1. Cileletelo muni co kongoma leci Jesu a nyikileko a vapizani vakwe? (Wona mufota wa kapa.)

KA WUSIKU legi gi ngaca a dawa, Jesu i va nyikile a cileletelo co kongoma a vapizani vakwe. I va byelile lezvi: “Khwatsi hi lezvi ndzi mu randzileko, n’winawu randzanani.” A gumesa a tlhatekela lezvi: “Loku mu randzana, a vanhu vontlhe va ta zvi tiva lezvaku mu vapizani va mina.” — Joh. 13:34, 35.

2. Hikuyini zvi nga zva lisima a ku kombisana lirandzo?

² Jesu i wulile lezvaku a valandzeli vakwe va lisine va wa ta tiviwa hi ku kombisa a lirandzo lo fana ni leli yena a li kombisileko. A magezu lawo ma wa hi ya lisine ka zana ga malembe go sangula niku kala nyamutlha ma ha hi ya lisine. Hi cigelo leco zvi nga zva lisima a ku lulamisa ni cihi cikarato hi tlhela hi kombisana lirandzo!

3. Hi ta bhula hi yini ka ndzima leyi?

³ A kungambheleli ka hina ku maha lezvaku zvi karata a ku hi kombisana lirandzo. Hambulezvo, hi fanele ku ti karatela a ku pimanyisa Kristu. Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi lezvi a lirandzo li hi vhunisako zvona a kuva vanhu vo hlota kurula, vo kala cihlawulela ni vo amukela vapfhumba. Laha u gondzako a timhaka leti, ti wutise lezvi: ‘Ndzi gondza yini ka vamakabye lava va simamileko va kombisana lirandzo, hambu lezvi va nga kumana ni zviyimo zvi nga wa ta va tsandzekisa ku kombisa lirandzo?’

4. Hi kuya hi Matewu 5:23, 24, hikuyini hi faneleko ku hlota kurula ni makabye loyi a nga ni mhaka na hina?

⁴ Jesu i hi gondzisile lisima la ku hlota kurula ni makabye a nga  ni mhaka na hina. (Lera Matewu 5:23, 24.) I khanyisile lezvaku loku hi lava a ku tsakisa Nungungulu hi fanele ku zwanana ni van’wani. Jehovha a ngo ku tsaka loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku hlota kurula ni vamakabye. Jehovha a nga ta amukela wukhozeli ga hina loku hi va vekela civiti van’wani kutani loku hi ala ku hlota kurula navo. — 1 Joh. 4:20.

5. Zvini zvi nga maha ku Mário zvi mu karatela a ku vhuxa kurula?

⁵ Zvi nga tshuka zvi hi karatela a ku hlota a kurula. Hikuyini? Wona lezvi zvi humeleleko Mário. * I bayisekile nguvhu a cikhati leci a makabye wokari a nga mu solasola a tlhela a wulawula kubiha hi yena lomu bandleni. Zvini lezvi Mário a mahileko? I alakanya lezvi: “Ndzi no kwata nguvhu ndzi tsandzeka ku ti khoma ndzi wulawula hi ndlela ya hava naye.” Hi ndzhako ka cikhati, Mário i no gumesa a tizwa nandzu hi lezvi a nga maha a tlhela a zama ku kombela rivalelo ni ku vhuxa a kurula naye. Kanilezvi a makabye loye i no ala a mizamu ya Mário. Kusanguleni, Mário i no ti byela lezvi: ‘Kona hikuyini ndzi tshamelako ku mu khongotela kuveni yena a nga zvi lavi a ku vhuxa kurula?’ Hambulezvo a muwoneleli wa cipandze i no kuca Mário lezvaku a nga mbheli ntamu. Zvini lezvi Mário a nga maha?

6. a) Zvini lezvi Mário a nga maha kasi a vhuxa kurula? b) Mário i gi tirisisile kuyini a bhuku ga Va Le Kolosi 3:13, 14?

⁶ A cikhati Mário a nga ehleketa khwatsi hi mawonela yakwe i no pola lezvaku ka zvikhati zvin’wani i wa ti wona na a hi wa chukwana a ku hundza van’wani. A zvi zwisisa lezvaku i fanele ku cica a kupima kakwe. (Kol. 3:8, 9, 12) I no ti koramisa hi khati ga wumbiri a tshinelela a makabye loye a mu kombela rivalelo hi kota ya lezvi a nga mahile. I no tlhela a mu tsalela papilo a makabye loye a mu byela lezvaku i wa ti sola nguvhu niku i wa kombela lezvaku va tlhela vava vanghana. I no mu nyika cinyikiwo co kari kambe leci a nga ci wonisa ku a makabye loye ci ta mu tsakisa. A ya hava hi ku a makabye loye a nga mu tsetselelangi Mário, i simamile a mu kwatela. Hambulezvo, Mário i simamile a ingisa cileletelo ca Jesu  ca ku randza makabye wakwe ni ku mu tsetselela. (Lera Va Le Kolosi 3:13, 14.) Hambu loku hi ti karata hi zama ku vhuxa kurula ni van’wani vona va nga vhumeli, a lirandzo la lisine la wuKristu li ta hi vhuna a ku simama hi va tsetselela ni ku khongelela ku hiva ni kurula navo. — Mat. 18:21, 22; Gal. 6:9.

7. a) Zvini lezvi Jesu a hi kucileko ku maha? b) Ciyimo muni co karata leci a makabye wokari wa cisati a kumeneko naco?

⁷ Jesu i hi kucile lezvaku hi simama hi khoma van’wani hi ndlela leyi hina hi lavako lezvaku va hi khoma hi yona. I tlhelile a wula lezvaku a hi faneli ku randza lava va hi randzako basi. (Luka 6:31-33) U wa ta kuyini loku a wokari lomu bandleni i wo ku potsa-potsa a tlhela a ala ku losana na wena? Lisine ku a ciyimo leci ca kala; hambulezvo, hi zvalezvi zvi nga humelela makabye wokari wa ku hi Laura. I wula lezvi: “Ku wa hi ni makabye wokari wa cisati a nga tshamela ku ndzi chepeta. Ne ndzi wa nga zvi tivi a ku hikuyini. Zvi wa ndzi pandza mbilu niku ndzi wa nga ha zvi randzi a kuya mitlhanganweni.” Kusanguleni Laura i wa ti byela lezvi: ‘Phela mina a ndzi na nandzu. A vamakabye van’wani laha bandleni kambe va zvi wona ku a makabye loyi i ni tshamela go tivana na yena.’

8. Zvini Laura a mahileko kasi a vhuxa kurula niku hi gondza yini ka cikombiso cakwe?

⁸ Laura i noba mazambo kasi ku vhuxa kurula. I no khongela ka Jehovha a tlhela a boha ku bhula ni makabye loye. Va no bhula xungetano hi cikarato cabye, va bharasarana va tlhela va vhuxa a kurula. A zvilo zvi ku khwatsi zva famba khwatsi. Laura i wula lezvi: “Kanilezvi hi ndzhako ka cikhati, a makabye loye i no tlhela a sangula ku ndzi khoma hi ndlela yaleyi a nga ndzi khoma hi yona kusanguleni. Ndzi no mbhela ntamu.” Kusanguleni Laura i no ti byela lezvaku a ngo kuma litsako ntsena loku a makabye loye a cica matshamela yakwe. Hambulezvo, Laura i no guma a zwisisa lezvaku a ca ci nene a nga wa ta maha ku simama a mu kombisa lirandzo makabye loye a tlhela a mu ‘tsetselela.’ (Efe. 4:32–5:2) Laura i no alakanya lezvaku a lirandzo la lisine la wuKristu “a li hlayeli a zvilo zva kubiha lezvi li mahelwako. Li fenengeta zvilo zvontlhe, li kholwa zvilo zvontlhe, li tsumba zvilo zvontlhe, li timisela  zvilo zvontlhe”. (1 Kor. 13:5, 7) Laura i no tlhela a kuma a kurula ka maalakanyo. Hi ku famba ka cikhati, a makabye loye i no maha munghana wakwe. Loku u vhuvhumisa kurula ni vamakabye va wena u tlhela u simama ku va randza, tiyiseka lezvaku a ‘Nungungulu wa lirandzo ni wa kurula i tava na wena’. — 2 Kor. 13:11.

9. Hi kuya hi Mitiro 10:34, 35, hi kuyini hi nga faneliko kuva ni cihlawulela?

⁹ Jehovha a nga na cihlawulela. (Lera Mitiro 10:34, 35.) Loku hi nga hi na cihlawulela hi komba lezvaku hi vana vakwe. Hi ingisa a cileletelo ca ku randza a vaakelani va hina a ku fana ni lezvi hi ti randzisako zvona niku hi vhuvhumisa kurula ni vamakabye va hina. — Rom. 12:9, 10; Jak. 2:8, 9.

10-11. Makabye Rute i ci hlulisile kuyini a cihlawulela?

¹⁰ A van’wani zvi nga tshuka zvi va karatela a ku ngavi ni cihlawulela. Hi cikombiso, wona lezvi zvi nga humelela a makabye wa cisati wa ku hi Rute. A cikhati leci a nga ha hi muswa, i no kandzihelana a citihwana ni makabye wa tiko gin’wani. Zvi mu khumbisile kuyini? Rute i ti wulela lisine aku: “Ndzi no venga a zvilo zvontlhe zva tiko lego. Ndzi wa alakanya lezvaku vontlhe a vanhu va tiko lego va fana, hambu a vamakabye.” Rute i ku hlulisile kuyini a kutizwa loko ka hava?

¹¹ Rute i no wona lezvaku i wa fanele kulwa ni kutizwa loko. I no lera matshango ni mibiko ya tiko lego lomu ka Anuário. I wula lezvi: “Ndzi no ti karata kasi ndzi wona matshamela ya ma nene ya vanhu va tiko lego. Ndzi no pola lezvaku a vamakabye lavo va wa tirela Jehovha hi mbilu yontlhe. Ndzi no zvi wona khwatsi lezvaku wonawu va maha cipandze ca wumakabye ga misava yontlhe.” Hi kutsongwani-kutsongwani, Rute i no wona lezvaku i wa fanele ku maha zvo hundza lezvo. I tlhamusela lezvi: “Kova ni kwihi laha ndzi nga kumana ni vamakabye va tiko lego, ndzi wa ti karatela ku maha wunghana navo. Ndzi wa bhula navo niku zvi ndzi mahile ndzi va tiva khwatsi.” Give gihi wuyelo ga kona? Rute i wula lezvi: “Hi ku famba ka cikhati a mawonela ya mina ya hava ma no n’walala.”

12. Cikarato muni leci makabye Sara a nga hi naco?

¹² A vokari va ngava ni cihlawulela na va nga zvi poli. Hi cikombiso, makabye Sara i wa pimisa lezvaku a nga na cihlawulela hakuva i wa nga lamuli vanhu hi kuya hi hlonge yabye, mali va nga nayo kutani malungelo va nga nawo lomu hlengeletanweni. Kanilezvi i wula lezvi: “Ndzi no pola lezvaku ndzi wa hi ni cihlawulela.” Hi ndlela muni? Sara i pswalelwe ka ngango wu gondzileko nguvhu niku i wa randza a ku hlakana ni vanhu lava vonawu va gondzileko nguvhu. Ka khati go kari i zile a byela a munghana wakwe aku: “Ndzi hlakana ni vamakabye lava vonawu va gondzileko. Lava va kalako va nga gondzangi nguvhu a ndzi va lavi.” Hi lisine, zvi wa lava ku Sara a cica a tshamela gakwe. Hi ndlela muni?

13. Hi gondza yini ka lezvi Sara a nga cicisa zvona a tshamela gakwe?

¹³ A muwoneleli wa cipandze i vhunile Sara a ku a hlola a tshamela gakwe. Sara i wula lezvi: “A muwoneleli i no ndzi dzundza hi ntiro wa mina wo tsumbeka, mihlamulo ya mina ya yi nene, ni lezvi ndzi nga yi tiva khwatsi a Mitsalo. A gumesa a tlhamusela lezvaku laha a wutivi ga hina gi kulako, hi fanele ku tlhela hi hlakulela a matshamela ya wuKristu yo kota kutikoramisa, ni kuzwela wusiwana niku hi fanele ku vhumela lezvaku ku na ni zvilo zva ku a hi nge zvi koti a ku maha.” Sara i no maha lezvi a nga byeliwa hi muwoneleli wa cipandze. I wula lezvi: “Ndzi no pola lezvaku ndzi wa fanele kuva munhu wa mu nene ni wa lirandzo hakuva hi zvona zvi nga zva lisima nguvhu” na ku nga hi lezvi ndzi nga gondza nguvhu. Kota wuyelo ga lezvo, Sara i no sangula a ku wona a vamakabye hi ndlela yo hambana. I tlhamusela lezvi: “Ndzi no zama a ku zwisisa lezvaku hi wahi a matshamela ma va mahako va hi va lisima  ka Jehovha.” Ahati hina ke? Hi wa nga ta tshuka hi alakanya lezvaku hi va lisima a ku hundza van’wani hi kota ya lezvi hi nga gondza nguvhu! Loku hi “randza vamakabye vontlhe” hi nga tava ni cihlawulela. — 1 Ped. 2:17.

14. Hi kuya hi Mahebheru 13:16, Jehovha i ti zwisa kuyini loku hi amukela vapfhumba?

¹⁴ Jehovha wa tsaka loku hi amukela vapfhumba. (Lera Mahebheru 13:16.) I zvi wona kota cipandze ca wukhozeli ga hina, nguvhunguvhu loku hi vhuna zvisiwana. (Jak. 1:27; 2:14-17) Hi cigelo leco, a Mitsalo yi hi kuca lezvaku hi “randza ku amukela vapfhumba”. (Rom. 12:13) Loku hi amukela vapfhumba, hi komba van’wani lezvaku hakunene ha khatala hi vona, ha va randza niku hi lava kuva vanghana vabye. Kani ho va nyika ca ku miyeta a nyoka, ca kun’wa, kuga navo, ku ti nyika cikhati ca ku tshama navo kutani ku va komba lirandzo, Jehovha wa tsaka. (1 Ped. 4:8-10) Hambulezvo, a zvilo zvo kari zvi nga maha ku zvi hi karatela a ku amukela vapfhumba.

15-16. a) Hikuyini a vokari va kanakanako ku amukela vapfhumba? b) Makabye Edita i ku hlulisile kuyini a ku kanakana kakwe mhakeni ya ku amukela vapfhumba?

¹⁵ Hi nga tshuka hi kanakana a ku amukela vapfhumba hi kota ya ciyimo ca hina. Wona a cikombiso ca Edita, wa ku felwa hi nuna. Na a nga seva Kustumunyu, i wa nga zvi randzi a ku tshama ni van’wani. I wa wona van’wani na va hi vona va ringanelwako khwatsi hi ku amukela vapfhumba.

¹⁶ Andzhako ka loku a vile Kustumunyu, Edita i cicile a mawonela yakwe. I no maha zvokari kasi ava munhu wo amukela vapfhumba. I wula lezvi: “A cikhati ku nga akiwa Salawu ya hina ya Mufumo, a dhota go kari gi no ndzi bhulela hi patswa wokari wu nga lava kuta wu ta vhunisa a ku aka. A ndzi wutisa lezvaku ndzi nga zvi kota a ku va amukela laha kaya ka mina hi mavhiki mambiri ke. Ndzi no alakanya hi lezvi Jehovha a nga mu vhunisa zvona a wasati wa le Zarefate, wa ku felwa hi nuna.” (1 Tih. 17:12-16) Edita i no vhumela a ku va amukela. Xana i katekisilwe? I tlhamusela lezvi: “Ndzi tsakile nguvhu hakuva wutshan’wini ga ku va mbheta a mavhiki mambiri basi  va tshamile a tihweti timbiri. Ndzeni ka cikhati leco hi no wumba wunghana ga hombe.” Edita i kuma makatekwa man’wani. I ni vanghana van’wani va hombe lomu bandleni. Zvezvi i phayona niku i zvi randza nguvhu a ku lava a tirako navo kuchumayeleni vaya kaya kakwe va ya mu vhuxela. I wula lezvi: “A ku hana zvi ndzi maha ndzi tizwa khwatsi! A lisine hi ku ndzi kuma makatekwa yo tala hi kota ya lezvo.” — Mah. 13:1, 2.

17. Zvini lezvi Lucas ni sati wakwe va zvi polileko?

¹⁷ Kuzvilava hi sina hi amukela vapfhumba. Hambulezvo hi nga chukwatisa ke? Hi cikombiso, Lucas ni sati wakwe va zvi randza a ku amukela vapfhumba. Va wa tolovela ku ramba a vapswali vabye, maxaka, vanghana ni muwoneleli wa cipandze ni sati wakwe. Hambulezvo, Lucas i wula lezvi: “Hi no pola lezvaku hi wo ramba basi lava va nga hi vanghana va hina.” Lucas ni sati wakwe va chukwatisile kuyini mhakeni ya ku amukela vapfhumba?

18. Lucas ni sati wakwe va chukwatisile kuyini mhakeni ya ku amukela vapfhumba?

¹⁸ Lucas ni sati wakwe va no cica a mawonela yabye andzhako ka ku ehleketa hi magezu ya Jesu yaku: “Loku mu randza lava va mu randzako, i nchachazelo muni mu wu kumako ke?” (Mat. 5:45-47) Va no wona lezvaku va wa fanele ku pimanyisa Jehovha loyi a hanako ka vanhu vontlhe. Hikwalaho va no maha ciboho ca ku ramba a vamakabye lava va nga kala va nga se tshuka va va ramba. Lucas i wula lezvi: “Makunu hina na vona ha tsaka nguvhu hi kuva zvin’we. Hontlheni ha tiyisana ni ku akana.”

19. a) Hi kombisa kuyini lezvaku hi valandzeli va Jesu? b) Zvini u ti yimiseleko ku maha?

¹⁹ Hi bhulile hi lezvi a ku randzana zvi nga hi vhunisako zvona a kuva vo hlota kurula, vo kala cihlawulela ni vo amukela vapfhumba. Hi fanele ku hlula a mawonela wontlhe ya hava hi tlhela hi randza a vamakabye va hina hi mbilu yontlhe. Loku hi maha lezvo, hi ta tsaka niku hi ta komba lezvaku hakunene hi valandzeli va Jesu. — Joh. 13:17, 35.