NDZIMA YA CIGONDZO N.° 30
LISIMU 36 A hi hlayiseni timbilu ta hina
Zvigondzo zva lisima hi zvi kumako ka tihosi ta Izrayeli
‘Mu ta tlhela mu wona a kuhambana ku nga kona ka loyi a lulamileko ni wakubiha, cikari ka loyi a tirelako Nungungulu ni loyi a nga mu tireliko.’ — MALA. 3:18.
LEZVI HI TO GONDZA
Ka ndzima leyi hi ta gondza lezvi Jehovha a nga ti wonisa zvona a tihosi ta Izrayeli kasi hi zwisisa lezvi a zvi rindzelako ka vakhozeli vakwe nyamutlha.
1-2. Zvini lezvi a Bhibhiliya gi wulako xungetano hi tihosi to kari ta Izrayeli?
LOMU ka Bhibhiliya ku na ni 40 wa mavito ni ku hundza ya vavanuna va vileko tihosi ta Izrayeli. a Niku a Bhibhiliya gi hi byela zvilo zvo kari lezvi a vavanuna lavo va mahileko. Hi cikombiso, hambu hi tihosi ta tinene ti mahile zvilo zva kubiha. Ehleketa hi Hosi Dhavhidha. Jehovha i te: ‘A nandza ga mina Dhavhidha . . . gi ndzi landzela hi mbilu yakwe yontlhe, a maha zvo lulama ntsena mahlweni ka mina’. (1 Tih. 14:8) Hambulezvo, a wanuna loye i no maha wubhayi ni wasati a chadhileko a tlhela a dayisa a nuna wakwe yimpini. — 2 Sam. 11:4, 14, 15.
2 Hi tlhelo gin’wani, a kutala ka tihosi to kala kutsumbeka ti mahile zvilo zvo kari zva zvinene. Wona cikombiso ca Rehobhowamu. ‘I no maha kubiha’ mahlweni ka Jehovha. (2 Kro. 12:14) Hambulezvo, i no ingisa cileletelo ca Jehovha ca ku a ngalwi ni 10 wa tixaka ta ka Izrayeli a tlhela a ti tsika ti ti hlawulela a hosi yin’wani. I no tlhela a vhuna a tiko gakwe hi ku tiyisa madhoropa. — 1 Tih. 12:21-24; 2 Kro. 11:5-12.
3. Ciwutiso muni ca lisima ci vhukako, niku zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?
3 A ciwutiso ca lisima ci vhukako hi leci: Loku ku hi lezvaku a tihosi ta Izrayeli ti mahile zvilo zva zvinene ni zvo biha, cini ci nga maha ku Jehovha a wula ku a hosi yo kari yi tsumbekile kutani a yi tsumbekangi mahlweni kakwe? A hlamulo wa ciwutiso leci wu ta hi vhuna ku zwisisa lezvi Jehovha a zvi rindzelako ka hina. Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi zvilo zvinharu lezvi Jehovha a nga chela kota hi zvona a cikhati leci a nga hlola a tihosi ta Izrayeli: Ciyimo ca timbilu tabye, kutisola kabye ni lezvi ti nga namarelisa zvona ka wukhozeli ga lisine.
TI WA RANDZA JEHOVHA HI MBILU YONTLHE
4. Hi kwihi kuhambana cikari ka tihosi to tsumbeka ni leti to kala kutsumbeka?
4 A tihosi leti ti nga tsakisa Jehovha ti wa mu khozela hi mbilu yontlhe. b Jehoxafati, a Hosi ya yinene, i ‘wa randza Jehovha hi mbilu yakwe yontlhe’. (2 Kro. 22:9) A Bhibhiliya gi wula lezvi xungetano hi Josiya: ‘Cima ku wa nga hi kona hi mahlweni kakwe a hosi yo kota yena leyi yi nga hundzulukela ka Jehovha hi mbilu yakwe yontlhe’. (2 Tih. 23:25) Ahanti ke hi Solomoni, loyi hi ndzhako ka cikhati a mahileko zvilo zvo biha? A Bhibhiliya gi wula lezvi: ‘A mbilu yakwe yi wa nga mbhelelangi yontlhe’. (1 Tih. 11:4) Xungetano hi hosi yin’wani yo kala kutsumbeka, Abhijamu, a Bhibhiliya gi wula lezvi: “A mbilu yakwe yi wa nga mbhelelangi ka Jehovha”. — 1 Tih. 15:3.
5. Tlhamusela ku zvi wula yini a ku tirela Jehovha hi mbilu yontlhe.
5 Makunu zvi wula yini a ku tirela Jehovha hi mbilu yontlhe? A munhu loyi a tirelako Jehovha hi mbilu yontlhe a nga mu khozeli ntsena hi lezvi a tivako lezvaku i fanele ku maha lezvo. Kanilezvi i zvi maha hi lirandzo ni cichavo ca hombe. A cin’wani kambe, i simama ni lirandzo lelo ni cichavo wutomini gakwe gontlhe.
6. Hi nga simamisa kuyini hi tirela Jehovha hi mbilu yontlhe? (Mavingu 4:23; Matewu 5:29, 30)
6 Hi nga ti pimanyisisa kuyini a tihosi to tsumbeka hi tlhela hiva ni mbilu yi mbheleleko? Hi nga maha lezvo hi ku ala a mikucetelo ya hava. Hi cikombiso, a mihlakano yi nga hlazvekangiko yi nga avanyisa mbilu ya hina. A cin’wani kambe, hi fanele ku hlawula khwatsi vanghana kasi hi nga tshuki hi alakanya ku a ku ganya zvilo zva lisima wutomini. Loku hi pola ku a zvilo zvo kari zva sangula ku hungula a lirandzo la hina hi Jehovha, hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi ku cica maalakanyo ya hina ni lezvi hi zvi mahako. — Lera Mavingu 4:23; Matewu 5:29, 30.
7. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku potsa mikucetelo yo biha?
7 A hi faneli ku tsika a mbilu ya hina yi avanyeka. Loku hi nga ti woneli, hi nga ku tsope na hi hi ni maalakanyo ya ku loku hi mu mahela zvotala Jehovha a ku na cilaveko ca ku potsa mikucetelo ya hava. Hi cikombiso, hi nga ti alakanyela na u nga hi laha kaya hi siku ga cirami nguvhu ni moya. A cikhati leci u chikelako kaya u sangula ku wora ndzilo. U alakanya ku zvi wa tava zvinene loku u tsika livati na li vhulilwe? Lomu ndlwini ku wa ta nghena moya wo titimela. Hi gondza yini? Hi fanele ku maha zvo hundza kuga a zvakuga zva moya lezvi zvi kufumetako a wunghana ga hina na Jehovha. Hi fanele ku vhala livati kasi ku nga ngheni mikucetelo ya hava, laha ka ku a “moya” wo titimela wa tiko legi wu nga ngheni mbilwini ya hina wu yi avanyisa. — Efe. 2:2.
TI WA TI SOLA KA ZVIWONHO ZVABYE
8-9. Zvini lezvi Hosi Dhavhidha na Hosi Hezekiya va mahileko a cikhati leci va nga kawukiwa? (Wona wa kapa.)
8 Kota lezvi zvi sinako zvi kumbukilwe, Hosi Dhavhidha i mahile zviwonho zva hombe. Kanilezvi a cikhati leci muphrofeti Natani a nga mu kawuka hi ciwonho cakwe, Dhavhidha i no ti koramisa a ti sola. (2 Sam. 12:13) A magezu yakwe ma tsalilweko ka Lisimu 51, ma komba lezvi a nga ti solisa zvona. A hi ku khwatsi Dhavhidha i no maha lezvo kasi Natani a alakanya ku wa ti sola kutani kasi ku pona ku tsayisiwa. — Lis. 51:3, 4, 17, magezu ya laha hehla ka cipimo.
9 Hosi Hezekiya yenawu i wonhele Jehovha. A Bhibhiliya gi wula lezvi: ‘A mbilu yakwe yi wa ti kukumukisa; hikwalaho a zanga ya Jehovha yi wa hi hehla kakwe ni ka va ka Judha ni le Jerusalema’. (2 Kro. 32:25) Hikuyini Hezekiya a ngava ni matshandza? Kuzvilava i wa ti wona na a hi wa lisima hi kota ya titshomba leti a nga hi nato, ni lezvi a nga hlulile vaAsiriya kutani hi lezvi a nga hanyisilwe mababyi hi cihlamaliso. Kuzvilava a matshandza hi wona ma mu mahileko a kombisa a titshomba takwe ka vaBhabhuloni, lezvi zvi nga maha ku a kawukiwa hi muphrofeti Isaya. (2 Tih. 20:12-18) Kanilezvi, a ku fana na Dhavhidha, Hezekiya i no ti koramisa a ti sola. (2 Kro. 32:26) Hi kota ya lezvo, Jehovha i no mu wona kota hosi yo tsumbeka, leyi yi nga ‘maha kululama mahlweni’ kakwe. — 2 Tih. 18:3.
Hosi Dhavhidha na Hosi Hezekiya va ti koramisile va ti sola andzhako ka ku kawukiwa hi kota ya zviwonho zvabye (Wona maparagrafo 8-9)
10. Zvini lezvi Hosi Amaziya a nga maha a cikhati leci a nga kawukiwa?
10 Hambulezvo, a kuhambana na Dhavhidha na Hezekiya, Hosi Amaziya wa Judha i wa maha zvazvinene ‘kanilezvi na ku nga hi hi mbilu yakwe yontlhe’. (2 Kro. 25:2) Zvini zvi nga humelela? Andzhako ka loku Jehovha a mu vhunile ku hlula vaEdhomi, Amaziya i no khizamela vanungungulu vabye. c A cikhati leci a nga kawukiwa hi muphrofeti wa Jehovha a nga mu ingisangi niku i no tlhela a mu hlongola. — 2 Kro. 25:14-16.
11. Hi kuya hi 2 Va Le Korinte 7:9, 11, zvini hi faneleko ku maha kasi hi tsetselelwa? (Wona ni mifota.)
11 Hi gondza yini ka zvikombiso lezvi? Hi fanele ku ti sola ka zviwonho zva hina hi tlhela hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi nga zvi phindi. Ahanti ke loku hi nyikiwa wusungukati hi madhota, hambu ka zvilo zvi wonekisako ku khwatsi zvitsongwani? A hi faneli ku ti zwisa ku khwatsi hi tsikilwe hi Jehovha kutani hi madhota. (Mah. 12:6) Loku hi kawukiwa, hi fanele 1) ku ti koramisa, 2) ku cica lezvi zvi lavekako ni 3) ku simama hi tirela Jehovha hi mbilu yontlhe. Loku hi ti sola ka zviwonho zva hina, Jehovha i ta hi tsetselela. — Lera 2 Va Le Korinte 7:9, 11.
Loku hi kawukiwa, hi fanele 1) ku ti koramisa, 2) ku cica lezvi zvi lavekako ni 3) ku simama hi tirela Jehovha hi mbilu yontlhe (Wona paragrafo 11) f
TI WA NAMARELA KA WUKHOZELI GA LISINE
12. Cini ci nga tivekisa a tihosi to tsumbeka?
12 A tihosi leti Jehovha a nga ti wona na ti tsumbekile ti wa namarela ka wukhozeli ga lisine ti tlhela ti kuca van’wani ku vonawu va maha lezvo. Kunene, va wa maha zvihoxo, kota lezvi hi zvi wonileko. Kanilezvi va wa hisekela ku khozela Jehovha va tlhela va kulula va n’watseka kasi ku fuvisa wukhozeli ga zvifananiso. d
13. Hikuyini Jehovha a nga wona Hosi Ahabhi kota munhu wo kala kutsumbeka?
13 Ahanti ke hi tihosi leti Jehovha a nga ti wona kota to kala kutsumbeka? Kunene, a hi zvontlhe va nga maha zvi nga bihile. Hambu hi Hosi yo biha, Ahabhi, i kombisile kutikoramisa ko kari a tlhela a ti sola mhakeni ya ku dayisa Nabhote. (1 Tih. 21:27-29) Ahandle ka lezvo, i tlhelile a aka madhoropa ni ku hlula tiyimpi to kari ta Izrayeli. (1 Tih. 20:21, 29; 22:39) Kanilezvi Ahabhi i wa tiveka nguvhu hi ku vhuvhumisa wukhozeli ga mawunwa na a kucetelwa hi sati wakwe. A nga tshukangi a ti sola hi kota ya lezvo. — 1 Tih. 21:25, 26.
14. a) Hikuyini Jehovha a nga wona Hosi Rehobhowamu kota munhu wo kala kutsumbeka? b) Zvini lezvi a kutala ka tihosi to kala kutsumbeka ti nga maha?
14 Wona cikombiso ca Hosi yin’wani yo kala kutsumbeka, Rehobhowamu. Kota hi sinako hi zvi wonile, kufumeni kakwe i hlengeletele titshomba to tala. Kanilezvi, a cikhati leci a mufumo wakwe wu nga yimisiwa wu tiya, i no tsika a Nayo wa Jehovha a tlhela a sangula ku khozela vanungungulu va mawunwa. (2 Kro. 12:1) Hikwalaho, ka zvikhati zvo kari i wa khozela Jehovha, ka zvikhati zvin’wani a khozela vanungungulu va mawunwa. (1 Tih. 14:21-24) Rehobhowamu na Ahabhi a hi vona voce va nga tsika a wukhozeli ga lisine. Hi lisine, a kutala ka tihosi to kala kutsumbeka ti wa hi ni nandzu wa ku seketela wukhozeli ga mawunwa hi ndlela yo kari. Zvi laha kubaseni lezvaku, hi kuya hi Jehovha, a ku namarela ka wukhozeli ga lisine ku wa hi wona nchumu wa hombe wu nga komba ku a hosi leyo yinene kutani yi bihile.
15. Hikuyini zvi nga zva lisima ka Jehovha a ku namarela ka wukhozeli ga lisine?
15 Kuyini a mhaka ya wukhozeli yi nga hi ya lisima nguvhu ka Jehovha? A cin’we ca zvigelo, hi ku a tihosi ti wa hi ni wutihlamuleli ga ku rangela a vanhu va Nungungulu ka wukhozeli ga lisine. A cin’wani kambe, a wukhozeli ga mawunwa gi pswala zvin’wani zviwonho zva hombe ni kungalulami. (Hos. 4:1, 2) Ahandle ka lezvo, a tihosi ni lava ti nga va fumela, va wa ti nyikele ka Jehovha. Hikwalaho, a cikhati leci va nga tsika ku tsumbeka ka Jehovha va khozela vanungungulu va mawunwa, a Bhibhiliya gi wula lezvaku zvi wa fana ni ku maha wubhayi. (Jer. 3:8, 9) A munhu loyi a mahako wubhayi i wonhela a nuna kutani sati wakwe. Hi kufanana, loku a nandza ga Jehovha legi gi ti nyikeleko kakwe gi khozela vanungungulu va mawunwa go mu wonhela gi tlhela gi mu zwisa kubayisa ka hombe. e — Deut. 4:23, 24.
16. Hi kuya hi mawonela ya Jehovha, cini ci hambanisako a wakululama ni wakubiha?
16 Hi gondza yini? Kunene, hi fanele ku ti yimisela ku potsa wukhozeli ga mawunwa. Kanilezvi, hi tlhela hi namarela ka wukhozeli ga lisine ni ku gi hisekela. Muphrofeti Malaki i zvi tlhamusele khwatsi lezvi zvi hambanisako a munhu wa munene ni loyi wakubiha. I tsalile lezvi: ‘Mu ta tlhela mu wona a kuhambana ku nga kona ka loyi a lulamileko ni wakubiha, cikari ka loyi a tirelako Nungungulu ni loyi a nga mu tireliko.’ (Mala. 3:18) Hikwalaho, a hi faneli ku tsika nchumu — ku ngava kungambheleli ka hina kutani zvihoxo zva hina — wu hi mbheta ntamu laha ka kuza hi tsika ku tirela Nungungulu. Zvona hi zvoce a ku tsika ku tirela Jehovha ciwonho ca hombe.
17. Hikuyini hi faneleko ku ti wonela mhakeni ya ku hlawula munhu wa ku chadha naye?
17 Loku u nga se chadha kanilezvi na u alakanyela ku chadha, wa zvi wona lezvi a magezu ya Malaki xungetano hi ku tirela Nungungulu ma ci khumbisako zvona a ciboho ca wena ca ku hlawula wa ku chadha naye? A munhu kuzvilava a ngava ni matshamela yo kari ya manene, kanilezvi loku a nga tireli Nungungulu wa lisine, xana Jehovha wa mu wona kota munhu wo lulama? (2 Kor. 6:14) Loku u chadha ni munhu loye i ta ku vhuna ku simama u tsumbekile ka Jehovha? Ehleketa hi lezvi: A vasati va vamatiko va Solomoni kuzvilava va wa hi ni matshamela yo kari ya manene. Kanilezvi va wa nga hi vakhozeli va Jehovha niku hi kutsongwani-kutsongwani va no koka a mbilu ya Solomoni lezvaku aya ka wukhozeli ga mawunwa. — 1 Tih. 11:1, 4.
18. Zvini lezvi a vapswali va faneleko ku gondzisa vana vabye?
18 Vapswali, tirisani a matimu ya tihosi ma nga lomu ka Bhibhiliya kasi ku vhuna vana va n’wina lezvaku va hisekela wukhozeli ga Jehovha. Va vhuneni ku va zwisisa lezvaku Jehovha i wa wona hosi na yi bihile kutani na yi hi yinene nguvhunguvhu hi kuya hi lezvi yi nga hisekelisa zvona wukhozeli ga lisine. Gondzisa vana va wena hi magezu ni cikombiso ca wena lezvaku a zvilo zva moya — zvo kota ku gondza Bhibhiliya, kuya mitlhanganweni ni ntirweni wa kuchumayela — zvi fanele kuva zvona zvo ranga ka zvontlhe. (Mat. 6:33) Loku u nga mahi lezvo, kuzvilava a n’wana wa wena a nga chikelela magumo ya lezvaku a kuva Kustumunyu wa Jehovha zvi gumelwa laha ka ku lumba a “wukhongeli go kari ga laha ngangweni”. Kota wuyelo ga lezvo, a gi veka hi tlhelo a wukhozeli ga lisine kutani ku gi tsika hi kumbhelela futsi.
19. Kutsumba muni ku nga kona hi lava va nyimileko ku tirela Jehovha? (Wona ni kwadru “ U nga zvi kota ku tlhelela ka Jehovha!”)
19 Xana a ka ha hi na kutsumba ka lava va nyimileko ku tirela Jehovha? Ku kona, hakuva va nga ti sola va tlhelela ka wukhozeli ga lisine. Kasi va maha lezvo, va fanele ku ti koramisa va tlhela va vhumela ku vhuniwa hi madhota ya bandla. (Jak. 5:14) Ni kwihi kutikarata va nga ku mahako a hi ka nchumu loku ku fananisiwa ni ku tlhela va tsakelwa hi Jehovha!
20. Loku hi pimanyisa tihosi to tsumbeka, Jehovha i ta hi wonisa kuyini?
20 Makunu, zvigondzo muni hi zvi kumileko ka tihosi ta Izrayeli? Hinawu hi nga fana ni tihosi to tsumbeka loku hi simama ni mbilu yi mbheleleko wukhozelini ga Jehovha. A hi gondzeni ka zvihoxo zva hina, hi ti sola, hi tlhela hi cica lezvi zvi lavekako. Niku ngha hi alakanya a lisima la ku namarela ka wukhozeli ga Nungungulu mun’we basi wa lisine. Loku u namarela ka Jehovha, i ta ku wona kota loyi a mahako zvazvinene mahlweni kakwe.
LISIMU 45 Maalakanyo ya mina
a Ka ndzima leyi, a magezu “tihosi ta Izrayeli” ma wula a tihosi tontlhe leti ti fumeleko a vanhu va Jehovha, kani ti wa fumela a tixaka timbiri ta mufumo wa Judha kutani ti wa fumela a 10 wa tixaka ta mufumo wa Izrayeli kutani tontlhe ta 12.
b TLHAMUSELO: A kutala ka zvikhati a Bhibhiliya gi tirisa a gezu “mbilu” kasi ku tlhamusela lezvi a munhu a nga tshamisa zvona hi le ndzeni, a ku patsa ni mixuvo yakwe, ni maalakanyo yawe, ni kutiyimisela kakwe, ni mawonela yakwe, ni ntamu wakwe, ni lezvi zvi mu kucako ku maha co kari, ni makungo yakwe.
c Zvi wonekisa ku khwatsi ku wa hi mukhuwo wa tihosi ta vamatiko a ku khozela vanungungulu va matiko lawa ti nga ma hlula.
d Hosi Asa i mahile zviwonho zva hombe. (2 Kro. 16:7, 10) Hambulezvo, a Bhibhiliya gi wula lezvaku Asa i mahile lezvi zvi nga hi zvinene mahlweni ka Jehovha. Hambu lezvi kusanguleni a nga ala ku kawukiwa, zva koteka ku ngha hi ndzhako ka cikhati a ti solile. Jehovha i wonile zvotala zva zvinene kakwe a ku hundza lezvi zvo biha. Asa i wa khozela Jehovha basi a tlhela a ti karatela ku fuvisa wukhozeli ga zvifananiso mufun’weni wakwe. — 1 Tih. 15:11-13; 2 Kro. 14:2-5.
e A milayo yimbiri yo sangula ya Nayo wa Mosi yi wa betela a ku khozela mun’wani munhu kutani nchumu ahandle ka Jehovha. — Ekso. 20:1-6.
f TLHAMUSELO WA MUFOTA: A dhota legi ga jaha gi kombisa kukarateka ka gona hi lezvi a makabye loyi a nwisako zvona byala. Hi kutikoramisa a makabye loyi i ingisa a wusungukati lego, a cica lezvi zvi lavekako, a tlhela a simama ku tirela Jehovha.
