1-2. a) Hikuyini hi kalako hi nga hlamali a cikhati leci hi kumanako ni zvikarato? b) Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

 KOTA vanhu va Jehovha, a hi hlamali a cikhati leci hi kumanako ni zvikarato. Ha zvi tiva lezvi a Bhibhiliya gi wula, zvaku: “Hi ta nghena Mufun’weni wa Nungungulu na hi ma zwile.” (Miti. 14:22) Ha zvi tiva kambe lezvaku a zvikarato zvo kari zvi nga ta fuvisiwa hi kumbhelela na hi nga se nghena misaveni yiswa ya Nungungulu, laha ku to kala ku nga ha hi na “kufa, hambu ni hlomulo, kutani kurila, ni kubayisa”. — Kuv. 21:4.

² Jehovha a nga hi vhikeli ku hi nga kumani ni zvikarato. Hambulezvo, wa hi vhuna a ku hi zvi timisela. Wona lezvi mupostoli Pawule a byelileko a maKristu lawa ma nga hanya le Roma. A ku ranga i no xaxameta a zvikarato zvo tala lezvi yena ni vamakabye va nga kumana nazvo. Andzhako ka lezvo a tsala lezvi: “Ha hlula hi kota ya loyi a hi randzileko.” (Rom. 8:35-37) Lezvo zvi wula ku Jehovha a nga ku vhuna ku zvi ku fambela khwatsi, hambu loku wa ha lwisana ni cikarato. A hi woneni lezvi Jehovha a mu vhunisileko zvona Josefa lezvaku zvi mu fambela khwatsi ni lezvi a nga ku vhunisako zvona wenawu.

3. A wutomi ga Josefa gi cicisile kuyini hi citshuketi?

³ Jakobe i wa zvi kombisa khwatsi lezvaku i wa mu randza nguvhu a n’wana wakwe, Josefa. (Gen. 37:3, 4) Hi kota ya lezvo, a vana va Jakobe, lava va tinhondzo, va nova ni ciluse hi makabye wabye. Laha va nga vhululekelwa hi mole, va no xavisa  Josefa ka ntlawa wa vaxavisi wa vaMedhiyani. A vaxavisi lavo, va no teka Josefa va famba naye tikilometro to tala va ya naye Gibhite, lomu a nga tlhela a ya xavisiwa kambe — ka khati legi ka Potifare, a nduna ya vaghadhi va Faro. Hi nga wona lezvi a wutomi ga Josefa gi nga cicisa zvona hi kuhatlisa, a ku suka ka kuva n’wana a randziwako nguvhu hi papayi wakwe a yava khumbi ya Faro, a muGibhite! — Gen. 39:1.

4. Zvini zvi nga mahako ku hi humelelwa hi zvilo zvo khwatsi hi lezvi zvi humeleleko Josefa?

⁴ A Bhibhiliya gi wula lezvaku “a zvilo zva kubiha zvi humelela vanhu vontlhe”. (Mutsh. 9:11, Bíblia na Linguagem de Hoje.) Ka zvikhati zvin’wani hi kumana ni zvikarato lezvi zvi “tolovelekileko ka vanhu”, ku nga zvikarato lezvi a vanhu vontlhe va kumanako nazvo. (1 Kor. 10:13) Ka zvikhati zvin’wani, hi nga tshuka hi xaniseka ntsena hi kota ya lezvi hi nga vapizani va Jesu. Hi cikombiso, kuzvilava hi nga tseketselwa, hi vhukelwa hambu hi ku xanisiwa hi kota ya kukholwa ka hina. (2 Tim. 3:12) Kani cikarato muni hi kumanako naco, Jehovha a nga hi vhuna ku hi zvi hi fambela khwatsi. I zvi mahisile kuyini lezvo ka Josefa?

5. Potifare i chikelele magumo muni laha a nga wona ku Josefa zva mu fambela khwatsi? (Genesisi 39:2-6)

⁵ Lera Genesisi 39:2-6. Potifare i wona lezvaku Josefa i wa hi jaha gi nga hi ni wutlhari nguvhu niku i wa tira hi kutikarata. I wa zvi tiva kambe a ku hikuyini. Potifare i no wona lezvaku ‘zvontlhe lezvi [Josefa] a nga zvi maha, Jehovha i wa zvi vhuvhumisa canjeni gakwe’. b Hi magumo, i no yimisa Josefa lezvaku ava nandza gakwe. I no tlhela a mu yimisa lezvaku a hlayisa a muti wakwe wontlhe. Give gihi wuyelo ga kona? Potifare i no ganya.

6. Kuzvilava Josefa i ti zwisile kuyini hi ciyimo cakwe?

⁶ Zama ku wona a ciyimo hi mawonela ya Josefa. Zvini lezvi a nga zvi lava nguvhu a ku hundza zvontlhe? A ku Potifare i zvi wonile lezvo a tlhela a mu chachazela? Kuzvilava lezvi Josefa a nga zvi lava nguvhu ku a tlhatlheka kasi a tlhela ka papayi wakwe. Ka zvontlhe lezvo, hambu lezvi a nga hi ni malungelo yo tala laha mutini wa Potifare, Josefa i wa ha hi khumbi ya munhu a nga kala a nga khozeli Jehovha. Jehovha a nga mahangi lezvaku Potifare a mu  tlhatlha. A ciyimo ca Josefa ci wa hi kusuhani ni ku bindza nguvhu.

7. A ciyimo ca Josefa ci bindzile nguvhu hi ndlela muni? (Genesisi 39:14, 15)

⁷ Kota zvi tsalilweko ka Genesisi cipimo 39, a sati wa Potifare i wa mu navela nguvhu Josefa niku i wa mu xengetela hi kuphindaphinda lezvaku a etlela naye. Khati ni khati, Josefa i wo ala. Hi kugumesa, i no mu kwatela nguvhu Josefa laha kuza a mu lumbeta ku i zamile ku mu pfinya. (Lera Genesisi 39:14, 15.) A cikhati leci Potifare a ngazwa lezvo, i no vhalela Josefa paxweni, lomu a nga tshama malembe yo kari. (Gen. 39:19, 20) Gi wa tshamisile kuyini a paxo lego? A gezu ga ciHebheru legi Josefa a gi tirisileko ga ku “paxo” gi nga wula “thangi”, kutani “nkele”, na a lava ku wula lezvaku i wa hi lomu munyameni niku i wa tizwa na a nga hi na kutsumba. (Gen. 40:15) A cin’wani kambe a Bhibhiliya gi komba lezvaku ka cikhati co kari a minenge ya Josefa yi wa bohile hi machini a tlhela a fasiwa nhamu hi tisimbi. (Lis. 105:17, 18) A ciyimo ca Josefa ci waya ci bindza nguvhu. I no suka ka kuva khumbi yo tsumbeka a yava cibochwa.

8. Hambu loku a ciyimo ci bindza nguvhu, zvini hi nga tiyisekako?

⁸ U tshukile uva ka ciyimo co bayisa, ci ngaya ci bindza nguvhu hambu lezvi u nga khongela hi mbilu yontlhe? Lezvo zvi nga humelela. Jehovha a nga hi vhikeli ku hi nga welwi hi zvikarato ka tiko legi gi fumiwako hi Sathani. (1 Joh. 5:19) Hambulezvo, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa zvi tiva khwatsi lezvi hi kumanako nazvo, niku wa khatala hi wena. (Mat. 10:29-31; 1 Ped. 5:6, 7) A cin’wani kambe, Jehovha i tsumbisa, lezvi: “Ndzi nga ta tshuka ndzi ku tsika hambu ku ku fularela.” (Mah. 13:5) Jehovha a nga hi vhuna ku hi timisela hambu loku zvi wonekisa ku khwatsi a ku na ndlela ya ku a ciyimo ca hina ci cica. A hi woneni lezvi zvi nga mahekisa zvona ka ciyimo ca Josefa.

9. Zvini zvi kombako ku Jehovha i wa hi zvin’we na Josefa a cikhati leci a nga hi paxweni? (Genesisi 39:21-23)

⁹ Lera Genesisi 39:21-23. Hambu ka cikhati leco co karata laha a nga vhalelwe, Jehovha i mahile ku Josefa zvi mu fambela khwatsi. Hi ndlela muni? Hi kufamba ka cikhati, a nduna ya paxo yi no tsumba Josefa yi tlhela yi mu kombisa cichavo, a ku fana ni lezvi Potifare a nga mahile. Na zvi nga seya kule, a nduna ya paxo yi no yimisa Josefa lezvaku a wonelela zvibochwa-kuloni. Kunene, a Bhibhiliya gi wula lezvaku a ‘nduna ya paxo yi wa nga ha cuwuki nchumu ca lezvi zvi nga wa hi canjeni ga Josefa’. Makunu Josefa i wa hi ni zvin’wani zva ku a ehleketa hi zvona, kota lezvi a nga hi ntiro wa ku wu maha. Hi nga wona lezvi a zvilo zvi nga cicisa zvona hi citshuketi! Zvi kotekisile kuyini a ku a khumbi leyi yi nga lumbetilwe ku yi zamile ku pfinya a sati wa a nduna ya Faro yi nyikiwa a cikhundla leco co hlawuleka? A hlamulo wa kona wun’we; hi wu kuma ka Genesisi 39:23, a nge: ‘Jehovha i wa hi zvin’we naye ni zvontlhe lezvi a nga wa zvi maha, Jehovha i wo zvi katekisa.’

10. Tlhamusela ku hikuyini kuzvilava Josefa a nga ti zwisisa ku khwatsi a hi zvontlhe zvi nga mu fambela khwatsi.

¹⁰ Zama kambe ku wona ciyimo hi mawonela ya Josefa. Andzhako ka kuva a lumbetilwe a tlhela a vhalelwa paxweni, u alakanya lezvaku i wa zvi wona na zvi mu fambela khwatsi zvontlhe? Zvini lezvi Josefa a nga zvi lava nguvhu a ku hundza zvontlhe? Kuzvilava lezvi Josefa a nga zvi lava nguvhu ku a basisiwa ka nandzu lowu a nga nyikilwe a tlhela a tlhatlhiwa. I zile a kombela a cibochwa-kuloni leci ci nga lava ku tlhatlhiwa lezvaku ci ya wulawula hi yena ka Faro kasi a humesiwa paxweni. (Gen. 40:14) Kanilezvi a wanuna loye a nga tekelangi ku  wulawula hi yena ka Faro. Hi kota ya lezvo, Josefa i no simama paxweni lego hi malembe mambiri. (Gen. 40:23; 41:1, 14) Hambulezvo, Jehovha i no simama ku vhuna ku zvi mu fambela khwatsi ndleleni yakwe. Hi ndlela muni?

11. Wutlhari muni go hlawuleka legi Jehovha a nyikileko Josefa, niku lezvo zvi vhunisile kuyini ku a kungo ga Nungungulu gi tatiseka?

¹¹ A cikhati leci Josefa a nga hi paxweni, Jehovha i no maha ku a hosi ya Gibhite yiva ni miloro yimbiri yi nga yi karata nguvhu. Faro i wa kayakaya hi ku lava ku tiva a tlhamuselo wa yona. A cikhati leci a hosi yi nga tiva lezvaku Josefa wa zvi kota ku tlhamusela miloro, yi no mu vitanisa. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, Josefa i no tlhamusela a miloro leyo a tlhela a hlamalisa Faro hi wusungukati legi a nga mu nyika. Laha Faro a nga wona lezvaku Jehovha i zvin’we na Josefa, i no mu yimisa kota muwoneleli wa zvakuga tikweni gontlhe ga Gibhite. (Gen. 41:38, 41-44) Hi ndzhako ka cikhati, ku nova ni ndlala ya hombe yi ngaba tiko gontlhe ga Gibhite ni ga Khanani, a tiko legi a maxaka ya Josefa ma nga hanya kona. Makunu Josefa i wa hi ka ciyimo caku a nga zvi kota ku ponisa maxaka yakwe ni ku hlayisa a lixaka leli Mesiya a nga wa ta huma hi ka lona.

12. Jehovha i mahile ku Josefa zvi mu fambela khwatsi hi tindlela muni?

¹² Ehleketa hi zvilo zvo kala ku toloveleka zvi humeleleko wutomini ga Josefa. Himani a mahileko ku Potifare a chela kota hi Josefa, loyi a nga hi khumbi ya khumbi? Himani a mahileko ku Faro ava ni miloro yi nga mu karata a tlhela a nyika Josefa a wutlhari ga ku yi tlhamusela? Himani a nga kuca Faro lezvaku a yimisa Josefa kota muwoneleli wa zvakuga tikweni ga Gibhite? (Gen. 45:5) Zvi te dlunya lezvaku hi Jehovha a nga maha lezvaku zvontlhe lezvi Josefa a nga zvi maha zvi mu fambela khwatsi. Hi kugumesa, Jehovha i no hundzula a cikungo co biha ca vamakabye va Josefa civa ndlela leyi a nga yi tirisa kasi ku tatisa a kungo gakwe.

13. A ku ka zvontlhe a zviyimo hi kumanako nazvo Jehovha wa zvi nghenela? Tlhamusela.

¹³ Zvini hi nga gondzako ka matimu ya Josefa? A ku ka zvontlhe a zviyimo hi kumanako nazvo Jehovha wa zvi nghenela? A ku Jehovha wa maha ku a zvilo zvontlhe zva kubiha zvi humelelako wutomini ga hina hi magumo zviva makatekwa? Ahihi, a Bhibhiliya a gi seketeli a  mawonela lawo. (Mutsh. 8:9; 9:11) Hambulezvo, ha zvi tiva ku loku hi kumana ni cikarato Jehovha wa zvi wona a tlhela azwa a kurila ka hina ka ku lava ku vhuniwa. (Lis. 34:15; 55:22; Isa. 59:1) A ku hundza lezvo, Jehovha a nga hi vhuna ku hi zvi kota a ku timisela zvikarato. Hi ndlela muni?

14. Jehovha i hi vhunisa kuyini zvikhatini zva zvikarato?

¹⁴ A yin’we ya tindlela leti Jehovha a hi vhunako hi tona ku hi chavelela ni ku hi tiyisa, a kutala ka zvikhati hi cikhati leci hi zvi lavako nguvhu. (2 Kor. 1:3, 4) Lezvo zvi humelele makabye wo kari wa ku hi Eziz wa le Turquemenistão a nga konelwe ku tshama malembe mambiri paxweni hi kota ya kukholwa kakwe. I wula lezvi: “Ni mixo ya siku legi ndzi nga xuxiwa hi gona, a makabye wo kari i no ndzi lerela Isaya 30:15, a nge: ‘A ntamu wa n’wina mu ta wu kuma kuruleni ni kutsumbeni.’ A vhesi legi, contlhe cikhati gi ndzi vhunile a ku simama ndzi rula ndzi tlhela ndzi tsumba Jehovha zvilweni zvontlhe. A ku ehleketa hi gona zvi ndzi vhunile contlhe cikhati leci ndzi nga vhalelwe.” Wa alakanya a khati go kari wutomini ga wena, legi Jehovha a ku vhunileko hi ku ku chavelela ni ku ku tiyisa ka cikhati leci u nga zvi lava nguvhu?

15-16. Zvini u gondzileko ka tshango ga Tori?

¹⁵ A kutala ka zvikhati, ntsena andzhako ka loku a cikarato ci hundzile hi kona hi zvi wonako lezvaku Jehovha hi vhunile ka cikarato leco. A makabye wo kari wa ku hi Tori i zvi wonile ku zvi mahisa zvezvo futsi. A n’wana wakwe waku hi Mason i no babya hi kankru hi 6 wa malembe kala afa. Zva zwisiseka a ku hikuyini a mamani wakwe a nga pandzekile mbilu. I wula lezvi: “A ndzi alakanyi ku ku na ni nchumu wun’wani wo bayisa nguvhu ka mina kota mamani a ku hundza ku felwa hi n’wana.” I no engeta aku: “Ndza tiyiseka lezvaku a vapswali van’wani vonawu va vhumela lezvaku a ku wona a n’wana wa wena na a xaniseka zva bindza  nguvhu a ku hundza loku ku hi wena u xanisekako.”

¹⁶ Hambu lezvi a cikarato leco ci nga bindza nguvhu, hi ndzhako ka cikhati, Tori i no ehleketa hi tindlela leti Jehovha a mu vhunileko hi tona ka cikarato leco. I wula lezvi: “Loku ndzi ehleketa hi cikhati leco ca cikarato, ndza zvi wona lezvaku a canja ga Jehovha ga lirandzo gi wa hi zvin’we ni n’wana wa mina ka cikhati contlhe leci a nga babya. Hambu a cikhati leci a n’wana wa mina a nga babya nguvhu laha ka ku zvi betelwa ku a vhuxeliwa, a vamakabye va wa famba pfhuka wa tihora timbiri na vata cipitali. Contlhe cikhati ku wa hi ni makabye laha sala de espera na a longile ni ku ti yimisela ku hi vhuna. A cin’wani kambe, a vamakabye va wa hi khatalela hi tlhelo ga nyama. Hambu a cikhati leci zvi nga bindza nguvhu a hi zangi hi vhumala nchumu.” Jehovha i nyikile Tori lezvi a nga zvi lava kasi a timisela niku i mahile zvalezvo kambe ka n’wana wakwe. Wona a kwadru “ Jehovha i hi nyikile zvalezvi hi nga zvi lava futsi.”

17-18. Zvini zvi to hi vhuna a ku wona ni ku bonga a civhuno ca Jehovha zvikhatini zva zvikarato? (Lisimu 40:5)

¹⁷ Lera Lisimu 40:5. A kungo ga loyi a kandzihako citsunga ku chikela le mandembeleni ya cona. Hambulezvo, laha a kandzihako i kuma matshamu yo tala ya ku a nga nyima a ti buza hi ku wona zvilo zvo saseka. Hi ndlela yo fana, ti nyike cikhati ca ku nyima u ehleketa xungetano hi lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona a ku u humelela hambu loku u kari u timisela cikarato. Kugumeseni ka siku gin’we ni gin’wani, ti wutise lezvi: ‘Ndzi wonile a makatekwa ya Jehovha nyamutlha hi ndlela muni? Hambu lezvi a cikarato leci ca ha simamako, Jehovha i ndzi vhunisa kuyini a ku ci timisela? Zama ku wona ndlela yin’we, hi wutsongwani ga kona, leyi Jehovha a ku vhunako hi yona lezvaku zvi ku fambela khwatsi.

¹⁸ Lisine ku kuzvilava u nga khongelela ku a cikarato ca wena ci hundza. Lezvo zva zwisiseka niku zvinene. (Filp. 4:6) Kanilezvi hi fanele ku tlhela hi wona makatekwa lawa hi nga nawo zvezvi. A ca lisima nguvhu, Jehovha i tsumbisa a ku hi tiyisa ni ku hi vhuna a ku timisela. Hikwalaho, u nga tshuki u tsika ku kombisa kubonga hi lezvi Jehovha a ku vhunako. Andzhako lezvo, u ta wona lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona ku zvi ku fambela khwatsi, a ku fana ni lezvi a maheleko Josefa, hambu a cikhati leci a nga hi zvikaratweni. — Gen. 41:51, 52.