nchumu wun’wani hi faneleko ku ehleketa khwatsi hi wona, ku nga kulamula ka Jehovha masikwini lawa yo gumesa. Zvezvi, hi xuva niku hi rindzela ku a vanhu vo tala va kalako va nga mu tireli Jehovha, a ku patsa ni maxaka ya hina, va ta maha ciboho ca ku mu tirela a kugumesa na ku nga se chikela. Kanilezvi, yimpini ya Armagedhoni, Jehovha i ta maha ciboho hi vona hi ku tirisa Jesu. (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9) Zvi nga tava mandleni ya hina a ku maha ciboho ca ku hi mani a to mahelwa wuxinji hi Jehovha. (Mat. 25:34, 41, 46) Makunu, hi  ta zvi kota ku tsumba lezvi Jehovha a to lamulisa zvona, kutani hi ta tsika ku mu tirela hi ku kala hi nga yimi ni zviboho zvakwe ke? Zva dlunyateka a ku zva laveka ku ti karatela ku mu tsumba Jehovha zvezvi kasi hi ta mu tsumba hi mbilu yontlhe cikhatini ci tako.

17. Hi ta vhunekisa kuyini hi kulamula ka Jehovha kugumeseni ka tiko legi?

¹⁷ Hi nga alakanyela lezvi hi to ti zwisa zvona misaveni yiswa ya Jehovha laha hi to wona mabhindzu ya kulamula kakwe! A wukhongeli ga mawunwa, tihlengeletano ta mabhindzu ta makangwa ni mifumo ya politika zvi xanisileko vanhu va tlhela vava wusiwaneni go vhumala ni cipeneti, zvi ta lovisiwa zvi ku bhi. Hi nga ta ha babya, hi nga ta ha khosahala ne hi nga ta ha felwa hi vanhu hi va randzako! Sathani ni madhimoni va ta khotselwa hi 1000 wa malembe. Zvontlhe a zvilo zvo biha zvi nga maheka hi kota ya kungaingisi kakwe zvi nga ta hava kona. (Kuv. 20:2, 3) Hi ta bonga nguvhu hi ku ngha hi tsumbile ku lezvi Jehovha a mahako contlhe cikhati zvi nene!

18. Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca vaIzrayeli hi ci wonako ka Mitsengo 11:4-6 ni 21:5?

¹⁸ Ahati misaveni yiswa ke, a ku zvi kona zvi to ringa lezvi hi tsumbisako zvona a ku lezvi Jehovha a mahako contlhe cikhati zvi nene? Hi cikombiso, hi nga ehleketa hi lezvi zvi nga humelela andzhakunyana ka ku a vaIzrayeli va humile wukhumbini le Gibhite. A vaIzrayeli vo kari va no sangula ku ngurangura vaku va xuva tinyama leti va ngaga le Gibhite va tlhela va chepeta manna lawa Jehovha a nga kari a va nyika. (Lera Mitsengo 11:4-6; 21:5.) A ku hinawu hi ngava ni tshamela legi andzhako ka kuxaniseka ka hombe? A hi zvi tivi a ku i ntiro wo kota kwihi wu tova kona wa ku basisa zvontlhe zvi to hohloliwa niku cica misava yiva paradhise. Zvi wonekisa ku ku tava ni ntiro wa hombe niku kusanguleni a zvilo zvi nga ta tekela ku nandziha. A ku hi ta xinyata hi khala hi lezvi Jehovha a to hi nyika ka cikhati leco? Leci hi ci tivako hi leci: Loku hi zvi bonga lezvi Jehovha a hi nyikako zvezvi, zvi wonekisa ku seniya hi ta bonga nguvhu.

19. Hi nga songa mhaka-tshinya ya ndzima leyi.

¹⁹ Lezvi Jehovha a mahisako zvona zvilo, contlhe cikhati zvi nene. Zvi lava ku hi kholwa mhaka leyo. Ahandle ka lezvo, zvi lava ku hi tsumba lava Jehovha a va nyikileko ntiro wa ku hi nyika zvileletelo. U nga tshuki u rivala lezvi Jehovha a nga wula hi ku tirisa muphrofeti Isaya, zvaku: ‘A ntamu wa n’wina mu ta wu kuma kuruleni ni kutsumbeni.’ — Isa. 30:15.