1. Hi yihi yin’we ya tindlela leti Joba a nga mu tiva khwatsi hi tona Jehovha?

 KA MABHULO wontlhe lawa Joba a vileko nawo wutomini gakwe, a yo hlamalisa ka wona hi lawa a vileko nawo na Jehovha Nungungulu. Ka mabhulo lawo, Jehovha i byelile Joba lezvaku a cuwuka zvilo zvo kari zvo saseka lezvi a zvi vangileko. Lezvo zvi wa ta vhuna Joba a ku tiva lezvaku Jehovha i ni wutlhari ga hombe nguvhu niku zvi wa ta mu vhuna ku a tsumba nguvhu a ku Jehovha a nga zvi kota ku nyika malandza yakwe zvontlhe lezvi zvi lavekako ka wona. Hi cikombiso, Joba i alakanyisilwe lezvaku lezvi Nungungulu a zvi kotako ku hlayisa zvihari, zvi komba ku a nga zvi kota ku hlayisa na yenawu. (Joba 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Laha Joba a nga ehleketa hi zvivangwa, i gondzile zvotala hi matshamela ya Nungungulu.

2. Zvini zvi nga mahako ku zvi tshuka zvi hi karatela ku hlola zvivangwa zva Jehovha?

² Hinawu hi nga gondza zvotala hi Nungungulu wa hina loku hi hlola zvivangwa zvakwe. Hambulezvo, a hi contlhe cikhati zvi nga hi olovelako ku maha lezvo. Loku hi hanya lomu dhoropeni, hi nga tshuka hi nga zvi woni siku ni siku lezvi Jehovha a zvi vangileko. Hambu loku hi hanya le tlhaveni, hi nga tshuka hi nga kumi cikhati ca ku hlola zvivangwa zva Jehovha. Hikwalaho, a hi woneni a ku hikuyini zvi vhunako a ku ti nyika cikhati ni ku ti karatela ku hlola zvivangwa. Hi ta wona lezvi Jehovha na Jesu va nga zvi tirisisa zvona zvivangwa kasi ku gondzisa, hi tlhela hi wona lezvi hi nga mahako kasi hi gondza zvotala lomu ka ntumbuluko.

3. Zvini zvi kombako lezvaku Jehovha i wa lava ku Adhamu a ti buza hi zvivangwa zvakwe?

³ Jehovha i wa lava ku a vanhu vo sangula va ti buza hi zvivangwa zvakwe. A cikhati leci a nga vanga Adhamu, i no mu nyika paradhise go saseka nguvhu kasi a ti buza hi gona a tlhela a mu nyika ntiro wa ku a rima a kulisa paradhise lego. (Gen. 2:8, 9, 15) Hi nga alakanyela lezvi Adhamu a nga tsakisa zvona laha a nga kari a wona timbewu na ti mila, ni zvitsangi na zvi baleka. Adhamu i wa hi ni thomo ga hombe nguvhu, ga ku hlayisa a jardhim ya Edheni. Jehovha i tlhelile a byela Adhamu lezvaku a zvi chula mavito a zvihari. (Gen. 2:19, 20) Phela loku Jehovha i wa no zvi lava na a zvi chulile hi yece. Kanilezvi, i tekile ntiro lowo a nyika Adhamu. Handle ko kanakana, Adhamu i rangile hi ku hlola khwatsi a cihari cin’we ni cin’wani — a cuwuka tshamela ga cona ni lezvi ci zvi mahamahako — hi kona a nga ci chula vito. A zvi kakakanisi lezvaku Adhamu i tsakile nguvhu hi ntiro lowo niku wu mu nyikile thomo ga ku a engetela ku gi bonga a wutlhari ga Papayi wakwe ni ku wona kusaseka ni kutsakisa ka zvilo lezvi a zvi vangileko.

4. a) Hikuyini hi faneleko ku hlola zvivangwa? b) Civangwa muni ca Jehovha ci ku tsakisako nguvhu?

⁴ Hi fanele ku hlola zvivangwa hakuva Jehovha i lava ku hi maha lezvo. I hi kuca hi magezu lawa: ‘Tlakusani mahlo ya n’wina le hehla, mu languta, himani a vangileko lezvi zvilo?’ A hlamulo wa kona wa dlunyateka. (Isa. 40:26) Le tilweni, ni laha misaveni, ni lomu bimbini, ku tele hi zvivangwa zva Jehovha lezvi hi nga gondzako ka zvona. (Lis. 104:24, 25) Hi nga ehleketa hi lezvi Jehovha a nga hi vangisa zvona! I hi vangile hi ndlela ya ku hi tsaka hi ku wona ntumbuluko. I tlhelile a maha ku zvi koteka ku hi tsaka hi ku wona, kuzwa, ku khoma, kuga, ni kuzwa masema ya zvivangwa zvo hambanahambana.

5. Hi kuya hi Va Le Roma 1:20, hi nga vhunekisa kuyini hi ku hlola zvivangwa zva Jehovha?

⁵ A Bhibhiliya gi hi byela cigelo cin’wani ca lisima ca ku hi hlola zvivangwa zva Jehovha. Zvi hi vhuna ku tiva matshamela ya Jehovha. (Lera Va Le Roma 1:20.) Hi cikombiso, loku u hlola lezvi Jehovha a zvi vangileko, u ta wona lezvaku i zvi vangile hi ndlela yo hlamalisa nguvhu. Ka zvivangwa lezvo, ha zvi wona khwatsi ku Jehovha i na ni wutlhari. Ehleketa kambe hi zvakuga zvo hambanahambana lezvi hi ti buzako hi zvona. Cikombiso co dlunyateka ca ku Jehovha wa hi randza hina vanhu. Loku hi wona matshamela ya Jehovha ka zvilo lezvi a zvi mahileko, hi ta mu tiva khwatsi zvi tlhela zvi hi kuca ku hi maha wunghana go tiya naye. Zvezvi a hi woneni lezvi Jehovha a nga zvi tirisisa zvona zvivangwa kasi ku gondzisa vanhu a zvilo zva lisima nguvhu.

6. Zvini hi nga gondzako hi ku cuwukisela zvinyanyani zva ku rura hi kuya hi tinguva?

⁶ Jehovha i ni cikhati leci a mahako hi cona zvilo zvo kari. Lembe ni lembe, kumbheleni ka Fevereiro ni cikari ka Maio, zvi wa koteka ku a vaIzrayeli va wona misekwa na yi haha laha yi nga kari yi rura yi kongoma n’walungu. Jehovha i byelile vaIzrayeli aku: ‘A [sekwa] wa le mpfhukeni wa tiva tinguva takwe.’ (Jer. 8:7) A ku fana ni lezvi Jehovha a zvi vekeleko tinguva a zvinyanyani lezvi, i yimisile cikhati leci a to lamula hi cona a tiko legi. Inyamutlha, laha hi wonako zvinyanyani lezvi zvi rurako hi kuya hi tinguva, zvi hi alakanyisa lezvaku hi nga tsumba ku ku na ni cikhati leci Jehovha a ci ‘yimisileko’ kasi a lovisa a tiko legi go biha. — Hab. 2:3.

7. A ku cuwukisela kupuruma ka cinyanyani ku nga hi tiyisekisa yini? (Isaya 40:31)

⁷ Jehovha wa ma nyika ntamu a malandza yakwe. Jehovha i tsumbisile vanhu vakwe hi ku tirisa Isaya lezvaku i wa ta va nyika ntamu va “puruma ku fanana ni magama” loku va mbhela ntamu. (Lera Isaya 40:31.) A vaIzrayeli va wa tolovela ku wona magama na ma puruma le hehla hi ku kokiwa hi moya wu yako hehla ne na ma nga ti karati nguvhu. Lezvo zvi wa va alakanyisa khwatsi lezvaku a ku fana ni lezvi Jehovha a zvi nyikako ntamu a zvinyanyani lezvo, a nga ma nyika ntamu a malandza yakwe. Loku wenawu u wona cinyanyani ca hombe na ci haha, ciya ci kwela nguvhu ciya hehla ne na ci ngabi tipapa ta cona makhati yo tala, alakanya lezvaku Jehovha a nga ku nyika ntamu wa ku lwisana ni zvikarato zva wena.

8. Zvini lezvi Joba a nga gondza hi ku hlola zvivangwa zva Nungungulu? Hi gondza yini ka lezvo?

⁸ Jehovha wa tsumbeka. Jehovha i vhunile Joba lezvaku a engetela ku mu tsumba. (Joba 32:2; 40:6-8) A cikhati leci Nungungulu a nga wulawula na Joba, i kumbukile zvilo zvo hambanahambana xungetano hi zvivangwa zvakwe, zvo kota tinyeleti, marefu ni zvingwalangwandza. Jehovha i wulawulile hi zvihari kambe, zvo kota nyari ni haxi. (Joba 38:32-35; 39:9, 19, 20) Zvontlhe lezvo zvi kombile lezvaku Nungungulu i na ni ntamu, ni lirandzo ni wutlhari. A mabhulo lawo ma vhunile Joba lezvaku a mu tsumba nguvhu Jehovha a ku hundza kale. (Joba 42:1-6) Hi kufanana, loku hi hlola zvivangwa, hi alakanyisiwa lezvaku Jehovha i na ni wutlhari go kala gi nga gumelwi ni ntamu wa ku hundza lowu wa hina. A nga tlhela a zvi kota ku mbheta zvikarato zva hina zvontlhe niku i ta zvi mbheta futsi. Lezvo zvi nga hi vhuna ku hi mu tsumba nguvhu.

9-10. A gambo ni vhula zvi hi gondzisa yini hi Jehovha?

⁹ Jesu i wa zvi tiva khwatsi a zvivangwa zva Jehovha. Kota meseri wa hombe wa zvivangwa, ive ni thomo ga ku tira ni Papayi wakwe va vanga zvilo zvontlhe laha misaveni ni le tilweni. (Mav. 8:30) Hi ndzhako ka cikhati, laha Jesu a nga hi laha misaveni, i tirisile zvivangwa kasi ku vhuna vapizani vakwe a ku tiva Jehovha. Wona zvokari lezvi Jesu a gondzisileko.

¹⁰ Jehovha i kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe. Ka Kanelo yakwe ya le Citsungeni, Jesu i wulawulile ni vapizani vakwe xungetano hi gambo ni vhula, zvi nga zvilo lezvi a vanhu vo tala va nga ehleketiko nguvhu hi zvona. Kanilezvi, a gambo ni vhula zva laveka nguvhu kasi hi hanya. Loku Jehovha i wo zvi lava, na a nga va nyiki a zvilo lezvo lava va kalako va nga mu tireli. Kanilezvi, i kombisa lirandzo a va tsuwukisela gambo a tlhela a va nisela vhula a vanhu vontlhe. (Mat. 5:43-45) Jesu i tirisile zvilo lezvo kasi ku gondzisa vapizani vakwe ku Jehovha i lava lezvaku hi kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe. Contlhe cikhati hi wonako gambo na gi pela hi ndlela yo saseka nguvhu, kutani hi wonako vhula na yi ku  fetsefetse yi hi nyika ku pepa, hi nga ehleketa hi lirandzo la Jehovha lo kala cihlawulela. A lirandzo lakwe li nga hi kuca ku hinawu hi kombisa lirandzo hi ku chumayela vanhu vontlhe.

11. A ku cuwukisela zvinyanyani zvi nga hi tiyisisa kuyini?

¹¹ Jehovha wa hi nyika lezvi zvi lavekako hi tlhelo ga nyama kasi hi hanya. A cikhati leci Jesu a nga kari a kanela laha citsungeni, i tlhelile aku: “Cuwukani khwatsi a zvinyanyani zva tilo, a zvi byali, a zvi tshoveli, ne a zvi veketeli zvakuga matshaleni, hambulezvo a Papayi wa n’wina wa le tilweni wa zvi wundla.” Zva koteka ku a vanhu na va wonile zvinyanyani na zvi haha kwalaha hehla kabye a cikhati leci Jesu a nga va wutisa ku: “N’wina a mu va lisima ku hundza zvona ke?” (Mat. 6:26) Hi nga wona ndlela ya lirandzo ya ku hi tiyisekisa lezvaku Jehovha i ta hi vhuna ku kuma lezvi zvi lavekako hi tlhelo ga nyama kasi hi hanya! (Mat. 6:31, 32) A mhaka leyo hi yi gondzako ka zvivangwa ya ha simama ku tiyisa malandza yo tsumbeka ya Jehovha kala nyamutlha. A phayona go kari ga nhanyana le Espanha, gi wa mbhela ntamu hi lezvi gi nga kala gi nga kumi yindlu ya yi nene ya ku tshama ka yona. Kanilezvi, a cikhati leci a nga wona zvinyanyani na zviga timbewu ni mihandzu yo kari, i no tiya. I wulile lezvi: “A zvinyanyani lezvo zvi ndzi alakanyisile lezvaku Jehovha wa zvi khatalela, niku minawu i ta ndzi khatalela.” Cikhatanyana andzhako ka lezvo, a makabye wa hina i no kuma yindlu yo tshama ka yona.

12. Lezvi Matewu 10:29-31 a wulako hi zvinjingiri zvi nga hi gondzisa yini hi Jehovha?

¹² Jehovha wa mu nyika lisima a mun’we ni mun’wani wa hina. A cikhati leci Jesu a nga lava ku ruma vapizani vakwe lezvaku va ya chumayela, i no ranga hi ku va vhuna ku va nga chavi ku vhukelwa. (Lera Matewu 10:29-31.) I mahile lezvo hi ku wulawula hi cinyanyani co tiveka nguvhu le Izrayeli, a cinbbbjingiri. Masikwini ya Jesu, a cinyanyani leco ci wa nga hi na lisima. Kanilezvi, i byelile vapizani vakwe, aku: “Ci hava ni cin’we ci wako lahasi a Papayi wa n’wina a nga zvi tivi.” A guma a tlhavinyeta, aku: “N’wina mu va lisima nguvhu a ku hundza zvinjingiri zvo tala.” Hi ndlela leyo, i no tiyisekisa vapizani vakwe lezvaku a mun’we ni mun’wani wabye wa lisima ka Jehovha. Hikwalaho, ku wa nga hi na cigelo ca ku chava ku vhukelwa. Handle ko kanakana, laha a vapizani va Jesu va nga kari va chumayela lomu madhoropeni ya hombe ni ya matsongwani, va wa ma alakanya a magezu yakwe loku va wona zvinjingiri. Contlhe cikhati u wonako cinyanyani ca citsongwani, alakanya lezvaku Jehovha wa ku nyika lisima hakuva wenawu u wa “lisima nguvhu a ku hundza zvinjingiri zvo tala.” Hi ku vhuniwa hi Jehovha, u nga zvi kota ku tiya loku u vhukelwa. — Lis. 118:6.

13. Cini ci nga hi vhunako ku gondza zvokari ka zvivangwa?

¹³ Hi nga gondza zvin’wani zvotala xungetano hi Jehovha ka zvivangwa zvakwe. Hi ndlela muni? Co sangula, hi fanele ku ti nyika cikhati ca ku cuwukisela zvivangwa, hi guma hi ehleketa hi lezvi zvi hi gondzisako hi Jehovha. Lezvo zvi  nga tshuka zvi hi karatela. A makabye wo kari wa cisati wa le Camarões, wa ku hi Géraldine, i wulile lezvi: “Ndzi kulele lomu dhoropeni. Makunu, ndzi polile lezvaku zvi lava ku ti karata kasi ku cuwukisela a zvivangwa.” A dhota go kari ga ku hi Alfonso, gi tlhamusele lezvi: “Ndzi wonile lezvaku ndzi fanele ku ti vekela cikhati ca ku cuwukisela zvivangwa zva Jehovha ndzi tlhela ndzi ehleketa hi lezvi zvi ndzi gondzisako hi yena.”

14. Zvini Dhavhidha a nga gondza laha a nga ehleketa hi zvivangwa zva Nungungulu?

¹⁴ Dhavhidha i ehleketile nguvhu hi zvivangwa zva Jehovha Nungungulu. I no byela Jehovha aku: ‘Loku ndzi cuwuka a matilo ya wena, a ntiro wa titiho ta wena, a hweti ni tinyeleti, lezvi wena u zvi vangileko; ndziku: Cini a munhu loyi wena u mu khatalelako?’ (Lis. 8:3, 4) Laha Dhavhidha a nga kari a cuwuka tilweni ni wusiku, a nga wonangi kusaseka ka tinyeleti zvi gama kwalaho. I no tlhela a ehleketa hi lezvi ti mu gondzisako hi Jehovha. I gondzile lezvaku Jehovha wa hombe nguvhu. Ka zvikhati zvin’wani, Dhavhidha i wa ehleketa hi lezvi a miri wakwe wu nga mahisiwa zvona lomu ndzeni ka mamani wakwe. Laha a nga kari a ehleketa hi zvilo lezvo zvo hlamalisa, i no engetela ku gi bonga nguvhu a wutlhari ga Jehovha. — Lis. 139:14-17.

15. U ma wonisile kuyini a matshamela ya Jehovha lomu ka zvivangwa zvakwe? (Lisimu 148:7-10)

¹⁵ A ku fana na Dhavhidha, kuzvilava wenawu a zvizi zvi lava ku uya kule kasi u kuma civangwa co kari co ehleketa hi cona. Hi ku cuwuka zvivangwa zvi nga matlhelweni ya wena, u nga wona matshamela yo tala ya Jehovha. Hi cikombiso, loku uzwa kuhisa ka gambo lomu mirini wa wena, u nga zvi pola ku Jehovha i na ni ntamu. (Jer. 31:35) Loku u wona cinyanyani na ci ti akela cisaka, u nga zvi wona ku Jehovha i na ni wutlhari. Loku u wona cimbyanana na ci zama ku luma mudhoza wa cona a zvo ku hlekisa. Lezvo zvi nga ku vhuna ku wona ku Jehovha, a Muvangi wa cona, munhu wo tsaka, loyi a lavako ku hi ti buza hi wutomi hi tlhela hi tsakawu. Khati ni khati u wonako mamani na a hlakana ni cin’wanana cakwe, bonga Jehovha hi kota ya lirandzo lakwe. Ku ni zvilo zvo tala nguvhu zvi nga hi gondzisako cokari hi Jehovha, hakuva zvontlhe lezvi a zvi vangileko — zva hombe ni zva zvitsongwani — zva mu dhumisa. — Lera Lisimu 148:7-10.

16. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha?

¹⁶ A Nungungulu wa hina, i na ni wutlhari, ni ntamu ni lirandzo la hombe nguvhu. A matshamela lawa ni man’wani yo tala, hi nga ma wona loku hi ma lavetela lomu ka zvivangwa zvakwe. Hi xuva ku hontlheni hi ti nyika cikhati hi kukhandzakanya hi cuwukisela zvivangwa zva Jehovha hi tlhela hi ehleketa hi lezvi zvi hi gondzisako hi yena. Loku hi maha lezvo, a wunghana hi nga nago ni Muvangi wa hina gi ta kula nguvhu. (Jak. 4:8) Ka ndzima yi landzelako, hi ta wona lezvi a vapswali va nga zvi tirisisako zvona a zvivangwa kasi ku vhuna vana vabye lezvaku va maha wunghana na Jehovha.