1. Zvilo muni zva zvi nene lezvi a vaswa lomu bandleni va nga nazvo?

VASWA, phela mu nga maha zvotala ntirweni wa Jehovha! A kutala ka n’wina ma ha tiyile khwatsi ni ku mu na ni ntamu. (Mav. 20:29) A bandla mu nga gi vhuna nguvhu futsi. Kuzvilava laha mu nga kona mu ya hiku co hlwela a cikhati leci mu to yimisiwa kota malandza yo vhunetela. Hambulezvo, zva koteka ku na u ti zwisa ku a vamakabye va ku kanyisa vaku wa hi n’wanana nguvhu ni ku a wu seva ni wutlhari ga ku va ku nyika mitiro ya lisima. Hambu lezvi kuzvilava u nga mu tsongwani, ku ni zvilo u nga mahako zvezvi kasi a vamakabye laha bandleni va ku tsumba va tlhela va ku kombisa cichavo.

2. Hi ta wulawula hi yini ka ndzima leyi?

² Ka ndzima leyi, hi ta wulawula hi lezvi zvi nga humelela wutomini ga Hosi Dhavhidha. Hi ta tlhela hi wulawula hi lezvi zvi nga humelela a tihosi timbiri ta Judha — Asa na Jehoxafati. Hi ta tlhela hi wona zvikarato zvo kari lezvi a vavanuna lava va vanharu va kumeneko nazvo, lezvi va nga maha kasi ku zvi hlula, ni lezvi a majaha ma nga gondzako ka cikombiso cabye.

3. Zvini lezvi a majaha ma nga mahako kasi ku vhuna lava va kulileko hi tanga lomu bandleni?

³ A cikhati leci Dhavhidha a nga hi jaha, i no gondza ku maha zvilo zvi nga vhuna van’wani. A zvi kanakanisi lezvaku i wa hi jaha gi nga mu randza Jehovha. I gondzile ku chaya muzka a guma a chaya kasi ku vhuna Sawule, loyi a nga hi hosi yi nga hlawulilwe hi Nungungulu. (1 Sam. 16:16, 23) Wena ke kota jaha, zvi kona u zvi tivako ku maha, lezvi zvi nga vhunako van’wani laha bandleni? A kutala ka n’wina zvi kona mu zvi tivako. Hi cikombiso, kuzvilava wa zvi wona ku a vamakabye vo  kari va kulileko va tsaka nguvhu loku va gondzisiwa ku tirisa a mithableti yabye ni michini yin’wani kasi va ti gisa hi tlhelo ga moya. Loku wena jaha u gondzisa vamakabye lavo va nga vhuneka nguvhu.

4. A ku fana na Dhavhidha, wutlhari muni legi a majaha ma nga ti karatelako kuva nago? (Wona mufota wa kapa.)

⁴ Wutomini gakwe ga siku ni siku, Dhavhidha i kombisile lezvaku i wa hi munhu wo tsumbeka. Hi cikombiso, i ti karatile nguvhu a hlayisa tiyivhu ta papayi wakwe. Lowo wu wa hi ntiro wo tshisa ni wo chavisa nguvhu. Hi ndzhako ka cikhati, Dhavhidha i no tlhamusela Hosi Sawule, aku: ‘A nandza ga wena gi wa risa a zvifuyo zva raru wa yena, laha ku ngata nghala, ni urso kasi ku ta khoma a yivhu ya laha ntlhambini; mina ndzi no yi tsutsumisa, ndzi yi hlahlanha, ndzi namuruta cifuyo lomu non’wini wa yona.’ (1 Sam. 17:34, 35) Dhavhidha i wa wu wona kota ndzhwalo wakwe a ku vhikela a tiyivhu ta papayi wakwe, hi cigelo leco a nga ti lwela. A majaha laha bandleni ma nga pimanyisa Dhavhidha hi ku ti karata ma maha mitiro yontlhe leyi ma nyikiwako.

5. Hi kuya hi Lisimu 25:14, hi wihi nchumu wa lisima lowu n’wina majaha lomu bandleni mu nga mahako?

⁵ Dhavhidha i ti karatele ku maha wunghana go tiya na Jehovha, hambu a cikhati leci a nga hi jaha. A wunghana lego gi wa hi ga lisima ka yena a ku hundza a kutiya-hlanha kakwe ni wutlhari gakwe ga ku chaya muzka. A ka Dhavhidha, Jehovha i wa nga hi Nungungulu basi; i wa hi munghana wakwe kambe — a munghana wakwe wa hombe nguvhu! (Lera Lisimu 25:14.) N’wina majaha lomu bandleni, a nchumu wa lisima nguvhu mu nga mahako, ku tiyisa wunghana ga n’wina na Jehovha, a Papayi wa n’wina wa le tilweni. Lezvo zvi nga maha ku mu nyikiwa mitiro yin’wani lomu bandleni.

6. A van’wani va wa mu wonisa kuyini Dhavhidha?

⁶ A cin’we ca zvikarato lezvi Dhavhidha a nga kumana nazvo, ku a van’wani va mu wona na a hi n’wanana ni wo kala wutlhari. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga ti nyikela kasi alwa na Goliyate, Sawule i mu kucile ku a ngayi hi ku wula lezvi: U ‘mu tsongwani.’ (1 Sam. 17:31-33) Na a nga se byeliwa magezu lawa, a makabye wakwe i wa sina a mu lumbetile ku i tsikile ntiro a famba a hlakana. (1 Sam. 17:26-30) Hambulezvo a ka Jehovha, Dhavhidha i wa nga hi cin’wanana ni munhu wo randza ku hlakana. I wa mu tiva khwatsi. Dhavhidha i no tsumba ku Jehovha, a Munghana wakwe,  i ta mu nyika ntamu wa ku hlula Goliyate. Jehovha a se mu nyika ntamu futsi, a hlula!— 1 Sam. 17:45, 48-51.

7. U gondza yini ka matimu lawa ya Dhavhidha?

⁷ A majaha ma nga gondza yini ka lezvi zvi nga humelela Dhavhidha? Hi wona lezvaku zvi lava ku mava ni lihlazva-mbilu. Zvi nga teka cikhati kasi lava va ku wonako na u hi n’wanana va cica mawonela yabye, va sangula ku ku wona na u hi jaha gi buvhileko. Hambulezvo, tiyiseka lezvaku Jehovha i wona zvo hundza lezvi u nga tshamisa zvona hi lahandle. Wa ku tiva khwatsi niku wa zvi tiva lezvi u zvi kotako ku maha. (1 Sam. 16:7) Tiyisa wunghana ga wena na Jehovha. Dhavhidha i mahile lezvo hi ku cuwukisela khwatsi a zvivangwa zva Jehovha. I wa ehleketa hi lezvi a nga kari a gondza ka zvivangwa lezvo xungetano hi Jehovha, a Muvangi wa zvona. (Lis. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) A nchumu wun’wani u nga mahako ku kombela Jehovha kasi a ku nyika ntamu. Hi cikombiso, ku ngava lezvaku a zvigondzani-kuloni zva ku swiretela hi lezvi u nga Kustumunyu ya Jehovha ke? Loku va ku swiretela, kombela Jehovha lezvaku a ku vhuna ku lwisana ni cikarato leco. Tirisa wusungukati legi u to gi kuma ka Mhaka yakwe, ka mabhuku, ni tivhidhio ta hina. Khati ni khati u to wona ku Jehovha i ku vhunile ku lwisana ni cikarato cokari, u taya u mu tsumba nguvhu. Ahandle ka lezvo, laha a van’wani va to wona ku u tsumba Jehovha wutomini ga wena, va ta ku tsumba.

8-9. Zvini zvi vhunileko Dhavhidha a ku kombisa lihlazva-mbilu a rindzela kasi a sangula ku fuma? A majaha lomu bandleni ma nga gondza yini ka cikombiso cakwe?

⁸ Wona cikarato cin’wani leci Dhavhidha a kumeneko naco. Andzhako ka loku a totilwe kasi ava hosi, zvi lavile ku a rindzela hi malembe yo tala kasi a sangula ku fuma le Judha. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Ndzeni ka cikhati leco, cini ci mu vhunileko ku rindzela hi lihlazva-mbilu? Wutshan’wini ga ku mbhela ntamu a kondla mawoko, i no veka kupima ka lezvi zvi nga koteka ku a maha. Hi cikombiso, laha a nga tsutsuma a ya tumbela ka wutshamu gi nga fumelwa hi vaFilistiya, i no londzowota kulwa ni valala va vaIzrayeli. Hi ku maha lezvo, i no vhikela tiko ga Judha hi le timbhirini. — 1 Sam. 27:1-12.

⁹ Zvini lezvi a majaha lomu bandleni ma nga gondzako ka cikombiso ca Dhavhidha? Maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku tirela vamakabye. Wona cikombiso ca makabye wo kari wa ku hi Ricardo. * Laha a nga hi ni cipimo ca 10 wa malembe, i wa xuva ku tira kota phayona ga cikhati contlhe. Kanilezvi a madhota ma no mu byela ku zvi wa nga se ringana ku a tira. Ricardo a nga kwatangi a tsukula. I no chukwatisa lezvi zvi nga laveka, a tira nguvhu kuchumayeleni. I wula lezvi: “Loku ndzi zvi alakanya, ndza zvi wona ku zvi wa laveka futsi a ku ndzi engetela ku kula hi tlhelo ga moya. Ndzi no ti karatela ku tlhelela vontlhe va nga kombisa ku tsakela, ndzi tlhela ndzi ranga hi ku ti longisela khwatsi na ndzi nga se va tlhelela. Ka cikhati leco, ndzi zile ndzi kuma cigondzo ca mina co sangula. Laha ndzi ngaya ndzi chumayela nguvhu, a kuchava ku no hunguleka.” Zvezvi Ricardo i nandza go vhunetela tlhelo phayona ga cikhati contlhe gi wu mahako khwatsi a ntiro wa gona.

10. Ka khati go kari, zvini lezvi Dhavhidha a nga maha na a nga se maha ciboho ca lisima?

¹⁰ Wona zvin’wani zvi humeleleko wutomini ga Dhavhidha. Ka khati legi yena ni masochwa yakwe va nga tsutsuma Sawule, va no guma va siya mingango yabye kasi va yalwa yimpi. A valala va no sala va dhumela mingango yabye  va tlhela va khoma va famba navo. Kota lezvi Dhavhidha a nga hi ni wutlhari ga hombe ga kulwa yimpi kuzvilava na a tekela ku tiva ndlela ya kuya tlhatlhisa a vanhu vakwe. Hambulezvo, i no kombela Jehovha kasi a mu byela lezvi a nga fanele ku maha. Dhavhidha i no wutisa Jehovha hi ku vhuniwa hi mupristi wa ku hi Abhiyatari, aku: ‘Loku ndzi landza a yimpi leyi, ndzi ta yi kamanyeta ke?’ Jehovha i no komba Dhavhidha lezvaku a nga famba, a tlhela a mu tiyisekisa ku zvi ta mu fambela khwatsi. (1 Sam. 30:7-10) U gondza yini ka matimu lawa?

11. Zvini u nga mahako na u nga se maha ciboho?

¹¹ Na u nga se maha ciboho, ranga hi ku lava wusungukati. Kombela vapswali va wena va ku vhuna. U nga kuma wusungukati ga gi nene kambe hi ku bhula ni dhota gi buvhileko. Jehovha wa ma tsumba a madhota; wenawu ma tsumbe. Phela Jehovha i ma wona kota “zvinyikiwo” laha bandleni. (Efe. 4:8) U ta vhuneka nguvhu hi ku pimanyisa a kukholwa kabye ni ku ingisa wusungukati gabye ga wutlhari. Zvezvi, a hi woneni lezvi hi nga gondzako ka Hosi Asa.

12. Matshamela muni lawa Hosi Asa a nga hi nawo a cikhati a nga sangula ku fuma?

¹² A cikhati leci Asa a nga hi jaha, i wa hi munhu wo ti koramisa ni wo tiya hlanha. Hi cikombiso, a cikhati leci a nga vhaleta a papayi wakwe Abhija citshan’wini ca wuhosi, i no sangula tsima ga ku mbheta zvifananiso lomu tikweni ga Judha. I tlhelile a laya vaJudha lezvaku va ‘hlota Jehovha Nungungulu wa vararu vabye, ni ku hlayisa milayo ni zvileletelo zvakwe.’ (2 Kro. 14:1-7) A cikhati leci Zera, a muEtiyopiya, a ngata ni 1 000 000 wa masochwa na a lava ku dhumela tiko ga Judha, Asa i no kombisa wutlhari, a tsutsumela ka Jehovha a ya kombela civhuno, aku: ‘Jehovha, ahandle ka wena, cima a nga kona mun’wani a zvi kotako ku vhunetela lava va nga hiko na ntamu, loku va vhukelwa hi lava va nga ni ntamu. Hi vhune wena Jehovha Nungungulu wa hina, hakuva hina hi tsumba ka wena.’ A magezu lawa yo khumba mbilu, ma komba khwatsi lezvaku Asa i wa mu tsumba nguvhu Jehovha lezvaku i na ni ntamu wa ku ponisa a vanhu vakwe. Asa i no tsumba Jehovha, a Papayi wakwe wa le tilweni, ‘Jehovha a hlasela vaEtiyopiya.’ — 2 Kro. 14:8-12.

13. Zvini zvi nga humelela Asa hi ndzhako ka cikhati? Hikuyini zvi nga mu humelela?

 ¹³ Handle ko kanakana, a ku vhukelwa hi 1 000 000 wa masochwa ci wa hi cikarato ca hombe nguvhu. Kanilezvi, wa zvi tiva khwatsi ku Asa i hlulile cikarato leco hi lezvi a nga tsumba Jehovha. Hambulezvo, a ya hava hi ku a cikhati leci Asa a nga kumana ni cikarato ca citsongwani, a nga kombelangi Jehovha kasi a mu vhuna. Lezvo zvi mahekile a cikhati a nga lava ku dhumelwa hi Bhaaxa, a Hosi ya Izrayeli. Asa i no kombela hosi ya Siriya lezvaku yi mu vhuna. I xanisekile nguvhu hi kota ya ciboho leco. Jehovha i no byela Asa hi ku tirisa muphrofeti Hanani, aku: ‘Lezvi wena u tsumbileko a hosi ya le Siriya, u nga tsumbi Jehovha Nungungulu wa wena, hi kota ya lezvo a mabutho ya hosi ya le Siriya ma pswhutukile canjeni ga wena.’ Kusukela kwalaho, Asa i no tshamela ku dhumelwa hi masochwa. (2 Kro. 16:7, 9; 1 Tih. 15:32) Hi gondza yini?

14. Hi yihi ndlela ya ku kombisa ku wa mu tsumba Jehovha? Hi kuya hi 1 Timote 4:12, loku u maha lezvo u tava yini?

¹⁴ U nga tshuki u tsika ku ti koramisa ni ku tsumba Jehovha. A cikhati leci u nga bhabhatiswa, u kombisile kukholwa ka hombe niku wa mu tsumba Jehovha. Yenawu i no vhumela hi litsako lezvaku u lumba ngango wakwe. Makunu leci ci nga sala zvezvi, ku simama u mu tsumba. Kuzvilava loku u lava ku maha zviboho zva lisima nguvhu zva olova ku tsumba Jehovha. Hambulezvo, ahati ka zviboho zvin’wani ke? Zva lisima a ku khongela ka Jehovha ni ka cihi ciboho u lavako ku maha, kani ci yelana ni ku hlawula zvihungato, ntiro wa ku ti hanyisa, kutani mixuvo u nga ti vekelako. U nga tsumbi wutlhari ga wena. Kanilezvi, lavetela matshinya ya milayo ma yelanako ni ciboho leci u lavako ku maha, u guma u ma tirisa. (Mav. 3:5, 6) Loku u maha lezvo, u ta tsakisa Jehovha; a vamakabye laha bandleni kambe va ta ku tsumba. — Lera 1 Timote 4:12.

15. Hi kuya hi 2 Kronekele 18:1-3; 19:2, zvihoxo muni lezvi Hosi Jehoxafati a zvi mahileko?

¹⁵ A lisine hi ku lezvi u nga kala ku mbhelela, a ku fana na hina hontlheni, u ta tshuka u maha zvihoxo. Hambulezvo, u nga tsiki ku maha zvontlhe u zvi kotako ntirweni wa Jehovha hi ku chava ku phazama. Wona cikombiso ca Hosi Jehoxafati. Hosi Jehoxafati i wa hi ni matshamela yo tala ya ma nene. Zvalezvi a nga sangula ku fuma, i no ‘hlota Nungungulu  wa raru wakwe, a landzela milayo yakwe.’ Ahandle ka lezvo, i no ruma tinduna lomu madhoropeni wontlhe ya tiko ga Judha ti famba ti gondzisa Nayo wa Jehovha. (2 Kro. 17:4, 7) Hambulezvo, Jehoxafati i wa tshuka a phazama na a zama ku maha zviboho zva zvi nene. Ka cin’we ca zviboho lezvo a nga phazama, i zile a kawukiwa hi wokari a nga rumelwa hi Jehovha. (Lera 2 Kronekele 18:1-3; 19:2.) U gondza yini ka matimu lawa?

16. U gondza yini ka matimu ya Rogério?

¹⁶ Vhumela wusungukati u tlhela u gi tirisa. A ku fana ni majaha yo tala, kuzvilava wenawu zva ku karatela a ku rangisa ntiro wa Jehovha wutomini ga wena. Loku zvi tshamisile lezvo, u nga mbheli ntamu. Wona lezvi zvi nga humelela a jaha ga ku hi Rogério. Loku a alakanya cikhati leci a nga hi kwalomo ka 10 wa malembe, i wula lezvi: “Ka zvikhati zvokari ndzi wa nga zvi tivi lezvi ndzi nga fanele ku maha wutomini ga mina. A ku fana ni majaha yo tala, ndzi wa nyika nguvhu lisima a zvibelabela ni ku hlakana; a mitlhangano ni ku chumayela ndzi zvi siya ndzhako.” Cini ci vhunileko Rogério? A dhota go kari go khatala gi no mu nyika wusungukati. I wula lezvi: “A dhota lego gi no ndzi kuca ku ehleketa hi tshinya ga nayo gi nga ka 1 Timote 4:8.” Rogério i no ti koramisa a tirisa wusungukati lego a tlhela a ehleketa khwatsi hi lezvi a nga zvi rangisa wutomini gakwe. I wula lezvi: “Ndzi no maha ciboho ca ku rangisa zvilo zva moya wutomini ga mina.” Mave wahi mabhindzu ya kona? I wula lezvi: “Andzhako ka malembe yo kari na ndzi nyikilwe wusungukati lego, ndzi no yimisiwa kota nandza go vhunetela.”

17. A vamakabye va kulileko hi tanga va ti zwisa kuyini hi majaha lawa ma tirelako Jehovha?

¹⁷ Majaha, a vamakabye va kulileko hi tanga, lava mu tirelako Jehovha hi ‘mbilu yin’we’ zvin’we navo, va tsaka nguvhu hi n’wina. (Zef. 3:9) Va tsaka nguvhu hi ntamu ni ku hiseka ka n’wina ka mitiro leyi mu nyikiwako. Va mu randza nguvhu kambe. — 1 Joh. 2:14.

18. Hi kuya hi Mavingu 27:11, Jehovha i ti zwisa kuyini hi majaha lawa ma mu tirelako?

¹⁸ Majaha, mu nga rivali lezvaku Jehovha wa mu randza niku wa mu tsumba. I phrofetile lezvaku masikwini lawa yo gumesa, ku wa tava ni vaswa va talela ga cima va nga wa ta ti hendleleta hi litsako. (Lis. 110:1-3) Jehovha wa zvi tiva lezvaku ma mu randza niku mu lava ku mu tirela hi laha mu zvi kotako hi kona. U nga hakiseli ku swireka ne u nga rindzeli ku a vamakabye va ku nyika malungelo kwalaha ni kwalaha. Zvi lava ku uva ni lihlazva-mbilu. Loku u tshuka u phazama, vhumela ku kawukiwa ni wusungukati legi u to nyikiwa, u gi wona na gita hi ka Jehovha. (Mah. 12:6) Ti karatele ku yi maha khwatsi a mitiro yontlhe u nyikiwako. A ca lisima ka zvontlhe, ni cihi u ci mahako, tsakisa Jehovha, a Papayi wa wena wa le tilweni. — Lera Mavingu 27:11.