1. Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jehovha, a Papayi wa hina wa lirandzo?

JEHOVHA wa hi randza nguvhu. (Joh. 3:16) Hi lava ku pimanyisa a Papayi wa hina wa lirandzo. Hikwalaho, hi zama ku ‘zwelana, hi randza vamakabye, hiva ni wuxinji’; kanilezvi nguvhunguvhu ka lava “va laha ngangweni wa kukholwa.” (1 Ped. 3:8; Gal. 6:10) Loku a wokari cikari ka vamakabye va hina a lwisana ni cikarato ci mahako ku a karateka ku hundza mpimo, zvi lava ku hi mu vhuna.

2. Hi ta wulawula hi yini ka ndzima leyi?

² Vontlhe lava va xuvako ku lumba ngango wa Jehovha, va ta kumana ni tixanisa. (Mar. 10:29, 30) Laha a tiko legi gi yako magumo ya gona, zvi wonekisa ku hi ta kumana ni tixanisa to tala. Hi nga vhunana hi ndlela muni? A hi hloleni a matimu ya Loti, na Joba, na Nawomi, hi wona lezvi hi nga gondzako. Hi ta tlhela hi wona zvikarato lezvi a vamakabye vo kari va kumanako nazvo zvezvi, ni lezvi hi nga mahako kasi ku va vhuna ku lwisana nazvo.

3. Hi kuya hi lezvi zvi wuliwako ka 2 Pedro 2:7, 8, ciboho muni ca hava leci Loti a nga maha? Give gihi wuyelo ga kona?

³ Loti i mahile ciboho ca hava a cikhati leci a nga langa kuya hanya Sodhoma, cikari ka vanhu va mahanyela ya bihela ga cima. (Lera 2 Pedro 2:7, 8.) A tiko ga Sodhoma gi wa ganyile nguvhu; kanilezvi Loti i hakhele kudhura hi ku rura aya hanya ka wutshamu lego. (Gen. 13:8-13; 14:12) Zvi wonekisa ku a sati wakwe i gi randzile nguvhu a tiko lego kutani a vanhu vokari va ga hanya ka gona, laha ka ku a nga ingisi Jehovha. I file a cikhati  leci Nungungulu a nga nisa ndzilo ni solufa tikweni lego. Hi nga alakanyela a vanhanyana va Loti va vambiri. Ku wa hi ni majaha mambiri ya le Sodhoma ma nga lava ku chadha navo. Loti yena i luzile a muti wakwe, titshomba takwe, a tlhela a luza ni sati wakwe — wu nga wona nchumu wo bayisa ka yontlhe a nga luza. (Gen. 19:12-14, 17, 26) Ku ngava lezvaku ndzeni ka cikhati leco ca kukarateka ka hombe Jehovha a nga ha vangi ni lihlazva-mbilu hi Loti? Ne.

4. Jehovha i kombisile lihlazva-mbilu ka Loti hi ndlela muni? (Wona mufota wa kapa.)

⁴ Hambu lezvi ka ku Loti hi yena a nga ti mahela ciboho ca kuya hanya lomu Sodhoma, Jehovha i mu mahela wuxinji, a rumela tingilozi tiya mu ponisa ni ngango wakwe. Wutshan’wini ga ku tekela ku ingisa lezvi a tingilozi ti nga mu byela ku a zvi maha hi cihatla, Loti i no “rivateka” kutani ku, i no maha mihoni. A wusiwana ga yena, kambe ne! Zvi lavile ku a tingilozi tiza ti mu khoma hi woko ti mu vhuna ku huma lomu dhoropeni ni ngango wakwe. (Gen. 19:15, 16) A tingilozi ti no guma ti mu byela ku a tsutsuma aya zvitsungeni. Kanilezvi, wutshan’wini ga ku ingisa Jehovha, i no kombela kuya ka dhoropa ga laha kusuhani. (Gen. 19:17-20) Jehovha i nova ni lihlazva-mbilu, a vhumela ku Loti aya ka dhoropa lego. Loti i noya chava ku hanya ka gona, a guma a rura aya zvitsungeni— kwalomu Jehovha a nga mu byelile ku aya kona kusanguleni. (Gen. 19:30) Hi nga wona a lihlazva-mbilu la Jehovha! Hi nga mu pimanyisa hi ndlela muni?

5-6. Laha hi pimanyisako Nungungulu, hi nga wu tirisisa kuyini a mutsalo wa 1 Va Le Tesalonika 5:14?

⁵ A ku fana na Loti, a makabye wo kari a nga tshuka a maha ciboho ca hava, a guma a tshovela kubava hi ciboho cakwe. Loku lezvo zvi humelela, hi ta maha yini? Hi nga ringwa ku mu byela ku: ‘Wo tshovela lezvi u nga byala.’ Lezvo zvi ngava lisine. (Gal. 6:7) Hambulezvo, zvi ngava chukwana ku hi mu vhuna, a ku fana ni lezvi Jehovha a nga vhuna Loti. Hi nga zvi mahisa kuyini?

⁶ Jehovha i rumele tingilozi ka Loti. A tingilozi leto ti wa ngayi ti ya mu tlharihisa basi. Kanilezvi, ti waya ti ya mu vhuna kambe kasi a pona khombo gi nga wela tiko ga Sodhoma. Na hinawu, zvi nga lava ku hi tlharihisa a makabye wokari loku hi wona ku iya cikaratweni. Kanilezvi, kuzvilava hi nga mu vhuna kambe. Hambu loku a honisa wusungukati ga Jehovha gi nga lomu ka Bhibhiliya, zvi lava ku hiva ni lihlazva-mbilu hi mu vhuna ku gi tirisa. Pimanyisa a tingilozi leti ta timbiri. Wutshan’wini ga ku tsukula hi mu chokola, hi fanele ku mu vhuna hi magezu ni mitiro. (1 Joh. 3:18) Zvi nga lava ku hi ti nyiketa kasi hi mu khoma hi woko hi ndlela yo fananisa, hi mu vhuna ku tirisa wusungukati legi a nyikilweko. — Lera 1 Va Le Tesalonika 5:14.

7. Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jehovha ka lezvi a nga mu wonisa zvona Loti?

⁷ Loku Jehovha i wa no zvi lava, na a vekile kupima ka zvihoxo zva Loti. Kanilezvi hi ndzhako ka cikhati, i pimisele mupostoli Pedro lezvaku a wulawula hi Loti kota munhu wo lulama. A zvo ku tsakisa a ku tiva lezvaku Jehovha a nga bohi mabhinoko a tira ku wona zvihoxo zva hina basi! (Lis. 130:3) Hi nga mu pimanyisa Jehovha ka lezvi a nga mu wonisa zvona Loti ke? Loku hi veka kupima ka matshamela ya ma nene ya vamakabye va hina, hi ta zvi kota kuva ni lihlazva-mbilu hi vona. Lezvo zvi nga maha ku zvi va olovela ku amukela civhuno ca hina.

8. A ku va zwela wusiwana van’wani zvi ta hi kuca ku maha yini?

⁸ Joba i kumene ni zvikarato zvo tala: I luzile titshomba takwe, a vito gakwe gi chaka, a  tlhela a khomiwa hi mababyi. A ca kubiha ka zvontlhe hi ku yena ni sati wakwe va felwe hi vana vabye vontlhe. I tlhelile a lumbetiwa zvobiha hi vavanuna vanharu va nga ti maha vanghana vakwe. Phela Joba a nga xanisekangi hi kota ya ciboho co kari ca hava a nga ci mahile, a ku fana na Loti. Makunu hikuyini a vanghana vakwe lava va vanharu va nga kala ku mu zwela wusiwana? A va zamangi ku zwisisa lezvi hakunene zvi nga kari zvi mu humelela. Lezvo zvi mahile ku vava ni mawonela ya hava hi yena, va tsutsumela ku mu lumbeta zvobiha. Hi nga maha yini kasi hi nga weli ka cihoxo leci? Tiva lezvaku a lisine hi ku hi Jehovha basi a ci tivako khwatsi a ciyimo ca munhu loye a xanisekako. Ingisela khwatsi lezvi a wulako. Zama ku ngazwi magezu basi; kanilezvi u ti karatela kuzwa a kubayisa loku a ku zwako, hi kona makunu u to zvi kota ku mu zwela wusiwana khwatsi a makabye wa wena.

9. A ku zwela wusiwana van’wani zvi ta hi vhuna ku hi ti khoma hi nga mahi yini? Hikuyini?

⁹ A ku zwela wusiwana van’wani zvi ta hi vhuna ku hi ti khoma, hi nga fambi hi va hleva, hi hangalasa zvilo zva hava hi zvikarato lezvi va kumanako nazvo. A munhu wa mahlevo a nga aki bandla, o gi hahlula. (Mav. 20:19; Rom. 14:19) A nga kombisi wunene; kanilezvi i wulawula kuhalatela. A magezu yakwe ma nga tshova mbilu ya loyi a sinako a hi kuxanisekeni. (Mav. 12:18; Efe. 4:31, 32) Makunu, a hi chukwana hi veka kupima ka matshamela ma nene ya loyi a xanisekako, hi tlhela hi hlota tindlela ta ku mu vhuna ke?

10. A magezu ma nga ka Joba 6:2, 3 ma hi gondzisa yini?

¹⁰ Ka cikhati leci Joba a nga karatekile ku hundza mpimo, i vhumelile lezvaku “i wa wulawula na a nga rangangi hi ku pimisa”. (Joba 6:2, 3, NM) Ka zvikhati zvin’wani, Joba i wa wulawula  zvo huma ndleleni. Kanilezvi, i gumesile a ti laya hi zvokari a nga zvi wula. (Joba 42:6) A ku fana na Joba, loyi a karatekileko ku hundza mpimo a nga wulawula zvo huma ndleleni, a wula zvilo a guma a ti laya hi zvona. Zvini hi faneleko ku maha ka cikhati leco? Wutshan’wini ga ku mu solasola, hi fanele ku mu zwela wusiwana. Alakanya lezvaku ni cihi cikarato hi kumanako naco, a hi zvona lezvi Jehovha a nga zvi lava ku hi hanyisa zvona. Makunu, zva zwisiseka loku a nandza ga Jehovha go tsumbeka gi wula zvilo zvo huma ndleleni loku gi karatekile ku hundza mpimo. Hambu loku a wula zvilo zvi kalako zvi nga hi zvona xungetano hi Jehovha kutani hi hina, a hi faneli ku hatlisela ku mu zangarela kutani kuva ni mawonela ya hava hi yena. — Mav. 19:11.

11. A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Elihu a cikhati ma nyikako wusungukati?

¹¹ Ka zvikhati zvin’wani, loyi a lwisanako ni cikarato ci mu mahako a karateka ku hundza mpimo, zva lava ku a nyikiwa wusungukati go kari kutani ku kawukiwanyana. (Gal. 6:1) Phela lezvo a zvi olovi! Makunu a madhota ma nga zvi mahisa kuyini? Zvi ngava zvi nene a ku ma pimanyisa Elihu, loyi a nga mu zwela nguvhu wusiwana Joba a tlhela a mu ingisela khwatsi. (Joba 33:6, 7) Elihu i rangile hi ku zwisisa mawonela ya Joba, hi kona a nga mu nyika wusungukati. A madhota ma pimanyisako Elihu, ma ta ranga hi ku ingisela khwatsi, ma zama ku zwisisa ciyimo ca loyi a xanisekako. Loku ma ranga hi ku maha lezvo, zvi tolovela ku olova ku khumba mbilu ya makabye loye a cikhati ma mu nyikako wusungukati.

12. Nawomi i ti zwisile kuyini hi ku felwa hi nuna ni vafana vakwe va vambiri?

¹² Nawomi i wa hi wasati wo tsumbeka a nga randza Jehovha. Kanilezvi, a cikhati a nga felwa hi nuna ni vafana wakwe va vambiri, i lavile ku cica vito ava “Mara,” zvi wulako ku “Wo zangara nguvhu”. (Rute 1:3, 5, 20, 21) Rute a katamwane wakwe, a nga mu tsikangi, i tshamile naye ka cikhati contlhe leci a nga karatekile. I mahile zvilo zvi nga mu vhuna a tlhela a mu chavelela hi magezu. A nga tatelangi zvo wula; i na se wula magezu yo huma mbilwini ya ku tiyisekisa Nawomi lezvaku wa mu randza ni ku i ta mu seketela. — Rute 1:16, 17.

13. Hikuyini hi faneleko ku vhuna lava va felweko hi nuna kutani sati?

¹³ Loku a makabye wo kari — a nga ciro ca ngango wa hina wa moya — a felwa hi nuna kutani sati, zvi lava ku hi mu vhuna. A nuna ni sati va nga fana ni tisinya timbiri ti nga mila laha kusuhani. Hi kufamba ka malembe, a timitsu ta tisinya leto ti guma ti tsondzelelana. Loku a yin’we yi tsuwuliwa yifa, leyi yin’wani yi nga xaniseka nguvhu. Hi ku fanana, loku a munhu a tekelwa nuna kutani sati hi nala wa hina — a kufa — a nga xaniseka nguvhu hi cikhati co leha. Bherta * a nga felwa hi nuna hi citshuketi, i ngalo: “A cikomu ci no djika ci rima hi mbhinyi wutomini ga mina; ndzi se hohlo, ndzi mbhela ni ntamu. Ndzi no luza a munghana wa mina wa hombe. Ndzi wa bhula ni nuna wa mina hi ni cihi ndzi nga ci lava. Hi wa tsaka zvin’we, a tlhela a ndzi vhuna zvikaratweni zva mina. Loku ndzi karatekile i wa demba ndleve a ndzi ingisela. Ndzi ti zwisile ku khwatsi ndzi no pandziwa hi laha cikari.”

14-15. Hi nga mu chavelelisa kuyini loyi a nga felwa hi nuna kutani sati?

¹⁴ Hi nga mu chavelelisa kuyini loyi a nga felwa hi nuna kutani sati? A nchumu wo sangula ni wa lisima, ku bhula naye — hambu lezvi ka ku u nga tshuka u nga tlhatlheki kutani u nga ci tivi ni co wula. Bherta, loyi hi mu kumbukileko, i li: “Ndza zvi zwisisa ku a vanhu a va tlhatlheki ku bhula ka munhu a nga felwa. Va  chava ku wula zvilo zvi to mu khunguvanyisa. Kanilezvi, a co bayisa ku hundza kuzwa zvilo zva ku khunguvanyisa, ku miyela vaku hwi.” Zva koteka ku loyi a nga felwa na a nga rindzeli ku hi wula zvilo zvi kombisako wutlhari. Bherta i li: “Zvi wa ndzi tsakisa nguvhu loku a vanghana va mina va ndzi byela magezwana yo kota ku: ‘Ndza ku zwela hi lezvi u nga felwa.’”

¹⁵ Dhaniyeli a nga felwa hi sati ka malembana ma nga hundza, i wula lezvi: “Zva ndzi tsakisa loku a van’wani va ndzi hlawutela zvilo zva zvi nene va zvi alakanyako hi sati wa mina. Zvi ndzi tiyisekisa lezvaku i wa randziwa ni ku kombisiwa cichavo. Lezvo zva ndzi vhuna nguvhu. A magezu yabye ma ndzi chavelela nguvhu, hakuva a sati wa mina i wa hi wa lisima nguvhu ka mina ni wutomini ga mina.” A wasati mun’wani wa ku hi Gilda, a nga felwa hi nuna, i tlhamusela lezvi: “Zva ndzi chavelela nguvhu loku a van’wani va khongela na mina va tlhela va ndzi lerela mutsalo mun’we kutani yimbiri. Zva ndzi vhuna loku va wulawula hi nuna wa mina ni loku va ndzi ingisela na ndzi wulawula hi yena.”

16. a) Zvini hi faneleko ku mahela loyi a nga felwa hi nuna kutani sati? b) Hi kuya hi Jakobe 1:27, i ntiro muni hi nga nawo?

¹⁶ A ku fana na Rute a nga simama na Nawomi a nga mu tsiki, hinawu hi fanele ku tshamela ku vhuna lava va nga felwa hi munhu va nga mu randza. Bherta, loyi hi mu kumbukileko, i li: “Zvalezvi a nuna wa mina a ngafa, ndzi vhunilwe nguvhu. Laha a cikhati ci nga hundza, a vanhu va no sangula ku ti hanyela wutomi gabye. Kanilezvi, a wutomi ga mina gi cicile hi kumbhelela. Maku, zva vhuna nguvhu loku a van’wani  va zvi zwisisa ku loyi a nga felwa i lava ku vhuniwa ka tihweti, hambu ni ka malembe ma to landzela.” Lisine ku hina vanhu hi hambene. Va kona zvi nge khwatsi zva va olovela ku ti zwananisa ni ciyimo ciswa. Hambulezvo, a van’wani, khati ni khati va mahako nchumu va wu mahileko ni loyi a ngafa, zvi va vhuxela cilondza. A rilela ga hina vanhu kambe ga hambana. Hi nga rivali lezvaku Jehovha i hi nyikile thomo ni ntiro wa ku khatalela lava va nga felwa hi nuna kutani sati. — Lera Jakobe 1:27.

17. Hikuyini hi faneleko ku vhuna lava va nga bhanguliwa hi nuna kutani sati?

¹⁷ A van’wani va chadhileko, va lwisana ni cikarato co bindza nguvhu ca ku bhanguliwa hi nuna kutani sati. Jowana, loyi a nuna wakwe a nga mu tsika aya randzana ni wasati mun’wani, i li: “A ku tsikiwa zvi ndzi bayisile nguvhu a ku hundza loku a nuna wa mina i wa nofa. Loku i wa no dawa hi mhango kutani mababyi, ndzi wa taku ci no mu kuma. Kanilezvi, i no zvi lava ha yece, a ndzi tsika. I ndzi chepetile nguvhu a tlhela a ndzi chipisa.”

18. Hi nga maha yini kasi ku vhuna lava va nga tsikiwa hi nuna kutani sati?

¹⁸ Loku hi va mahelanyana zvilo zva zvi nene lava va nga tsikiwa hi nuna kutani sati wabye, hi komba lezvaku ha va randza. Lezvi makunu va nga voce, hi kona va lavako vanghana va lisine. (Mav. 17:17) U nga maha yini kasi ku komba ku u munghana wabye? U nga va ramba mu taganyana cokari. U nga ti nyiketa kasi ku hlakana navo kutani kuya chumayela navo. A cin’wani u nga mahako kuta na u va ramba ka wukhozeli ga n’wina ga ngango. Loku u maha lezvo, u ta tsakisa Jehovha, hakuva ‘i kusuhani ni lava va tshovekileko timbilu’, niku muvhikeli wa tinoni. — Lis. 34:18; 68:5.

19. Hi kuya hi 1 Pedro 3:8, zvini u ti yimiseleko ku maha?

¹⁹ Zvezvinyana, a cikhati leci a Mufumo wa Nungungulu wu to fumela misava, a  “makhombo” kutani kukarateka kontlhe ku ta fuvela magumo. Vasan’wina, a ho ku ci donela mari a cikhati leci ‘a zvilo zva kale zvi to kala zvi nga ha alakanyiwi, ne hambu ku wuya lomu’ maalakanyweni! (Isa. 65:16, 17) Na ha ha rindzela cikhati leco, a hi vhunaneni hi tlhela hi kombisa hi magezu ni mitiro lezvaku ha va randza vontlhe va ngango wa hina wa moya. — Lera 1 Pedro 3:8.