1-2. A vokari va wa ti zwisisa kuyini a cikhati leci va nga namorara?

 A CIKHATI ca ku namorara ci ngava cikhati ca ku tsakisa nguvhu. Loku ku hi ku zvezvi wa namorara, handle ko kanakana u lava ku zvontlhe zvi famba khwatsi. Niku a vanhu votala zva va fambela khwatsi. A makabye wo kari wa cisati wa le Etiopia, wa ku hi Tsion, a i wula lezvi: “A cin’we ca zvikhati zvo tsakisa ndzi vileko nazvo wutomini ga mina ku vile cikhati leci mina ni nuna wa mina hi nga kari hi namorara. Hi wa bhula hi timhaka ta lisima hi tlhela hi hleka. Ndzi tsakile nguvhu a cikhati ndzi nga pola lezvaku ndzi kumile munhu ndzi mu randzako yenawu na a ndzi randza.”

² Hambulezvo, Alessio wa le Holanda, i wula lezvi: “Zvi tsakisile nguvhu a ku mu tiva khwatsi a sati wa mina a cikhati leci hi nga namorara, kanilezvi a cikhati hi nga namorara hi kumene ni zvikarato kambe.” Ka ndzima leyi hi ta bhula hi zvikarato zvo kari zvi nga humelelako ni matshinya yo kari ya Bhibhiliya ma nga vhunako lava va namorarako lezvaku zvi va fambela khwatsi. Niku hi ta tlhela hi bhula hi lezvi a vamakabye lomu bandleni va nga va vhunisako zvona lava va namorarako.

KUNGO GA KU NAMORARA

3. Hi gihi a kungo ga ku namorara? (Mavingu 20:25)

³ Hambu lezvi a ku namorara ci nga vako cikhati co tsakisa, i zambo ga lisima gi nga yisako ka muchadho. Ka siku ga muchadho, a nuna ni sati va hlambanya mahlweni ka Jehovha lezvaku va ta randzana ni ku kombisana cichavo ka masiku wontlhe ya kuhanya kabye. Na hi nga se maha ni cihi cifungo, a kuranga hi fanele ku kambisisa a mhaka leyo hi wukheta. (Lera Mavingu 20:25.) Handle ko kanakana hi zvalezvo hi faneleko ku maha ka cifungo ca muchadho. A kunamorara ku maha ku lava va namorarako va tivana  khwatsi va tlhela va maha ciboho ca cinene. Ka zvikhati zvin’wani a ciboho leco ku chadha; ka zvin’wani zvikhati a ciboho leco ku nyima ku namorara. Loku va nyima ku namorara a zvi wuli lezvaku a namoro yabye a yi fambangi khwatsi. Wutshan’wini ga lezvo, a kunamorara ku tatisile a kungo ka kona — ku va vhunile ku maha ciboho ca cinene.

4. Hikuyini hi faneleko kuva ni mawonela ma nene xungetano hi kunamorara?

⁴ Hikuyini zvi nga zva lisima a kuva ni mawonela manene xungetano hi kunamorara? Loku lava va nga chadhangiko va hi ni mawonela ma nene, va nga ta vhumela a ku namorara ni munhu a kalako a nga hi na kungo ga ku chadha. Hambulezvo, a hi lava va kalako va nga se chadha basi va faneleko kuva ni mawonela ma nene. Hontlheni hi fanele kuva ni mawonela ma nene. Hi cikombiso, a vokari va alakanya lezvaku loku a vanhu vambiri va namorara va fanele ku chadha. A maalakanyo lawo ma ma khumbisa kuyini a maKristu ma kalako ma nga se chadha? A makabye wo kari a kalako a nga se chadha wa ku Melissa, wa le Estados Unidos, i wula lezvi: “A Vakustumunyu lava va namorarako va kurumetiwa ku va chadha. Hi kota ya lezvo, a vokari a va nyimi ku namorara hambu loku a zvokari zvi nga fambi khwatsi. A van’wani va chava ni ku namorara. Lezvo zvi nga vanga kukarateka ka hombe.”

TIVANANI KHWATSI

5-6. Zvini lezvi lava va namorarako va faneleko ku zvi tiva hi mun’we ni mun’wani a cikhati leci va namorarako? (1 Pedro 3:4)

⁵ Loku ku hi ku u lomu ka ku namorara, cini ci nga ku vhunako ku maha ciboho ca ku chadha kutani ku nga chadhi? Ku mu tiva khwatsi loyi u namorarako naye. Kuzvilava u tivile a zvilo zvo kari xungetano hi munhu loye na mu nga se sangula ku namorara. Kanilezvi zvezvi u na ni thomo ga ku tiva a “munhu a fihleleko wa mbilu”. (Lera 1 Pedro 3:4.) Lezvo zvi patsa a ku tiva khwatsi a wumoya, ni matshamela, ni maalakanyo ya loyi u lavako ku chadha naye. Laha a cikhati ci yako ci hundza, u fanele ku zvi kota ku hlamula a zviwutiso lezvi: ‘A ku a munhu loyi i tava sati kutani nuna wa munene ka mina?’ (Mav. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Xana a mun’we ni mun’wani wa hina i ta tatisa a kutizwa ka mun’wani? Zva ndzi olovela a ku zvi mita ni mari a zvihoxo zvakwe?’ b (Rom. 3:23) Laha mu yako mu tivana khwatsi, alakanya lezvaku a ca lisima nguvhu a hi lezvi n’wina mu zwananako ka zvona basi kanilezvi hi ku hi wumbiri ga n’wina ma zvi kota ku ti zwananisa ni lezvi mu hambanako ka zvona ke.

 ⁶ Zvini zvin’wani u faneleko ku zvi tiva hi loyi u namorarako naye? Na u nga se pela hi hloko, zvi nga lava ku mu bhula hi zvilo zvo kari zva lisima, zvo kota a mixuvo ya mun’we ni mun’wani. Kanilezvi ahanti ke hi timhaka to kari ta munhu wutsumbu, to kota mababyi, zvikarato zva timali kutani zvikarato zvin’wani a kumeneko nazvo cikhatini ci nga hundza. A hi zvontlhe mu faneleko ku bhula hi zvona na ma ha sangula ku namorara. (Ringanisa na Johani 16:12.) Loku u zvi wonisa ku khwatsi ga ha hi mixo nguvhu kasi ku hlamula a zviwutiso zvo kari, mu byele loyi u namorarako naye. Hambulezvo, hi ku famba ka cikhati loyi u namorarako naye i ta lava ku tiva a mahungu lawo kasi zvi mu vhuna ku maha ciboho ca cinene. Hikwalaho, ku tava ni cikhati leci zvi to lava ku u wula lisine xungetano hi timhaka leto.

7. Zvini lezvi lava va namorarako va nga mahako kasi va tivana khwatsi? (Wona kwadru “ Loku loyi u namorarako naye a tshama kule”.) (Wona ni mifota.)

⁷ U nga zvi tivisa kuyini lezvi a munhu a nga tshamisa zvona hi le ndzeni? A yin’we ya tindlela ta tinene ku tlhatlhelana zvifuva, ku wulawula lisine ni ku maha zviwutiso u tlhela u ingisela khwatsi. (Mav. 20:5; Jak. 1:19) Kasi lezvo zvi koteka, zvi nga mu vhuna a ku mu maha zvin’we a zvilo zvo kari zvi nga mu mahako mu bhula, zvo kota kuga zvin’we, ku paseyara ka matshamu ya laha kubaseni ni ku chumayela zvin’we. U nga mu tiva khwatsi kambe loyi u namorarako naye a cikhati leci mu nga zvin’we ni maxaka ni vanghana. A cin’wani kambe, mu nga maha makungo ya ku maha mitiro yo kari yi to komba lezvi loyi u namorarako naye a ti khomisako zvona ka zviyimo zvo hambanahambana ni loku a hi ni vanhu van’wani. Wona lezvi a makabye wo kari wa ku hi Aschwin, wa le Holanda, a zamileko ku maha. I wula lezvi xungetano hi cikhati leci a nga namorara na Alicia: “Hi wa zama ku maha mitiro leyi yi nga hi vhuna ku hi tivana khwatsi. A kutala ka zvikhati, zvi wa hi zvilo zvo olova zvo kota ku bhika zvin’we kutani mitiro yin’wani ya laha kaya. Laha hi nga maha mitiro leyo hi wa wona a matshamela ya manene ni zvihoxo zva mun’we ni mun’wani.”

8. Lava va namorarako va nga vhunekisa kuyini hi ku gondza zvin’we a zvilo zva moya?

⁸ Mu nga tivana khwatsi kambe loku mu gondza zvin’we a zvilo zva moya. Loku mu chadha, zvi ta lava ku mu ti nyika cikhati ca ku maha wukhozeli ga ngango kasi Nungungulu ava cipandze ca lisima wukatini ga n’wina. (Mutsh. 4:12) Hikwalaho, zvi ngo yini a ku maha programa ya ku gondza zvin’we zvezvi ma ha namorarako? Lisine ku lava va namorarako a va se wumba ngango niku a wanuna a nga seva hloko ya loyi wa wasati. Hambulezvo, hi ku gondza zvin’we hi kukhandzakanya,  mu ta tiva a wumoya ga mun’we ni mun’wani. Max na Laysa, va le Estados Unidos, va kumile zvin’wani zvi nga va vhuna. Max i wula lezvi: “Zvalezvi hi nga sangula ku namorara, hi no sangula ku lera mabhuku ma nga wulawula hi kunamorara, ni muchadho ni ngango. A mabhuku lawo ma vhululile tindlela ta ku hiva ni mabhulo ya lisima nguvhu ya ku na zvi hi karatele a ku hi sangula a ku bhula hi wona.”

ZVILO ZVIN’WANI U NGA EHLEKETAKO HI ZVONA

9. Zvini lezvi lava va namorarako va faneleko ku ehleketa hi zvona a cikhati leci va bohako ku himani va to mu byela ku va namorara?

⁹ Himani u faneleko ku mu byela lezvaku wa namorara? Hi n’wina va vambiri mu faneleko ku boha ku himani mu to mu byela. Loku ma ha sangula ku namorara, kuzvilava mu nga boha ku mu nga byeli vanhu vo tala. (Mav. 17:27) A ku maha lezvo, zvi nga mu vhuna ku a van’wani va nga mu kurumeti kutani ku mu maha zviwutiso zvo kala zvi nga hi na cilaveko. Hambulezvo, loku mu nga byeli ne munhu, mu nga gumesa hi ku ti tsawukanisa ni van’wani hi ku chava ku va nga zvi pola. Lezvo zvi ngava ni mhango. Hikwalaho, wutlhari a ku hi wutsongwani ga kona mu byela lava va nga mu nyikako a wusungukati ga ginene kutani ku mu vhuna hi tindlela tin’wani. (Mav. 15:22) Hi cikombiso, mu nga byela a maxaka yo kari, ni vanghana vo buvha kutani madhota.

10. Zvini lezvi lava va namorarako va nga mahako kasi a kunamorara kabye ku simama ku dzundzekile? (Mavingu 22:3)

¹⁰ Zvini u nga mahako kasi a kunamorara ka n’wina ku simama ku dzundzekile? Laha a kutizwa ka n’wina ku toya ku kula, mu taya mu randzana nguvhu. Makunu zvini zvi nga mu vhunako ku mu nga mahi nchumu wu nga tsakisiko Jehovha? (1 Kor. 6:18) Ku potsa mabhulo yo kala kuhlazveka, ku tshama zvin’we na mu hi n’wece, ni kunwa nguvhu byala. (Efe. 5:3) A zvilo lezvo zvi nga vhuxa manyawunyawu ya masango zvi tlhela zvi maha ku zvi mu karatela a ku maha lezvi zvi nga zvinene. Bhulani hi kukhandzakanya hi lezvi mu nga mahako kasi a kunamorara ka n’wina ku simama ku dzundzekile. (Lera Mavingu 22:3.) Wona lezvi zvi vhunileko Dawit na Almaz va le Etiopia. Va wula lezvi: “Hi wa tshama zvin’we ka matshamu lawa ku nga hi ni vanhu vo tala kutani loku hi hi ni vanghana va hina. A hi tshukangi hi tshama hoce lomu movheni kutani lomu ndlwini. Hikwalaho, hi potsile zviyimo lezvi zvi nga wa ta hi ringa.”

11. Zvini lezvi lava va namorarako va faneleko ku ehleketa hi zvona a cikhati leci va bohako a ku kombisana lirandzo?

¹¹ Xana lava va namorarako va nga kombisana lirandzo? Laha a wunghana gabye gi yako gi kula, a vokari va nga zvi wona na zvi ringana a ku kombisana lirandzo. Hambulezvo, loku a manyawunyawu ya masango ma hi ya hombe nguvhu, zvi nga karata a ku maha ciboho ca wutlhari. (Xizim. 1:2; 2:6) A ku kombisana lirandzo zvi nga maha ku lava va namorarako va wela ciwonhweni hi kutsongwani-kutsongwani. (Mav. 6:27) Hikwalaho, na ma ha sangula ku namorara, bhulani hi mimbhingano leyi mu faneleko ku ti vekela hi kuyelana ni matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. c (1 Tes. 4:3-7) Hi wumbiri ga n’wina ti wutiseni lezvi: ‘A vanhu va lomu cipandzeni ca hina va zvi wonisa kuyini loku hi kombisana lirandzo? Xana lezvo zvi wa ta vhuxa a manyawunyawu ya masango ka mun’we ni mun’wani wa hina?’

12. Loku lava va namorarako va nga zwanani, zvini va faneleko ku ehleketa hi zvona?

¹² U nga zvi lulamisisa kuyini a zvikarato kutani kungazwanani? Ahanti loku ka zvikhati zvo kari mu tshuka mu nga zwanani? Xana lezvo zvi  komba ku a hi yena sati kutani nuna wa munene? A zvi tshamisangi lezvo; a vanhu vontlhe va tshuka va nga zwanani ka zvokari. A wukati ga ginene gi wumbiwa hi vanhu vambiri va ti karatako zvin’we kasi ku hlula a kungazwanani kabye. Hikwalaho, lezvi mu lulamisisako zvona a zvikarato zva n’wina zvezvi zvi ta komba lezvaku a wukati ga n’wina gi tava gi nene kutani ahihi. Hi wumbiri ga n’wina ti wutiseni lezvi: “Ha zvi kota ku bhula hi ndlela yo rula ni ya cichavo? Ha tekela ku vhumela zvihoxo zva hina hi tlhela hi zama ku chukwatisa? Ha hatlisa ku vhumela mawonela ya mun’wani, ku kombela rivalelo ni ku tsetselela?’ (Efe. 4:31, 32) Hambulezvo, loku mu tshamela a ku nga zwanani kutani ku holovisana a cikhati leci mu namorarako, kuzvilava a zvilo zvi nga ta cica andzhako ka loku mu chadhile. Loku u wona lezvaku a munhu loye a nga tava sati kutani nuna wa munene ka wena, a ku nyima ku namorara zvi wa tava ciboho ca cinene nguvhu ka n’wina vambiri. d

13. Zvini zvi nga vhunako lava va namorarako a ku boha ku cikhati muni va nga mbhetako na va namorara?

¹³ A kunamorara ka n’wina ku fanele ku teka cikhati co kota kwihi? A kutala ka zvikhati a ku maha zviboho zva matloti zvi neha wuyelo ga hava. (Mav. 21:5) Hikwalaho, a kunamorara ka n’wina ku fanele ku teka cikhati co ringana ku u mu tiva khwatsi loyi u lavako ku chadha naye. Hambulezvo, a kunamorara a ku faneli ku teka cikhati co leha nguvhu ahandle ka cigelo co zwala. A Bhibhiliya gi wula lezvi: ‘A kuhlwela ka leci ci langutelwako ku bayisisa mbilu’. (Mav. 13:12) A cin’wani kambe, laha ku yako ku hundza cikhati co leha nguvhu, kuzvilava zvi ta mu karatela nguvhu a ku ala ciringo ca wubhayi. (1 Kor. 7:9) Wutshan’wini ga ku veka kupima ka cikhati leci ci hundzako na mu kari mu namorara, u nga ti wutisa lezvi: ‘Zvini zvi kiyelako ku ndzi zvi tiva hi munhu loyi ndzi namorarako naye kasi ndzi maha ciboho?’

A VAN’WANI VA NGA VA VHUNISA KUYINI LAVA VA NAMORARAKO?

14. A vanhu van’wani va nga vhuna lava va namorarako hi tindlela muni? (Wona ni mufota.)

¹⁴ Loku hi tiva vo kari va namorarako hi nga va vhunisa kuyini? Kuzvilava hi nga va ramba hi taga navo, ku maha zvin’we wukhozeli ga ngango kutani ku hlakana. (Rom. 12:13) Ka zviyimo lezvo, lava va namorarako kuzvilava va ngaya va tivana khwatsi. Xana va lava munhu wa ku va pangalata, wa ku va nyika bholeya kutani va lava wutshamu ga ku va bhula kona na va hi voce? Loku zvi tshamisile lezvo, u nga ti nyikela kasi ku va vhuna? (Gal. 6:10) Alicia, a kumbukilweko kusanguleni, i alakanya lezvi yena na Aschwin va  zvi bongileko, i wula lezvi: “Zvi hi tsakisile nguvhu a cikhati leci a vamakabye vo kari va nga hi byela lezvaku hi ngaya kaya kabye loku hi lava wutshamu ga ku hi tshama zvin’we na hi hi hoce?” Loku lava va namorarako va ku kombela ku u va pangalata, hikuyini u nga zvi woniko na zvi hi thomo? Ti wonele ku u nga va tsiki va tshama voce hi kumbhelela, kanilezvi pola ku hi rini laha va lavako cikhati ni wutshamu ga ku va bhula voce. — Filp. 2:4.

15. Zvini zvin’wani a van’wani va nga mahako kasi ku vhuna lava va namorarako? (Mavingu 12:18)

¹⁵ Hi nga tlhela hi vhuna lava va namorarako hi lezvi hi wulako ni lezvi hi kalako ku wula. Ka zvikhati zvin’wani zvi nga lava ku hi ti khoma. (Lera Mavingu 12:18.) Hi cikombiso, hi nga zvi lava nguvhu a ku byela van’wani a ku manyani na cimanyani va sangulile ku namorara, kanilezvi a vanhu lavo va nga lava ku wula hi voce lezvaku va namorara. A hi faneli kuva ni mahlevo hi lava va namorarako, kutani ku va solasola hi zvilo zva vona wutsumbu. (Mav. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11) Ahandle ka lezvo, lava va namorarako kuzvilava va nga tshuka va nga tsakisiwi hi mabhulo kutani zviwutiso zvi nga va mahako va tizwa na va kurumeta ku chadha. A makabye wo kari wa ku hi Elise ni nuna wakwe va alakanya lezvi: “Hi wa dhana a cikhati leci a van’wani va nga hi wutisa xungetano hi makungo ya hina ya muchadho kuveni hina venyi hi wa nga se sangula ku bhula hi zvona.”

16. Hi fanele ku zvi wonisa kuyini loku lava va namorarako va nyima ku namorara?

¹⁶ Ahanti ke loku lava va namorarako va boha ku nyima ku namorara? A hi faneli ku nghenela zvabye kutani ku yimelela mun’we. (1 Ped. 4:15) A makabye wo kari wa ku hi Lea, i wula lezvi: “Ndzi wazwa ku a vokari va wa phapha ku hikuyini mina ni makabye loyi ndzi nga namorara naye hi nga nyimile ku namorara. Zvi wa ndzi swira nguvhu.” Kota lezvi zvi wulilweko kusanguleni, a ku nyima ku namorara a zvi wuli lezvaku va mahile ciboho co kala ci nga hi cinene. A kutala ka zvikhati lezvo zvi wula lezvaku a kunamorara ku tatisile a kungo ga kona — ku va vhunile ku va maha ciboho ca cinene. Hambulezvo, a ciboho leco ci nga vanga a kubayisa niku va nga tshuka vazwa ciwundza. Hikwalaho, hi nga hlota tindlela ta ku va vhuna. — Mav. 17:17.

17. Zvini lezvi lava va namorarako va faneleko ku simama ku maha?

¹⁷ Kota lezvi hi zvi wonileko, a kunamorara ku ngava ni zvikarato, kanilezvi ku nga tsakisa kambe. Jessica i alakanya lezvi: “Hi lisine, a kunamorara ku vile ntiro wa hombe. Kanilezvi ndzi wa tsaka hi lezvi hi nga tirisa cikhati ni ntamu wa hina kasi hi tivana khwatsi.” Loku ku hi ku u lomu ka ku namorara, simama ku ti karata kasi mu tivana khwatsi. Loku u maha lezvo, a kunamorara ka n’wina ku ta famba khwatsi — ku mu vhuna hi wumbiri ga n’wina lezvaku mu maha ciboho ca cinene.