1. Makatekwa muni hi ti buzako hi wona hi ku lumba hlengeletano ya Jehovha?

 I THOMO ga hombe a ku lumba a hlengeletano ya Jehovha masikwini lawa yo gumesa ma teleko hi zvikarato. Laha a tiko legi gi yako gi biha nguvhu, Jehovha i hi nyika vamakabye lava va nga hi vhunako. (Lis. 133:1) I hi vhuna kuva ngango wu boheneko. (Efe. 5:33–6:1) Niku i tlhela a hi nyika wutlhari gi lavekako kasi hiva ni kurula ka hombe.

2. Zvini hi faneleko ku maha, niku hikuyini?

² Hambulezvo, hi fanele ku ti karata nguvhu kasi hi simama ku tirela Jehovha hi kutsumbeka. Hikuyini? Hakuva ka zvikhati zvin’wani hi nga tshuka hi khunguvanyeka hi kota ya zvihoxo zva van’wani. Hi nga mbhela ntamu kambe loku hina wutsumbu hi maha zvihoxo, nguvhunguvhu loku zvi hi zvalezvi zva zvin’we khati ni khati. Hi fanele ku timisela ntirweni wa Jehovha 1) loku a vamakabye va hi khunguvanyisa, 2) loku hi khunguvanyisiwa hi nuna kutani sati wa hina, ni 3) loku hi khunguvanyisiwa hi zvihoxo zva hina wutsumbu. Ka ndzima leyi hi ta bhula hi zviyimo lezvi, hi tlhela hi wona lezvi hi nga gondzako ka malandza yo tsumbeka ma kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya.

TIMISELA LOKU U KHUNGUVANYISIWA HI VAMAKABYE

3. Cikarato muni leci a vanhu va Jehovha va kumanako naco?

³ Cikarato. A vamakabye vo kari va ni matshamela ma nga hi swirako. A vokari va nga maha nchumu wu nga hi khunguvanyisako kutani ku hi khoma hi ndlela yo kala yi nga hi yi nene. Lava va rangelako vonawu va nga maha zvihoxo. A zviyimo lezvo zvi nga tshuka zvi maha ku hi ti wutisa ku hakunene leyi i hlengeletano ya Jehovha ke. Wutshan’wini ga ku simama ku tirela Nungungulu “hi mbilu yin’we” ni vamakabye lavo, kuzvilava a vokari va nga tsika ku bhula ni vamakabye lava va va khunguvanyisileko kutani  ku tsika kuya mitlhanganweni futsi. (Zef. 3:9) A ku lezvo wutlhari? Wona lezvi hi nga gondzako ka wokari a kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya a kumeneko ni cikarato co fana ni leci.

4. Zvikarato muni lezvi Pawule a kumeneko nazvo?

⁴ Cikombiso ca lomu ka Bhibhiliya. Mupostoli Pawule i wa zvi tiva lezvaku a vamakabye va wa nga mbhelelangi. Hi cikombiso, a vokari va bandla ga Jerusalema a va kholwangi lezvaku mupizani wa Jesu a cikhati leci va nga tivana naye. (Miti. 9:26) Andzhako ka cikhati, a vokari va wa mu hleva kasi ku chakisa vito gakwe. (2 Kor. 10:10) Pawule i no wona dhota go kari na gi maha ciboho ci nga wa ta khunguvanyisa van’wani. (Gal. 2:11, 12) Marku, a mun’we wa vanghana va Pawule, i no mu khunguvanyisa nguvhu. (Miti. 15:37, 38) Pawule na a vhumelele ku a cin’we ca zviyimo lezvo ci mu tsikisa ku tlhangana ni lava va nga mu khunguvanyisa. Hambulezvo, i no simama kuva ni mawonela manene hi vamakabye ni ku simama ku hiseka ntirweni wa Jehovha. Cini ci mu vhunileko ku timisela?

5. Cini ci vhunileko Pawule lezvaku a nga tsukuli a vamakabye vakwe? (Va Le Kolosi 3:13, 14) (Wona ni mufota.)

⁵ Pawule i wa randza vamakabye. A lirandzo la Pawule hi vamakabye li mu vhunile ku veka kupima ka matshamela yabye ya manene na ku nga hi ka zvihoxo zvabye. A lirandzo li tlhelile li vhuna Pawule a ku maha lezvi yena wutsumbu a zvi tsalileko ka Va Le Kolosi 3:13, 14. (Lera.) Wona lezvi Pawule a nga mu tsetselelisa zvona Marku. Hambu lezvi Marku a nga tsutsuma Pawule ka liendzo lakwe lo sangula la wurumiwa, Pawule a nga simamangi na a kwatile. Hi ndzhako ka cikhati, laha Pawule a nga tsala papilo go tiyisa nguvhu ka bandla ga le Kolosi, i no dzundza Marku kota mutiri-koloni wa lisima a tlhela a ku ‘wa ndzi tiyisa nguvhu’. (Kol. 4:10, 11) A cikhati leci a nga vhalelwe le Roma, Pawule i no kombela Marku hi ku kongoma lezvaku a ta mu vhuna. (2 Tim. 4:11) Zvi laha kubaseni a ku Pawule a nga tsukulangi a vamakabye vakwe. Zvini hi nga gondzako ka Pawule?

6-7. Zvini zvi nga hi vhunako ku simama hi kombisa lirandzo ka vamakabye va hina hambu loku va hi mahela zvihoxo? (1 Johani 4:7)

⁶ Cigondzo. Jehovha i lava lezvaku hi timisela laha hi va kombisako lirandzo a vamakabye va hina. (Lera 1 Johani 4:7.) Loku a makabye wo kari a tshuka a nga hi khomi hi ndlela ya yinene, hi fanele ku alakanya lezvaku a nga mahangi lezvo ha womu kasi ku hi khunguvanyisa niku wa zama ku maha lezvi Jehovha a nge zvinene. (Mav. 12:18) Nungungulu wa ma randza malandza yakwe yo tsumbeka hambu loku ma maha zvihoxo. A nga hi tsukuli loku hi tshuka hi maha zvihoxo, ne a nga veki civiti. (Lis. 103:9) Handle  ko kanakana zva lisima a ku pimanyisa a Papayi wa hina wo tsetselela! — Efe. 4:32–5:1.

⁷ Alakanya kambe lezvaku laha a kugumesa ka tiko legi ku tshinelako, hi fanele ku bohana ni vamakabye va hina. Hi rindzela lezvaku a ku xanisiwa ku engetela. Kuzvilava hi ta vhalelwa hi kota ya kukholwa ka hina. Loku lezvo zvi humelela, hi ta va lava nguvhu a vamakabye va hina a ku hundza zvezvi. (Mav. 17:17) Wona lezvi zvi humeleleko a dhota go kari ga le Espanya ga ku hi José. a Yena ni vamakabye van’wani va no vhalelwa hi kota ya ku nga seketeli zva politika. I wula lezvi: “Le paxweni, zva olova nguvhu a ku swiriwa hi van’wani hakuva n’wentlhe mu tshama kwalaha ka kun’we. Zvi wa lava ku hi timiselana hi tlhela hi tsetselelana na zvi sukela mbilwini. Lezvo zvi hi vhunile ku hi zwana hi tlhela hi vhikelana. Hi wa randzelwe hi zvibochwa-kuloni zvi nga kala zvi nga tireli Jehovha. Ka khati go kari, ndzi no ti bayisa woko niku gi wa bayisa, hikwalaho ndzi wa nga zvi koti ku maha nchumu. Kanilezvi a makabye wo kari i no hlazva tinguwo ta mina a tlhela a ndzi khatalela hi tindlela tin’wani. Ndzi no kombisiwa lirandzo la lisine hi cikhati leci ndzi nga li lava nguvhu.” Hi nga wona a zvigelo zva zvinene hi nga nazvo zva ku lulamisa a mazunga lawa hi nga nawo ni van’wani zvezvi!

TIMISELA LOKU A NUNA KUTANI SATI WA WENA A KU KHUNGUVANYISA

8. Zvikarato muni lezvi lava va chadhileko va kumanako nazvo?

⁸ Cikarato. Vontlhe lava va chadhileko va kumana ni zvikarato. A Bhibhiliya gi hi byela lisine gi ku lava va chadhileko “va ta xaniseka kuhanyeni”. (1 Kor. 7:28) Hikuyini? Hi ku a wukati gi patsa vanhu vambiri vo kala ku mbhelela, va nga ni matshamela yo hambana, va randzako zvilo zvo hambana va tlhela va nyenya zvilo zvo hambana. Kuzvilava a mun’we a ngava wa mudhawuko wo hambana ni wa loyi mun’wani kutani a wundlilwe hi ndlela yo hambana ni ya loyi mun’wani. Hi kufamba ka cikhati, va nga kombisa matshamela ya ku ma wa nga woneki na va se chadha. A zvilo lezvi zvontlhe zvi nga tshuka zvi vhuxa guwa. Wutshan’wini ga ku vhumela ku ka cikarato leco, a mun’we ni mun’wani i na ni nandzu wakwe, hikwalaho va fanele ku ci lulamisa zvin’we, va nga sangula ku nyikana nandzu. Kuzvilava va ngaza va zvi wonisa ku khwatsi a kuhambana kutani kutlhatlha wukati hi yona ndlela ya ku lulamisa zvikarato. Kanilezvi a ku lezvo zva vhuna? b A hi woneni lezvi hi nga gondzako ka wokari a kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, loyi a timiseleko cikarato ca hombe wukatini gakwe.

9. Cikarato muni leci Abhigayili a kumeneko naco?

⁹ Cikombiso ca lomu ka Bhibhiliya. Abhigayili i wa chadhile na Nabhali, loyi a Bhibhiliya gi wulako lezvaku i wa hi munhu wo biha ni wa tihanyi. (1 Sam. 25:3) Zvi laha kubaseni lezvaku Abhigayili zvi wa mu karatela a ku hanya ni wanuna loye. A ku Abhigayili i vile ni mole wa ku daya a wukati lego? I vile nawo a cikhati leci Dhavhidha, loyi a nga wa ta fuma Izrayeli, a nga tela ku ta daya Nabhali, a nuna wakwe, hi kota ya lezvi a nga mu rukatele ni vavanuna vakwe. (1 Sam. 25:9-13) Abhigayili na a tsutsumile, a tsika Dhavhidha a tatisa makungo yakwe. Kanilezvi a nga mahangi lezvo. I no vhalela Dhavhidha a ku daya Nabhali. (1 Sam. 25:23-27) Cini ci kucileko Abhigayili a ku maha lezvo?

10. Cini kuzvilava ci kucileko Abhigayili a ku timisela wukatini gakwe go bindza?

¹⁰ Abhigayili i wa mu randza Jehovha niku i  wa hi ni cichavo hi zvileletelo zvakwe xungetano hi wukati. A zvi kanakanisi lezvaku i wa zvi tiva khwatsi lezvi Nungungulu a nga byela Adhamu na Evha a cikhati leci a nga wumba wukati go sangula. (Gen. 2:24) Abhigayili i wa zvi tiva lezvaku Jehovha i wona wukati kota lulamiselo go basa. I wa lava ku tsakisa Nungungulu, niku lezvo zvi mu kucile a ku maha ni cihi a nga ci kota kasi ku ponisa a ngango wakwe, a ku patsa ni nuna wakwe. I no tekela ku maha cokari kasi ku vhalela Dhavhidha lezvaku a nga dayi Nabhali. I wa ti yimisele ku kombela rivalelo hi zvilo zvaku i wa nga mahangi. Zvi laha kubaseni lezvaku Jehovha i wa mu randza a wasati loye wo tiya hlanha a tlhela a nga ti kokile gakwe. Zvini lezvi a vasati ni vanuna va nga gondzako ka cikombiso ca Abhigayili?

11. a) Zvini lezvi Jehovha a zvi lavako ka lava va chadhileko? (Va Le Efesusi 5:33) b) Zvini u gondzako ka lezvi Carmen a ti karatisileko zvona kasi ku hlayisa wukati gakwe? (Wona ni mufota.)

¹¹ Cigondzo. Jehovha i lava lezvaku lava va chadhileko va kombisa cichavo hi lulamiselo ga wukati hambu loku loyi va chadhileko naye zvi karata ku hanya naye. Nungungulu wa tsaka nguvhu laha a wonako lava va chadhileko na va ti karata nguvhu kasi ku lulamisa zvikarato zvabye va tlhela va kombisana lirandzo ni cichavo. (Lera Va Le Efesusi 5:33.) Wona cikombiso ca Carmen. Andzhako ka 6 wa malembe na a chadhile, i no sangula ku gondza Bhibhiliya ni Vakustumunyu va Jehovha a gumesa a bhabhatisiwa. I wula lezvi: “A nuna wa mina zvi wa nga mu tsakisi. I nova ni ciluse hi Jehovha. I wa ndzi rukatela a tlhela a ndzi dzukisela aku i ta ndzi tsika.” Hambulezvo, Carmen i no timisela wukatini gakwe. I no ti karata nguvhu kasi ava ni wukati gi seketelwako ka lirandzo ni cichavo hi cipimo ca 50 wa malembe. I engeta aku: “Laha a malembe ma gaya ma famba, ndzi no gondza a ku zwisisa khwatsi lezvi a nuna wa mina a nga ti zwisa zvona ni ku wulawula naye hi ndlela ya yinene. A ku tiva lezvaku a wukati gi basile mahlweni ka Jehovha zvi ndzi kucile a ku maha zvontlhe zvi nga hi ntan’wini wa mina kasi ku gi hlayisa. A ndzi tshukangi ndzi zama ku tsika a nuna wa mina hi kota ya lezvi ndzi randzako Jehovha.” c Loku ku tshuka kuva ni zvikarato wukatini ga wena, u nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta ku seketela a tlhela a ku vhuna ku timisela.

TIMISELA LOKU U KHUNGUVANYISIWA HI ZVIHOXO ZVA WENA WUTSUMBU

12. Cikarato muni hi nga kumanako naco loku hi mahile ciwonho ca hombe?

¹² Cikarato. Loku hi maha ciwonho ca hombe hi nga tshuka hi mbhela nguvhu ntamu. A Bhibhiliya gi hi byela lezvaku a zviwonho zva hina  zvi nga hi maha hi ‘tshoveka, hi tlhela hi xaniseka’. (Lis. 51:17) A makabye wo kari wa ku hi Robert i wa ti karatile nguvhu hi malembe yo tala kasi a ringanelwa hi kuva nandza go vhunetela. Hambulezvo, i no maha ciwonho ca hombe leci ci nga mu maha a zwisisa lezvaku i wa khunguvanyisile Jehovha. I wula lezvi: “A livhalo la mina li no ndzi tshikelela nguvhu a ku khwatsi ndzo tshikelelwa hi maribye yo tala. Hi ndzhako ka cikhati, ndzi no tizwa na ndzi hi cilo leco. Ndzi no rila; ndzi khongela ka Jehovha. Ndzi zile ndzi alakanya ku Nungungulu i wa nga ta ha ti gela cikhati a ndzi ingisela, hakuva ndzi wa mu khunguvanyisile.” Loku hi karateka hi kota ya ciwonho, hi nga tshuka hi mbhela nguvhu ntamu hakuva a mbilu ya hina yi tshovekileko yi kholwa lezvaku Jehovha i hi tsikile. (Lis. 38:4) Loku u ti zwisa lezvo, ehleketa hi munhu wo kari wo tsumbeka a kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya, loyi a timiseleko a tirela Jehovha hambu lezvi a nga mahile ciwonho ca hombe.

13. Ciwonho muni ca hombe leci Pedro a mahileko, niku zvini zvi mahileko ku a maha ciwonho leco?

¹³ Cikombiso ca lomu ka Bhibhiliya. Ka wusiku ga mahlweni ka ku Jesu a dawa, mupostoli Pedro i mahile zvihoxo zvo landzelana lezvi zvi nga maha ku a wela ka ciwonho ca hombe. A ku sangula, Pedro i kombisile lezvaku i wa ti tsumba nguvhu, a ti tlakusa a wula lezvaku i wa ta simama a tsumbekile hambu loku a vapostoli lava van’wani vo mu tsika. (Mar. 14:27-29) Hi kulandzela, a cikhati leci va nga hi le jardhim ya Getsemane, hi kuphindaphinda Pedro i no tsandzeka ku simama a hanyanya. (Mar. 14:32, 37-41) Andzhako ka lezvo, a cikhati leci a citshungu leci ci nga hi ni zvipadha ni migomba ci ngata ci ta khoma Jesu, Pedro i no mu tsika. (Mar. 14:50) Hi kugumesa, Pedro i no kaneta makhati manharu lezvaku wa mu tiva Jesu a tlhela a hlambanya mawunwa lawo. (Mar. 14:66-71) Zvini lezvi Pedro a nga maha a cikhati a nga zwisisa a ku kula ka ciwonho cakwe? I no mbhela ntamu a gumesa a rila nguvhu, kuzvilava na a tizwa na a pfotlokile hi kota ya nandzu. (Mar. 14:72) Hi nga alakanyela lezvi Pedro a karatekisileko zvona laha a ndzhako ka tihora to kari Jesu a nga dawa. Pedro i ti zwile na a nga sizi nchumu!

14. Zvini zvi vhunileko Pedro a ku timisela ntirweni wa Jehovha? (Wona kapa.)

¹⁴ Pedro i zvi kotile a ku timisela ntirweni wa Jehovha hi zvigelo zvo tala. I wa nga tsiki ku ti tlhanganisa ni van’wani; i noya lomu ku nga hi vapostoli lava van’wani niku handle ko kanakana va mu tiyisile. (Luka 24:33) A cin’wani kambe, a cikhati leci Jesu a nga vhuxiwa hi ka vafileko i no woneka ka Pedro, kuzvilava kasi ku mu tiyisa. (Luka 24:34; 1 Kor. 15:5) Hi ndzhako ka cikhati, wutshan’wini ga ku kawuka Pedro hi  kota ya zvihoxo zvakwe, Jesu i no byela munghana wakwe lezvaku i tava ni wutihlamuleli ga hombe. (Joh. 21:15-17) Pedro i wa zvi tiva lezvaku i wa mahile ciwonho ca hombe, kanilezvi i simamile a zama ku maha zvazvinene. Hikuyini? Hi ku i wa tiyiseka lezvaku Jesu, a Hosi yakwe, i wa nga mu tsukulangi. Niku a vamakabye va moya va wa simama ku mu seketela. Zvini hi gondzako ka cikombiso ca Pedro?

15. Zvini lezvi Jehovha a lavako ku hi tiyiseka hi zvona? (Lisimu 86:5; Va Le Roma 8:38, 39) (Wona ni mufota.)

¹⁵ Cigondzo. Jehovha i lava lezvaku hi tiyiseka ku wa hi randza niku i longile ku hi tsetselela. (Lera Lisimu 86:5; Va Le Roma 8:38, 39.) Loku hi wonha ha tizwa nandzu niku hi zvalezvo futsi zvi lavekako. Hambulezvo, a hi faneli ku alakanya lezvaku a ha ha ringani ku randziwa ni ku tsetselelwa hi Jehovha. Wutshan’wini ga lezvo, hi fanele ku tekela ku kombela civhuno. Robert, loyi a kumbukilweko, i wulile lezvi: “Leci ci nga ndzi maha ku ndzi wonha ku tsumba a ntamu wa mina kasi ku ala zviringo.” Robert i no pola lezvaku i wa fanele ku bhula ni madhota. I wula lezvi: “Zvalezvi ndzi nga maha lezvo, ndzi no tekela ku zvizwa lezvaku Jehovha wa ndzi randza. A madhota a ma ndzi tsukulangi. Ma ndzi vhunile a ku ndzi kholwa lezvaku Jehovha a nga ndzi tsikangi.” Hinawu hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa hi randza nguvhu niku wa hi tsetselela loku hi ti sola hi mbilu yontlhe ka zvihoxo zva hina, hi lava a civhuno leci ci lavekako hi tlhela hi zama ku maha zvontlhe kasi hi nga phindi zvihoxo zvalezvi zva zvin’we. (1 Joh. 1:8, 9) Loku hi tiyiseka lezvaku Jehovha wa hi randza niku wa hi tsetselela hi nga ta tsika ku mu tirela hambu loku ho maha zvihoxo.

16. Hikuyini u ti yimiseleko ku timisela ntirweni wa Jehovha?

¹⁶ Jehovha wa ku nyika nguvhu lisima a kutikarata loku hi ku mahako kasi hi mu tirela masikwini lawa yo gumesa ma teleko hi zvikarato. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga zvi kota ku timisela hambu loku hi tshuka hi khunguvanyisiwa. Hi nga ti karatela kuva ni lirandzo hi vamakabye va hina hi tlhela hi va tsetselela loku va hi khunguvanyisa. Hi nga kombisa a lirandzo la hina la hombe hi Nungungulu ni cichavo leci hi nga naco hi wukati hi ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku lulamisa zvikarato lezvi zvi nga humelelako wukatini ga hina. Niku loku hi maha ciwonho, hi nga hlota civhuno ca Jehovha, hi vhumela lirandzo lakwe ni kutsetselela kakwe hi tlhela hi simama ku mu tirela. Hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta hi katekisa loku ‘hi nga karali a ku maha zvazvinene’. — Gal. 6:9.