1. Hikuyini zvi nga zvi nene a ku ti longisela a makhombo?

 A KUTILONGISELA zvi nga ponisa wutomi. Hi cikombiso, loku ku humelela a khombo go kari, a vanhu lava va sinako va longile va tala ku pona va tlhela va zvi kota ku vhuna van’wani. A hlengeletano yo kari le Europa leyi yi zamako ku vhuna vanhu, yi wula lezvi: “A kutilongisela khwatsi zvi nga ponisa wutomi.”

2. Hikuyini hi faneleko ku ti longisela a kuxaniseka ka hombe? (Matewu 24:44)

² A “kuxaniseka ka hombe” ku ta sangula hi citshuketi. (Mat. 24:21) Kanilezvi a kuxaniseka ka hombe ku ta hambana ni makhombo man’wani yo tala hakuva kona ha zvi tiva ku kata; ku nga ta hi juma. Kwalomo ka 2000 wa malembe ma hundzileko, Jesu i tlharihisile a valandzeli vakwe kasi va ti longisela a siku lego. (Lera Matewu 24:44.) Loku hi ti longisela, zvi ta hi olovela a ku timisela a cikhati leco co nonoha hi tlhela hi vhuna van’wani a ku vonawu va timisela. — Luka 21:36.

3. A kutimisela, ni kuzwela wusiwana, ni lirandzo zvi ta hi vhunisa kuyini a ku ti longisela a kuxaniseka ka hombe?

³ Ku na ni matshamela manharu hi faneleko ku ti karatela kuva nawo kasi hi ti longisela a kuxaniseka ka hombe. Zvini hi nga wa ta maha loku hi wo byeliwa ku hi fanele ku chumayela a mahungu yo bindza ya kulamula, kanilezvi a vanhu va nga kholwiko va hi kaneta? (Kuv. 16:21) Hi fanele ku timisela kasi hi ingisa Jehovha na hi kholwa ku yena i ta hi vhikela. Hi ta ku yini loku a vamakabye va hina va luza a titshomba to kari kutani tontlhe ke? (Hab. 3:17, 18) Zvi ta lava ku hi va zwela wusiwana kasi hi va vhuna. Hi ta ku yini loku hi kota ya ku vhukelwa hi patsano wa matiko zvi lava ku hi cikhati co kari hi hanya ka wutshamu gin’we ni vamakabye va hina? (Ezek. 38:10-12) Zvi ta lava ku hiva ni lirandzo lo tiya hi vamakabye kasi li hi vhuna ku lwisana ni cikhati leco co nonoha.

4. A Bhibhiliya gi zvi kombisa kuyini ku hi fanele ku simama ku kombisa kutimisela, ni kuzwela wusiwana, ni lirandzo?

⁴ A mhaka ya Nungungulu yi hi kuca a ku simama ku ti karatela a kuva vanhu va ku timisela, va ku zwela wusiwana, ni va lirandzo.  Luka 21:19 i wula lezvi: “Hi kutimisela ka n’wina mu ta ponisa wutomi ga n’wina.” Va Le Kolosi 3:12 i ngalo: “Ambalani . . . mbilu yo zwela wusiwana”. Niku 1 Va Le Tesalonika 4:9, 10 i hi byela lezvi: “N’wina wutsumbu mu gondzisilwe hi Nungungulu lezvaku mu fanele ku randzana. . . . Kanilezvi ha mu khongotela vamakabye, lezvaku mu simama ku andza lirandzweni lelo.” A mavhesi lawa wontlhe ma wa tsalelwa a vapizani lava va nga sina va kombisa a kutimisela, kuzwela wusiwana, ni lirandzo. Hambulezvo, va wa fanele ku simama ku gondza ku kombisa a matshamela lawo. Hinawu hi fanele ku maha zvalezvo. Kasi ku hi vhuna, hi ta wona lezvi a maKristu yo sangula ma nga kombisisa zvona a matshamela lawo hi gin’we gin’we. Andzhako ka lezvo, hi ta wona lezvi hi nga va pimanyisisako zvona a vapizani lavo, hi ndlela leyo, hi komba ku hi longile ku yimisana ni kuxaniseka ka hombe.

5. A maKristu yo sangula ma zvi timiselisile kuyini a zviringo lezvi ma nga kumana nazvo?

⁵ A maKristu yo sangula ma wa fanele ku timisela. (Mah. 10:36) Va wa lwisana ni zvikarato lezvi a vanhu vo tala va masikwini yabye va nga lwisana nazvo. Kanilezvi va wa tlhela va lwisana ni zvin’wani zvikarato hi kota ya lezvi va nga hi maKristu. A kutala kabye va wa nga vhukelwi ntsena hi varangeli va wukhongeli ga ciJudha ni mufumo wa Roma, kanilezvi va wa vhukelwa kambe hi maxaka yabye. (Mat. 10:21) Va wa fanele ku ti karata nguvhu kasi a bandla gi nga thapelwi hi tigondzo ta mawunwa ta vadhuki lava va nga zama ku vanga kuhambana lomu bandleni. (Miti. 20:29, 30) Hambulezvo, a maKristu lawo ma no timisela. (Kuv. 2:3) Hi ndlela muni? Va wa ehleketa hi zvikombiso zva vanhu va timiseleko zviringo va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, vo kota Joba. (Jak. 5:10, 11) Va no khongela va kombela ntamu. (Miti. 4:29-31) Niku va wa veka kupima kabye ka ku Jehovha i ta va chachazela loku va simama ku timisela. — Miti. 5:41.

6. U gondza yini ka lezvi Merita a nga maha kasi a timisela kuvhukelwa?

⁶ Hinawu hi nga zvi kota a kutimisela loku hi gondza a matimu ya vanhu va timiseleko zviringo va kumbukiwako lomu ka Mhaka ya Nungungulu ni lomu ka mabhuku ya hina hi kukhandzakanya hi tlhela hi ehleketa hi wona. Hi ku maha lezvo, Merita, a makabye wa le Albânia, i zvi kotile a kutimisela hambu lezvi a maxaka yakwe ma nga mu vhukela hi ndlela ya xapi. I wula lezvi: “A matimu ya Joba, ma nga lomu ka Bhibhiliya, ma ndzi tiyisile nguvhu. Joba i xanisekile nguvhu niku hambu lezvi a nga kala a nga zvi tivi ku hi mani a nga kari a mu ringa, i te: ‘Kala ndzifa ndzi ta ti wula loyi a nga hiko na nandzu.’ (Joba 27:5) Ndzi no ehleketa ndzi pola ku a zviringo zva Joba zvi wa hi zva hombe a ku hundza lezvi zva mina. Niku a kuhambana na Joba, mina ndzi wa zvi tiva a ku himani a nga ndzi ringa.”

7. Hambu loku hi nga ku mani ni zviringo zva hombe zvezvi, zvini hi faneleko ku gondza ku maha?

⁷ Hi nga engetela a kutimisela ka hina kambe hi ku khongela ka Jehovha hi kukhandzakanya hi mu byela zvontlhe lezvi zvi hi karatako. (Filp. 4:6; 1 Tes. 5:17) Kuzvilava zvezvi a wu kumani ni ciringo ca hombe. Kanilezvi wa khongela ka Jehovha u kombela ku a ku vhuna ni ka cihi cikhati u zangarileko, u karatekileko kutani u nga tiviko co maha? Loku u khongela ka Nungungulu hi kukhandzakanya u kombela ku a ku vhuna ka zvikarato zva zvitsongwani lezvi u kumanako nazvo zvezvi, u nga ta kanakana a ku kombela ku a ku vhuna loku u kumana ni zvikarato zva hombe cikhatini ci tako. Loku u maha lezvo, u ta tiyiseka lezvaku yena wa zvi tiva khwatsi a ku hi rini u lavako ku vhuniwa niku zvini a to maha.— Lis. 27:1, 3.

8. A cikombiso ca Mira ci hi vhunisa kuyini a ku wona ku a ku timisela zviringo nyamutlha zvi nga hi vhuna a ku timisela zviringo cikhatini ci tako? (Jakobe 1:2-4) (Wona ni mufota.)

⁸ Hi ta zvi kota a ku timisela a kuxaniseka ka hombe loku ku tako loku hi timisela a zviringo  lezvi hi kumanako nazvo nyamutlha. (Rom. 5:3) Hikuyini hi wulako lezvo? A vamakabye vo tala va polile lezvaku a ciringo cin’we ni cin’wani ca kukholwa kabye leci va ci timiselako ci va vhuna a ku timisela leci ci landzelako. A cikhati va timiselako a cikarato co kari hi kuvhuniwa hi Jehovha, va kholwa nguvhu ku Jehovha i tshama a longile niku wa zvi lava nguvhu a ku va vhuna. Niku lezvi va kholwako ka Jehovha va nga zvi kota kutimisela a ciringo ci landzelako. (Lera Jakobe 1:2-4.) Mira, a phayona ga le Albânia, i polile lezvaku a kuva a timisele zviringo cikhatini ci nga hundza zvi mu vhunile a ku simama ku timisela a zviringo lezvi a kumanako nazvo zvezvi. I ti wulela lisine a ku ka zvikhati zvokari i ti zwisa ku khwatsi hi yena yece a kumanako ni zvikarato zvo tala. Kanilezvi hi kulandzela i alakanya zvontlhe lezvi Jehovha a mu maheleko ka 20 wa malembe ma hundzileko kasi ku mu vhuna, a gumesa a ti byela lezvi: ‘Simama kutsumbeka! U nga tsiki ku tirela Jehovha zvezvi, andzhako ka kuva a ku vhunile a ku timisela zvikarato ni zviyimo zvo tala zvo karata.’ Wenawu u nga ehleketa hi lezvi Jehovha a ku vhunisileko zvona a ku timisela. Tiyiseka lezvaku wa ku wona khati ni khati u timiselako ciringo niku i ta ku chachazela. (Mat. 5:10-12) Hikwalaho, a cikhati leci a kuxaniseka ka hombe ku to sangula u tava u gondzile a ku timisela niku u ta ti yimisela a ku simama u timisela.

9. A bandla ga Antiyokiya wa Siriya gi kombisisile kuyini a kuzwela wusiwana?

⁹ Wona lezvi zvi nga humelela a cikhati leci a maKristu ya Judhiya ma nga kumana ni ndlala ya hombe. Loku a vamakabye va bandla ga Antiyokiya wa Siriya va zwile ku ku na ni ndlala Judhiya, handle ko kanakana va va zwele wusiwana a vamakabye vabye va le Judhiya. Kanilezvi va gumesile va maha zvilo zvi kombisako ku va wa zwela wusiwana. Va no “vhumelana lezvaku va ta rumela a zvo vhuna vamakabye lava va hanyako le Judhiya”. (Miti. 11:27-30) Hambu lezvi a vamakabye lava va nga kari va xaniseka hi ndlala va nga hanya kule, a maKristu ya le Antiyokiya ma wa ti yimisele ku va vhuna. — 1 Joh. 3:17, 18.

10. Hi nga komba hi tindlela muni a ku ha va zwela wusiwana a vamakabye va hina loku va welwa hi timhango? (Wona ni mufota.)

¹⁰ Hinawu nyamutlha hi nga kombisa ku zwela wusiwana loku hi tiva ku a vamakabye va hina va kumene ni mhango ya ntumbuluko kutani zvin’wani zvilo zvo nonoha. Hi tekela ku maha co kari, kuzvilava hi nga wutisa a madhota ku hi nga vhunetela a ntiro lowu ke. Hi maha minyikelo ya ku seketela a ntiro wa misava yontlhe kutani ku khongelela lava va welweko hi mhango leyo. b (Mav. 17:17) Hi cikombiso, hi 2020, misaveni yontlhe ku yimisilwe tikometi to vhunetela lava va welweko hi timhango to hundza 950 wa tona kasi ku khatalela lava va nga lava ku vhuniwa hi nguva ya ntungu wa COVID-19. Ha va bonga nguvhu a vamakabye lava va tirako ka tikometi leto. Na va kuciwa hi ku va zwela wusiwana a vamakabye vabye, va avele a zvakuga, va va vhuna hi tlhelo ga moya, niku ka makhati yo kari va wa lungisa kutani ku aketa a tiyindlu ni matshamu yabye ya wukhozeli. — Ringanisa na 2 Va Le Korinte 8:1-4.

11. Lezvi hi mahelako van’wani hi ku va zwela wusiwana zvi mu dzundzisa kuyini a Papayi wa hina wa le tilweni?

¹¹ Loku hi va zwela wusiwana vamakabye va hina andzhako ka mhango yo kari, a van’wani va ku wona a kutikarata ka hina. Hi cikombiso, hi 2019, ku noba cingulo ca hombe ca ku hi Dorian ci hohlola a Salawu ya Mufumo ya Bahamas. A cikhati leci a vamakabye va hina va nga kari va aketa a Salawu ya Mufumo wa no kombela a munhu wo kari wo kala a nga hi kustumunyu a nga ni koponi ya kuaka lezvaku a va byela ku i  ntsengo muni wu nga ta laveka kasi ku yena a maha ntiro. I no va byela lezvi: “Mina ndzi lava ku maha hi ku nyikela mahala . . . a tiferamenta ni vatiri ni materiyali. . . . Ndzo lava ku mahela a hlengeletano ya n’wina basi. Ndzi kuciwa hi lezvi n’wina mu va zwelisako zvona a vanghana va n’wina.” A vanhu vo tala lomu misaveni a va mu tivi Jehovha. Kanilezvi a kutala ka vona va va wona a Vakustumunyu va Jehovha. I thomo ga hombe a ku tiva lezvaku lezvi hi mahelako van’wani hi ku va zwela wusiwana zvi nga kokela vanhu va Jehovha, loyi “a teleko hi wuxinji”!— Efe. 2:4.

12. A ku kombisa kuzwelana wusiwana nyamutlha zvi ta hi longiselisa kuyini a kuxaniseka ka hombe? (Kuvhululelwa 13:16, 17)

¹² Hikuyini zvi to lava ku hi zwelana wusiwana cikhatini ca kuxaniseka ka hombe? A Bhibhiliya gi wula lezvaku lava va to kala ku seketela a mifumo ya tiko legi va ta kumana ni zvikarato zvezvi ni kuxanisekeni ka hombe. (Lera Kuvhululelwa 13:16, 17.) A vamakabye va hina va nga tshuka va lava ku vhuniwa kasi ku kuma zvilo zva ku va ta kota ku hanya. A cikhati leci a Hosi ya hina, Jesu Kristu, a tota a ta lamula vanhu, hi lava ku a ta hi kuma na hi zwelana wusiwana kasi a hi ramba higa “tshomba ya Mufumo”. — Mat. 25:34-40.

13. Kota lezvi Va Le Roma 15:7 a zvi kombako, a maKristu yo sangula va engetelisile kuyini a kurandzana ka wona?

¹³ A lirandzo hi lona li nga tivekisa a maKristu yo sangula. Kanilezvi, a ku zvi wa va olovela a ku kombisa lirandzo? Wona ku a bandla ga le Roma gi wa wumbiwa hi vanhu vo hambanahambana. A bandla legi gi wa nga wumbiwi hi vaJudha basi, lava va nga kula na va ingisa a Nayo wa Mosi, kanilezvi ku wa hi ni vamatiko, lava va ngata hi ka midhawuko yo hambana nguvhu. A maKristu yo kari ma wa hi tikhumbi, kanilezvi a man’wani ma wa hi vanhu vo tlhatlheka — kuzvilava a vokari va wa hi venyi va tikhumbi. A maKristu lawa ma wa ta zvi kotisa kuyini a ku simama ma randzana hambu lezvi ma nga hambanahambanile? Mupostoli Pawule i ma kucile ku ma ‘amukelana’. (Lera Va Le Roma 15:7.) I wa lava ku wula yini? A gezu legi gi hundzuluselweko ku “amukela” gi wula ku hoyozela munhu wo kari hi mbilu yontlhe, ku nga hava laha mutini kutani laha ka ntlawa wa wunghana. Hi cikombiso, Pawule i byelile Filemoni lezvi a nga fanele ku mu amukelisa zvona Onesimusi, a nandza gakwe legi gi nga mu tsutsumile, aku: ‘Mu amukele hi lirandzo’. (Filem. 17) Prisila na Akwila va amukele Apolosi loyi a nga tiva zvilo zvi tsongwani xungetano hi wuKristu hi ku va mu teka va ya tshama naye. (Miti. 18:26) A maKristu lawo a ma vhumelelangi ku a kuhambanahambana kabye ku ma hambanisa ma tsandzeka ku amukelana.

14. Anna ni nuna wakwe va li kombisile kuyini a lirandzo?

¹⁴ Hinawu hi nga kombisa lirandzo ka vamakabye va hina hi ku vhumela kuva vanghana vabye hi tlhela hi hlakana zvin’we. A ku maha lezvo, zvi ta va kuca ku vonawu va hi randza. (2 Kor. 6:11-13) Ehleketa hi cikombiso ca Anna ni nuna wakwe. Cikhatanyana andzhako ka ku rura va ya ka ciavelo ciswa ca wurumiwa mupela gambo wa Afrika, ku no sangula a ntungu wa COVID-19. Hi kota ya ntungu, va wa nga zvi koti ku tlhangana ni bandla gabye hi civiri niku zvi wa nga olovi a ku va va tiva khwatsi a vamakabye. Ana ni nuna wakwe va wa ta yi kombisisa kuyini a lirandzo? Va no tirisa a videoconferência kasi ku bhula ni vamakabye ni ku va byela ku va zvi lava nguvhu a ku va tiva khwatsi. A mingango leyo yi tsakile nguvhu hi ku wona ku ya randziwa hi varumiwa lavo, niku yi no sangula ku yonawu yi va fonela ni ku va rumelela a timesaji. Hikuyini a varumiwa lavo va nga maha lezvo? Anna i wula lezvi: “Ndzi nga ta tshuka ndzi rivakelwa a lirandzo leli a vamakabye va ndzi kombileko mina ni ngango wa mina ka zvikhati zva zvinene ni zva ku nonoha.  A zvikombiso zvabye zvi ndzi kucile ku minawu ndzi kombisa lirandzo ka vamakabye.

15. U gondza yini ka cikombiso ca Vanessa ca ku randza vontlhe a vamakabye? (Wona ni mufota.)

¹⁵ A kutala ka hina, a mabandla ya hina ma na ni vamakabye va tako hi ka midhawuko yo hambanahambana, lava va nga ni matshamela yo hambanahambana. Hi nga engetela ku va randza vontlhe hi ku veka kupima ka matshamela yabye ya ma nene. A makabye wo kari wa ku hi Vanessa, loyi a hanyako a Nova Zelândia, zvi wa mu karatela a kuzwanana ni vokari bandleni gakwe. Kanilezvi, hi kulandzela, i no boha ku hlakana nguvhu ni vamakabye lava va nga hi ni matshamela ma nga mu swira, a tsika ku va potsa. A ku maha lezvo, zvi mu vhunile ku a wona lezvi Jehovha a zvi randzako ka vona. I wula lezvi: “Kusukela loku a nuna wa mina a mahile muwoneleli wa cipandze, hi tshama nguvhu ni makabye vo tala va matshamela yo hambanahambana niku zva ndzi olovela ku zwanana navo. Zvezvi ndza ku randza a kuhambanahambana loko. Jehovha yenawu wa ku randza hakuva a vanhu lava a va kokako vaya kakwe a mun’we ni mun’wani vabye wa hambana ni mun’wani. Loku hi gondza ku wona van’wani a ku fana ni lezvi Jehovha a va wonisako zvona, hi komba lezvaku ha va randza. — 2 Kor. 8:24.

16. Hikuyini zvi to lava ku hi randzana cikhatini ca kuxaniseka ka hombe? (Wona ni mufota.)

¹⁶ Zvi ta lava ku hi randza a vamakabye va hina kuxanisekeni ka hombe. A cikhati leci a kuxaniseka ka hombe ku to sangula, Jehovha i ta hi vhikelisa kuyini? Wona lezvi Jehovha a leleteleko a vanhu vakwe a ku maha a cikhati leci Bhabhuloni wa kale a nga dhumelwa. I wulile lezvi: ‘Yana, tiko ganga, enghena tindlwini ta wena, u ti vhalela; fihlala cikhatanyana, kala a zanga yi hundza.’ (Isa. 26:20) Kuzvilava zvi ta lava ku hinawu hi landzela a zvileletelo lezvo cikhatini ca kuxaniseka ka hombe. A ‘tiyindlu’ zvi nga maha na ku wuliwa a mabandla ya hina. Cikhatini ca kuxaniseka ka hombe, Jehovha i tsumbisa ku i ta hi vhikela loku hi simama ku mu tirela na hi bohene ni vamakabye va hina. Hikwalaho, hi fanele ku kulula hi n’watseka zvezvi kasi hi va randza nguvhu a vamakabye va hina. Lezvo zvi nga tshuka zvi hi maha hi pona!

17. Loku hi ti longisela zvezvi, zvini hi to maha cikhatini ca kuxaniseka ka hombe?

¹⁷ ‘A siku ga hombe ga Jehovha’ gi tava siku go nonoha ka vanhu vontlhe. (Zef. 1:14, 15) A vanhu va Jehovha vonawu va ta kumana ni zvikarato ka siku lego. Kanilezvi loku hi ti longisela zvezvi, hi ta rula hi tlhela hi vhuna van’wani. Hi ta kota ku timisela a zvikarato zvontlhe hi to kumana nazvo. A cikhati leci a vamakabye va hina va xanisekako hi ta va vhuna hi ku va zwela wusiwana ni ku va nyika lezvi va zvi lavako. Loku hi gondza ku randza a vamakabye va hina zvezvi, hi ta zvi kota a ku va randza ni cikhatini ci tako. Makunu Jehovha i ta hi chachazela hi wutomi ga pindzukelwa misaveni leyi ku to kala ku nga hi na makhombo ni kuxaniseka. — Isa. 65:17.