1-2. Zvini hi fanele ku simama ku maha andzhako ka ku bhabhatiswa? Tlhamusela.

 U KHANDZAKANYISA kuyini a ku basisa muti wa wena? Kuzvilava na u nga se sangula ku tshama, u ranga hi ku wu basisa. Kanilezvi zvini zvi nga wa ta humelela loku u wo kala u nga wu basisi kambe? Kota u zvi tivako, a chaka ni lithuri zvi nga tala hi kuhatlisa. Kasi a muti wa wena wu tshama na wu basile, u fanele ku wu basisa hi kukhandzakanya.

² Hi zvalezvo futsi zvi lavekako kasi hi simama ku chukwatisa a maalakanyo ya hina ni wumunhu ga mina. Hi lisine, na hi nga se bhabhatiswa hi ti karatile nguvhu kasi ku cica lezvi zvi nga laveka wutomini ga hina kasi hi ‘ti hlazva ka zvontlhe zvi nyenyezisako a nyama ni moya’. (2 Kor. 7:1) Hambulezvo, zvezvi hi fanele ku ingisa wusungukati ga Mupostoli Pawule ga ku ‘simama hi mahiwa lava vaswa’. (Efe. 4:23) Hikuyini hi faneleko ku simama hi chukwatisa maalakanyo ya hina ni wumunhu ga mina? Hakuva a chaka ni lithuri zva tiko legi zvi nga tata maakanyo ya hina hi kuhatlisa. Kasi hi simama ku tsakisa Jehovha, hi fanele ku tshama na hi hlola maalakanyo ya hina, wumunhu ga hina ni mixuvo ya hina.

3. Zvi wula yini a ku hundzuluswa hiva ni kupima kuswa? (Va Le Roma 12:2)

³ Zvini hi faneleko ku maha kasi hi hundzuluka hiva ni kupima kuswa, kutani ku, hi cica maalakanyo ya hina? (Lera Va Le Roma 12:2.) A gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko ku “muva ni kupima kuswa” gi nga wula kambe ku “mu chukwatisa a kupima  ka n’wina”. Hikwalaho, lezvo a zvi wuli ku hi fanele ku maha zvilo zva zvinene basi. Wutshan’wini ga lezvo, hi fanele ku hlola a munhu wa hina wa le ndzeni hi tlhela hi cica ni cihi ci lavekako kasi hi ingisa matshinya ya milayo ya Jehovha hi laha hi zvi kotako hi kona. A hi faneli ku zvi maha khati gin’we basi, kanilezvi hi fanele ku tshama hi ku zvi maha.

4. Hi nga potsisa kuyini ku pimanyisa matshamela ya tiko legi?

⁴ A cikhati leci hi tova vanhu vo mbhelela, contlhe cikhati hi ta zvi kota ku tsakisa Jehovha ka zvontlhe lezvi hi to maha. Zvezvi, hi fanele ku simama hi ti karata kasi hi tsakisa Jehovha. Wona lezvaku ka Va Le Roma 12:2, Pawule i wulile lezvaku hi fanele kuva ni kupima kuswa kasi hi ta tiva kurandza ka Nungungulu. Wutshan’wini ga ku pimanyisa a matshamela ya tiko legi, a kuranga hi fanele ku ti hlola kasi hi wona lezvi hi tsikisako zvona a maalakanyo ya Nungungulu, na ku nga hi lawa ya tiko, ma rangela makungo ni zviboho zva hina.

5. Kota lezvi a siku ga Jehovha gi nga laha kusuhani, zviwutiso muni hi faneleko ku ti maha? (Wona mufota.)

⁵ Ehleketa hi mhaka leyi: Jehovha i lava lezvaku hi “alakanya a kuta ka siku [gakwe].” (2 Ped. 3:12) Makunu, ti wutisi lezvi: A mahanyela ya mina ma komba lezvaku ndza zvi zwisisa ku a tiko legi go biha gi ta lovisiwa zvezvanyana? Xana a zviboho zva mina xungetano hi kuya Univhersidhadhe kutani ntiro ndzi wu hlawulako zva komba lezvaku a ku tirela Jehovha hi wona nchumu wa lisima nguvhu wutomini ga mina? Xana ndza kholwa lezvaku Jehovha i ta ndzi hlayisa, mina ni ngango wa mina, kutani ku ndzi tira yi nga chayi na ndzi lava titshomba ta tiko legi? Jehovha wa tsaka nguvhu laha a hi wonako na hi zama ku maha kurandza kakwe ka zvontlhe hi mahako.— Mat. 6:25-27, 33; Filp. 4:12, 13.

6. Zvini hi faneleko ku simama ku maha?

 ⁶ Hi fanele ku hlola maalakanyo ya hina hi kukhandzakanya, hi gumesa hi chukwatisa ni cihi ci lavekako. Pawule i byelile a makristu ya le Korinte aku: “Tshamani hi ku ti hlola kasi mu wona lezvaku ma hi kona kukholweni ke; tshamani hi ku ti hlola kasi mu tiva ku mu vanhu va tshamela muni”. (2 Kor. 13:5) A kuva kona “kukholweni” zvi wula ku hi fanele ku maha zvo hundza kuya mitlhanganweni ya wukristu, ni kuya kuchumayeleni hi kukhandzakanya. Zvi patsa kambe maalakanyo ya hina, mixuvo ya hina, ni lezvi zvi hi kucako ku maha lezvo. Hi fanele ku simama hi hundzulusa a kupima ka hina hi ku lera Mhaka ya Nungungulu, ku ehleketa hi ndlela leyi a ehleketako hi yona ni ku maha ni cihi ci lavekako kasi hi zwananisa wutomi ga hina ni kurandza ka Jehovha. — 1 Kor. 2:14-16.

7. Hi kuya hi Va Le Efesusi 4:31, 32, zvini zvin’wani hi faneleko ku maha, niku hikuyini lezvo zvi nga tshukako zvi karata?

⁷ Lera Va Le Efesusi 4:31, 32. A cin’wani ca lisima hi faneleko ku maha kasi ku cica, ku “ambala a munhu muswa”. (Efe. 4:24) Kasi ku maha lezvo hi fanele ku ti karata nguvhu. Cikari ka zvilo zvin’wani, hi fanele ku ti karata kasi hi tsika matshamela ya hava yo kota civiti, ni zanga, ni khulo. Hikuyini lezvo kuzvilava zvi nga karatako? Zvi nga karata hakuva a matshamela yo kari ya hava ma noya hi ku zima timitsu. Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi wula lezvaku a vanhu vo kari va na ni ‘cizangazangani’ ni ‘tiholova’. (Mav. 29:22) Kasi ku hlula matshamela lawo ma zimileko timitsu kuzvilava zvi nga lava ku hi simama ku kulula hi n’watseka hambu a ndzhako ka ku bhabhatiswa, kota lezvi hi to zvi wona ka tshango gi landzelako.

8-9. A tshango ga Stephen gi zvi kombisa kuyini lezvaku hi fanele ku simama ku tlhatlha munhu wa kale?

⁸ A makabye wo kari wa ku hi Stephen i wa hi ni cizangazangani. I wula lezvi: “Hambu andzhako ka loku ndzi bhabhatisilwe zvi lavile ku ndzi simama ku ti karata kasi ku hlula cizangazangani. Hi cikombiso, ka khati go kari na hi chumayela hi muti ni muti, ndzi no hlongolisela a muyivi a nga yivile radhu lomu movheni wa mina. A cikhati ndzi nga hi kusuhani ni ku mu khoma, i no hoxa radhu a tsutsuma. A cikhati ndzi nga hlawutela lava hi nga kari hi tira zvin’we lezvi ndzi nga gi kumisa zvona a radhu ga mina, a dhota go kari gi no ndzi wutisa ku: ‘Stephen, loku u wa no mu kuma na u mu mahile yini?’ A ciwutiso leco ci mahile ku ndzi ehleketa niku ci ndzi kucile ku ndzi simama ku ti karata kasi ndziva munhu wo rula.” b

⁹ Kota lezvi a tshango ga Stephen gi kombako, a tshamela ga hava hi nga gi kombisa na hi nga zvi rindzelangi, hambu andzhako ka loku hi ti byelile ku ha zvi kota ku gi wonelela. Loku lezvo zvi ku humelela, u nga mbheli ntamu niku u nga ti byeli ku zvi kona u nga kala ku zvi maha khwatsi kota muKristu. Hambu mupostoli Pawule i wulile lezvi: “Loku ndzi xuva ku maha zva kululama, ndzi kokelwa ku maha lezvi zva kubiha.” (Rom. 7:21-23) A maKristu wontlhe a ma mbhelelangi niku ma fanele kulwa ni matshamela ya hava lawa ma tako na ma wuya a ku khwatsi lithuri ni chaka zvi hlengeletanako lomu ndlwini. Hi fanele ku simama hi ti karata kasi hi tshama hi basile. Hi nga zvi mahisa kuyini?

10. Hi nga lwisa kuyini ni matshamela ya hava? (1 Johani 5:14, 15)

¹⁰ Khongela ka Jehovha xungetano hi tshamela legi zvi ku karatelako ku cica, na u tsumba lezvaku i ta kuzwa a tlhela a ku vhuna. (Lera 1 Johani 5:14, 15.) Hambu lezvi Jehovha a to kala ku susa a tshamela lego hi cihlamaliso, a nga ku nyika ntamu kasi u nga gi kombisi.  (1 Ped. 5:10) Ndzeni ka cikhati leco, hanya hi kuyelana ni mikhongelo ya wena hi ku u nga mahi lezvi zvi nga wa ta maha lezvaku ku wuya munhu wa kale. Hi cikombiso, ti wonele ku sixtira mafilmi, ni tiprograma ta televhizawu kutani ku lera mahungu ma vhuvhumisako a matshamela lawa u zamako ku ma tsika. A cin’wani kambe, u nga tsiki maalakanyo ya wena ma tala hi mixuvo ya hava. — Filp. 4:8; Kol. 3:2.

11. Zvini hi nga mahako kasi ku ambala munhu muswa?

¹¹ Hambu loku u tlhatlhile a munhu wa kale, zva lisima a ku ambala a munhu muswa. U nga zvi mahisa kuyini? Ti vekele mixuvo ya ku pimanyisa Jehovha laha u gondzako hi matshamela yakwe. (Efe. 5:1, 2) Hi cikombiso, laha u lerako matimu ya Bhibhiliya ma khanyisako lezvaku Jehovha wa tsetselela, ti wutise lezvi: ‘Xana ndza tsetselela van’wani?’ A cikhati leci u lerako xungetano hi wuxinji ga Jehovha ka lava va nga zvisiwana, ti wutise lezvi: ‘Xana ndza karateka minawu hi vamakabye lava va nga zvisiwana ndzi tlhela ndzi zvi kombisa hi mitiro?’ Simama kuva ni kupima kuswa hi ku ambala munhu muswa u tlhela uva ni lihlazva-mbilu laha u mahako lezvo.

12. Stephen i wu wonisile kuyini a ntamu wa Bhibhiliya wa ku cica wutomi ga vanhu?

¹² Stephen, loyi hi mu kumbukileko, i polile lezvaku hi kutsongwani-kutsongwani i zvi kotile ku ambala munhu muswa. I wula lezvi: “Kusukela loku ndzi bhabhatisilwe, ndzi kumana ni zviyimo zvo tala zvi lavako ku ndzi ti khoma. Ndzi gondza ku suka ndzi famba loku a vanhu va ndzi vhuka kutani ndzi maha cokari kasi ku nyimisa a ciyimo lezvaku ci nga bihi nguvhu. A vanhu vo tala, a ku patsa ni sati wa mina, va ndzi dzundza hi ndlela leyi ndzi yimisanako hi yona ni zviyimo lezvo. Hambu hi mina wutsumbu zva ndzi hlamalisa! A ndzi ti byeli ku ndzi zvi kotile ku cica hi ntamu wa mina wutsumbu. Wutshan’wini ga lezvo, ndzi kholwa lezvaku a kucica loko wukustumunyu ga ntamu wa Bhibhiliya wa ku cica wutomi ga vanhu.”

13. Zvini zvi to hi vhuna a kuva ni mixuvo ya yinene? (Va Le Galatiya 5:16)

¹³ Lera Va Le Galatiya 5:16. Kasi ku hi vhuna ku hlula yimpi ya ku maha zvazvinene, Jehovha i hi nyika a moya wakwe wo basa na a nga feleli. A cikhati leci hi lerako Mhaka ya Nungungulu ho vhumela ku a moya wa Nungungulu wu hi rangela. Ha kuma a moya wo basa kambe a cikhati leci hi nga mitlhanganweni. Ka mitlhangano leyo ya wuKristu, hi nga bhula ni vamakabye lava a ku fana na hina va ti karatako kasi ku maha zvazvinene, niku lezvo zva tiyisa. (Mah. 10:24, 25; 13:7) Loku hi tshinela ka Jehovha hi mukhongelo wo huma mbilwini, hi mu khongotela lezvaku a hi vhuna ka gome go kari, i ta hi nyika moya wakwe wo basa lezvaku wu hi tiyisa kasi hi simama kulwa. Hambu lezvi a ku maha lezvo kuzvilava zvi to kala ku maha lezvaku a mixuvo ya hava yi nyamalala, zvi ta hi vhuna ku hi ala kucetelo wa ku maha zvilo hi kuya hi mixuvo leyo. Kota lezvi Va Le Galatiya 5:16 a wulako, lava va fambako hi ka moya ‘va nga ta tshuka va maha kunavela ka nyama’.

14. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku simama ku ti karatela kuva ni mixuvo ya yinene?

¹⁴ A cikhati leci hi sangulako ku maha zvilo zvi hi vhunako kuva ni wunghana ga ginene na Jehovha, zva lisima a ku hi simama ku maha zvilo lezvo hi tlhela hi ti karatela ku simama hi hlakulela a mixuvo ya yinene. Hikuyini? Hakuva a mun’we wa valala va hina a nga tshuki a etlela. A nala loye ku ringwa ku maha zvakubiha. Hambu andzhako ka ku bhabhatiswa hi nga tshuka hi kokiwa nguvhu hi zvilo lezvi hi faneleko ku zvi potsa, a ku patsa ni tijogo ta tibheja, kunwa nguvhu byala kutani pornográfia. (Efe. 5:3, 4) A muswa wo kari wa muKristu i wulile  lezvi: “A cin’we ca zvikarato zva hombe ndzi lwisanako nazvo ku navela ku hlengela masango ni wanuna-kuloni. Ndzi wa alakanya ku zva cikhatanyana basi, kanilezvi a kutizwa loko ka ha simama ku ndzi karata.” Zvini zvi nga ku vhunako loku a kuxuva ko kari ka hava ku hi ka hombe nguvhu?

15. Hikuyini zvi tiyisako a ku tiva lezvaku a kuxuva ka hava ku ‘tolovelekile ka vanhu’? (Wona mufota.)

¹⁵ A cikhati leci u lwisanako ni kuxuva ko kari ka hava ku nga ka hombe nguvhu, alakanya lezvaku a wu wece. A Bhibhiliya gi ngalo: “A mu se welwa hi ndzhingo wo hambana ni lowu wu welako vanhu.” (1 Kor. 10:13a) A wuhundzuluseli gin’wani gi zvi wulisile lezvi: “A mu se welwa hi ndzhingo wo kala wu nga tolovelekangi ka vanhu.” A magezu lawa ma wa tsalelwa a maKristu ya vavanuna ni vavasati va nga hanya le Korinte. A vokari va wa vile zvibhayi, ni vavanuna lava va etlelako ni van’wani vavanuna ni zvidhakwa. (1 Kor. 6:9-11) U alakanya lezvaku andzhako ka loku va bhabhatisilwe, va wa nga tshuki va lwisana ni mixuvo yo kari ya hava? Zva koteka ku nga va lwisene nayo futsi. Lisine lezvaku vontlhe va wa hi maKristu ma totilweko, kanilezvi va wa ha hi vanhu vo kala kumbhelela. A zvi kanakanisi lezvaku ka zvikhati zvin’wani zvi wa lava ku valwa ni mixuvo yabye ya hava. Lezvo zvi fanele ku hi tiyisa. Hikuyini? Hakuva zvi komba ku kani kuxuva muni ka hava u lwisanako nako, ku na ni wokari a ku hlulileko. Kunene, u nga simama ‘u tiya kukholweni, na u tiva lezvaku a kuxaniseka ko fana ni loko ka humelela a vamakabye va wena misaveni yontlhe.’ — 1 Ped. 5:9.

16. I mhango muni hi faneleko ku yi potsa, niku hikuyini?

¹⁶ Potsa a mhango ya ku ti byela ku a ku na munhu a nga zwisisako a cikarato leci u kumanako naco. A ku ehleketa hi ndlela leyo zvi nga ku maha ku u chikelela magumo ya ku a ku na ndlela ya ku u hlula cikarato ca wena niku a wu na ntamu wa ku ala a kuxuva ka hava. A Bhibhiliya gi wula zvo hambana ni lezvo. Gi ngalo:  “Nungungulu i tsumbekile, a nga ta mu tsika mu ringiwa a ku hundza a ntamu wa n’wina; kanilezvi loku mu welwa hi ndzhingo, i ta mu vhululela ndlela ya kupona, kasi mu zvi kota ku wu timisela.” (1 Kor. 10:13b) Hikwalaho, hambu loku a mixuvo ya hava yi hi ya hombe nguvhu, hi nga zvi kota ku yi timisela hi ndlela ya yinene. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga potsa ku maha zvakubiha.

17. Hambu lezvi ku nge a zvi koteki a ku vhalela mixuvo ya hava lezvaku yi nga humeleli, zvini hi faneleko ku maha?

¹⁷ Contlhe cikhati alakanya lezvi: Kota munhu wo kala kumbhelela, kuzvilava a wu nge zvi koti ku simama u vhalela mixuvo ya hava lezvaku yi nga humeleli. Kanilezvi loku yi tshuka yi humelela, u nga yi ala hi ku tiya, a ku khwatsi hi lezvi Josefa a zvi mahileko a cikhati leci a nga tsutsuma a sati wa Potifare. (Gen. 39:12) A zvizi zvi lava ku u maha zvilo hi kuya hi mixuvo ya hava!

18-19. Zviwutiso muni hi nga ti mahako laha hi ti karatelako a ku cica kupima ka hina?

¹⁸ Kasi hi cica kupima ka hina zvi lava ku hi simama ku ti karata kasi hi zwananisa a maalakanyo ni zvimaho zva hina ni kurandza ka Jehovha. Kasi ku maha lezvo, ti hlole hi kukhandzakanya u tlhela u ti wutisa ku: ‘Ndza maha zvilo hi ndlela yi kombako lezvaku ka masiku lawa hi hanyako ka wona, a cikhati ci nga sala ci tsongwani? Ndzaba mazambo kasi ku ambala munhu muswa? Ndza tsika a moya wa Jehovha wu rangela wutomi ga mina laha ka ku ndzi zvi kota ku ala a kucetelo wa ku maha zvilo hi kuya hi kuxuva ka nyama?’

¹⁹ Laha u ti hlolako, u nga rindzeli ku uva munhu wo mbhelela, kanilezvi veka kupima ka lezvi u chukwatisako. Loku u wona ku zvi kona zvi lavako ku chukwatisiwa, u nga mbheli ntamu. Wutshan’wini ga lezvo, landzela a wusungukati gi nga ka Va Le Filipi 3:16, gi nge: “Kani hi buvhile kala kwihi, a hi simameni ku fambisa zvalezvo.” Laha u mahako lezvo, tiyiseka lezvaku Jehovha i ta katekisa a kutikarata ka wena ka ku simama u hundzulusa a kupima ka wena.