1. Hikuyini hi faneleko ku ingisa a citlharihiso ca Jesu?

LAHA Jesu a nga phrofeta xungetano hi masiku yo gumesa, i te: “Ti woneleni kasi a timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti bindziwa hi . . . ku karateka hi wutomi” [kutani ku karateka hi ku lava zvo ti hanyisa; ku karateka hi ta wutomi ga siku ni siku]. (Luka 21:34) Hi fanele ku ingisa a citlharihiso leci. Hikuyini? Inyamutlha, hi kumana ni zvikarato zvi vangako kukarateka, zvalezvi va kumanako nazvo a vanhu vontlhe.

2. Zvikarato muni zvi vangako kukarateka lezvi a vamakabye va hina va kumanako nazvo?

² Ka zvikhati zvin’wani, hi kumana ni zvikarato zvo hlaya zvi hi vangelako kukarateka. Wona zvikombiso lezvi zvi landzelako. A makabye wo kari wa ku hi Juzi, * a babyako hi esclerose múltipla, i karatekile zva cima a cikhati leci a sati wakwe a nga bhangula andzhako ka 19 wa malembe na va hanya zvin’we. A vana vakwe vonawu va no guma va tsika ku tirela Jehovha. Bhetinyo na Linda, va nga sati ni nuna, va kumene ni zvikarato zvo hambana ni lezvi zva Juzi. Vontlhe va vambiri va no mbhelelwa hi ntiro, zvi guma zvi boha ku va suka laha va nga hanya kona. Ahandle ka zvikarato lezvo, Linda i no khomiwa mababyi ya mbilu, lawa ma nga hi ni ntamu wa ku mu daya, ni mababyi man’wani ma nga sangula ku hlasela miri wakwe wu nga ha zvi koti ku ti vhikela mababyi man’wani.

3. Hi kuya hi Va Le Filipi 4:6, 7, zvini hi nga tiyisekako hi zvona?

³ Hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha, a Muvangi tlhelo Papayi  wa hina wa lirandzo wa zvi zwisisa lezvi hi ti zwisako zvona loku hi karatekile ku hundza mpimo. I lava ku hi vhuna ku lwisana ni zvikarato lezvi hi kumanako nazvo kambe. (Lera Va Le Filipi 4:6, 7.) A Bhibhiliya gi na ni matimu yo tala ya vanhu ma kombako zvikarato lezvi a malandza ya Nungungulu ma nga kumana nazvo. Ma tlhela ma komba lezvi Jehovha a nga ma vhunisa zvona ku lwisana ni zvikarato lezvo zvi nga kari zvi va vangela kukarateka. A hi woneni zvikombiso zvokari.

4. Zvikarato muni lezvi Elija a nga kumana nazvo? I ti zwisile kuyini hi Jehovha?

⁴ Elija i tirele Jehovha cikhatini co nonoha a tlhela a kumana ni zvikarato zva hombe. Hosi Ahabhi, a nga hi mun’we wa tihosi to kala kutsumbeka matikweni ya Izrayeli, i no chadha na Jezebheli wa xapi ya hombe nguvhu, a nga hi mukhozeli wa Bhaali. Hosi Ahabhi na Jezebheli va no tata tiko gontlhe hi wukhozeli ga Bhaali va tlhela va daya vaphrofeti va Jehovha vo tala. Elija i no pona gi no ha. I tlhelile a pona kufa hi ndlela ya hombe hi ku tsumba Jehovha. (1 Tih. 17:2-4, 14-16) Elija i tsumbile Jehovha kambe a cikhati leci a nga phikizana ni vakhozeli va Bhaali. I kucile vaIzrayeli lezvaku va tirela Jehovha. (1 Tih. 18:21-24, 36-38) Elija i wa zvi wona khwatsi ku Jehovha wa mu vhuna zvikhatini lezvo zva kukarateka.

5-6. Hi kuya hi bhuku ga 1 Tihosi 19:1-4, Elija i ti zwisile kuyini? Jehovha i kombisile kuyini lezvaku wa mu randza?

⁵ Lera 1 Tihosi 19:1-4. A cikhati leci Jezebheli, sati wa hosi Ahabhi a nga ku i lava ku mu  daya, Elija i no chava. Hi kota ya lezvo, i no tsutsuma aya Bherexebha. I no mbhela ntamu laha ka kuza “a kombela kufa.” Hikuyini a nga ti zwisa lezvo? Elija i wa hi “munhu wo fana na hina”, yenawu i wa nga mbhelelangi. (Jak. 5:17) Kuzvilava i karatekile ku hundza mpimo a tlhela a rereka hi ku karala. Ko khwatsi i alakanyile ku zvontlhe a nga zvi mahile kasi ku seketela wukhozeli ga lisine a zvi vhunangi nchumu — a ci kona ci nga chukwatile lomu Izrayeli — a tlhela a alakanya ku i wa hi yena yece a nga khozela Jehovha. (1 Tih. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Zvi nga hi hlamalisa lezvi a nga ti zwisa zvona a muphrofeti loyi wo tsumbeka. Kanilezvi Jehovha i mu zwisisile.

⁶ Jehovha a nga mu bhongelangi Elija hi lezvi a nga wula lezvi a nga ti zwisa zvona. Kanilezvi, i no mu vhuna lezvaku a tlhela a kuma ntamu. (1 Tih. 19:5-7) Hi ndzhako ka cikhati, Jehovha i no vhuna Elija lezvaku a wona zvilo hi ndlela yin’wani, hi kuva a mu komba ntamu wakwe wo hlamalisa. I tlhelile a mu byela lezvaku ku wa ha hi ni 7000 wa vanhu lomu Izrayeli va kalako va nga khozelangi Bhaali. (1 Tih. 19:11-18) Hi ndlela leyo, Jehovha i no komba Elija lezvaku wa mu randza.

7. Lezvi Jehovha a nga mu vhunisa zvona Elija zvi hi tiyisekisa yini?

⁷ U na ni cikarato ci ku mahako u karateka ku hundza mpimo ke? Zva chavelela a ku tiva lezvaku Jehovha i zvi zwisisile lezvi Elija a nga ti zwisa zvona. Lezvo zvi hi tiyisekisa ku wa ku zwisisa ni kukarateka ka hina. Wa zvi tiva lezvi hi zvi kotako ni lezvi hi zvi tsandzekako. I tiva ni lezvi hi zvi pimisako ni lezvi hi ti zwisako zvona. (Lis. 103:14; 139:3, 4) Loku hi pimanyisa Elija hi tsumba Jehovha, i ta hi vhuna ku lwisana ni zvikarato lezvi zvi hi mahako hi karateka ku hundza mpimo. — Lis. 55:22.

8. Jehovha i ta ku vhunisa kuyini loku u karatekile ku hundza mpimo?

⁸ A ku karateka ku hundza mpimo, zvi nga ku maha u zvi wonisa ku khwatsi a zvilo zvi nga ta tshuka zvi chukwata, zvi guma zvi ku mbheta ntamu. Loku zvi ku mahekela, alakanya ku Jehovha i ta ku vhuna ku lwisana ni cikarato leco ca kukarateka ku hundza mpimo. I ta ku vhunisa kuyini? I ku ramba lezvaku u mu byela lezvi zvi ku karatako. I tazwa kurila ka wena, a ku vhuna. (Lis. 5:3; 1 Ped. 5:7) Hikwalaho, khongela ka Jehovha hi kukhandzakanya, u mu byela zvikarato zva wena. A nga ta wulawula na wena hi kukongoma, a ku fana ni lezvi a nga maha ka Elija. Kanilezvi, i ta wulawula na wena hi ku tirisa Mhaka yakwe, a Bhibhiliya, ni hlengeletano yakwe. A matimu u to lera lomu ka Bhibhiliya ma nga ku chavelela u tlhela uva ni kutsumba. A vamakabye vonawu va nga ku tiyisa. — Rom. 15:4; Mah. 10:24, 25.

9. A munghana hi mu tsumbako a nga hi vhunisa kuyini?

⁹ Jehovha i byelile Elija lezvaku a hungula ntiro wakwe a nyika mun’wani. Hi ndlela leyo, i no mu nyika a munghana wa mu nene Elija loyi a nga wa ta mu vhuna loku a rerekile. Na hinawu, loku hi ti phofula ka munghana hi mu tsumbako, a nga hi vhuna ku rwala a kukarateka ka hina. (2 Tih. 2:2; Mav. 17:17) Loku u zvi wonisa ku khwatsi a wu na wa ku ti phofula ka yena, khongela ka Jehovha lezvaku a ku vhuna ku kuma muKristu a buvhileko kasi a ku vhuna.

10. A matimu ya Elija ma hi nyikisa kuyini kutsumba? A citsumbiso ci nga ka Isaya 40:28, 29 ci hi vhunisa kuyini?

¹⁰ Jehovha i vhunile Elija lezvaku a mu tirela hi malembe yo tala a tlhela a lwisana ni cikarato cakwe ca kukarateka ku hundza mpimo. A matimu ya Elija ma hi nyika kutsumba. Hi nga tshuka hi karateka ku hundza mpimo hi cikhati co leha, zvi hi mbheta ntamu zvi tlhela  zvi hi rera. Kanilezvi loku hi tsumba Jehovha, i ta hi nyika a ntamu lowu wu lavekako kasi hi simama ku mu tirela. — Lera Isaya 40:28, 29.

11-13. A kukarateka ku hundza mpimo zvi mahile ku a malandza manharu ya Nungungulu ya kaleloko ma ti zwisa kuyini?

¹¹ Ku na ni van’wani va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya va nga karateka ku hundza mpimo. Hi cikombiso, Hana i lwisene ni ndzhwalo wa kuva ngon’wa ni kurukatelwa hi katakuloni wakwe. (1 Sam. 1:2, 6) Hana i karatekile ku hundza mpimo laha ka kuza a swihala ni kuga.— 1 Sam. 1:7, 10.

¹² Ka zvikhati zvin’wani Hosi Dhavhidha yenawu i wa karateka ku hundza mpimo. Hi nga alakanyela zvikarato a nga kumana nazvo: I wa mbhela ntamu hi ku tizwa nandzu hi zvihoxo lezvi a nga zvi mahile. (Lis. 40:12) Absalome, a n’wana wakwe a nga mu randza, i no mu djikela, lezvi zvi nga guma zvi maha ku a dawa. (2 Sam. 15:13, 14; 18:33) A mun’we wa vanghana va hombe va Dhavhidha i no mu djikela na yenawu. (2 Sam. 16:23–17:2; Lis. 55:12-14) A kutala ka tisimu leti Dhavhidha a nga tsala ti komba lezvi a nga karatekisile zvona ni lezvi a nga mu tsumbisa zvona Jehovha hi kumbhelela. — Lis. 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Hi ndzhako ka cikhati, ku nova ni mutsali mun’wani wa tisimu a nga sangula kuva ni matshoho hi wutomi ga vanhu va kubiha. A mutsali loye wa tisimu kuzvilava i wa huma lixakeni la Asafa, a muLevhi, niku i tirile ‘wutshan’wini ga kubasa ga Nungungulu.’ A mutsali loye wa tisimu i karatekile ku hundza mpimo, lezvi zvi nga maha ku a nga xalali. I zile a sangula ku navela zvo hundza makatekwa lawa a nga kari a ma kuma hi ku tirela Nungungulu. — Lis. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Hi gondza yini ka zvikombiso lezvi zva zvinharu mhakeni ya ku tsutsumela ka Jehovha kasi a hi vhuna?

 ¹⁴ A vakhozeli va Jehovha lava va vanharu hi nga va kumbuka vontlhe va tsumbile yena kasi a va vhuna. Va mu rilele hi mukhongelo, va mu phofulela zvontlhe zvi nga va karata. A va mu fihlelangi nchumu. Va mu byelile lezvi zvi nga va maha va karateka ku hundza mpimo, va tlhela va simama kuya khozela Jehovha lomu a nga khozelwa kona. — 1 Sam. 1:9, 10; Lis. 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Jehovha i no va zwela wusiwana, a hlamula a mun’we ni mun’wani wabye. Hana i nova ni kurula. (1 Sam. 1:18) Dhavhidha i no tsala lezvi: ‘A makhombo ya loyi a lulamileko manyingi; kanilezvi Jehovha wa mu hlanguta ka wona wontlhe.’ (Lis. 34:19) A mutsali loyi mun’wani wa tisimu i no guma a ku Jehovha i mu ‘khomile hi canja gakwe ga cinene’, a mu rangela hi wusungukati ga lirandzo. I no yimbelela aku: ‘Zvi ndzi sasekele a ku tshama kusuhani na Nungungulu; ndzi mahile Hosi Jehovha a kuva wuchavelo ga mina.’ (Lis. 73:23, 24, 28) Hi gondza yini ka zvikombiso lezvi? Ka zvikhati zvin’wani, hi nga tshuka hi peziwa hi zvikarato zvi mahako ku hi karateka ku hundza mpimo. Kanilezvi, hi nga zvi kota ku timisela loku hi ehleketa hi lezvi Jehovha a nga va vhunisa zvona van’wani, lezvi va nga mu tsumbisa zvona, ni lezvi va nga mu ingisisa zvona hi ku maha lezvi a nga va ruma. — Lis. 143:1, 4-8.

16-17. a) Hikuyini hi nga faneliko ku ti tsawukanisa ni van’wani? b) Loku hi mbhelile ntamu hi nga wu kumisa kuyini?

¹⁶ A zvikombiso lezvi zva zvinharu zvi hi gondzisa a mhaka yin’wani ya lisima, ya ku a hi faneli ku ti tsawukanisa na Jehovha ni vanhu vakwe. (Mav. 18:1) Fernanda, a nga karateka ku hundza mpimo a cikhati leci a nga tsikiwa hi nuna wakwe, i li: “Kuve ni masiku yo tala ndzi nga kala ndzi nga lavi ku wona munhu ne ku bhula ni munhu. Kanilezvi, laha ndzi nga kari ndzi ti tsawukanisa ni van’wani, ndzi woya ndzi karateka nguvhu.” A ciyimo ca Fernanda ci cicile a cikhati leci a nga sangula ku hlota tindlela ta ku vhuna van’wani va nga hi zvikaratweni. I te: “Ndzi wa ku tse, ndzi va ingisela laha va tlhamuselako lezvi zvi nga va karata. Ndzi polile lezvaku laha ndzi va zwelako wusiwana, a ndzi karateki nguvhu hi zvikarato zva mina.”

¹⁷ Hi nga kuma ntamu hi kuya mitlhanganweni ya bandla. Loku hi hi mitlhanganweni, hi mu vhululela ndlela Jehovha ya ku a hi ‘vhuna, ni ku hi chavelela.’ (Lis. 86:17) Le mitlhanganweni, Jehovha i hi tiyisa hi moya wakwe wo basa, hi Mhaka yakwe, ni malandza yakwe. Mitlhanganweni, hi na ni thomo ga “ku tiyisana.” (Rom. 1:11, 12) A makabye wo kari wa cisati wa ku hi Sofiya, i te: “Jehovha ni vamakabye hi vona va nga ndzi nyika ntamu wa ku timisela. Leci ci nga hi ca lisima ka mina, mitlhangano ya bandla. Ndzi polile lezvaku laha ndzi chumayelako nguvhu ni kuya mitlhanganweni, hi kona ndzi zvi kotako nguvhu a ku lwisana ni kukarateka.”

18. Jehovha a nga hi nyika yini loku hi rerekile?

¹⁸ Loku hi rerekile, a hi alakanyeni lezvaku Jehovha i tsumbisa ku mbheta zvikarato zva hina cikhatini ci tako, niku i tshama a longile ku hi vhuna ku lwisana ni kukarateka ko hundza mpimo zvezvi. I hi nyika “kuxuva ni ntamu” wa ku hlula cikarato ca ku mbhela ntamu ni loku hi nga ha hi na kutsumba. — Filp. 2:13.

19. Va Le Roma 8:37-39 i hi tiyisekisa yini?

¹⁹ Lera Va Le Roma 8:37-39. Mupostoli Pawule i hi tiyisekisa lezvaku a ci kona ci nga hi hambanisako ni lirandzo la Nungungulu. Hi nga va vhunisa kuyini a vamakabye va hina lava va chacharako hi ku karateka ku hundza mpimo? A ndzima yi landzelako yi ta hi komba ndlela ya ku pimanyisa Jehovha, hi va zwela wusiwana ni ku vhuna vamakabye va hina loku va karateka ku hundza mpimo.