U wa zvi tiva?
Zvini zvi nga humelela a dhoropa ga Ninivha andzhako ka masiku ya Jona?
KA SAITE ya Muzewu wa le Inglaterra, ku tsalilwe lezvaku hi va 670 Mahlweni ka Nguva ya Hina, a tiko ga Asiriya gi wa fumela matiko yo tala nguvhu laha misaveni laha ka ku gi “famba kusukela Kupero, le mupela-gambo, kala Irã, le mutsuwuka-gambo; niku ka nguva yo kari gi wa patsa ni le Gibhite”. A Ninivha, a tsindza ga kona, gi wa hi gona dhoropa ga hombe misaveni yontlhe. Gi wa gwira hi kuva ni zvifananiso zva hombe nguvhu, majardhim yo saseka zva cima, matshamu ya luxo ni mabhibhiliyoteka ya hombe nguvhu. A mikambisiso yi komba lezvaku a kufana ni tihosi tin’wani ta Ninivha, Hosi Asurbhanipal i wa ti vitana ku i “hosi ya misava yontlhe”. Ka cikhati leco, zvi wa ku khwatsi a ku na tiko ga ku gi nga hlula Ninivha.
Ka cikhati leco, a mufumo wa Asiriya wu wa hi wona wa hombe misaveni yontlhe
Hambulezvo, laha Ninivha a nga kula zva wugamo, Zefaniya, a muphrofeti wa Jehovha i no phrofeta lezvi: ‘[Jehovha] i ta hahlula a Ninivha gi woma ku fanana ni ciwula.’ Nahume, a muphrofeti mun’wani wa Jehovha, yenawu i no phrofeta, aku: ‘Phangani silivha. . . . [A dhoropa] i phanga, a gi na nchumu, gi hahlulilwe. . . . Vontlhe lava va ku wonako, va ta ku tsutsuma, vaku: Ninivha i hahlukile!’ (Zef. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) A cikhati leci a vanhu va ngazwa zviphrofeto lezvo, kuzvilava va ti wutisile lezvi: ‘Zvi nga maheka zvezvo? Hi mani wa ku a nga tshuka a hohlola a dhoropa legi ga ntamu?’ Ko khwatsi zvi va karatele ku kholwa.
Ninivha i no hohloliwa ava ciwula!
Hambulezvo, zvi mahekile! Kumbheleni ka zana ga malembe ga wu 7, Asiriya i wa hlulilwe hi vaBhabhuloni ni vaMedhi. A dhoropa ga Ninivha gi no guma gi lova futsi gi patsa ni ku rivakelwa. Hi kuya hi bhuku go kari ga Museu Metropolitano de Arte, le Nova Iorque, a dhoropa ga Ninivha gi no guma gi setelwa hi misava ne gi nga ha tiveki, a vanhu va sala ku gi tivela lomu ka Bhibhiliya basi. A Biblical Archaeology Society Online Archive, i wula lezvi: Kusanguleni ka va 1800, “a ku na munhu a nga tiyiseka lezvaku a dhoropa ga Ninivha give kona futsi.” Kanilezvi hi 1845, Austen Henry Layard, a tlhari ya ku gondza matimu ya kale, i no sangula ku vhevhulela marumbi ya dhoropa ga Ninivha. Lezvi va nga zvi kuma ka wutshamu lego zvi kombile lezvaku hakunene a dhoropa ga Ninivha gi wa hi ga hombe nguvhu ni go chandza.
Lezvi gi nga wula Bhibhiliya xungetano hi Ninivha zvi mahekile futsi. Lezvo zvi hi tiyisekisa lezvaku ni lezvi gi wulako xungetano hi mifumo ya politika leyi yi nga kona nyamutlha zvi ta maheka. — Dan. 2:44; Kuv. 19:15, 19-21.
