1. Zviyimo muni zvo chavisa lezvi a vokari va kumeneko nazvo?

 EHLEKETA hi zviyimo lezvi a Vakustumunyu vo kari va Jehovha va kumeneko nazvo. Juzi ni sati wakwe Mariya va wa lava ku ya tira lomu ku nga ni cilaveko ca hombe. * Hambulezvo, kasi ku tatisa mixuvo leyo va wa fanele ku gondza ku hanya hi mali yitsongwani. Kanilezvi va wa chava ku kuzvilava va nga ta tsaka loku va hanya hi mali yitsongwani. A cikhati leci Biniam a ngava mun’we wa Vakustumunyu va Jehovha ka tiko legi a ntiro wa hina wu betelwako i no pola lezvaku kota munhu wa Jehovha i wa ta xanisiwa. Lezvo zvi mu chavisile. Kanilezvi i wa chava nguvhu lezvi a maxaka yakwe ma nga wa ta maha a cikhati leci ma nga wa ta tiva zvokari hi wukhozeli gakwe ga giswa. Valérie i no khomiwa kankro ya hombe nguvhu niku i wa lwisana ni cikarato ca ku kuma dhokodhela loyi a nga wa ta mu maha operasawu na a kombisa cichavo hi lezvi a zvi kholwako xungetano hi nkhata. Zva zwisiseka lezvaku i wa chava ku kuzvilava i tafa.

2. Hikuyini zvi lavako ku hi ti karata kasi ku hlula kuchava?

² Wenawu u tshuka u kumana ni zviyimo lezvo? A kutala ka hina hi tshuka hi kumana nazvo. Loku hi nga ti woneli ka kuchava loko hi nga tshuka hi maha zviboho zvo kala zvi nga hi zvinene, lezvi zvi nga vako ni wuyelo ga hava ka wunghana ga hina na Jehovha. Lezvo hi lezvi Sathani a zvi lavako. I tlhela a zama ku tirisa kuchava ka hina kasi ku hi maha hi nga ingisi milayo ya Jehovha, a ku patsa ni cileletelo ca ku chumayela mahungu ya manene. (Kuv. 12:17) Sathani i bihile, i na ni kani niku i na ni ntamu. Kanilezvi u nga zvi kota ku ti vhikela. Hi ndlela muni?

3. Cini ci to hi vhuna ku hlula kuchava?

 ³ Loku hi tiyiseka ku Jehovha wa hi randza— i laha tlhelweni ga hina — hi nga zvi kota kulwa ni mizamo ya Sathani. (Lis. 118:6) Hi cikombiso, a mutsali wa Lisimu 118 i kumene ni zviyimo zvo kari zvo karata nguvhu. I wa hi ni valala vo tala a ku patsa ni vokari va nga hi ka zvikhundla zvo tlakuka (mavhesi 9, 10). A ka zvikhati zvin’wani i wa kumana ni kucetelo wa hombe (vhesi 13). Niku i tsayisilwe nguvhu hi Jehovha (vhesi 18). Hambulezvo, a muyimbeleli wa tisimu zvi mu kucile ku yimbelela, aku: ‘Ndzi nga ta chava nchumu’. Cini ci mu mahileko ku a tizwa na a vhikelekile? I wa zvi tiva ku hambu lezvi Jehovha a nga mu tsayisile, kota Papayi wakwe wa le tilweni, i wa mu randza nguvhu. A mutsali wa tisimu i wa tiyiseka ku hambu loku o kumana ni ciyimo muni, contlhe cikhati a Nungungulu wakwe wa lirandzo i wa tava a longile ku mu vhuna. — Lis. 118:29.

4. Kuchava muni hi nga ku hlulako loku hi tsumba ku Nungungulu wa hi randza?

⁴ Hi fanele ku tiyiseka lezvaku Jehovha wa hi randza. A kutiyiseka loko ku ta hi vhuna ku hlula zviyimo zvinharu, zvi nga lezvi: 1) Kuchava ku nga zvi koti ku hlayisa ngango, 2) kuchava vanhu ni 3) kuchava kufa. A vamakabye lava va kumbukilweko ka paragrafo go sangula va zvi kotile ku hlula kuchava kabye hi kota ya lezvi va nga tiyiseka ku Nungungulu wa va randza.

5. Zviyimo muni lezvi kuzvilava zvi nga vangako kukarateka ka hombe ka hloko ya ngango? (Wona mufota wa kapa.)

⁵ A hloko ya ngango yi nga muKristu yi chela nguvhu kota hi wutihlamuleli ga ku hlayisa ngango hi tlhelo ga nyama. (1 Tim. 5:8) Loku ku hi ku u hloko ya ngango ndzeni ka ntungu lowu zvi nga tshuka zvi wonekisa ku u ta mbhelelwa hi ntiro. Kuzvilava wa karateka hi ku alakanya ku u nga ta zvi kota ku gisa ngango wa wena ni ku wu lavela ko tshama kona. Kuzvilava u tlhela u chava ku loku u luza a ntiro wa wena u nga ta ha kuma wun’wani. Kutani a kufana na Juzi na Mariya kuzvilava u alakanya ku zvi nga ta koteka ku hanya hi mali yitsongwani. Sathani i humelela nguvhu hi ku londzowota kuchava loko.

6. Zvini lezvi Sathani a zamako ku hi kholwisa?

⁶ Sathani i zama ku hi kholwisa ku Jehovha a nga hi randzi niku a nga ta hi vhuna ku hlayisa ngango wa hina. Kota wuyelo ga kona kuzvilava hi nga chikelela magumo ya lezvaku zvi lava ku hi maha ni cihi ci lavekako kasi hi simama ntirweni wa hina hambu loku zvi lava ku hi tshova matshinya ya milayo ya Bhibhiliya.

7. Zvini lezvi Jesu a hi tiyisekisileko?

⁷ Jesu, loyi a mu tivako khwatsi Papayi a ku hundza ni wihi munhu, i hi tiyisekisile lezvaku a Nungungulu wa hina “wa zvi tiva lezvi [hi] zvi lavako hambu loku [hi] nga se mu kombela”. (Mat. 6:8) Jesu wa zvi tiva kambe lezvaku Jehovha i longile ku hi nyika lezvi zvi lavekako. Kota maKristu hi zviro zva ngango wa Nungungulu. Hi nga tiyiseka lezvaku kota Hloko ya ngango, Jehovha i ta kombisa cichavo hi tshinya ga nayo legi a gi tsalileko ka 1 Timote 5:8.

8. a) Cini ci to hi vhuna ku hlula kuchava ku tsandzeka ku hlayisa ngango? (Matewu 6:31-33) b) Hi nga va pimanyisisa kuyini a vamakabye lava va kombisiwako laha ka mufota va mu nyikako zvakuga a makabye wo kari?

⁸ Loku hi tiyiseka ku Jehovha wa hi randza niku wa randza a ngango wa hina hi nga ta kanakana ku hi ta zvi kuma zvontlhe lezvi zvi lavekako. (Lera Matewu 6:31-33.) Jehovha wa zvi lava ku hi nyika lezvi zvi lavekako niku yena Munyiki wo hana nguvhu ni wa lirandzo! A cikhati leci Jehovha a nga vanga misava i mahile zvo hundza ku hi nyika a zvilo zva tshinya lezvi zvi lavekako kasi hi hanya. Hi lirandzo i  tatile misava hi zvilo zvi nga wa ta hi nyika litsako la hombe. (Gen. 2:9) Hambu loku ka zvikhati zvin’wani hova ni zvilo zvitsongwani basi zva ku hanya hi zvona, hi nga alakanya lezvaku leci ci mahileko ku hi zvi kuma hi ku Jehovha i hi nyikile. (Mat. 6:11) Contlhe cikhati hi fanele ku alakanya lezvaku ni wihi muphahlo hi wu mahako zvezvi hi titshomba ta hina, a hi wa nchumu loku hi wu ringanisa ni lezvi a papayi wa hina a to hi nyika — zvezvi ni cikhatini ci tako. Hi zvalezvi Juzi na Mariya va zvi polileko. — Isa. 65:21, 22.

9. U gondzile yini ka cikombiso ca Juzi na Mariya?

⁹ Juzi na Mariya va wa hi ni ntiro wa wunene ni muti wa wunene le Colômbia. Va wula lezvi: “Hi no ehleketa hi ku olovisa wutomi ga hina ni ku mu mahela zvotala Jehovha, kanilezvi hi wa chava ku hi nga ta tsaka loku hi hanya hi mali ya yitsongwani.” Cini ci va vhunileko ku hlula kuchava kabye? Va ehleketile hi tindlela to tala leti Jehovha a kombisileko ha tona lirandzo lakwe hi vona. Na va tiyiseka lezvaku contlhe cikhati i wa ta va khatalela, va no tsika mitiro yabye yi nga va holela khwatsi. Va no xavisa muti wabye va rura vaya ka cipandze cin’wani ca tiko, lomu ku nga hi ni cilaveko ca hombe ca vachumayeli va Mufumo. Va ti zwisa kuyini hi ciboho cabye? Juzi i wula lezvi: “Hi wonile kutsumbeka ka Matewu 6:33. A hi tshukangi hi vhumala nchumu. Niku zvezvi hi hanya wutomi go tsakisa.”

10. Hikuyini zvi zwisisekako a ku a vanhu va chavana?

¹⁰ Kusukela loku Adhamu na Evha va hluwukele Jehovha, a vanhu va vangelana zvikarato. (Mutsh. 8:9) Hi cikombiso, a vanhu va tirisa wuhosi gabye kasi ku maha zvilo zvahava, a zvigevenga zvi maha tihanyi, a zvigondzani zva wukhuxu zvi rukatela zvi tlhela zvi dzukisela zvigondzani-kuloni niku a vanhu vo kari va khoma hambu hi mingango yabye hi ndlela ya hava. Hikwalaho, a zvi hlamalisi lezvi a vanhu va chavanako. Sathani i zamisa kuyini ku londzowota a kuchava loku hi nga nako ka ku chava vanhu?

11-12. Sathani i ku tirisisa kuyini kuchava vanhu kasi ku hi vhukela?

¹¹ Sathani i tirisa kuchava vanhu kasi ku zama ku hi tsikisa kuchumayela ni ku maha mitiro yin’wani leyi Jehovha a nge hi fanele ku maha. Na yi kucetelwa hi Sathani, a mifumo yi betela a ntiro wa hina wa kuchumayela yi tlhela yi hi xanisa. (Luka 21:12; Kuv. 2:10) Tikweni legi ga Sathani, a vanhu vo tala va xwanya mahungu  ya mawunwa yo biha nguvhu xungetano hi Vakustumunyu va Jehovha. Lava va kholwako mawunwa lawo kuzvilava va nga tshuka va hi poyilela hambu hi ku hi vhukela futsi. (Mat. 10:36) Xana a tipulani leto ta Sathani ta hi hlamalisa? Ne ni kutsongwani. I sina a ti tirisile ka zana ga malembe go sangula. — Miti. 5:27, 28, 40.

¹² A kuchava ku vhukelwa hi mifumo a hi gona goce a tlhari legi Sathani a gi tirisako. A vokari va chava nguvhu lezvi a maxaka yabye ma to maha loku vava Vakustumunyu va Jehovha a ku hundza lezvi va ku chavisako zvona ku biwa. Va ma randza nguvhu a maxaka yabye niku va xuva ku wonawu ma tiva Jehovha ma tlhela ma mu randza. Zva va pandza nguvhu mbilu a kuzwa maxaka yabye na ma wulawula zvahava hi Nungungulu wa lisine ni vakhozeli vakwe. Hambulezvo, ka zviyimo zvo kari a maxaka lawa kusanguleni ma nga vhukela lisine ma gumesile mata lisineni. Kanilezvi ahati loku a maxaka ya hina ma tsema gontlhe wuxaka na hina hi kota ya lezvi hi nga Vakustumunyu va Jehovha? Hi ta kuyini?

13. A kutiyiseka lezvaku Nungungulu wa hi randza zvi nga hi vhunisa kuyini ku lwisana ni ku tsikiwa hi maxaka? (Lisimu 27:10)

¹³ Hi nga chavelelwa hi magezu yo saseka ma nga ka Lisimu 27:10. (Lera.) Loku hi alakanya lezvi Jehovha a hi randzisako zvona, a hi chavi lezvi zvi to humelela hambu loku a maxaka ya hina ma hi tsika. Niku ha tsumba lezvaku i ta hi chachazela hi kota ya kutimisela ka hina. Jehovha i ta hi khatalela hi tlhelo ga nyama ni ga moya a tlhela a hi vhuna ku hi rula hi tlhela hi tsaka, hi ndlela ya ku a ku na munhu a nga zvi kotako! Hi zvalezvo futsi Biniam, a kumbukilweko kusanguleni, a zvi polileko.

14. U gondza yini ka cikombiso ca Biniam?

¹⁴ Biniam i vile Kustumunyu wa Jehovha hambu lezvi a nga zvi tiva ku kuzvilava i ta xanisiwa nguvhu. A hi woneni lezvi a ku tiva lezvaku Jehovha wa mu randza zvi mu vhunisileko zvona a ku hlula ku chava vanhu. I wula lezvi: “A tixanisa ti vile ta hombe nguvhu a ku hundza lezvi ndzi nga zvi alakanyela, kanilezvi leci ndzi nga ci chava nguvhu a ku hundza ku xanisiwa hi mufumo ku vhukelwa hi maxaka ya mina. Ndzi wa chava lezvaku a ciboho ca mina ca kuva Kustumunyu wa Jehovha ci wa ta khunguvanyisa a papayi wa mina a nga kholwiko niku a maxaka ya mina ma wa ta pimisa ku a ndzi vhuni nchumu.” Hambulezvo, Biniam i wa tiyiseka lezvaku Jehovha contlhe cikhati wa khatala hi lava a va randzako. I tlhamusele  lezvi: “Ndzi no ehleketa hi lezvi Jehovha a vhunisako zvona a vamakabye van’wani a ku timisela wusiwana, cihlawulela ni vanyamijiri va tihanyi. Ndzi wa zvi tiva lezvaku loku ndzi namarela ka Jehovha, i wa ta ndzi katekisa. Ka makhati yo tala lawa ndzi nga khon’wa ndzi tlhela ndzi xanisiwa ndzi zvi wonile hi ndzoce lezvi Jehovha a hi vhunisako zvona zvikhatini zva zvikarato loku hi simama ku tsumbeka.” Jehovha i vile papayi wa Biniam niku a vanhu Vakwe va kombile lezvaku hakunene i ngango wa lisine kakwe.

15. Hikuyini zvi zwisisekako a kuchava kufa?

¹⁵ A Bhibhiliya ga vhumela lezvaku a kufa i nala. (1 Kor. 15:25, 26) Kuzvilava hi nga karateka loku hi ehleketa hi kufa, nguvhunguvhu loku hina kutani xaka ga hina gi babya zva mahati. Kasi hi kuyini hi chavako kufa? Hi lezvaku Jehovha i hi vangile na hi hi ni kuxuva ka ku hanya kala kupindzuka. (Mutsh. 3:11) A kuchava kufa ku nga hi vhuna ku vhikela wutomi ga hina. Hi cikombiso, ku nga hi vhuna ku maha zviboho zva zvinene xungetano hi kuga zvakuga zva mavhitamina, ku maha ma exercício, ku lava civhuno ca dhokodhela ni mimiri loku zvi laveka ni ku potsa ku veka wutomi ga hina mhangweni na ku nga hi na cilaveko.

16. Sathani i zamisa kuyini ku londzowota a kuchava ka hina ka ku chava kufa?

¹⁶ Sathani wa zvi tiva lezvaku ha khatala hi wutomi ga hina. I wula lezvaku hi nga tsika zvontlhe hi nga nazvo — hambu a wunghana ga hina na Jehovha — hi ku fela ku hanya. (Joba 2:4, 5) A ngo ku ti kalavela! Kanilezvi kota lezvi Sathani ku nga yena “loyi a nga ni ntamu wa ku daya,” i zama ku londzowota a kuchava ka hina ka ku chava kufa kasi ku hi maha hi fularela Jehovha. (Mah. 2:14, 15) Ka zvikhati zvo kari lava va kucetelwako hi Sathani va hi chavisela va ku va ta hi daya loku hi nga tsiki kukholwa ka hina. Ka zvikhati zvin’wani, kuzvilava Sathani a nga londzowota a zviyimo zvo chavisa zva matirelwa ya mababyi kasi ku hi tsikisa ku tirela Jehovha. A vadhokodhela kutani maxaka ma nga kholwiko ma nga hi kucetela ku vhumela ku cheliwa nkhata, lezvi zvi nga wa ta tshova a nayo wa Nungungulu. Kutani a wokari a nga hi maha hi vhumela a matirelwa man’wani ma nga yelaniko ni matshinya ya milayo ya Mitsalo.

17. Hi kuya hi Va Le Roma 8:37-39, hikuyini hi nga faneliko ku chava kufa?

¹⁷ Hambu lezvi hi nga zvi laviko kufa, ha zvi tiva lezvaku Jehovha a nga ta nyima ku hi randza hambu loku hifa. (Lera Va Le Roma 8:37-39.) Loku a vanghana va Jehovha vafa, i simama ku va alakanya a ku khwatsi hi loku va ha hanya. (Luka 20:37, 38) I zvi xuva nguvhu ku va vhuxa. (Joba 14:15) Jehovha i hakhele ntsengo wo tlakuka nguvhu kasi hi “kuma wutomi ga pindzukelwa”. (Joh. 3:16) Ha zvi tiva ku Jehovha wa hi randza nguvhu niku wa khatala hi hina. Hikwalaho, wutshan’wini ga ku fularela Jehovha a cikhati leci hi babyako kutani loku va hi dzukisela va ku hi tafa, hi tsutsumela kakwe kasi hi kuma kuchavelelwa, wutlhari ni ntamu. Hi zvalezvo futsi Valérie ni nuna wakwe va mahileko. — Lis. 41:3.

18. U gondza yini ga cikombiso ca Valérie?

¹⁸ A cikhati leci a nga a nga hi ni 35 wa malembe, Valérie i no khomiwa kankro yo kala ku vanhu va khon’wa, na yi daya nguvhu kambe. A hi woneni lezvi a lirandzo li mu vhunisileko zvona a ku hlula a kuchava kufa. I wula lezvi: “Laha ndzi nga tiva lezvaku ndzi na ni kankro, mina ni nuna wa mina hi no dzuka nguvhu. Zvi no lava ku ndzi mahiwa operasawu ga hombe kasi ndzi hanya. Ndzi no bhula ni vadhokodhela vo tala, kanilezvi vontlhe va no ala ku ndzi maha operasawu na va nga tirisi nkhata. Ndzi  wa chava, kanilezvi hi kota ya nayo wa Nungungulu ndzi no ala ku cheliwa nkhata. Wutomini ga mina gontlhe Jehovha wa ndzi komba ku wa ndzi randza nguvhu. Zvezvi ndzi na ni ndlela ya ku kombisa lirandzo la mina hi yena. Contlhe cikhati ndzi zwako mahungu ya hava zvi ndzi maha ndzi ti yimisela nguvhu a ku maha Jehovha a tizwa matshandza ni ku nga tsiki Sathani a hlula. Hi magumo, zvi kotekile a ku ndzi mahiwa operasawu na ku nga tirisiwi nkhata. Hambu lezvi a wubabyi ga mina ga ha simamako, Jehovha contlhe cikhati wa hi nyika lezvi zvi lavekako. Hi cikombiso, ka mutlhangano wa bandla wa kumbhela ka vhiki na ndzi nga se khomiwa kankro, hi gondzile ndzima yi ngaku: ‘Lwana ni zvikarato zva cikhati leci hi kutiya-hlanha’. * A ndzima leyo yi hi tiyisile nguvhu. Hi yi lerile makhati yo tala. A tindzima to kota leyi ni longoloko wu nene wa moya zvi vhunile mina ni nuna wa mina a kuva ni kurula niku zvi tlhela zvi hi vhuna ku simama hiva ni kuringanisela ni ku maha zviboho zva zvinene.”

19. Zvini zvi to humelela zvezvanyana?

¹⁹ Hi ku vhuniwa hi Jehovha a maKristu misaveni yontlhe ma hlula zviyimo zvo hambanahambana niku ma humelela ka ku vhukelwa hi Sathani. (1 Ped. 5:8, 9) Wenawu u nga zvi kota! Zvezvanyana, Jehovha i ta laya Jesu ni vafumeli-kulobye lezvaku va “fuvisa a mitiro ya Sathani”. (1 Joh. 3:8) Andzhako ka lezvo, a vanhu va Nungungulu lava va mu tirelako laha misaveni va “nga ta chava nchumu”. (Isa. 54:14; Mika 4:4) Hambulezvo, na hi nga se chikela seyo hi fanele ku kulula hi n’watseka kasi hi hlula kuchava.

20. Cini ci to hi vhuna ku hlula kuchava?

²⁰ Hi fanele ku simama hi tiyisa kutsumba ka hina ka lezvaku Jehovha wa randza ni ku vhikela malandza yakwe. A ku ehleketa ni ku bhula hi lezvi Jehovha a vhikelisileko zvona malandza yakwe cikhatini ci hundzileko zvi ta hi vhuna ku maha lezvo. Niku hi nga ehleketa hi lezvi a hi vhunisako zvona hina wutsumbu kasi hi lwisana ni zviyimo zvo bindza. Hi ku vhuniwa hi Jehovha hi nga zvi kota ku hlula kuchava! — Lis. 34:4.