1. Cini ci kombako lezvaku a Mitsalo yi wa hi ya lisima nguvhu ka Jesu?

 HI NGA alakanyela lezvi zvi nga kari zvi tsakisisa zvona a ku ingisela Jesu na a gondzisa! A kutala ka zvikhati, i wa tshaha Mitsalo yo Basa, niku yontlhe i wa yi tiva hi hloko! Hi lisine, a magezu yo sangula ma tsalilweko a nga wula andzhako ka ku bhabhatiswa, ni yokari a nga wula na a lava kufa, i ma tshahile ka Mitsalo. b (Deut. 8:3; Lis. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Ndzeni ka malembe manharu ni khihlanya lawa Jesu a nga tira laha misaveni, i wa tolovela ku lera Mitsalo, a tshaha yokari a tlhela a yi tlhamusela mahlweni ka vanhu. — Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Zvini zvi vhunileko Jesu a ku a yi tiva khwatsi Mitsalo laha a nga kari a kula? (Wona mufota wa kapa.)

² Na a nga se sangula a ntiro wakwe laha misaveni, ku hundzile malembe yo hlaya Jesu na a lera a tlhela azwa Mhaka ya Nungungulu hi kuphindaphinda. Handle ko kanakana, Jesu i wa muzwa Mariya na Josefa na va tshaha Mitsalo ka mabhulo yabye ya siku ni siku. c (Deut. 6:6, 7) Hi nga tiyiseka lezvaku hi maSabhadho wontlhe Jesu i waya sinagogeni ni va ngango wabye. (Luka 4:16) Hi nga tiyiseka kambe lezvaku loku va hi seyo i wa ingisela khwatsi a cikhati leci a Mitsalo yi nga leriwa. Hi kufamba ka cikhati, i no gondza ku lera hi yece a Mitsalo leyo yo Basa. Hikwalaho, Jesu i yi tivile khwatsi a Mitsalo, a yi randza a tlhela a maha zvilo hi kuya hi lezvi yi wulako. Hi cikombiso, alakanya lezvi zvi nga humelela tempeleni a cikhati leci a nga hi ni 12 wa malembe basi. A vagondzisi, lava va nga wu tiva khwatsi Nayo wa Mosi, va no “hlamaliswa hi wutlhari gakwe ni mihlamulo yakwe.” — Luka 2:46, 47, 52.

3. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

 ³ Laha hi lerako a Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya, hinawu hi nga yi tiva khwatsi hi tlhela hi yi randza. Hambulezvo, hi yihi ndlela ya ku vhuneka khwatsi hi lezvi hi lerako? Hi ku gondza cokari ka lezvi Jesu a nga byela lava va nga wu tiva a Nayo wa Mosi, a kupatsa ni vatsali, Vafarisi ni Vasadhusi. A varangeli lavo va wukhongeli va wa tolovela ku lera Mitsalo, kanilezvi va wa nga vhuneki hi lezvi va nga kari va lera. Jesu i khanyisile zvilo zvinharu, lezvi a vavanuna lavo va nga fanele ku maha kasi va vhuneka nguvhu hi Mitsalo. Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi lezvi a nga va byela kasi hi tiva ndlela ya (1) ku zwisa lezvi hi lerako, (2) ku kuma titshomba ta moya, (3) ni ku hanya hi lezvi hi lerako.

4. Luka 10:25-29 i hi gondzisa yini xungetano hi ku lera a Mhaka ya Nungungulu?

⁴ Lezvi hi lerako lomu ka Mhaka ya Nungungulu, hi lava ku zwisisa a mongo wa zvona. Loku hi nga mahi lezvo, hi nga ta vhuneka khwatsi hi lezvi hi lerako. Hi cikombiso, ehleketa hi mabhulo lawa Jesu a ngava nawo ni “wanuna wo kari a nga hi mugondzisi wa Nayo.” (Lera Luka 10:25-29.) A cikhati leci a wanuna loye a nga wutisa ku zvini a nga fanele ku maha kasi a kuma wutomi ga pindzukelwa, Jesu i no mu yisa ka Mhaka ya Nungungulu, hi ku mu wutisa ku: “Zvini zvi tsalilweko Nayweni? U gondza yini ka wona?” A ya ma nene hi ku a wanuna loye i zvi kotile ku hlamula khwatsi, hi ku tshaha Mitsalo yi wulawulako hi ku randza Nungungulu ni muakelani. (Levi 19:18; Deut. 6:5) Kanilezvi, wona lezvi a nga wutisa hi kulandzela, i te: “Himani khwatsi-khwatsi a muakelani wa mina?” A wanuna loye i kombile lezvaku i wa nga wu zwisisi khwatsi a mongo wa lezvi a nga kari a lera. Hi kota ya lezvo, i wa nga zvi tivi lezvi hakunene a nga fanele ku yi tirisisa zvona a mitsalo wutomini gakwe.

5. A ku khongela ni ku lera na u nga hatlisi, zvi nga ku vhunisa kuyini a ku zwisisa lezvi u lerako?

⁵ Hi nga engetela ku yi zwisisa khwatsi a Mhaka ya Nungungulu, hi ku zama kuva vanhu va ku zvi randza ku lera. A zvokari zvi nga ku vhunako hi lezvi: Loku u lava ku lera, ranga hi ku khongela. Phela hontlheni hi lava civhuno ca Jehovha kasi hi zwisisa Mitsalo. Hikwalaho, hi nga kombela moya wakwe wa ku basa kasi wu hi vhuna ku veka kupima ka lezvi hi lerako. Loku u lera u nga hatlisi. Lezvo zvi ta ku vhuna ku zvi zwisisa khwatsi lezvi u lerako. Kuzvilava u nga wona ku wa vhuneka khwatsi loku u lera hi gezu go zwala kutani ku lera hi ku landzela audhio ya Bhibhiliya. Loku u lera Mhaka ya Nungungulu hi ku landzela lezvi zvi gravharilweko, zvi nga ku vhuna a ku zvi nghena khwatsi lezvi u lerako, u nga zvi rivali zvi tlhela zvi khumba mbilu ya wena. (Jox. 1:8) Loku u mbhetile ku lera, khongela kambe, u bonga Jehovha hi cinyikiwo leci a ku nyikileko, a Bhibhiliya, u tlhela u mu kombela ku a ku vhuna ku u hanya hi lezvi u nga lera.

6. Hikuyini a ku ti maha zviwutiso ni ku tsala manota yo kari zvi nga ku vhunako a cikhati u lerako Bhibhiliya? (Wona ni mufota.)

⁶ A mawonela man’wani ya mambiri ma nga ku vhunako ku zwisisa a Bhibhiliya, hi lawa: Ti mahe zviwutiso zvo kari xungetano hi lezvi u lerako. A cikhati u lerako matimu yokari, ti wutise lezvi: ‘A matimu lawa ma wulawula hi vamani? Laha hi mani a wulawulako? I wulawula na mani, niku hikuyini? Lezvi zvi mahekako, zvi mahekile kwihi niku rini?’ A zviwutiso zvo fana ni lezvo zvi ta ku vhuna ku ehleketa ni ku wu  zwisisa khwatsi a mongo wa lezvi u lerako. Mawonela ya wumbiri: Tsala manota yo kari laha u lerako. Loku u tsala zvokari laha u lerako, zvi maha ku lezvi u nga zvizwa u zvi humesa hi magezu ya wena; lezvo zvi ku vhuna ku u zvi zwisisa khwatsi. A ku tsala kambe, zvi vhuna ku u nga zvi rivali lezvi u nga lera. Makunu, zvini u nga tsalako? U nga tsala zviwutiso zvokari, lezvi u nga zvi kuma a cikhati u nga kari u kambisisa, timhaka-tshinya ta lezvi u nga gondza, lezvi u nga zvi tirisisako zvona lezvi u nga gondza, kutani ku tsala lezvi u ti zwisako zvona hi lezvi u nga lera. U ta wona ku a ku tsala manota zvi nga ku vhuna ku wona Mhaka ya Nungungulu kota mahungu a tsaleleko wena futsi.

7. I tshamela muni gi lavekako laha hi lerako Bhibhiliya, niku hikuyini? (Matewu 24:15)

⁷ Jesu i wulawulile hi tshamela go kari ga lisima zvi lavako ku hi ti karatela kuva nago loku hi lava ku lera a Mhaka ya Nungungulu hi yi zwisisa. A tshamela lego kupimisisa, kutani ku zama ku zwisisa. (Lera Matewu 24:15.) Zvi wula yini a kupimisisa? Zvi wula ku zwisisa lezvi a mhaka yo kari yi yelanisako zvona ni yin’wani, ni lezvi yi hambanisako zvona ni yin’wani, ni ku zwisisa lezvi zvi nga kala ku ya hi ku dlunya. A cin’wani kambe, hi fanele kuva ni kupimisisa kasi hi pola zvimaho zvi tatisako zviphrofeto zva Bhibhiliya. A tshamela legi kambe ga laveka kasi hi vhuneka hi zvontlhe hi lerako lomu ka Bhibhiliya.

8. Hi nga lerisa kuyini a Bhibhiliya na hi hi ni kupimisisa?

⁸ Jehovha wa ma nyika kupimisisa a malandza yakwe. Hikwalaho, khongela ka yena, u kombela ku a ku vhuna ku uva ni tshamela legi. (Mav. 2:6) A ku loku u khongele u fanele ku kondla mawoko? Ahihi. Ehleketa khwatsi hi lezvi u lerako, u tlhela u zama ku wona lezvi zvi yelanisako zvona ni lezvi u sinako u zvi tiva. Tirisa mabhuku ya hina kasi ma ku vhuna ku maha lezvo. Hi cikombiso, u nga tirisa a Bhuku go kambisisa hi gona ga Vakustumunyu va Jehovha. A mabhuku lawo, ma ta ku vhuna ku zwisisa cipandze co kari ca Bhibhiliya u lerako ni ku wona lezvi u nga zvi tirisisako zvona wutomini ga wena. (Mah. 5: 14) Laha u lerako na u hi ni kupimisisa, u ta zwisisa zvilo zvo tala nguvhu lomu ka Bhibhiliya.

9. Lisine muni la Mitsalo leli a vaSadhusi va nga kala va nga li vhumeli?

⁹ A vaSadhusi va wa ma tiva khwatsi a ntlhanu wa mabhuku yo sangula ya Mitsalo ya ciHebheru, kanilezvi va wa nga vhumeli a lisine la lisima leli li nga ka mabhuku lowo ma pimiselweko. Hi cikombiso, ehleketa hi lezvi Jesu a nga wula a cikhati leci a vaSadhusi va nga mu wutisa xungetano hi kuvhuka ka vafileko. I no va wutisa lezvi: “A mu gondzangi bhukwini ga Mosi, ka matimu ma wulawulako hi khuhu ga mimizwa, a ku Nungungulu i te ngalo kakwe: ‘Ndzi Nungungulu wa Abrahama, ni Nungungulu wa Isaka, ni Nungungulu wa Jakobe’?” (Mar. 12:18, 26) Hambu lezvi a vaSadhusi handle ko kanakana va nga lerile a zvipandze lezvo hi makhati yo tala, a ciwutiso ca Jesu ci kombile lezvaku va wa nga vhumeli a lisine lelo la lisima la Mitsalo, ku nga gondzo ya kuvhuka ka vafileko. — Mar. 12:27; Luka 20:38. d

10. Zvini hi faneleko ku chela kota ka zvona a cikhati leci hi lerako Bhibhiliya?

¹⁰ Hi gondza yini? A cikhati hi lerako, hi fanele ku chela kota hi zvontlhe lezvi a vhesi lego kutani matimu lawo ya Bhibhiliya ma hi gondzisako. A hi lavi ku zwisisa a tigondzo-tshinya basi, kanilezvi hi lava ku tlhela hi zwisisa lisine ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma fihleleko a ku fana ni tshomba. Lezvo a zvi olovi ku zvi kuma.

11. U nga mu tirisisa kuyini 2 Timote 3:16, 17 kasi ku kuma titshomba ta moya a cikhati u lerako Bhibhiliya?

¹¹ Hi nga ti kumisa kuyini a titshomba ta moya a cikhati leci hi lerako a Bhibhiliya? Wona lezvi 2 Timote 3:16, 17 a wulako. (Lera.) Wona lezvaku “yontlhelele Mitsalo . . . ya vhuna” (1) kugondziseni, (2) ni kukawukeni, (3) ni kululameteni ka zvilo, (4) ni kulayeni. Zvontlhe a zvilo lezvo zva mune u nga zvi kuma hambu ka mabhuku ya Bhibhiliya lawa ya ku a wu toloveli ku ma tirisa. Hlola matimu lawo kasi ku wona lezvi ma ku gondzisako xungetano hi Jehovha, kungo gakwe, kutani tshinya go kari ga nayo wa Nungungulu. Zama ku wona lezvi ma ku kawukisako zvona. U nga maha lezvo hi ku zama ku wona lezvi a mavhesi lawo ma ku vhunisako zvona a ku pola ni ku potsa mixuvo ni matshamela ya hava ni ku simama u tsumbeka ka Jehovha. Zama ku wona lezvi a cipandze leco u nga ci tirisisako zvona kasi ku lulameta zvilo, kutani ku cica mawonela yo kari ya hava, lawa kuzvilava u ngazwa wo kari na a wula kuchumayeleni. Ahandle ka lezvo, zama ku wona lezvi Jehovha a ku layisako zvona kasi u zvi kota ku wona zvilo kota lezvi yena a zvi wonisako zvona. Laha u tolovelako ku ehleketa hi zvilo lezvi zva mune a cikhati u lerako Bhibhiliya, u ta kuma titshomba ta moya, leti ti to maha ku u vhuneka khwatsi hi lezvi u lerako.

12. Hikuyini Jesu a nga wutisa vaFarisi aku “a mu gondzangi?”

¹² Jesu i wutisile vaFarisi aku “a mu gondzangi?” kasi ku komba lezvaku va wa hi ni mawonela ya hava hi Mitsalo. (Mat. 12:1-7) e Ka khati lego, a vaFarisi va no lumbeta vapizani va Jesu vaku va tshovile a nayo wa Sabhadho. Laha Jesu a nga va hlamula, i no kumbuka zvikombiso zvimbiri zva lomu ka Mitsalo, a tlhela a tshaha vhesi go kari lomu ka bhuku ga Hoseya, kasi ku komba lezvaku a vaFarisi va wa nga zvi zwisisi a ku hikuyini ku nga hi ni nayo wa Sabhadho niku va wa nga kombisi tipswalo. Hikuyini a mawonela ya vavanuna lava ma nga kala ma nga yelani ni lezvi va nga kari va lera lomu ka Mhaka ya Nungungulu? Hi ku va wa lera na va hi ni matshandza ni moya wa ku solasola. A tshamela lego gi wa maha ku va nga yi zwisisi a mhaka-tshinya ya lezvi va nga kari va lera. — Mat. 23:23; Joh. 5:39, 40.

13. Mawonela muni hi nga faneliko kuva nawo laha hi lerako Bhibhiliya, niku hikuyini?

¹³ Ka magezu ya Jesu, hi gondza lezvaku hi fanele ku lera Bhibhiliya na hi hi ni mawonela manene. A kuhambana ni vaFarisi, hi fanele ku ti koramisa hi tlhela hi vhumela ku gondza. Hi fanele ku “vhumela hi kurula a mhaka leyi Nungungulu a yi byalako” ka hina. (Jak. 1:21) Loku hi ti olovisa, hi ta tsika a Mhaka ya Nungungulu yi cica wumunhu ga hina. Loku hi hi ni matshandza ni moya wa ku solasola Mitsalo, a ku na ndlela ya ku a Bhibhiliya gi hi vhuna kuva vanhu va tipswalo, vo zwela wusiwana ni va lirandzo.

14. Hi nga zvi tivisa kuyini lezvaku ha tsika Bhibhiliya gi hi gondzisa ke? (Wona ni mifota.)

¹⁴ Lezvi hi va khomisako zvona van’wani zvi nga komba ku ha vhumela ku a Mhaka ya Nungungulu yi hi gondzisa ke. A vaFarisi va wa nga vhumeli ku tsika a Mhaka ya Nungungulu yi khumba timbilu tabye. Lezvo zvi wa maha ku va  ‘kona vanhu vo kala nandzu.’ (Mat. 12:7) Na hinawu, lezvi hi va khomisako zvona van’wani zva komba ku ha tsika a Mhaka ya Nungungulu yi hi gondzisa kutani ahihi. Hi cikombiso, hi tolovela ku wulawula hi matshamela ya ma nene ya van’wani kutani hi tsutsumela ku wulawula hi zvihoxo zvabye ke? Hi vanhu vo zwela wusiwana ni vo tshama hi longile ku tsetselela, kutani hi randza ku solasola van’wani ni ku va vekela civiti? A ku ti hlola hi ndlela leyo, zvi nga hi vhuna ku wona lezvaku a kupima ka hina, ni lezvi hi ti zwisako zvona, ni lezvi hi mahako, zva zwanana ni lezvi hi gondzako lomu ka Bhibhiliya ke. — 1 Tim. 4:12, 15; Mah. 4:12.

15. Jesu i wa ti zwisa kuyini hi Mitsalo yo Basa?

¹⁵ Jesu i wa yi randza a Mitsalo yo Basa, niku lezvi a nga wa ta ti zwisa zvona hi yona zvi wa phrofetilwe hi magezu ma nga ka Lisimu 40:8, ma nge: ‘Nungungulu wa mina, ndza nengela ku maha kurandza ka wena; a nawo wa wena wu lomu mbilwini ya mina.’ Lezvo zvi mahile ku a tsaka zvi tlhela zvi mu fambela khwatsi ntirweni wa Jehovha. Na hinawu hi nga tsaka zvi tlhela zvi hi fambela khwatsi loku hi ti karatela ku lera a Mhaka ya Nungungulu hi tlhela hi yi randza. — Lis. 1:1-3.

16.Zvini u lavako ku maha kasi u vhuneka nguvhu hi lezvi u lerako lomu ka Bhibhiliya? (Wona kwadru: “ Lezvi Jesu a nga wula zvi nga ku vhuna ku zwisisa lezvi u lerako lomu ka Bhibhiliya.”)

¹⁶ A hi chukwatiseni wutlhari ga hina ga ku lera Bhibhiliya hi ku landza lezvi Jesu a nga wula, ni cikombiso cakwe. Hi nga chukwatisa lezvi hi gi zwisisako zvona Bhibhiliya hi ku khongela, hi lera na hi nga jahangi, hi ti maha zviwutiso hi tlhela hi tsala manota ya kari. Hi nga tirisa kupimisisa hi ku zvi hlola hi wukheta lezvi hi lerako, na hi tirisa mabhuku ya hlengeletano. Hi nga gondza ku gi tirisa khwatsi a Bhibhiliya, hambu zvipandze hi kalako hi nga zvi tolovelangi, hi ku zama ku zwisisa zvilo zvi nga tekeliko ku dlunya ka matimu lawo hi lerako. Hi nga tsika Mhaka ya Nungungulu yi hi gondzisa kambe hi kuva ni mawonela ma nene a cikhati leci hi lerako. Loku hi ti karata hi ndlela leyo, hi ta vhuneka nguvhu a cikhati hi lerako Bhibhiliya, niku a wunghana ga hina na Jehovha gonawu gi ta tiya nguvhu. — Lis. 119:17, 18; Jak. 4:8.