1-2. a) Pawule i tsalile a papilo ga Va Le Efesusi na a hi ka ciyimo muni? b) Zviwutiso muni hi to bhula hi zvona?

 A CIKHATI leci a nga vhalelwe le Roma laha mutini wakwe, mupostoli Pawule i wa zvi lava a ku tiyisa a makholwa-kuloni. Zvi wa nga koteki ku a va endzela, hikwalaho i no va tsalela mapapilo. A gin’we ga mapapilo lawo i gi tsalile kwalomu ka va 60 kutani 61 Nguveni ya Hina, na a tsalela va le Efesusi. — Efe. 1:1; 4:1.

² Ku wa hundza cipimo ca 10 wa malembe Pawule na a tshamile le Efesusi a chumayela ni ku gondzisa a mahungu ya manene. (Miti. 19:1, 8-10; 20:20, 21) I wa va randza nguvhu a vamakabye vakwe niku i wa lava ku va vhuna lezvaku va tshama na va tsumbekile ka Jehovha. Kanilezvi, hikuyini a nga tsalela maKristu ma totilweko xungetano hi munyama ni kuwonekela? Zvigondzo muni a maKristu wontlhe ma nga gondzako ka wusungukati lego? A hi woneni a mihlamulo ya zviwutiso lezvi.

HI HUMA MUNYAMENI HIYA KUWONEKELENI

3. Mifananiso muni leyi Pawule a yi tirisileko ka papilo gakwe ka Va Le Efesusi?

³ Pawule i tsalele a maKristu ya le Efesusi, aku: “A kale mu wa hi munyameni, kanilezvi zvezvi mu le kuwonekeleni”. (Efe. 5:8) Laha Pawule i tirisile a mifananiso ya munyama ni kuwonekela kasi ku tlhamusela a kuhambana ka ciyimu cabye ca kale ni lezvi makunu va nga tshamisile zvona. A hi woneni ku hikuyini Pawule a nga wula ku a va le Efesusi ‘a kale va wa hi munyameni’.

4. A va le Efesusi va wa hi munyameni wa wukhongeli hi ndlela muni?

 ⁴ Munyama wa wukhongeli. Na va nga se gondza lisine va tlhela vava maKristu, a va le Efesusi, lava Pawule a nga va tsalela, va wa hi tikhumbi ta tigondzo ta wukhongeli ga mawunwa ni ta zvilo zva wudhimoni. Le dhoropeni ga Efesusi ku wa hi ni tempeli ya hombe ya Artemisi, leyi yi nga woniwa kota yin’we ya 7 wa titempeli to hlamalisa nguvhu misaveni yontlhe. A vanhu lava va nga khozela lomo va wa khozela zvifananiso. A ku maha ni ku xavisa a zvifananiso zva tempeli leyo zvi wa bhindzula nguvhu. (Miti. 19:23-27) A cin’wani kambe, a dhoropa lego gi wa tiveka nguvhu hi ku maha masalamuso. — Miti. 19:19.

5. A va le Efesusi va wa hi munyameni wa mahanyela hi ndlela muni?

⁵ Munyama wa mahanyela. A va le Efesusi va wa hi ni mahanyela yo biha nguvhu niku va wa ngawi tingana hi kota ya mahanyela yabye. Lomu ka titeyatro hambu lomu ka mibuzo ya wukhongeli, zvi wa tolovelekile a kuzwa mabhulo yo kala kuhlazveka. (Efe. 5:3) A kutala ka vahanyi va kona va wa “nga ha hi na tingana hi nchumu”, lezvi hi kukongoma zvi wulako ku “va wa nga hazwi kubayisa”. (Efe. 4:17-19) Na va nga se gondza va tiva lezvi hakunene zvi nga zvinene ni lezvi zvi bihileko, a va le Efesusi va wa nga ha biwi hi livhalo kutani ku alakanya ku va wa ta ti hlamulela ka Jehovha hi kota ya zvimaho zvabye. Hikwalaho, Pawule i wulile ku “a maalakanyo yabye ma lomu munyameni, va tsawukene ni wutomi legi gi nga ka Nungungulu”.

6. Hikuyini Pawule a nga wula lezvaku a va le Efesusi makunu va wa hi “kuwonekeleni”?

⁶ Hambulezvo, a va le Efesusi vo kari a va simamangi munyameni. Pawule i tsalile lezvaku makunu va wa hi “kuwonekeleni zvin’we ni Hosi”. (Efe. 5:8) Va wa amukele a kuwonekela ka lisine la Mitsalo. (Lis. 119:105) A va le Efesusi lavo va wa tsikile a wukhongeli gabye ga mawunwa ni mahanyela yabye yo biha. Va wa hi ‘vapimanyisi va Nungungulu’ niku va wa ti karatela ku maha zvontlhe kasi va khozela Jehovha ni ku mu tsakisa. — Efe. 5:1.

7. A ciyimo ca hina ci fanisa kuyini ni ca maKristu yo tala ya le Efesusi?

 ⁷ Hi kufanana, na hi nga se gondza lisine, hi wa hi munyameni wa wukhongeli ni wa mahanyela. A vokari va hina va wa hlengela ka mibuzo ya wukhongeli ga mawunwa; a van’wani va wa hi ni mahanyela yo biha. Kanilezvi zvalezvi hi nga gondza xungetano hi milayo ya Jehovha ya zvazvinene ni zvakubiha, hi no cica. Hi no sangula ku hanya hi kuyelana ni milayo yakwe yo lulama. Niku kota wuyelo ga kona, hi no kuma makatekwa yo tala. (Isa. 48:17) Hambulezvo, zvezvi hi kumana ni cin’wani cikarato. Zvi lava ku hi simama kule ni munyama lowu hi wu siyileko ndzhako hi tlhela hi simama ku ‘famba kota vana va kuwonekela’. Hi nga zvi mahisa kuyini?

ALA MUNYAMA

8. Hi kuya hi Va Le Efesusi 5:3-5, zvini lezvi a va le Efesusi va nga fanele ku zvi ala?

⁸ Lera Va Le Efesusi 5:3-5. Kasi va tshama kule ni munyama wa mahanyela, a maKristu ya le Efesusi ma wa fanele ku simama ma ala a zvilo lezvi zvi nga kala zvi nga tsakisi Jehovha. Lezvo zvi wa nga wuli basi ku va ala wubhayi, kanilezvi ni mabhulo ma nga hlazvekangiko. Pawule i alakanyisile a va le Efesusi lezvaku loku va lava kuva “ni tshomba Mufun’weni wa Kristu na Nungungulu”, va wa fanele ku ala a zvilo lezvo.

9. Hikuyini hi nga faneliko ku bhula hi wubhayi?

⁹ Hinawu hi fanele ku simama kulwa ni “mitiro yi nga vhuniko nchumu ya munyama”. (Efe. 5:11) Hi kuphindaphinda, a matshango ma komba lezvaku a vanhu lava va cuwukiselako, ku ingisela kutani ku bhula hi zvilo zvi nga hlazvekangiko, zva olova nguvhu ku va maha zvilo zvo biha. (Gen. 3:6; Jak. 1:14, 15) Ka tiko go kari, a vamakabye vo tala va nova “vanghana” ka grupo yo kari ya lomu ka internet. Kusanguleni, a kutala kabye va wa bhula hi zvilo zva moya. Hambulezvo, hi kufamba ka cikhati va no sangula ku bhula hi zvilo zvo kala ku hlazveka. Va wa tolovela ku bhula nguvhu hi wubhayi. Hi ndzhako ka cikhati, a kutala kabye va ti wulele lisine va ku a mabhulo lawo ma va mahile va maha wubhayi.

10. Sathani i zamisa kuyini a ku hi kanganyisa? (Va Le Efesusi 5:6)

¹⁰ A tiko ga Sathani gi zama ku hi kanganyisa, gi hi maha hi kholwa lezvaku lezvi Jehovha a wulako ku zvi bihile kutani a zvi hlazvekangi, a zvi yangi hi ku biha futsi. (2 Ped. 2:19) Lezvo a zvi hi hlamalisi. A yin’we ya tipulani leti Sathani a ti tirisako hi malembe yo tala ku juja kupima ka vanhu kasi va nga zvi koti ku hambanisa lezvi zvi nga zvinene ni lezvi zvi bihileko. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) A zvi hi hlamalisi lezvi a mafilmi yo tala, maprograma ya televhizawu ni tisaite ta internet ti vhuvhumisako a ku maha zvilo zvi lwisanako ni milayo yo lulama ya Jehovha! Sathani i zama ku hi kanganyisa hi alakanya ku a zvilo zvi nga hlazvekangiko ni mahanyela yo biha lawa ma tolovelekileko nguvhu nyamutlha, a ma bihangi niku ma tsakisa. — Lera Va Le Efesusi 5:6.

11. A tshango ga Angela gi li khanyisisa kuyini a lisima la ku ingisa a wusungukati gi nga ka Va Le Efesusi 5:7? (Wona ni mufota.)

¹¹ Sathani i lava lezvaku hi ti tlhanganisa ni vanhu lava va mahako lezvaku zvi hi karatela ku namarela ka milayo ya Jehovha. Hi cigelo leco Pawule a nga kuca va le Efesusi, aku: “Mu nga hlengeli navo”, ku nga lava va mahako zvilo zvo biha mahlweni ka Nungungulu. (Efe. 5:7) Hi fanele ku alakanya lezvaku lava hi ti tlhanganisako navo a hi lava basi hi tshamako navo nghohe ni nghohe. Ku patseka kambe ni lava hi bhulako navo lomu ka ma rede sociais — a zvilo zva ku cikhatini leco zvi wa  nga hi kona le Efesusi. Angela, a a tshamako le Azia, i polile mhango leyi a ma rede sociais ma nga vako nayo. I wulile lezvi: “Ma ngava ntlhamu lowu wu phasako maalakanyo ya wena na u nga zvi poli. A zvi tekangi cikhati co leha kasi ndzi nga ha biwi hi livhalo hi kota ya kuva ni ‘vanghana’ lava va nga kombisiko cichavo hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Hi magumo ndzi no sangula ku alakanya ku zvi wa nga bihangi a ku hanya hi ndlela yi nga mu tsakisiko Jehovha.” Kanilezvi, a madhota yo kari ya lirandzo ma no vhuna Angela a ku cica lezvi zvi nga laveka. I wula lezvi: “Zvezvi ndzi tata maalakanyo ya mina hi zvilo zva moya na ku nga hi zvilo zva lomu ka ma rede sociais.”

12. Zvini zvi to hi vhuna ku namarela ka milayo ya Jehovha ya zvazvinene ni zvakubiha?

¹² Hi fanele kulwa ni mawonela ya tiko ya lezvaku a mahanyela ma nga hlazvekangiko ma vhumeleleka. Ha zvi tiva lezvaku ma bihile. (Efe. 4:19, 20) Hi maha khwatsi loku hi ti wutisa ku: ‘Ndza ti tlhanganisa na ku nga hi na cilaveko ni vatiri-kuloni, zvigondzani-kuloni kutani van’wani lava va kalako va nga kombisi cichavo hi milayo ya Jehovha yo lulama? Ndza namarela ka milayo ya Jehovha hambu loku a vokari va ndzi wula ku ndza hundzeleta hi ku maha lezvo?’ Kota lezvi zvi kombisiwako ka 2 Timote 2:20-22, hi fanele ku tlhela hi ti wonela kambe a cikhati leci hi hlawulako a vanghana lomu bandleni ga wuKristu. A hi faneli ku rivakelwa lezvaku a vokari a va nge hi vhuni a ku hi simama hi tsumbekile ntirweni wa Jehovha.

“FAMBANI KOTA VANA VA KUWONEKELA”

13. Zvi wula yini a ku ‘famba kota vana va kuwonekela’? (Va Le Efesusi 5:7-9)

¹³ Pawule i kucile a maKristu ya le Efesusi lezvaku ma ala munyama ma tlhela ma ‘famba kota vana va kuwonekela’. (Lera Va Le Efesusi 5:7-9.) Lezvo zvi wula yini? Hi ndlela yo olova, zvi wula ku hanya kota maKristu ya lisine contlhe cikhati. A yin’we ya tindlela ta ku maha lezvo, ku lera ni ku gondza Bhibhiliya hi wukheta ni mabhuku lawa ma seketelwako ka Bhibhiliya. Zva lisima nguvhu a ku chela  kota hi cikombiso ni tigondzo ta Jesu Kristu, loyi a nga “kuwonekela ka tiko”. — Joh. 8:12; Mav. 6:23.

14. A moya wo basa wu nga hi vhunisa kuyini?

¹⁴ Hi na ni cilaveko kambe ca ku vhuniwa hi moya wo basa wa Nungungulu kasi hi simama ku hanya kota “vana va kuwonekela”. Hikuyini? Hakuva zva karata nguvhu a ku simama ni mahanyela ma nene tikweni legi go biha. (1 Tes. 4:3-5, 7, 8) A moya wo basa wu nga hi vhuna ku hlula a maalakanyo yo biha, a ku patsa ni tifilozofiya ni mawonela ma lwako ni maalakanyo ya Nungungulu. A moya wo basa wu nga tlhela wu hi vhuna ku pswala “wunene gontlhe, ni kululama”. — Efe. 5:9.

15. Hi tihi tindlela ta ku kuma a moya wo basa? (Va Le Efesusi 5:19, 20)

¹⁵ A yin’we ya tindlela hi nga kumako hi tona a moya wo basa ku wu khongelela. Jesu i wulile lezvaku Jehovha “i ta va nyika a moya wo basa lava va mu kombelako”. (Luka 11:13) Niku a cikhati leci hi dhumisako Jehovha zvin’we ni vamakabye mitlhanganweni ya wuKristu, ha kuma a moya wo basa. (Lera Va Le Efesusi 5:19, 20.) A moya wo basa wa Nungungulu wu ta hi vhuna ku hanya hi ndlela yi tsakisako Nungungulu.

16. Zvini zvi to hi vhuna ku maha zviboho zva wutlhari? (Va Le Efesusi 5:10, 17)

¹⁶ A cikhati leci hi lavako ku maha a zviboho zva lisima, hi fanele ku zwisisa “lezvi Jehovha a zvi randzako” hi gumesa hi maha zviboho hi ku yelana ni kurandza kakwe. (Lera Va Le Efesusi 5:10, 17.) Hi ku pola a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma tirako ka ciyimo ka hina, hi wona lezvi Nungungulu a zvi alakanyako xungetano hi mhaka leyo. Laha hi tirisako a matshinya lawo ya milayo, hi ta zvi kota a ku maha zviboho zva zvinene.

17. Zvini zvi patsekako laha ka ku ci tirisa hi wutlhari a cikhati ca hina? (Va Le Efesusi 5:15, 16) (Wona ni mufota.)

¹⁷ Pawule i tlhelile a kuca va le Efesusi lezvaku va tirisa a cikhati cabye hi wutlhari. (Lera Va Le Efesusi 5:15, 16.) “Loyi wa kubiha”, a  nala wa hina, Sathani, i lava lezvaku hi tshama na hi khomekile hi ku hlongolisela a titshomba ta tiko legi laha ka ku hi nga havi ni cikhati ca ku tirela Nungungulu. (1 Joh. 5:19) Zvi nga olova nguvhu ku a muKristu a sangula ku rangisa nguvhu titshomba, ku gondza kutani ntiro wutshan’wini ga ku londzowota tindlela to tala ta ku tirela Jehovha. Loku lezvo zvi humelela, zvi wa ta komba ku wa sangula ku ehleketa hi ndlela yo fana ni ya tiko legi. Lisine ku a zvilo lezvo a zvi yangi hi ku biha, kanilezvi a zvi faneli kuva zvona zvo ranga wutomini ga hina. Kasi ku famba “kota vana va kuwonekela”, hi fanele ku ci ‘tirisa khwatsi a cikhati ca hina’, hi veka kupima ka lezvi hakunene zvi nga zva lisima.

18. Zvini lezvi Donald a mahileko kasi a ci tirisa khwatsi a cikhati cakwe?

¹⁸ Hlota tindlela ta ku mu mahela zvotala Jehovha. Hi zvalezvo Donald, a hanyako Joni a mahileko. I wulile lezvi: “Ndzi no cuwuka ciyimo ca mina, ndzi kombela Jehovha kasi a ndzi vhuna ku ndzi pswala nguvhu mihandzu ntirweni wa kuchumayela. Ndzi no khongelela ku ndzi kuma ntiro wu nga wa ta ndzi vhumelela ku ndziva ni cikhati co tala ca ku chumayela. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, ndzi no wu kuma. Andzhako ka lezvo, mina ni sati wa mina hi no sangula ku tirela Jehovha hi cikhati contlhe.”

19. Hi nga simamisa kuyini ku famba “kota vana va kuwonekela”?

¹⁹ A papilo ga Pawule ka va le Efesusi handle ko kanakana gi va vhunile nguvhu a ku va simama va tsumbekile ka Jehovha. Niku a wusungukati lego gi pimiselweko gi nga hi vhunawu nyamutlha. Kota lezvi hi zvi wonileko, gi nga hi vhuna a ku hlawula zvihungato ni vanghana hi wutlhari. Gi nga hi kuca a ku simama hi gondza a Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya hi ndlela ya ku a kuwonekela ka lisine ku simama ku hi rangela ka zvontlhe hi mahako. Niku gi khanyisa a lisima la moya wo basa, lowu wu nga hi vhunako ku hiva ni matshamela ya manene. A ku hanya hi lezvi Pawule a zvi tsalileko zvi nga hi vhuna ku maha zviboho zva wutlhari lezvi zvi longolokako ni maalakanyo ya Jehovha. Hi ku maha lezvo, hi ta zvi kota a ku ala munyama wa tiko legi, kanilezvi hi simama kuwonekeleni!