1-2. (a) Hikuyini lava va ha hiko ku chadha va faneleko ku tsumba Jehovha? (Lisimu 37:3, 4) (b) Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima leyi?

U LAVA ku chadha kutani u chadhile zvezvanyana? Loku zvi hi lezvo, handle ko kanakana u zvi rindzela hi mahlo yo pswhuka a ku hanya wutomi go nandziha ni munhu u mu randzako nguvhu. A lisine hi ku a wukati gi na ni zvikarato zva gona niku ku ni zviboho zva lisima mu faneleko ku maha. A kuva ni litsako kutani ku ngavi nalo, zvi ta yelana ni lezvi mu to maha ndzeni ka zvikarato lezvo ni cikhati mu mahako zviboho lezvo. Loku mu tsumba Jehovha, mu ta maha zviboho zva zvi nene, a wukati ga n’wina gi ta tiya mu tlhela muva ni litsako. Loku mo tshuka mu ku phaza, mu nga tirisi wusungukati ga Jehovha, mu ta kumana ni zvikarato zvo tala mu tlhela mu ngavi ni litsako wukatini ga n’wina. — Lera Lisimu 37:3, 4.

² Hambu lezvi a ndzima leyi yi mahelweko nguvhunguvhu lava va ha hiko ku chadha, yi ta komba zvikarato lezvi vontlhe lava va nga chadha va nga kumanako nazvo. Yi ta hi komba lezvi hi nga gondzako ka vavasati ni vavanuna vo tsumbeka va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya. A ka vona hi gondza zvilo hi nga zvi tirisako ka zviyimo zvo hambanahambana wutomini ga hina, a ku patsa ni wukatini. Hi ta wona ni lezvi hi gondzako ka vokari va chadhileko va masikwini ya hina.

3-4. Zvikarato muni va nga kumanako nazvo lava va ha hiko ku chadha?

³ A vokari va nga kuca lava va ha hiko ku chadha lezvaku va hanyisa ku khwatsi hi vanhu laha yileko. Hi cikombiso, a vapswali kutani maxaka man’wani va nga va byela ku i chukwana ku hatla va pswala vana na ga hi mixo. Hambu vanghana kutani maxaka ma nga va kuca ku va aka muti, va xavetela titshomba va chela kasi wu tshamiseka, lezvo na va alakanya ku vo va vhuna.

⁴ Loku va nga ti woneli, a nuna ni sati va nga ti vangela mangava ya talela ga cima hi zviboho zvabye. Lezvo zvi nga guma zvi koxa ku a nuna ni sati va tira yi nga chayi kasi va hakhela mangava lawo. A ntiro wa ku ti hanyisa wu nga guma wu sangula ku va gela cikhati leci va nga fanele ku gondza Bhibhiliya, va maha wukhozeli ga ngango, ni ku chumayela. Phela va nga tshuka va luza ni mitlhangano hi ku simama va tira ni loku yi chayile kasi a mali ya muholo yi tala kutani kasi va nga luzi mitiro yabye. Lezvo zvi nga maha ku va luza zvilo zva zvi nene nguvhu lezvi va nga wa ta maha ntirweni wa Jehovha.

5. U gondza yini ka cikombiso ca Karlito na Mariza?

⁵ A matshango yo tala ma komba ku a ku rangisa ku hlengeletela titshomba wutomini ga hina a zvi nehi litsako. Wona lezvi Karlito na Mariza va nga gondza mhakeni leyi. * Zvalezvi va nga chadha, a nuna ni sati va no ti lavela mitiro ya ku ti hanyisa, va tira siku ni siku kasi va kota ku kuma ni cihi va nga ci lava. Hambulezvo, lezvi va nga zvi kuma zvi wa nga tshuki zvi va enela ne va wa nga hi na litsako. Karlito i ti wulela lisine aku: “Hi tlhelo ga nyama hi wa hi ni zvo hundza lezvi zvi nga laveka. Kanilezvi hi wa nga hi na mixuvo yo mu mahela zvotala Jehovha. Kasi ku wula lisine, a wutomi gi wa bindza niku hi wa tshama na hi karatekile.” Kuzvilava wenawu wa zvi wona ku a ku hanyela ku landzelela titshomba a zvi ku nyiki litsako. Loku u ti zwisa lezvo, u nga mbheli ntamu. U nga vhuneka nguvhu hi ku gondza cokari ka lezvi zvi nga humelela van’wani. A hi rangeni hi ku wona lezvi a nuna a nga gondzako ka lezvi zvi nga humelela Hosi Jehoxafati.

6. Zvini a nga maha Jehoxafati laha a nga kumana ni cikarato ca hombe, lezvi zvi yelanako ni wusungukati gi nga ka Mavingu 3:5, 6?

⁶ Wena nuna, ku ngava lezvaku wa tshuka u karateka hi ntiro wa wena kota hloko ya ngango? Loku u karateka, u nga vhuneka nguvhu hi cikombiso ca Hosi Jehoxafati. Kota Hosi, i wa hi ni ntiro wa ku hlayisa tiko gontlhe! I wu mahisile kuyini a ntiro lowo wa lisima nguvhu? I mahile lezvi a nga zvi kota kasi ku vhikela lava va nga hi mandleni yakwe. I tiyisile mimuro ya madhoropa ya Judha a tlhela a wumba ntlawa wa 1 160 000 wa masochwa. (2 Kro. 17:12-19) Hi ndzhako ka cikhati, Jehoxafati i no kumana ni cikarato ca kulela ga cima. A va ngango wakwe ni vanhu vontlhe va  wa lava ku dhumelwa hi masochwa ya talela ga cima, ma nga wumbiwa hi vaAmoni, ni vaMowabhi, ni vavanuna va le zvitsungeni zva Seyire. (2 Kro. 20:1, 2) Zvini a nga maha Jehoxafati? I no tsutsumela ka Jehovha kasi a mu tiyisa ni ku mu vhuna. Lezvo zvi wa yelana ni wusungukati ga wutlhari gi nga ka Mavingu 3:5, 6. (Lera.) A mukhongelo lowu Jehoxafati a nga ti koramisa a maha, wu tsalilweko ka 2 Kronekele 20:5-12, wu komba khwatsi lezvaku i wa mu tsumba nguvhu Jehovha, a Papayi wakwe wa lirandzo. Jehovha i hlamulisile kuyini a mukhongelo wa Jehoxafati?

7. Jehovha i hlamulisile kuyini a mukhongelo wa Jehoxafati?

⁷ Jehovha i no hlamula Jehoxafati hi ku tirisa muLevhi wa ku hi Jehaziyeli, aku: ‘N’wina humani mu ya yima ntsena. Mu ta wona a kuhanyisa ka Jehovha loyi a nga zvin’we na n’wina.’ (2 Kro. 20:13-17) A zvo ku hlamalisa! Phela leyo yi wa nga hi ndlela yo toloveleka ya kulwa yimpi. Hambulezvo lezvi va nga byeliwa, ma wa nga hi mawonela ya munhu wokari; ku wa hi Jehovha a nga kari a va byela. Jehoxafati i no tsumba Jehovha hi mbilu yontlhe, a maha lezvi va nga mu byela. Laha a nga huma ni vanhu vontlhe a ku ya tlhangana ni valala vakwe, a nga rangisangi masochwa ma nga zvi tiva khwatsi kulwa; kanilezvi i no rangisa vayimbeleli va tisimu! Jehovha a nga mu dhanisangi Jehoxafati. I no hlula valala vabye. — 2 Kro. 20:18-23.

8. Zvini lezvi a nuna a nga gondzako ka cikombiso ca Jehoxafati?

⁸ Wena nuna, u nga gondza cokari ka cikombiso ca Jehoxafati. A kufana na Jehoxafati, wenawu u ni ntiro wa ku hlayisa va ngango wa wena. Hikwalaho, u maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku va vhikela ni ku va hlayisa. Loku u kumana ni zvikarato, kuzvilava u nga zvi wonisa ku u nga zvi kota ku zvi lulamisa hi wece. Kanilezvi, ti wonele ku tsumba a ntamu wa wena. Khongela ka Jehovha na u hi wece, u kombela ku a ku vhuna; u tlhela u khongela na u hi ni sati wa wena kambe. Lava wusungukati ga Jehovha hi ku gondza Bhibhiliya ni mabhuku ya hlengeletano u guma u tirisa wusungukati legi u to gi kuma. A van’wani va ta tshuka va nga zvi seketeli a zviboho lezvi u to maha zvi yelanako ni Bhibhiliya, niku va nga tshuka va ku byela ku u fayele. Ahandle ka lezvo, va nga tshuka va ku byela ku a mali ni titshomba zvi ta vhikela a ngango wa wena mu tlhela mu hanya khwatsi. Kanilezvi, alakanya cikombiso ca Jehoxafati. I no tsumba Jehovha a tlhela a kombisa hi mitiro. Jehovha yenawu a nga mu tsikangi a wanuna loyi wo tsumbeka. Wenawu a nga ta ku tsika. (Lis. 37:28; Mah. 13:5) Makunu, a nuna ni sati va nga maha yini kasi vava ni wukati go tsakisa?

9. Cikombiso muni ca ci nene leci muphrofeti Isaya ni sati wakwe va vekeleko nuna ni sati?

⁹ A ca lisima nguvhu wutomini ga muphrofeti Isaya ni sati wakwe ku wa hi ku tirela Jehovha. Isaya i wa hi muphrofeti, ko khwatsi a sati wakwe yenawu i wa hi ni ntiro wa wuphrofeti, hakuva i vitaniwa ku ‘muprofeti wa cisati’. (Isa. 8:1-4) Zvi wonekisa ku Isaya ni sati wakwe va wa rangisa ku khozela Jehovha. Hi nga wona cikombiso leci ca ci nene va vekeleko nuna ni sati!

10. A ku gondza zvin’we a zviphrofeto zva Bhibhiliya zvi nga va vhunisa kuyini a nuna ni sati?

¹⁰ A nuna ni sati nyamutlha va nga rangisa ku khozela Jehovha hi ku maha zvontlhe va zvi kotako ntirweni wakwe. Va nga engetela ku mu tsumba Jehovha hi ku gondza zvin’we a zviphrofeto zva Bhibhiliya, va zvi wona hi  mahlo lezvaku contlhe cikhati zva tatiseka. * (Tit. 1:2) Va nga ehleketa hi lezvi va nga mahako kasi vonawu va vhunetela ku tatisa zviphrofeto zvo kari. Hi cikombiso, va nga vhunetela ku tatisa ciphrofeto ca Jesu ca ku a mahungu ya ma nene ma ta ranga hi ku chumayelwa misaveni yontlhe hi kona ku to chikela a kugumesa. (Mat. 24:14) Loku a nuna ni sati va kholwa nguvhu a ku contlhe cikhati a zviphrofeto zva Bhibhiliya zva tatiseka, va ta ti yimisela nguvhu a ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha.

11. Zvini a nga maha Prisila na Akwila, hikuyini va nga maha lezvo?

¹¹ Lava va ha hiko ku chadha va nga gondza cokari ka Prisila na Akwila, a vaJudha va nga hanya le dhoropeni ga Roma. A ngango lowu wu nozwa mahungu ya ma nene xungetano hi Jesu va guma vava maKristu. A zvi kanakanisi a ku va wa xalala hi wutomi gabye le Roma. Hambulezvo, a ciyimo ci no cica wutomini gabye a cikhati leci Hosi Klaudhyu a nga hlongola vaJudha vontlhe lomu Roma. Wona lezvi zvi nga lava Prisila na Akwila va maha. Zvi bohile ku va siya zvontlhe va nga zvi tolovele, vaya lava muti wuswa, va tlhela va sangulisa a negosiyo yabye ya ku xavisa matenda ka wutshamu giswa. A ku a ciyimo leci ca ciswa ci wa ta maha ku va nga ha rangisi a ntiro wa Jehovha wutomini gabye? Wa wu tiva hlamulo wa kona! Kwale kaya kabye ka kuswa le Korinte, Prisila na Akwila va no simama ku tira zvin’we ni bandla va nga hi ka gona va tlhela va tira na Pawule va tiyisa vamakabye. Hi ndzhako ka cikhati, va no rura vaya ka madhoropa man’wani ku nga hi ni cilaveko ca vahuweleli. (Miti. 18:18-21; Rom. 16:3-5) Hakunene, a ngango lowu wu hanyile wutomi go nandziha ni go tsakisa nguvhu!

12. Hikuyini a nuna ni sati va faneleko ku hatla va maha ciboho ca lezvi va lavako ku maha ntirweni wa Jehovha?

¹² A nuna ni sati nyamutlha va nga pimanyisa Prisila na Akwila hi ku rangisa ntiro wa Jehovha wutomini gabye. A nguva ya yi nene ya ku bhula hi mixuvo yabye hi cikhati va namorarako. Loku a nuna ni sati va maha zvin’we a zviboho zvabye va tlhela va ti karatela ku  tatisa mixuvo yaleyi ya yin’we ya moya, zvi va vhulela mole wa ku wona Jehovha na a va vhuna wutomini gabye. (Mutsh. 4:9, 12) Wona lezvi zvi nga humelela Raul na Elizabeti. Raul i bika lawa: “A cikhati hi nga namorara, hi tekele ku bhula hi lezvi hi nga lava ku maha ntirweni wa Jehovha.” Elizabeti i wula lezvi: “Hi tekele ku hatla hi bhula hi mhaka leyo kasi a cikhati zvi to lava ku hi maha zviboho zvo hambanahambana hi nga tsiki nchumu wu hi vhalela ku maha lezvi hi nga zvi lava ntirweni wa Jehovha.” Ka ciyimo leci Raul na Elizabeti va nga hi ka cona, zvi kotekile ku va rura vaya Micronésia, lomu ku nga hi ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli.

13. Hi kuya hi Lisimu 28:7, zvini zvi to maheka loku hi tsumba Jehovha?

¹³ A kufana na Raul na Elizabeti, a votala va zvi wonile zvi hi chukwana ku nga ti tateli zvilo wutomini gabye kasi vava ni cikhati co tala ca ku chumayela ni ku gondzisa. Loku a nuna ni sati va ti vekela mixuvo ya ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha, zvi ta va fambela khwatsi. Va ta zvi wona ku Jehovha wa va hlayisa, va mu tsumba nguvhu, va tlhela va tsaka nguvhu. — Lera Lisimu 28:7.

14. Mupostoli Pedro ni sati wakwe va kombisile kuyini a ku va kholwa citsumbiso ci nga ka Matewu 6:25, 31-34?

¹⁴ A nuna ni sati va nga gondza cokari ka mupostoli Pedro ni sati wakwe kambe. Ndzeni ka 6 wa tihweti kutani lembe andzhako ka loku mupostoli Pedro a tivile Jesu, zvi lavile ku a maha ciboho ca lisima nguvhu. I wa tira ku kukuta tinjhanjhi kasi a kuma co ti hanyisa. Hikwalaho, a cikhati leci Jesu a nga mu ramba ku a mu landzela hi cikhati contlhe, zvi lavile ku Pedro a hlola ciyimo ca ngango wakwe. (Luka 5:1-11) I no guma a hlawula ku famba na Jesu va chumayela. Leco cive ciboho ca ci nene. A hi na cigelo ca ku kanakana ku a sati wakwe i seketele ciboho ca nuna wakwe. A Bhibhiliya gi komba ku andzhako ka loku Jesu a vhukile, a kata Pedro i fambafambile ni nuna wakwe hi cikhati co kari. (1 Kor. 9:5) Handle ko kanakana a cikombiso cakwe ca ci nene kota sati wa muKristu, ci mahile ku Pedro a zvi kota ku va nyika wusungukati a vavanuna ni vavasati va maKristu na a tlhatlhekile. (1 Ped. 3:1-7) Zva dlunyateka a ku Pedro ni sati wakwe va wa nga kanakani a ku Jehovha i ta maha lezvi a nga tsumbisa, zva ku va hlayisa loku va rangisa ntiro wakwe wutomini gabye. — Lera Matewu 6:25, 31-34.

15. Hi gondza yini ka tshango ga Tiago na Ester?

¹⁵ Loku mu hi ni malembe yo tala na mu chadhile, zvini mu nga mahako kasi mu simama kuva ni mixuvo ya ku maha zvotala ntirweni wa Jehovha? A cin’we ca kona ku gondza ka cikombiso ca mingango yin’wani. Hi cikombiso, mu nga lera tindzima leti taku “Va lo ti hendleleta hi kuziranza”. A tindzima leto ti vhunile Tiago na Ester va le Brazil lezvaku va zvi lava nguvhu a ku tira lomu ku nga ni cilaveko ca hombe ca vahuweleli. Tiago i tlhamusela lezvi: “Laha hi nga kari hi lera matshango ma kombako lezvi Jehovha a nga ma vhunisa zvona malandza yakwe cikhatini ca hina, hinawu hi no zvi lava nguvhu a ku ingisa a wusungukati ga Jehovha ni ku mu wona na a hi vhuna wutomini ga hina.” Va no guma va rura vaya Paraguai, lomu va chumayelako hi ciPutukezi kusukela 2014 kala lezvi. Ester i wula lezvi: “A mutsalo hi wu randzako nguvhu hina va vambiri i Va Le Efesusi 3:20. Lezvi zvi wuliwako ka vhesi legi, hi zvi wonile na zvi tatiseka makhati yo tala ntirweni wa hina.” Ka papilo lego gi ngaya ka va le Efesusi, Pawule i  tsumbisile lezvaku Jehovha i ta hi nyika zvo hundza lezvi hi mu kombelako. Lezvo zva maheka makhati yo tala.

16. Lava va ha hiko ku chadha va nga wutisa wusungukati ka mani loku va lava ku ti vekela mixuvo wutomini gabye?

¹⁶ Lava va ha hiko ku chadha va nga vhuneka hi matshango ya van’wani va gondzileko ku tsumba Jehovha. A vokari va vona zva koteka ku va mbhetile malembe yo tala na va hi ntirweni wa cikhati contlhe. Zvi ngo yini ku kombela wusungukati ka vona loku ku hi lezvaku u lomu ko lava ku ti vekela mixuvo? Leyo yin’we ya tindlela to komba lezvaku wa mu tsumba Jehovha. (Mav. 22:17, 19) A madhota wonawu ma nga va vhuna ku ti vekela mixuvo ni ku yi tatisa lava va ha hiko ku chadha.

17. Zvini zvi nga humelela Karlito na Mariza, niku hi gondza yini ka zvona?

¹⁷ Ka zvikhati zvin’wani, hi nga xuva ku tirela Jehovha hi ndlela yo kari, kanilezvi yena a hlawula ku hi mu tirela hi ndlela yin’wani yo hambana. Wona lezvi zvi nga humelela Karlito na Mariza, hi va kumbukileko kusanguleni ka ndzima leyi. Loku ku hundzile malembe manharu na va chadhile, va no ti hendleleta kasi va seketela ntiro wa Jehovha, va rura va ya vhunetela ntiro wa ku aka le Bheteli ya Finlândia. Kanilezvi, va no byeliwa lezvaku zvi wa nga koteki a ku va hundzisa 6 wa tihweti na va tira seyo. Kusanguleni va xukuvalile. Hambulezvo, a zvilo zvi no guma zvi cica. Va no rambiwa kuya gondza lirimi la ciÁrabhi. Zvezvi va tsakile nguvhu laha va nga kona hi ku tira ka lirimi la ciÁrabhi ka tiko gin’wani. Loku Mariza a zvi alakanya, i wula lezvi: “Ndzi wa chava ku maha zvilo zva ku cima ndzi wa nga se maha. Zvi wa lava ku ndzi tsumba Jehovha. Kanilezvi ndza zvi wona ku contlhe cikhati Jehovha wa hi vhuna hi ndlela ya ku ne hi wa nga yi rindzelangi. Zvontlhe zvi nga hi humelela, zvi ndzi vhunile ku ndzi mu tsumba nguvhu Jehovha.” Kota hi zvi wonako ka tshango legi, wenawu u nga tiyiseka lezvaku contlhe cikhati Jehovha i ta ku chachazela loku u mu tsumba hi mbilu yontlhe.

18. Zvini va nga mahako lava va nga chadha kasi va simama ku tsumba Jehovha?

¹⁸ A wukati cinyikiwo ci tako hi ka Jehovha. (Mat. 19:5, 6) I lava ku lava va nga chadha va ti buza hi cinyikiwo leco. (Mav. 5:18) N’wina ma ha hiko ku chadha, zvi ngo yini a ku mu hlola lezvi mu ci tirisisako zvona a cikhati ca n’wina? Ma maha zvontlhe mu zvi kotako kasi ku komba Jehovha lezvaku ma mu bonga hi cinyikiwo leci? Bhulani na Jehovha hi mukhongelo. Lavani matshinya ya milayo lomu ka Mhaka yakwe lawa ma nga mu vhunako ka ciyimo ca n’wina, mu guma mu ingisa a wusungukati legi Jehovha a mu nyikako. Loku wutomini ga n’wina kota nuna ni sati mu rangisa ku tirela Jehovha, mu ta hanya wutomi go nandziha nguvhu!