1. Zvilo muni zvo chavelela lezvi Jehovha a gondzisileko Abrahama?

 ABRAHAMA i vile ni mabhulo ya ku a nga tshukangi a ma rivakelwa. Hi ku tirisa ngilozi, Nungungulu i no byela Abrahama lezvaku i wa lava ku lovisa a madhoropa ya Sodhoma ni Gomora. A wanuna loye wa kukholwa i no karateka, a wutisa ku: “U ta lovisa a valulamileko ni vangalulamangiko ke? . . . A mulamuli wa tiko a nga ta tsema timhaka hi nongameto ke?” Hi lihlazva-mbilu, Jehovha i gondzisile a munghana wakwe wo randzeka, Abrahama, a zvilo zvi vhunako hontlheni zvi tlhela zvi hi chavelela: Nungungulu a nga ta tshuka a lovisa vanhu vo lulama. — Gen. 18:23, 33.

2. Zvini zvi hi tiyisekisako lezvaku Jehovha i lamula hi ndlela yo lulama ni ya wuxinji?

² Hi nga tiyisekisa kuyini lezvaku Jehovha i lamula hi ndlela yo lulama ni ya wuxinji? Hi nga tiyiseka hakuva ha zvi tiva lezvaku ‘Jehovha i cuwuka timbilu’ ta vanhu. (1 Sam. 16:7) Hi lisine, Jehovha i tiva “timbilu ta vontlhe vanana va vanhu”. (1 Tih. 8:39; 1 Kro. 28:9) Lezvo zva hlamalisa nguvhu! A kulamula ka Jehovha ku hundza lezvi hi zvi pimisako, a hi nge ku zwisisi. Mupostoli Pawule i pimiselwe ku tsala lezvi xungetano hi Jehovha Nungungulu: “A kulamula kakwe ku etile nguvhu”. — Rom. 11:33.

3-4. Zvini hi nga ti wutisako ka zvikhati zvin’wani, niku zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi? (Johani 5:28, 29)

³ Hambulezvo, kuzvilava ka zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hiva ni zviwutiso zvo fana ni lezvi Abrahama a wutisileko. Hi nga ti wutisa ku: ‘Xana a vanhu lava va lovisilweko hi Jehovha, vo kota lava va Sodhoma ni Gomora, va ta vhuxiwa? Xana a vokari vabye va tava cikari ka ‘vangalulamangiko’ lava va to vhuxiwa? — Mit. 24:15.

⁴ A hi vhuxeteni lezvi hi zvi zwisisako xungetano hi kuvhuxiwa ka vafileko. Zvezvanyana, hi kumile a kuchukwatisiwa ka  mazwisisela ya hina xungetano hi ku “vhuka vaya wutomini” ni ku “vhuka vaya kulamulweni”. a (Lera Johani 5:28, 29.) A kuchukwatisiwa loko ku mahile lezvaku ku chukwatisiwa zvin’wani ka mazwisisela ya hina. A zvilo lezvo hi ta bhula hi zvona ka ndzima leyi ni leyi yi landzelako. Xungetano hi kulamula ka Jehovha ko lulama, a kusangula hi ta bhula hi lezvi hi kalako hi nga zvi tivi hi gumesa hi bhula hi lezvi hi zvi tivako.

LEZVI HI KALAKO HI NGA ZVI TIVI

5. Zvini lezvi a kale a mabhuku ya hina ma nga zvi wula xungetano hi lava va lovisilweko Sodhoma ni Gomora?

⁵ Kusukela kale, a mabhuku ya hina ma wulawula hi lezvi zvi to humelela lava Jehovha a va lamulako kota vangalulamangiko. Hi wa wula lezvaku ka vanhu lavo, vo kota lava va Sodhoma ni Gomora, a ka ha hi na kutsumba ka ku va vhuxiwa hi ka vafileko. Kanilezvi andzhako ka ku gondza khwatsi zvi eta ni ku khongela hi zvona ku vhukile ciwutiso leci: Xana hakunene hi nga wula lezvo na hi tiyile?

6. Hi zvihi a zvikombiso zvo kari laha Jehovha a nga lamula a vangalulamangiko, niku zvini hi kalako hi nga zvi tivi?

⁶ Ku na ni matimu yo tala ya Bhibhiliya ma wulawulako hi kulamula ka Jehovha ka vangalulamangiko. Hi cikombiso, Jehovha i lovisile vanhu va talela ga cima hi Ndambi. Ahandle ka lezvo, i tirisile a vaIzrayeli kasi ku lovisa 7 wa matiko ma nga hi Tikweni gi Tsumbisilweko. Niku i tirisile a ngilozi yin’we lezvaku yi daya 185 000 wa masochwa ya vaAsiriya hi wusiku gin’we basi. (Gen. 7:23; Deut. 7:1-3; Isa. 37:36, 37) Ka zviyimo lezvi, xana a Bhibhiliya ga hi nyika a mahungu yo enela kasi ku wula lezvaku Jehovha i konele a vanhu lavo vontlhe a kulovisiwa ka pindzukelwa, na ku nga hi na kutsumba ka ku va vhuxiwa? Ahihi. Hikuyini hi wulako lezvo?

7. Zvini hi kalako hi nga zvi tivi xungetano hi vanhu lava va lovisilweko hi Ndambi kutani hi lava va le tikweni ga Khanani? (Wona wa kapa.)

⁷ A hi zvi tivi ku Jehovha i mu lamulisile kuyini a mun’we ni mun’wani wabye; ne a hi zvi tivi ku lava va delweko va wa vile ni thomo ga ku gondza xungetano hi Jehovha ni ku ti sola. Xungetano hi cikhatini ca Ndambi, a Bhibhiliya gi wula lezvaku Nowa i wa hi “muchumayeli wa kululama”. (2 Ped. 2:5) Kanilezvi a gi wuli lezvaku a cikhati leci a nga kari a aka taru lego ga hombe, Nowa i wa tlhela a zama ku chumayela a vanhu vontlhe laha misaveni hi mun’we mun’we, lava va nga wa ta lovisiwa hi khati gin’we. Hi kufanana, ka matiko ya le Khanani, a hi zvi tivi a ku vontlhe a vanhu va kubiha va vile ni thomo ga ku gondza xungetano hi Jehovha va cica mahanyela yabye.

8. Zvini hi kalako hi nga zvi tivi xungetano hi vanhu va Sodhoma ni Gomora?

⁸ Ahanti ke hi vanhu va Sodhoma ni Gomora? Loti, a wanuna wa kululama, i wa hanya cikari kabye. Kanilezvi, xana ha zvi tiva lezvaku Loti i va chumayele vontlhe ke? Ahihi. Lisine ku va wa hi vanhu va kubiha, kanilezvi xana vontlhe va wa zvi tiva zvazvinene ni zvakubiha? Alakanya lezvaku a citshungu ca vavanuna va dhoropa lego ci wa lava ku pfinya a vapfhumba va Loti. A Bhibhiliya gi wula lezvaku a citshungu leco ci wa sukela ka ‘vatsongwani kala ka vahombe’. (Gen. 19:4; 2 Ped. 2:7) A ku hakunene ha zvi tiva lezvaku Jehovha, a Nungungulu wa wuxinji, i konele a mun’we ni mun’wani wabye a kufa na ku nga hi na kutsumba ka kuvhuxiwa hi ka vafileko? Jehovha i tiyisekisile Abrahama lezvaku ne 10 wa vanhu vo lulama dhoropeni lego va wa nga hi kona. (Gen. 18:32) Hikwalaho, va wa hi vanhu vangalulamangiko niku Jehovha i va lamulile hi ndlela yo lulama hi kuya hi mitiro yabye. Makunu a ku hi nga wula na hi tiyile lezvaku ne mun’we wabye a nga ta vhuxiwa ‘kuvhukeni . . . ka lava  vo kala ku lulama’? Ahihi, a nge wuli na hi tiyile!

9. Zvini hi kalako hi nga zvi tivi xungetano hi Solomoni?

⁹ Kanilezvi, lomu ka Bhibhiliya hi tlhela hi lera hi vanhu volulama lava va nga cica vava vangalulamangiko. Hosi Solomoni mun’we wabye. I wa gondzisilwe khwatsi tindleleni ta Nungungulu niku Jehovha i wa mu katekisile nguvhu. Hambulezvo, hi ndzhako ka cikhati i no sangula ku khozela vanungungulu va mawunwa. A zviwonho zvakwe zvi no mu zangarisa nguvhu Jehovha zvi tlhela zvi neha a mawuyawuya ma mbhetileko malembe yo tala. A cikhati leci Solomoni a ngafa, a Bhibhiliya gi wula lezvaku ‘i no etlela zvin’we ni vararu vakwe’, a ku patsa ni vavanuna vo tala vo tsumbeka vo kota Hosi Dhavhidha. (1 Tih. 11:5-9, 43; 2 Tih. 23:13) Kanilezvi, lezvi a lahlisilweko zvona zvi komba lezvaku i ta vhuxiwa? A Bhibhiliya a gi wuli. Hambulezvo, a vokari va nga ehleketa lezvi: “Loyi a fileko i tsetselelwe ciwonho cakwe”. (Rom. 6:7) Lisine, kanilezvi lezvo a zvi wuli lezvaku vontlhe lava va fileko va ta vhuxiwa, a ku khwatsi hi loku va hi ni fanelo ya ku kuma a wutomi giswa. A kuvhuxiwa hi ka vafileko cinyikiwo ca Nungungulu wa lirandzo. A cinyikiwo leco i nyika lava a lavako ku va nyika thomo ga ku mu tirela kala kupindzuka. (Joba 14:13, 14; Joh. 6:44) A ku Solomoni i ta nyikiwa a cinyikiwo leco? A hlamulo wa kona wu tiviwa hi Jehovha, hina a hi wu tivi. Hambulezvo, ha zvi tiva lezvaku Jehovha i ta maha lezvi zvi lulamileko.

LEZVI HI ZVI TIVAKO

10. Jehovha i ti zwisa kuyini hi ku lovisa vanhu? (Ezekieli 33:11) (Wona ni mufota.)

¹⁰ Lera Ezekieli 33:11. Hi wunene, Jehovha wa hi byela lezvi a ti zwisako zvona xungetano hi ku lamula vanhu. Mupostoli Pedro i pimiselwe ku tsala zvo fana ni lezvi Ezekiyeli a tsalileko, zvaku; “Jehovha . . . a nga lavi lezvaku ku lova ni mun’we”. (2 Ped. 3:9) Hi ku vhuniwa hi lisine leli lo tiyisa, ha zvi tiva lezvaku Jehovha a nga tsutsumeli ku lovisa vanhu kala kupindzuka. Jehovha i na ni wuxinji ga hombe niku wa kombisa tipswalo contlhe cikhati zvi kotekako.

11. Hi vamani va to kala ku vhuxiwa, niku hi zvi tivisa kuyini?

¹¹ Zvini hi zvi tivako xungetano hi vanhu lava va to kala ku vhuxiwa? A Bhibhiliya gi hi nyika a zvikombiso zvitsongwani basi. b Jesu i wulile lezvaku Judhasi Iskariyoti a nga ta vhuxiwa. (Mar. 14:21; wona na Johani 17:12 ni nota ya cigondzo.) Judhasi i wa zvi tiva lezvaku lezvi a nga kari a maha ku wa hi ku vhukela Jehovha ni N’wana Wakwe, hambulezvo i no maha zvezvo futsi. (Wona Marku 3:29 ni nota ya cigondzo.) Hi kufanana, Jesu i wulile lezvaku a varangeli va wukhongeli, lava va nga mu vhukela, va wa tafa na va nga hi na kutsumba ka ku vhuxiwa hi ka vafileko. (Mat. 23:33; wona Johani 19:11 ni nota ya cigondzo yi nge “o homem”.) Mupostoli Pawule i wulile lezvaku a vadhuki va nga ti soliko va nga ta vhuxiwa. — Mah. 6:4-8; 10:29.

12. Zvini hi zvi tivako xungetano hi wuxinji ga Jehovha? Nyika zvikombiso.

¹² Kanilezvi, zvini hi zvi tivako xungetano hi wuxinji ga Jehovha? Jehovha i kombisa kuyini lezvaku “a nga lavi lezvaku ku lova ni mun’we”? Wona lezvi Jehovha a kombisileko zvona tipswalo ka vanhu vo kari va mahileko a zviwonho zva hombe. Hosi Dhavhidha i mahile a zviwonho zva hombe, zvo patsa ku maha wubhayi ni ku daya. Hambulezvo, Dhavhidha i no ti sola. Hikwalaho, hi wuxinji, Jehovha i no mu tsetselela. (2 Sam. 12:1-13) A cikhati co leha wutomini gakwe, Hosi Manase i mahile zvilo zvo biha nguvhu. Hambu ka ciyimo leco co  biha nguvhu, Jehovha i mu hlamulile hi ndlela ya yinene a wanuna loye a nga ti solile a tlhela a kuma cigelo ca ku mu kombisa wuxinji ni ku mu tsetselela. (2 Kro. 33:9-16) A zvikombiso lezvi zvi hi alakanyisa lezvaku Jehovha wa kombisa wuxinji ni cihi cikhati a wonako lezvaku ku na ni cigelo ca ku maha lezvo. I ta vhuxa a vanhu lavo hakuva va wa zvi zwisisa lezvaku va wa mahile zviwonho zvo tshisa va tlhela va ti sola.

13. a) Hikuyini Jehovha a nga kombisa wuxinji ka vaNinivha? b) Zvini lezvi andzhako ka cikhati Jesu a nga wula xungetano hi vaNinivha?

¹³ Jehovha kambe i kombisile wuxinji ka vahanyi va Ninivha. Nungungulu i byelile Jona, aku: “A kubiha ka wona ku chikele mahlweni ka mina.” Kanilezvi a cikhati leci va nga ti sola ka zviwonho zvabye, hi wunene, Jehovha i no va tsetselela. Jehovha i kombisile wuxinji ga hombe a ku hundza Jona. Nungungulu i alakanyisile a muphrofeti wakwe a nga zangarile lezvaku a vaNinivha a va zvi ‘tivi a ku hambanyisa a woko gabye ga cinene ni legi ga cibhabha’. (Jona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Hi ndzhako ka cikhati, Jesu i tirisile a cikombiso leci kasi ku gondzisa xungetano hi kululama ni wuxinji ga Jehovha. Jesu i wulile lezvaku a vaNinivha lava va nga ti solile va ta “vhuxiwa kulamulweni”. — Mat. 12:41.

14. A vaNinivha va ta “vhuka vaya kulamulweni” hi ndlela muni?

¹⁴ ‘Kulamulwa’ muni loku a vaNinivha va to ‘vhuxelwa’ kona? Jesu i gondzisile xungetano hi ku “vhuka vaya kulamulweni”. (Joh. 5:29) Jesu i wa wulawula hi Kufuma kakwe ka 1000 wa malembe, laha “lava vo lulama ni lava vo kala ku lulama” va to vhuxiwa. (Miti. 24:15) Ka vangalulamangiko, loko ku tava ku “vhuka vaya kulamulweni”. Lezvo zvi wula ku Jehovha na Jesu va ta hlola mahanyela yabye va tlhela va wona lezvi va to zvi amukelisa zvona lezvi va to gondzisiwa. Loku a vaNinivha lava va to vhuxiwa va ala ku ti patsa ka wukhozeli ga lisine, a kulamulwa kabye ku tava ku lovisiwa. (Isa. 65:20) Kanilezvi vontlhe lava va to hlawula ku khozela Jehovha hi kutsumbeka, a kulamulwa kabye ku tava ku kuma wutomi ga pindzukelwa! — Dan. 12:2.

15. a) Hikuyini hi nga faneliko ku wula lezvaku ne mun’we wa lava va lovisilweko le Sodhoma ni Gomora a nga ta vhuxiwa? b) Hi nga ma zwisisa hi ndlela muni magezu ma nga ka Judha 7? (Wona kwadru “Judha i wa wula kuyini?”)

¹⁵ A cikhati leci Jesu a nga wulawula hi vanhu va Sodhoma ni Gomora, i wulile lezvaku  “Sikwini ga Kulamula” va wa tava ka ciyimo ca cinene nguvhu a ku hundza lava va nga mu ala va tlhela va ala tigondzo takwe. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) I wa lava ku wula yini? Ka ciyimo leci, kuzvilava hi nga pimisa lezvaku Jesu i wo hundzeleta. Kanilezvi zvi wonekisa ku khwatsi i wa nga hundzeleti, a ku khwatsi hi lezvi a nga kala a nga hundzeleti a cikhati leci a nga wulawula hi vaNinivha. c Wutshan’wini ga lezvo, zvo khwatsi Jesu i wa wula zvalezvi a nga wula. A ‘Siku ga Kulamula’ legi Jesu a gi kumbukileko ka zviyimo lezvi zva zvimbiri handle ko kanakana hi gnalegi ga gin’we. A ku fana ni vaNinivha, a vanhu va Sodhoma ni Gomora vonawu va mahile zvilo zvo biha. Kanilezvi, a vaNinivha va vile ni thomo ga ku ti sola. A cin’wani kambe, alakanya lezvi Jesu a wulileko xungetano hi ku “vhuka vaya kulamulweni”. A kuvhuka loko ku patsa ni “lava va mahileko a zvilo zva kubiha”. (Joh. 5:29) Hikwalaho, zvi wonekisa ku khwatsi ku na ni kutsumba ko kari xungetano hi vanhu va Sodhoma ni Gomora. Zva koteka ku hi wutsongwani ga kona a vokari va vhuxiwa niku hi tava ni thomo ga ku va gondzisa xungetano hi Jehovha na Jesu Kristu.

16. Zvini hi zvi tivako hi lezvi Jehovha a to mahisa zvona ciboho xungetano hi ku hi vamani a to va vhuxa? (Jeremia 17:10)

¹⁶ Lera Jeremia 17:10. A vhesi legi gi songa zvontlhe lezvi hi zvi tivako: Contlhe cikhati Jehovha hi yena a ‘hlolako mbilu, ni ku kamba a tiswa [kutani maalakanyo ma etileko]’. Loku zvita mhakeni ya kuvhuxiwa ka vafileko, contlhe cikhati i ta ‘nyika ka mun’we ni mun’wani kota mahanyela yakwe’. Jehovha i ta tiya ka ciboho cakwe loku zvi laveka, kanilezvi i ta kombisa wuxinji ni ka cihi cikhati zvi to koteka. Hikwalaho, a hi faneli ku tsutsumela ku wula lezvaku a wokari a nga na kutsumba ka kuvhuxiwa hi ka vafileko ahandle ka loku hi zvi tiva lezvaku hakunene a nga ta vhuxiwa!

“A MULAMULI WA TIKO” GONTLHE I TA “TSEMA TIMHAKA HI NONGAMETO”

17. Zvini zvi to humelela lava va fileko?

¹⁷ Kusukela loku Adhamu na Evha va ti patsile na Sathani va vhukela Jehovha Nungungulu,  kufa vanhu va talela ga cima. ‘A nala kufa’ i hlasela vanhu vo tala nguvhu! (1 Kor. 15:26) Zvini zvi to humela a vanhu lavo vontlhe? A ntsengo wutsongwani wa 144 000, wa valandzeli vo tsumbeka va Kristu, wu ta vhuxiwa wu kuma kungafi le tilweni. (Kuv. 14:1) A kutala ka vavanuna ni vavasati vo tsumbeka lava va randzako Jehovha va tava cikari ka lava “vo lulama” va to vhuxiwa, niku va ta hanya kala kupindzuka laha misaveni loku va simama kuva vanhu vo lulama ndzeni ka Mufumo wa Kristu wa 1000 wa malembe ni cikhatini ca kuringwa ko gumesa. (Dan. 12:13; Mah. 12:1) Niku ndzeni ka cikhati leco ca 1000 wa malembe, “lava vo kala ku lulama” — a ku patsa ni lava va nga kala ku tshuka va tirela Jehovha kutani lava va “mahileko a zvilo zva kubiha” — va ta nyikiwa lungelo ga ku cica mahanyela yabye vava vanhu vo tsumbeka. (Luka 23:42, 43) Hambulezvo, a vanhu vo kari va wa hi vanhu vo biha nguvhu, va nga ti yimisele ku lwisana na Jehovha ni kungo gakwe. A vanhu lavo Jehovha i bohile lezvaku va nga ta vhuxiwa ne ni kutsongwani. — Luka 12:4, 5.

18-19. a) Hikuyini hi nga tsumbako a kulamula ka Jehovha ka lava va fileko? (Isaya 55:8, 9) b) Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima yi landzelako?

¹⁸ Xana hi na ni cigelo co zwala ca ku tsumba a kulamula kontlhe ka Jehovha, kani ka ku vhuxa munhu kutani ku nga mu vhuxi? Ina! Kota lezvi Abrahama a zvi zwisisileko khwatsi, Jehovha i mbhelele, i na ni wutlhari gontlhe niku mulamuli wa wuxinji wa tiko’ gontlhe. I kari a gondzisa a N’wana wakwe niku i mu nyikile a wutihlamuleli ga ku lamula a vanhu vontlhe. (Joh. 5:22) Hi wumbiri gabye, a Papayi ni N’wana, va zvi kota ku tiva lezvi zvi nga mbilwini ya mun’we ni mun’wani. (Mat. 9:4) Ka zviyimo zvontlhe, va ta “tsema timhaka hi nongameto”.

¹⁹ Ngha hi tsumba lezvaku Jehovha wa zvi tiva lezvi zvi nga zvinene. Ha zvi tiva lezvaku a hi ringanelwi hi kulamula, ntsena Jehovha hi yena a ringanelwako! (Lera Isaya 55:8, 9.) Hikwalaho, a kulamula kontlhe hi ku tsikela Jehovha ni N’wana wakwe, a Hosi leyi yi pimanyisako hi kumbhelela a kululama ni wuxinji ga Papayi wakwe. (Isa. 11:3, 4) Hambulezvo, zvini hi nga wulako xungetano hi kulamula ka Jehovha cikhatini ca kuxaniseka ka hombe? Zvini hi kalako hi nga zvi tivi? Zvini hi zvi tivako? A ndzima yi landzelako yi ta hlamula zviwutiso lezvi.