U wa zvi tiva?
A zvitini lezvi zvi kumilweko ka marumbi ya Bhabhuloni wa kale ni lezvi a zvitini lezvo zvi nga mahisiwa zvona zvi zwananisa kuyini ni matimu ya Bhibhiliya?
A VAVHEVHULI va zvilo zva kale, va vhevhulile a zvitini zvo tala ka marumbi ya Bhabhuloni zvi nga tirisilwe ku aka a dhoropa. Hi kuya hi Robert Koldewey, a muvhevhuli wa zvilo zva kale, a zvitini lezvo zvi wa mahiwa ni ku hisiwa lomu ka forno yi nga hi “lahandle ka dhoropa, laha ku nga hi ni wumba ga ginene ni laha a tihunyi . . . ti nga tele.”
A matimu ya kale ma komba ku a tihosana ta Bhabhuloni ti wa tirisa a tiforno tabye kasi ku maha a zvilo zvo tshisa. Mugondzisi Paul-Alain Beaulieu, loyi a tivako a matimu ni lirimi la Asiriya wa kale, a gondzisako le Univhersidhadhe ya Toronto, i wula lezvi: “A matimu ya vaBhabhuloni ma komba lezvaku a hosi yi wa laya ku lava va yi kanyisako kutani lava va nga kanyisa a zvilo zvo basa va wa fanele ku hoxelwa lomu ka forno vaswa.” Hi cikombiso, a cileletelo co kari ca masikwini ya hosi Nebhukadnezare, ci waku: “Va loviseni, va hiseni, va woceni, . . . lomu ka tiforno to bhikela ka tona . . . mahani a musi wabye wu tuvikela hehla, mu va daya hi ku va hisa ndzilweni.”
Lezvo zvi alakanyisa a valeri va Bhibhiliya a matimu ma tsalilweko ka Dhaniyeli cipimo 3. Hi kuya hi matimu lawo, hosi Nebhukadnezare i no yimisa a cifananiso ca hombe ca ouro livaleni la Dhura — lahandle ka dhoropa ga Bhabhuloni. A cikhati leci a majaha manharu ya vaHebheru, ku nga Xadrake, na Mexake, na Abhed-Nego, va nga ala ku khizamela a cifananiso, Nebhukadnezare i no zangara nguvhu, a laya lezvaku a forno yi hlangayetelwa ‘ku hundza tolovelo ya yona hi ntlhanu wa zvikhati ni zvimbiri’, a rumisa ku a vafana lavo va vanharu va ‘hoxiwa lomu ndzhimbyeni wa pingo ga ndzilo’. Va no ponisiwa hi ngilozi ya ntamu va ngafi. — Dan. 3:1-6, 19-28.
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Citini ci hisilweko ci kehlilweko a vito ga Nebhukadnezare hehla ka cona
A zvitini lezvi zvi kumilweko le Bhabhuloni zvonawu zva zwana ni lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako. A kutala ka zvitini lezvo zvi wa hi ni magezu ma nga kehlilwe ka zvona ma nga dzundza a hosi. Ka cin’we ca zvona ku wa tsalilwe lezvi: “Nebhukadnezare, a hosi ya Bhabhuloni . . . A yindlu ya wuhosi leyi mina hosi ya hombe ndzi nga aka . . . Ngha a vana va mina va fuma ka yona kala kupindzuka.” A magezu lawa ma fana nguvhu ni lawa hi ma kumako ka Dhaniyeli 4:30, laha Nebhukadnezare, a nga ti dzundza, aku: ‘Hi gona a Bhabhuloni ga hombe, ndzi gi akileko hi ntamu wa mina wa hombe, kasi giva wuakelo ga hosi, gi kulisa a wukulu ga mina.’
