NDZIMA YA CIGONDZO N.° 21
LISIMU 107 A hi pimanyiseni a lirandzo la Nungungulu
U nga mu kumisa kuyini a munhu wa munene wa ku chadha naye?
‘A wasati wa munene, himani a zvi kotako ku mu kuma ke? Hakuva a ntsengo wakwe wu hundza maribye ya lisima.’ — MAV. 31:10.
LEZVI HI TO GONDZA
Ka ndzima leyi hi ta gondza hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya lawa ma wulawulako hi ndlela ya ku tiva a munhu wa munene wa ku chadha naye ni lezvi a van’wani laha bandleni va nga va vhunisako zvona a vamakabye lava va kalako va nga se chadha na va navela ku chadha.
1-2. a) Zvini lezvi a maKristu ma kalako ma nga se chadha ma faneleko ku ehleketa hi zvona na ma nga se sangula ku lava wa ku chadha naye? b) Zvi wula yini a “ku namorara”? (Wona a “Tlhamuselo wa magezu”.)
WA XUVA ku chadha? Hambu lezvi a kuchadha ku kalako ku nga hi cibuka ca litsako, a kutala ka maKristu ma nga chadhangiko, kani vaswa kutani vanhu va hombe, va lava munghana wa ku chadha naye. Kanilezvi, na u nga se lava wa ku chadha naye u fanele ku longa hi tlhelo ga timali, ni ga moya, ni ga kutizwa. a (1 Kor. 7:36) Loku u maha lezvo, zvi nga koteka a ku uva ni wukati go tsakisa.
2 Hambulezvo, a hi contlhe cikhati zvi olovako a ku kuma a munhu wa munene wa ku chadha naye. (Mav. 31:10) Niku hambu loku makunu u kumile a munhu loyi u tsakelako ku mu tiva khwatsi, zva koteka ku zvi nga olovi a ku sangula kunamorara. b Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi lezvi zvi nga vhunako a maKristu ma kalako ma nga se chadha lezvaku ma kuma munhu wa munene wa ku chadha naye ni lezvi zvi nga ma vhunako ku sangula kunamorara. Niku hi ta tlhela hi bhula hi lezvi a van’wani laha bandleni va nga va seketelisako zvona lava va lavako ku chadha.
U NGA MU KUMISA KUYINI A MUNHU WA MUNENE WA KU CHADHA NAYE?
3. Zvini lezvi a muKristu a kalako a nga se chadha a faneleko ku ehleketa hi zvona a cikhati leci a lavako wa ku chadha naye?
3 Loku u navela ku chadha, zvi nene a ku tiva khwatsi lezvi u zvi lavako ka loyi u to chadha naye na u nga se sangula ku namorara. c Loku u nga mahi lezvo, u nga tshuka u nga woni a munhu wa munene wa ku chadha naye kutani ku gangisa munhu wa ku a nga ku ringani. Lisine ku a munhu wa munene wa ku chadha naye i fanele ku ngha a hi muKristu a bhabhatisilweko. (1 Kor. 7:39) Kanilezvi a hi vontlhe a vanhu va bhabhatisilweko va tova nuna kutani sati wa munene ka wena. Hikwalaho, ti wutise lezvi: ‘Hi yihi mixuvo ya mina? Hi wahi matshamela ndzi ma wonako ma hi ya lisima ka nuna kutani sati? Ndzi na ni kuringanisela ka lezvi ndzi zvi xuvako?
4. Zvini lezvi a munhu a nga zvi patsako ka mikhongelo yakwe?
4 Loku ku hi lezvaku u lava ku chadha, handle ko kanakana wa khongelela ku u kuma munhu wa ku chadha naye. (Filp. 4:6) Jehovha a nga tsumbisi munhu a ku mu nyika wa ku chadha naye. Kanilezvi wa khatala hi zvilaveko zva wena ni kutizwa ka wena, niku a nga ku vhuna a cikhati leci u hlotako wa ku chadha naye. Hikwalaho, simama ku mu byela lezvi u zvi xuvako ni lezvi u ti zwisako zvona. (Lis. 62:8) Khongela u kombela lihlazva-mbilu ni wutlhari. (Jak. 1:5) A makabye wo kari a nga chadhangiko wa ku hi John, d wa Estados Unidos, i tlhamusela lezvi a zvi patsako ka mikhongelo yakwe, i wula lezvi: “Ndzi byela Jehovha a matshamela lawa ndzi ma lavako ka loyi ndzi to chadha naye. Ndzi khongelela ku ndzi vhululekelwa hi tindlela ta ku ndzi tivana ni munhu wa munene wa ku chadha naye. A cin’wani kambe, ndzi kombela Jehovha lezvaku a ndzi vhuna a ku chukwatisa a matshamela lawa ma to ndzi maha ndziva nuna wa munene.” Tania wa le Sri Lanka, i wula lezvi: “Laha ndzi lavako a munhu wa munene wa ku chadha naye, ndzi kombela Jehovha lezvaku a ndzi vhuna ku simama ndzi tsumbekile, ndzi hi ni mawonela ma nene ni litsako.” Hambu loku zvezvi u nga mu kumi a munhu wa munene wa ku u chadha naye, Jehovha i tsumbisa ku simama a khatalela a zvilaveko zva wena zva nyama ni lezvi u ti zwisako zvona. — Lis. 55:22.
5. A maKristu ma nga chadhangiko ma nga tivanisa kuyini ni van’wani va randzako Jehovha? (1 Va Le Korinte 15:58) (Wona ni mufota.)
5 A Bhibhiliya gi hi kuca lezvaku hi ‘tshama na hi khomekile ntirweni wa Hosi’. (Lera 1 Va Le Korinte 15:58.) Loku u tshama na u khomekile ntirweni wa Jehovha u tlhela u mbheta cikhati ni vamakabye vo hambanahambana u nga ta tiyisiwa hi tlhelo ga moya basi kanilezvi u ta tlhela u vhululekelwa hi tindlela ta ku tivana ni vamakabye va nga chadhangiko lava a ku fana na wena va vekako kupima ka ntiro wa Jehovha. Niku laha u toya u maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa wena kasi ku tsakisa Jehovha u tava ni litsako la lisine.
Loku u tshama na u khomekile ntirweni wa Jehovha u tlhela u mbheta cikhati ni vamakabye vo hambanahambana u nga tivana ni van’wani vonawu va lavako ku chadha (Wona paragrafo 5)
6. Zvini lezvi a maKristu ma faneleko ku zvi alakanya a cikhati leci ma lavako wa ku chadha naye?
6 Hambulezvo, u fanele ku ti wonela: U nga vhumeli lezvaku a ku lava munhu wa ku chadha naye zviva zvona zva lisima nguvhu wutomini ga wena. (Filp. 1:10) A litsako la lisine a liyi hi ku u chadhile kutani a wu chadhangi kanilezvi liya hi wunghana ga wena na Jehovha. (Mat. 5:3) Niku loku u nga se chadha u ngava ni kutlhatlheka ka hombe ka ku engetela a ntiro wa wena ka Jehovha. (1 Kor. 7:32, 33) Tirisa khwatsi a cikhati ca wena. A makabye wo kari wa le Estados Unidos wa ku hi Jessica, a chadhileko na a hi kwalomu ka 40 wa malembe, i wula lezvi: “Ndzi wa tshama ndzi khomekile hi ntiro wa kuchumayela niku lezvo zvi ndzi vhunile ku kuma litsako na ndza ha rindzela wa ku chadha naye.”
TI NYIKE CIKHATI CA KU MU TIVA KHWATSI
7. Hikuyini zvi nga zvinene a ku ti nyika cikhati ca ku mu tiva khwatsi loyi u alakanyako ku chadha naye na u nga se mu byela a kutizwa ka wena? (Mavingu 13:16)
7 Ahanti loku makunu u ehleketa lezvaku manyani a ngava munene kasi u chadha naye? Xana u fanele ku tekela ku ti tlhatlha cifuva ca wena kakwe? A Bhibhiliya gi wula lezvaku a munhu wo tlhariha i ranga hi ku kuma wutivi na a nga se maha ciboho. (Lera Mavingu 13:16.) Hikwalaho, zvi wa tava wutlhari a ku u mu tiva khwatsi a munhu loye hi cikhati co kari na u nga se mu byela a kutizwa ka wena. A makabye wo kari wa ku hi Aschwin wa le Holanda i wula lezvi: “Zva olova ku hatlisa ufa hi wokari kanilezvi zva olova kambe lezvaku a kutizwa loko ku hatlisa ku hundza. Hikwalaho, loku u ti nyika cikhati ca ku mu tiva khwatsi a wokari u nga ta sangula ku namorara hi ku kokiwa hi kutizwa loko ka ku ku nga hatlisa ku hundza.” A cin’wani kambe, loku u mu tiva khwatsi munhu loye u nga pola ku a nga tava sati kutani nuna wa munene.
8. A muKristu a nga chadhangiko a nga mu tiva khwatsi loyi a alakanyelako ku chadha naye hi ndlela muni? (Wona ni mufota.)
8 U nga mu tiva khwatsi loyi u alakanyelako ku chadha naye yena na a nga zvi poli hi ndlela muni? Mitlhanganweni ya bandla kutani lomu ka mihlakano, u nga wona wumoya gakwe, ni matshamela yakwe ni mahanyela yakwe. Hi vamani vanghana vakwe niku zvini a randzako ku bhula hi zvona? (Luka 6:45) A mixuvo yakwe ya fana ni leyi ya wena ke? U nga wutisa madhota ya bandla gakwe kutani maKristu man’wani yo buvha lawa ma mu tivako khwatsi. (Mav. 20:18) U nga wutisa ku hi yihi a nduma yakwe ni matshamela yakwe. (Rute 2:11) Laha u zamako ku mu tiva khwatsi a munhu loye, ti wonele ku mu maha a nga tlhatlheki. Kombisa cichavo hi kutizwa kakwe ni cihundla cakwe niku u nga mu gadhi.
Na u nga se gangisa wokari, ti nyike cikhati ca ku mu tiva khwatsi a munhu loye na a nga zvi poli (Wona paragrafo 7-8)
9. Zvini u faneleko ku tiyiseka na u nga se gangisa wokari?
9 Cikhati co kota kwihi u faneleko ku mbheta na wa ha zama ku mu tiva khwatsi munhu na u nga se mu byela a kutizwa ka wena? Loku u tsutsumela ku byela munhu a kutizwa ka wena, a nga tshuka a alakanya lezvaku a wu ehleketangi khwatsi na u nga se maha ciboho. (Mav. 29:20) Kanilezvi loku u teka cikhati co leha nguvhu kambe, a nga tshuka a alakanya lezvaku a wu ci tivi leci u ci lavako, nguvhunguvhu loku a zvi polile ku wa mu navela. (Mutsh. 11:4) Na u nga se gangisa wokari, alakanya lezvaku a wu faneli ku tiyiseka lezvaku u ta chadha ni munhu loye. Kanilezvi u fanele ku tiyiseka lezvaku u longile ku chadha ni lezvaku a munhu loye i tava sati kutani nuna wa munene ka wena.
10. Zvini u faneleko ku maha loku u pola lezvaku a wokari wa ku navela kanilezvi wena na u nga mu lavi?
10 Kanilezvi, ahanti loku u pola lezvaku a wokari wa ku navela? Loku wena u nga mu lavi zama ku zvi veka laha kubaseni hi mitiro. Zvi wa nga tava zvinene a ku maha munhu a alakanya lezvaku kuzvilava zvi ta koteka ku mu namorara kuveni a zvi tshamisangi lezvo. — 1 Kor. 10:24; Efe. 4:25.
11. Ka matiko lawa a munhu lavelwako wa ku namorara naye kutani ku chadha, zvini va faneleko ku zvi alakanya lava va lavako?
11 Ka matiko yo kari, a vapswali kutani vanhu van’wani va hombe va nga xuva ku a maxaka yabye ma nga chadhangiko va ma hlawulela munhu wa ku chadha naye. Ka man’wani matiko, a maxaka kutani vanghana va lava munhu wa ku ringana ku a chadha ni wokari va gumesa va lavetela tindlela ta ku a wanuna loye ni wasati loye va tivana kasi va wona lezvaku va lavana ke. Loku u kombeliwa lezvaku u lava munhu wa ku a namorara ni wokari kutani ku chadha, chela kota hi lezvi a mun’we ni mun’wani wabye a zvi randzako ni zvilaveko zva vontlhe va vambiri. Loku makunu u alakanya ku a wokari a ngava sati wa munene kutani nuna wa munene wa munghana wa wena kutani xaka ga wena, maha zvontlhe u zvi kotako kasi u tiva a wumunhu gakwe, ni matshamela yakwe, niku a ca lisima ka zvontlhe ku tiva wumoya gakwe. A wunghana na Jehovha hi zvona zvi nga zva lisima nguvhu a ku hundza mali, ku gondza nguvhu kutani lezvi a van’wani va mu wonisako zvona. Hambulezvo, alakanya lezvaku a makabye loyi a nga chadhangiko hi magumo hi yena a faneleko ku maha ciboho ha yece ca ku i ta chadha naye kutani ahihi. — Gal. 6:5.
KU SANGULA KU NAMORARA
12. Loku u navela ku sangula ku namorara ni wokari u nga mu byelisa kuyini?
12 Loku u lava ku sangula ku namorara ni wokari, u ta mu byelisa kuyini a kutizwa ka wena? e U nga maha malulamiselo ya ku bhula ni munhu loye ka wutshamu go kari ga laha kubaseni kutani hi telefone. Zvi veke kubaseni lezvaku wafa hi yena niku u navela ku mu tiva khwatsi. (1 Kor. 14:9) Loku zvi laveka mu nyike cikhati ca ku a ehleketa na a nga se ku hlamula. (Mav. 15:28) Loku a munhu loye a nga ku lavi kombisa cichavo hi kutizwa kakwe.
13. Zvini u nga mahako loku a wokari a ku gangisa? (Va Le Kolosi 4:6)
13 Ahanti ke loku u gangisiwa hi wokari? Kuzvilava zvi lavile ku a munhu loye a tiya-hlanha kasi a ku byela lezvi a ti zwisako zvona, hikwalaho kombisa wunene ni cichavo. (Lera Va Le Kolosi 4:6.) Loku u lava cikhati ca ku ehleketa hi zvona mu byele. Hambulezvo, zama ku hatlisa u mu hlamula hi laha zvi kotekako hi kona. (Mav. 13:12) Loku u nga mu lavi mu byele hi ndlela ya yinene kanilezvi na u nga jikajiki. Wona lezvi a makabye wo kari wa cinuna wa ku hi Hans, wa le Áustria, a hlamulisileko zvona a cikhati leci a nga gangisiwa hi makabye wo kari: “Ndzi mu byelile a ciboho ca mina hi ndlela ya yinene kanilezvi na ndzi nga jikajiki. Ndzi tekele ku mu hlamula hakuva ndzi wa nga lavi lezvaku a alakanya ku ndza mu lava kuveni a ndzi mu lavi. Hi cigelo leco, ndzi wa ti wonela ku wula kutani ku maha nchumu wu nga wa ta mu maha a alakanya ku ndzi ta cica maalakanyo ya mina.” Kanilezvi, loku u navela a ku namorara ni munhu loye mu byele a kutizwa ka wena ni lezvi u zvi rindzelako a cikhati leci mu to namorara. Lezvi u zvi rindzelako zvi nga hambana ni zva munhu loye hi kuya hi mudhawuko wakwe kutani zviyimo zvin’wani.
A VAN’WANI VA NGA MA VHUNISA KUYINI A MAKRISTU MA NGA CHADHANGIKO?
14. Hi nga ma seketelisa kuyini a maKristu ma nga chadhangiko hi magezu ya hina?
14 Hontlheni hi nga ma vhunisa kuyini a maKristu lawa ma navelako ku chadha? A yin’we ya tindlela ku ti wonela ka lezvi hi wulako. (Efe. 4:29) Zvi nene a ku ti wutisa lezvi: ‘Ndza hleka lava va lavako ku chadha? Loku ndzi wona a makabye wa cisati ni wa cinuna na va bhula, ndza chikelela magumo ya lezvaku vo randzana?’ (1 Tim. 5:13) A cin’wani kambe, a hi faneli ku maha a maKristu ma nga chadhangiko ma alakanya ku ci kona ci va kiyelelako hi kota ya lezvi va kalako va nga se chadha. Hans, a kumbukilweko laha hehla, i wula lezvi: “A vamakabye vo kari va wutisa ku: ‘Hikuyini u kalako u nga chadhi? Phela a wa ha hi n’wanana.’ A magezu yo kota lawo ma nga maha munhu a nga chadhangiko a tizwa na a nga nyikiwi lisima niku ma engetela a ku a tizwa na a kurumeteka ku chadha.” Zvi nene nguvhu a ku lava tindlela ta ku dzundza a maKristu ma kalako ma nga se chadha! — 1 Tes. 5:11.
15. a) Hi kuya hi tshinya ga nayo gi nga ka Va Le Roma 15:2, zvini hi faneleko ku ehleketa hi zvona na hi nga se vhuna munhu a ku lava wa ku chadha naye? (Wona ni mufota.) b) Zvigondzo muni zva lisima u zvi kumileko ka vhidhio?
15 Ahanti loku hi alakanya lezvaku a makabye wo kari wa cinuna ni makabye wo kari wa cisati va ringanelwa hi ku chadha zvin’we? A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku hi ehleketa hi kutizwa ka van’wani. (Lera Va Le Roma 15:2.) A vakamabye vo tala va nga chadhangiko a va zvi lavi a kuya hi ku kombiwa wa ku chadha naye niku hi fanele ku kombisa cichavo hi mawonela yabye. (2 Tes. 3:11) Hambulezvo, a van’wani va nga kombela ku hi va vhuna, kanilezvi a hi faneli ku va lavela na va nga hi kombelangi. f (Mav. 3:27) A van’wani a va lavi lezvaku vaya hi ku kombiwa hi kukongoma. A makabye wo kari wa le Alemanya, wa ku hi Lydia, i ngalo: “U nga ramba vamakabye vo tala va cinuna ni va cisati. U maha malulamiselo ya ku va tivana basi, lezvi zvin’wani u zvi tsikela vona.”
A ntlawa wa hombe wa vamakabye wu vhulula ndlela ya ku a vamakabye va nga chadhangiko va tivana (Wona paragrafo 15)
16. Zvini a maKristu ma nga chadhangiko ma faneleko ku zvi alakanya?
16 Hontlheni — kani hi chadhile kutani a hi chadhangi — hi ngava ni wutomi go tsakisa! (Lis. 128:1) Hikwalaho, loku u lava ku chadha kanilezvi na u nga se mu kuma wa ku chadha naye, simama ku veka kupima ntirweni wa wena ka Jehovha. A makabye wo kari wa le Macau, wa ku hi Sin Yi, i wula lezvi: “A cikhati leci u mbhetako na u nga se chadha, citsongwani nguvhu loku ci fananisiwa ni cikhati leci u to ci mbheta na u hi ni nuna kutani sati wa wena paradhesini. Tsaka hi cikhati leci u kalako u nga se chadha u tlhela u ci tirisa khwatsi.” Kanilezvi ahanti loku makunu u mu kumile wa ku chadha naye u tlhela u sangula ku namorara? Ka ndzima yi landzelako hi ta bhula hi lezvi u nga mahako kasi a namoro ya n’wina yi famba khwatsi.
LISIMU 137 Vavasati vo tsumbeka
a Kasi zvi ku vhuna ku wona ku u longile ku chadha ke, wona a ndzima “Namoro — Parte 1: Estou preparado para namorar?” lomu ka jw.org.
b TLHAMUSELO: Ka ndzima leyi ni leyi yi landzelako, a gezu “kunamorara” gi wula a cikhati leci a wanuna ni wasati va tivanako khwatsi kasi va wona lezvaku va ringanelwa hi ku chadha zvin’we ke. Ka matiko yo kari gi wula ku gangisana, ku mu tiva khwatsi mun’wani, kutani ku randzana. A kunamorara zvi sangula a cikhati leci a wanuna ni wasati va byelanako lezvaku va randzana niku ku simama kala va maha ciboho ca ku va chadha zvin’we kutani ca ku nyima ku namorara.
c Kasi zvi zwisiseka khwatsi, ka maparagrafo ma landzelako a makabye wa munene wa ku chadha naye ku wuliwa makabye wa cinuna. Hambulezvo, a matshinya ya milayo ma nga ka ndzima leyi ma tira ni ka vamakabye va cisati.
d A mavito yo kari ma cicilwe.
e Ka midhawuko yo kari, a kutala ka zvikhati a makabye wa cinuna hi yena a gangisako makabye wa cisati. Hambulezvo, a makabye wa cisati yenawu a nga gangisa makabye wa cinuna. (Rute 3:1-13) Kasi ku kuma man’wani mahungu wona a ndzima Os Jovens Perguntam . . . Como contar-lhe tudo o que sinto por ele? ka Despertai! ga 22 ka Outubro wa 2004.
f Wona a vhidhio Vanhu va lwelako kukholwa hi ntamu wontlhe — Makristu ma nga chadhangiko, lomu ka jw.org.
