Sara * i ngalo: “Hi ntumbuluko ndzi munhu wo miyela niku a ndzi ti tsumbi nguvhu. Hikwalaho a ndzi tizwi khwatsi loku ndzi hi ni vanhu va ku ti tsumba ku hundza mpimo va tlhela va hi va ku ti byela. Kanilezvi ndzi tizwa khwatsi loku ndzi hi ni vanhu vo olova na va hi vo ti koramisa. Ndza bhula navo, ndzi va byela lezvi ndzi ti zwisako zvona ni zvikarato lezvi ndzi kumanako nazvo. A vanghana va mina va hombe vanhu va tshamela lego.”

Lezvi zvi wulilweko hi Sara zvi komba lezvaku a kuva munhu wo olova zvi hi maha hi tsakelwa hi van’wani. A kuolova ku tlhela ku tsakisa Jehovha. A Mhaka yakwe yi hi kuca lezvaku hi ‘ambala . . . kuolova’. (Kol. 3:12) Zvi wula yini a kuva munhu wo olova? Jesu i ku kombisile kuyini a kuolova? A tshamela legi gi hi nyikisa kuyini a litsako?

A kuolova i tshamela gi kombisiwako hi vanhu vo rula. A munhu wa kuolova i tirisana khwatsi ni van’wani hi ndlela ya yi nene niku loku ku humelela zvilo zvi mu swirako i simama na a rulile.

Lomu ka Bhibhiliya a gezu ga ciGreki gi hundzuluselweko ku “kuolova” gi wa tirisiwa kasi ku tlhamusela a haxi ga kwati legi makunu gi fuyiwako laha mutini. Hambu lezvi a haxi lego gi nga tolovela ku hanya ni vanhu, gi wa simama kuva ni ntamu wa gona. Hi kufanana, a munhu wo olova a hi munhu wo kala ntamu. Kanilezvi i na ni ntamu. Hikuyini hi wulako lezvo? Hi ku wa zvi kota ku ti khoma a tlhela hanya hi kurula ni van’wani.

Zvi nga tshuka zvi hi karatela a kuva vo olova hakuva a vanhu vo tala a va na lihlazva-mbilu niku va womelela ka mawonela yabye. (Rom. 7:19) Hikwalaho, zvi lava kutikarata kasi hi gondza a kuva vanhu vo olova; kanilezvi a moya wo basa wa Jehovha wu ta hi vhuna a ku simama hi tiyisa a kutiyimisela ka hina ka ku lava kuva vo olova. (Gal. 5:22, 23) Hikuyini hi faneleko ku ti karata kasi hiva vanhu vo olova?

A kuolova i tshamela gi tsakisa van’wani. Kota lezvi Sara, loyi a kumbukilweko kusanguleni, a zvi wulileko, hi tizwa khwatsi loku hi hi ni vanhu vo olova. Jesu cikombiso ca hombe ca munhu wa kuolova. (2 Kor. 10:1) Hambu hi vanana lava va nga kala ne ku mu tiva va wa zvi randza a ku tshama naye. — Mar. 10:13-16.

A kuva vanhu vo olova zvi vhuna hina ni van’wani. Loku hi hi vanhu vo olova a hi hatliseli ku zangara ne a hi hlamuli munhu na hi zangarile. (Mav. 16:32) Hikwalaho a hi tizwi nandzu lowu a munhu a wu zwako loku a khunguvanyisile wokari, nguvhunguvhu loyi a mu  randzako. A kuolova kambe ku vhikela lava hi hanyako navo lezvaku va nga xaniseki hi kota ya ku hina hi tsandzeka ku ti khoma.

Hambu lezvi Jesu a nga hi ni wutihlamuleli go tala a tlhela a khomeka nguvhu, i wa hi munhu wo olova zvilweni zvontlhe. A kutala ka vanhu masikwini yakwe va wa xaniseka va tlhela va chepetiwa niku va wa lava ku tangaliswa. A va no ku chavelelwa a cikhati a nga va byela lezvi: “Tanani ka mina . . . hakuva ndzi rulile niku ndzi na ni mbilu yo ti koramisa!” — Mat. 11:28, 29.

Hi nga gondzisa kuyini a kuva vanhu vo olova a ku fana na Jesu? Hi ku gondza a Mhaka ya Nungungulu kasi hi tiva lezvi Jesu a nga va khomisa zvona van’wani ni lezvi a mahileko ka zviyimo zvo karata. Loku makunu hi kumana ni zviyimo zvi ringako a kuolova ka hina hi ti karatela ku maha zvilo a ku fana ni lezvi Jesu a nga mahisa zvona. (1 Ped. 2:21) Wona a zvilo zvinharu zvi vhunileko Jesu lezvaku ava munhu wo olova:

Jesu i wa hi munhu wo ti koramisa. I wulile lezvaku i wa hi ni matshamela lawa hi wumbiri ga wona — a ‘kurula . . . ni mbilu yo ti koramisa’. (Mat. 11:29) A Bhibhiliya gi kumbuka a matshamela lawa ya mambiri laha ka kun’we hakuva a kuolova ka yelana ni kutikoramisa. (Efe. 4:1-3) Hikuyini zvi tshamisileko lezvo?

A kutikoramisa ku hi vhuna a ku nga hatliseli ku khunguvanyeka hi lezvi a van’wani va zvi wulako hi hina. Jesu i va hlamulisile kuyini lava va nga mu solasola vaku “i khobomu niku cidhakwa” ke? I tsikile a cikombiso cakwe ci va vhala minomu. Kota lezvi a nga hi munhu wa kutikoramisa i te: “A wutlhari gi kombisa kululama hi mitiro ya gona.” — Mat. 11:19.

Loku munhu a wulawula zva hava hi hlonge ya wena, ciro ca wena ca wubeleki, kutani hi kota ya lomu u tako hi kona, i chukwana a ku zama ku hlamula hi ndlela yo olova. Pedro, a dhota ga muKristu ga le Joni, i wula lezvi: “Loku ndzi swiriwa hi lezvi a wokari a wulileko, ndzi ti wutisa ku loku ku wa hi Jesu i wa ta maha yini ke?” I engetela aku: “Ndzi gondzile a ku nga hatliseli ku khunguvanyeka.”

Jesu i wa zvi tiva lezvaku a vanhu a va mbhelelangi. A vapizani va Jesu va wa xuva ku maha zva zvi nene, kanilezvi kota lezvi va nga hi vanhu vo kala kumbhelela, a zvikhati zvin’wani va wa nga zvi koti a ku tatisa a mixuvo yabye. Hi cikombiso, ka wusiku go gumesa mahlweni ka ku Jesu a dawa, Pedro, na Jakobe na Johani a va zvi kotangi ku mu pangalata kota lezvi a nga va kombelile. Jesu i kombile lezvaku i wa zvi zwisisa a ku hikuyini va nga etlela, hi ku wula a magezu lawa: “A moya wa zvi lava, kanilezvi a nyama a yi na ntamu.” (Mat. 26:40, 41) Kota lezvi Jesu a nga zvi zwisisa ku a va mbhelelangi, a nga swirekangi hi vapostoli vakwe.

A makabye wokari wa ku hi Marta i wa solasola van’wani, kanilezvi zvezvi i zama ku pimanyisa a cikombiso ca Jesu ca kuva munhu wo olova. I wula lezvi: “Ndzi zama a ku ti alakanyisa lezvaku a vanhu vontlhe a va mbhelelangi ndzi tlhela ndzi veka kupima ka matshamela yabye ya ma nene a ku fana ni lezvi Jehovha a mahako.” Wena ke, a ku pimanyisa Jesu u zwisisa lezvaku hina vanhu a hi mbhelelangi zvi nga ku vhuna kuva wo olova loku u tirisana ni van’wani?

Jesu i wa tsumba Nungungulu. A cikhati a nga hi laha misaveni, Jesu i vhumele a ku khomiwa hi ndlela hava. A vanhu va wa nga mu zwisisi, va wa mu chepeta va tlhela va mu xanisa. Hambulezvo, i simamile ava wo olova hakuva i wa “nyikela mhaka ka Loyi a lamulako hi kululama.” (1 Ped. 2:23) Jesu i wa zvi tiva lezvaku a Papayi wakwe wa le tilweni i wa ta mu vhuna ku timisela niku i wa ta tsayisa lava va nga mu mahela kubiha.

Loku hi zangara hi tlhela hi zama ku ti photela ha hoce, hi nga bihisa nguvhu ciyimo. Lezvo hi zvona zvi mahako ku a Mitsalo yi hi alakanyisa lezvi: “A zanga ya munhu a yi mahi a kululama ka Nungungulu.” (Jak. 1:20) Hambu loku hi hi ni cigelo ca ku zangara, a kungambheleli ka hina ku nga hi maha hi hlamula hi ndlela ya hava.

A makabye wo kari wa cisati le Alemanya wa ku hi Catarina i wa ti byela lezvi: ‘Loku u nga ti lweli ha wece a nga kona a nga ku lwelako.’ Kanilezvi a cikhati a nga gondza a ku tsumba Jehovha, i no cica a mawonela yakwe. I wula lezvi: “Zvezvi a ndza ha tshami na ndzi longile a ku ti lwela. Ndza zvi kota a ku hlamula hi ndlela yo olova hakuva ndza zvi tiva lezvaku Jehovha i ta lulamisa a zvilo zvontlhe zvo biha zva tiko legi.”  Loku u khomiwa hi ndlela yo kala kululama, a ku pimanyisa a cikombiso ca Jesu ca ku tsumba Nungungulu zvi nga ku vhuna a ku simama uva munhu wo olova.

Jesu i wulile lezvaku loku hi lava kuva vanhu vo tsaka, hi fanele kuva vo olova. I te: “Va katekile lava vo olova”. (Mat. 5:5) Wona lezvi a kuolova ku hi vhunisako zvona ka zviyimo lezvi zvi landzelako:

A kuolova ku hungula a zvikarato laha ngangweni. A makabye wo kari wa ku hi Roberto wa le Austrália i te: “Ndzi wa mu byela magezu yo tala yo tlhava a sati wa mina na ndzi nga rangangi hi ku ma pimisa. Kanilezvi andzhako ka ku wula magezu lawo, ndzi waku ‘kani ndzi wa ma wulela yini’! Ndzi wa karateka nguvhu a cikhati ndzi nga wona lezvi ma nga kari ma mu tlhavisa zvona.”

A Bhibhiliya gi komba ku “hontlheni ha phazama makhati yo tala” hi magezu ya hina; a magezu lawo yo kala ma nga ehleketiwangi ma nga vanga zvikarato laha ngangweni. (Jak. 3:2) Ka zviyimo lezvo, a kuolova ku hi vhuna ku simama hi rulile hi tlhela hi ti khoma kuwulawuleni hina. — Mav. 17:27.

Roberto i ti karatile nguvhu kasi a gondza kuva munhu wo rula ni wo ti khoma. Give gihi a wuyelo ga kona? I ngalo: “Zvezvi loku mina ni sati wa mina hi nga zwanani ka mhaka yokari, ndzi zama ku mu ingisela khwatsi, ndzi wulawula hi ndlela yo olova, ndzi tlhela ndzi ti khoma kasi ndzi nga khunguvanyeki. Zvezvi a wunghana ga mina ni sati wa mina gi tiyile nguvhu.”

A kuolova ku hi vhuna ku hanyisana khwatsi ni van’wani. Lava va hatliselako ku zangara va na ni vanghana va tsongwani. Hambulezvo a kuolova ku hi vhuna “ku hlayisa a . . . ciboho ca kurula”. (Efe. 4:2, 3) Catarina, a kumbukilweko kusanguleni, i li “loku a tlhangene ni van’wani a kuolova ku mu nyika hlanha wa ku maha lezvi zvi lavekako kasi ku tsakiwa contlhe cikhati, hambu loku a vokari zvi karata ku hanyisana navo”.

A kuolova ku neha a kurula ka hombe. A Bhibhiliya gi yelanisa “a wutlhari legi gi tako hi le hehla” ni kuolova ni kurula. (Jak. 3:13, 17) A munhu wo olova i na ni “mbilu ya kurula”. (Mav. 14:30) Martins, a ti karatileko nguvhu kasi ava ni tshamela legi go olova, i wula lezvi: “Zvezvi a ndza ha tshameli ku kurumeta van’wani lezvaku va maha zvilo hi mawonela ya mina, ndzi na ni kurula ka hombe ni litsako kambe.”

Lisine lezvaku zvi nga lava ku hi kulula hi n’watseka kasi hiva vanhu vo olova. A makabye wo kari wa ci nuna i wulile lezvi: “Kasi ku wula lisine, hambu zvezvi ka zvikhati zvin’wani ndza tshuka ndzi vila hi zanga.” Kanilezvi Jehovha, loyi a hi kucako lezvaku hiva vanhu vo olova, i ta hi vhuna yimpini leyi. (Isa. 41:10; 1 Tim. 6:11) Jehovha a nga hi ‘gondzisa kala hi buvha’ a tlhela a hi “tiyisa”. (1 Ped. 5:10) Hi kufamba ka cikhati, a ku fana na mupostoli Pawule, hi nga zvi kota a ku pimanyisa a “kurula ni wunene ga Kristu”. — 2 Kor. 10:1.