1. Hikuyini hi nga gondzako ka lava va kulileko?

 HONTLHENI hi lava wurangeli kasi hi maha zviboho zva lisima wutomini. A wurangeli lego hi nga gi kuma ka madhota ni ka maKristu man’wani yo buvha. Loku va hi va hombe ku hundza hina, a hi faneli ku tsutsumela ku alakanya lezvaku a wusungukati gabye gi hundzelwe. Jehovha i lava lezvaku hi gondza ka lava va kulileko. Vona va tiva zvilo zvo tala, va zvi zwisisa khwatsi zvilo niku va na ni wutlhari ga hombe a ku hundza hina. — Joba 12:12.

2. Zvini hi to gondza ka ndzima leyi?

² Zvikhatini zva Bhibhiliya, Jehovha i tirisile vanhu va kulileko lezvaku va tiyisa ni ku rangela vanhu vakwe. Hi cikombiso, ehleketa hi Mosi, na Dhavhidha, na mupostoli Johani. Va hanyile ka zvikhati zvo hambana niku a zviyimo zvabye zvi wa hambene nguvhu kambe. A cikhati leci va nga hi kusuhani ni kufa va no va nyika wusungukati a vaswa. A mun’we ni mun’wani wa vavanuna lavo vo tsumbeka i no khanyisa a lisima la ku ingisa Nungungulu. Jehovha i hlayisile magezu yabye ya wutlhari kasi ma hi vhuna nyamutlha. Kani hi vaswa kutani hi khosahele, hi nga vhuneka hi ku gondza hi wusungukati gabye. (Rom. 15:4; 2 Tim. 3:16) Ka ndzima leyi, hi ta kambisisa a magezu yo gumesa ya vavanuna lava va vanharu va nga khosahele hi tlhela hi wona lezvi hi gondzako ka magezu yabye.

“U TA HANYA MASIKU YO TALA”

3. Mitiro muni leyi Mosi a mahileko?

³ Mosi i tirele Jehovha hi mbilu yontlhe wutomini gakwe gontlhe. I wa hi muphrofeti, ni mulamuli, ni murangeli, ni mutsali wa matimu. Mosi i wa tiva zvilo zvo tala wutomini! I rangele  tiko ga Izrayeli gi huma wukhumbini Gibhite a tlhela a wona zvihlamaliso zvo tala zva Jehovha. Jehovha i tirisile Mosi kasi ku tsala a ntlhanu wa mabhuku yo sangula ya Bhibhiliya, ni Lisimu 90 kuzvilava ni Lisimu 91. Niku zvi wonekisa ku khwatsi hi yena kambe a nga tsala a bhuku ga Joba.

4. Hi vamani lava Mosi a nga va tiyisa, niku hikuyini?

⁴ Na ku kiyela kutsongwani kasi afa, na a hi ni 120 wa malembe, Mosi i no tlhanganisa a vaIzrayeli vontlhe kasi a va alakanyisa lezvi va nga zvi wonile ni ku zvi hanya. Na va ha hi vaswa, a vokari cikari ka lava va nga mu ingisela va wa wonile zviwoniso ni zvihlamaliso zvo tala zva Jehovha a ku patsa ni kulamula Kakwe a tiko ga Gibhite. (Ekso. 7:3, 4) Va wa fambile hi laha cikari ga Bimbi go Pswhuka gi nga avanyekile va tlhela va wona kulovisiwa ka butho ga Faro. (Ekso. 14:29-31) Lomu ciwuleni, va wa wonile lezvi Jehovha a nga va vhikelisa zvona ni ku va khatalela. (Dhewu. 8:3, 4) Makunu lezvi va nga hi kusuhani ni ku nghena Tikweni gi Tsumbisilweko, Mosi i no londzowota cikhati leco co gumesa ca wutomi gakwe kasi ku va tiyisa. a

5. A magezu yo gumesa ya Mosi ma nga ka Dhewuteronome 30:19, 20 ma va nyikile citiyisekiso muni a vaIzrayeli?

⁵ Zvini lezvi Mosi a nga wula? (Lera Dhewuteronome 30:19, 20.) A tiko ga Izrayeli gi wa rindzela zvilo zva zvinene nguvhu. Hi ku katekisiwa hi Jehovha, a vaIzrayeli va wa ta hanya cikhati co leha tikweni legi a nga va tsumbisile. A tiko lego gi wa hi tiko go saseka ni go pfuna nguvhu! Mosi i va tlhamusele lezvi hi tiko lego: “Madhoropa ya hombe ni ya manene lawa ma nga akiwangiko hi wena, ni tiyindlu to tala hi tixaka tontlhe ta zvilo zva zvinene lezvi u nga zvi tirelangiko, ni mathangi lawa u nga kelangiko, ni zvivhina ni miolivha leyi u nga byalangiko”. — Dhewu. 6:10, 11.

6. Hikuyini Nungungulu a nga tsika matiko man’wani ma hlula vaIzrayeli?

⁶ Mosi i tlhelile a va nyika citlharihiso a vaIzrayeli. Kasi va simama ku hanya tikweni gabye go saseka va wa fanele ku ingisa zvileletelo zva Jehovha. Mosi i va kucile lezvaku va “hlawula wutomi” hi ku ingisa Jehovha ni ku “namarela kakwe”. Hambulezvo, a vaIzrayeli a va ingisangi Jehovha. Hikwalaho, hi kufamba ka cikhati Nungungulu i no vhumelela ku va hluliwa hi vaAsiriya va tlhela va yisiwa wukhumbini, hi ndzhako ka cikhati a tsika va Bhabhuloni vonawu va va maha zvezvo. — 2 Tih. 17:6-8, 13, 14; 2 Kro. 36:15-17, 20.

7. Hi gondza yini ka magezu ya Mosi? (Wona ni mufota.)

⁷ Hi gondza yini? A kuingisa zvi yisa wutomini. A ku fana ni vaIzrayeli lava va nga hi ku kusuhani nguvhu ni Tiko gi Tsumbisilweko, hinawu hi laha kusuhani nguvhu ni ku nghena misaveni yiswa leyi Nungungulu a yi tsumbisileko, laha hi to wona misava na yi cicile yiva paradhesi. (Isa. 35:1; Luka 23:43) Dhiyabho ni madhimoni yakwe va nga ta hava kona. (Kuv. 20:2, 3) Ku nga ta hava ni wukhongeli ga mawunwa gi to hambanisa vanhu na Jehovha. (Kuv. 17:16) Ku nga ta hava ni mifumo ya vanhu yi to xanisa lava yi va fumelako. (Kuv. 19:19, 20) Paradhiseni ku nga ta hava ni vanhu vo biha. (Lis. 37:10, 11) A vanhu vontlhe va ta ingisa milayo yo lulama ya Jehovha yi vhuvhumisako kurula ni wumun’we. Hikwalaho, a vanhu va ta randzana va tlhela va tsumbana. (Isa. 11:9) A hi kusaseka ka lezvi  hi zvi rindzelako! A cin’wani kambe, loku hi ingisa Jehovha, hi ta simama ku hanya paradhiseni na ku nga hi malembe yo tala basi kanilezvi kala kupindzuka ni kupindzuka. — Lis. 37:29; Joh. 3:16.

8. A citsumbiso ca ku hanya kala kupindzuka ci mu vhunisile kuyini a makabye wo kari wa murumiwa? (Jud. 20, 21)

⁸ Loku a citsumbiso ca Nungungulu ci hanya maalakanyweni ya hina, hi ta namarela kakwe hambu loku hi kumana ni cikarato co tshamisa kuyini. (Lera Judha 20, 21.) A citsumbiso leco ci nga hi nyika ntamu wa kulwa ni gome ga hina. A makabye wo kari a nga ni malembe yo tala na a tira kota murumiwa lomu Afrika, i tlhamusela lezvaku a kutala ka zvikhati i wa ringiwa ku maha zvilo lezvi zvi nga tsakisiko Jehovha. I wula lezvi: “A ku tiva lezvaku a lungelo ga ku ndzi hanya kala kupindzuka gi wa hi mhangweni zvi ndzi mahile ndzi ti yimisela nguvhu a ku lwisana ni cikarato ca mina ni ku khongotela Jehovha hi mbilu yontlhe. Lezvo zvi ndzi vhunile ku hlula cikarato ca mina.”

“U TA HUMELELA”

9. Zvikarato muni lezvi Dhavhidha a kumeneko nazvo?

⁹ Dhavhidha i wa hi hosi ya hombe. Ahandle ka lezvo, i wa hi muchayi, ni mutsali wa magezu yo sasekiselwa, ni nhenha, ni muphrofeti. Dhavhidha i kumene ni zvikarato zvo tala. Hi malembe yo tala i wa hanya hi ku tsutsuma a Hosi ya ciluse, Sawule. Andzhako ka kuva hosi, Dhavhidha zvi no tlhela zvi lava ku a tsutsuma kasi a nga dawi a cikhati leci a n’wana wakwe, Absalome, a nga zama ku wutla wuhosi. Hambu lezvi Dhavhidha a nga kumana ni zvikarato ni kuphazama kakwe wutsumbu, i kombile lezvaku i wa tsumbekile ka Nungungulu kala magumo ya wutomi gakwe. Jehovha i mu tlhamusele kota “munhu [loyi] a tsakisako mbilu” yakwe. Handle ko kanakana, hi fanele ku ingisa wusungukati ga Dhavhidha! — Miti. 13:22; 1 Tih. 15:5.

10. Hikuyini Dhavhidha a nga mu nyika wusungukati Solomoni, a n’wana wakwe loyi a nga mu vhaleta kota Hosi?

¹⁰ Hi cikombiso, hi nga ehleketa hi wusungukati legi Dhavhidha a nyikileko Solomoni, a n’wana wakwe loyi a nga mu vhaleta kota Hosi. A jaha lego gi wa hlawulilwe hi Jehovha lezvaku gi simama ku vhuvhumisa wukhozeli go basa ni ku aka tempeli ya ku dzundza Nungungulu. (1 Kro. 22:5) Solomoni i wa ta kumana ni zvikarato. Zvini lezvi Dhavhidha a nga mu byela? A hi zvi woneni.

11. Hi kuya hi 1 Tihosi 2:2, 3, citiyisekiso muni leci Dhavhidha a nyikileko Solomoni, niku a magezu lawo ma wonekile ku lisine hi ndlela muni? (Wona ni mufota.)

¹¹ Zvini lezvi Dhavhidha a nga wula? (Lera 1 Tihosi 2:2, 3.) Dhavhidha i byelile n’wana wakwe lezvaku loku a ingisa Jehovha i wa ta humelela wutomini. Niku hi malembe yo tala, Solomoni zvi wa mu fambela khwatsi nguvhu. (1 Kro. 29:23-25) I akile tempeli ya hombe yo saseka a tlhela a tsala mabhuku yo tala ya Bhibhiliya.  I nova ni nduma hi wutlhari a nga hi nago ni titshomba. (1 Tih. 4:34) Kanilezvi kota lezvi Dhavhidha a tlhamuseleko, Solomoni i wa ta humelela ntsena loku a simama ku ingisa Jehovha. A ya hava, hi lezvaku Solomoni hi ku famba ka cikhati i no khozela van’wani vanungungulu. Jehovha a nga ha mu tsakelangi, niku Solomoni i no luza wutlhari ga ku fumela vanhu hi kululama ni nongameto. — 1 Tih. 11:9, 10; 12:4.

12. Zvini hi nga gondzako ka magezu ya Dhavhidha?

¹² Hi gondza yini? A kuingisa zvi maha ku hi humelela. (Lis. 1:1-3) Lisine ku Jehovha a nga hi tsumbisi ku hi nyika titshomba ni wudzundzo go fana legi Solomoni a nga hi nago. Kanilezvi loku hi ingisa Nungungulu wa hina, i ta hi nyika wutlhari gi to hi vhuna ku maha zviboho zva zvinene. (Mav. 2:6, 7; Jak. 1:5) A matshinya yakwe ya milayo ma nga hi rangela ka timhaka to kota ku lava ntiro, ni zvigondzo, ni zvihungato, ni mali. A ku tirisa matshinya ya milayo ya Nungungulu zvi nga hi vhikela ku hi nga kumani ni mhango ya pindzukelwa. (Mav. 2:10, 11) Zvi hi vhuna ku hiva ni wunghana ga hombe ni van’wani zvi tlhela zvi hi vhuna ku hiva ni wurangeli hi gi lavako kasi hiva ni litsako laha ngangweni.

13. Zvini zvi vhunileko Carmen lezvaku a humelela wutomini?

¹³ Carmen, a tshamako lomu Moçambique, i wa alakanya lezvaku a ku gondza nguvhu hi zvona zvi nga wa ta mu maha a humelela. I noya Univhersidhadhe aya gondza ku tsala ni ku aka tiyindlu. Carmen i tsalile lezvi: “Ndzi wa zvi randza nguvhu lezvi ndzi nga kari ndzi gondza. Kanilezvi zvi wa lava cikhati co tala ni ntamu. Ndzi wa sangula ku gondza hi 7:30 kala ma 18:00. Zvi wa ndzi karatela a kuya mitlhanganweni niku a wumoya ga mina gi wa xaniseka. Hi le ndzeni, ndzi no zvi pola lezvaku ndzi wa zama ku tirela tihosi timbiri.” (Mat. 6:24) I no khongela hi ciyimo cakwe a tlhela a kambisisa lomu ka mabhuku ya hina. I tlhatekela lezvi: “Andzhako ka ku nyikiwa wusungukati ga ginene hi vamakabye vo buvha na mamani, ndzi no boha ku tsika Univhersidhadhe ndzi sangula ku tirela Jehovha hi cikhati contlhe. Lezvo zvi ndzi vhunile ku ndzi maha zviboho zva zvinene nguvhu wutomini ga mina niku a ndzi ti layi.”

14. Gi wa hi gihi a tshinya ga timhaka ta Mosi na Dhavhidha?

 ¹⁴ Mosi na Dhavhidha va wa mu randza nguvhu Jehovha va tlhela va zvi nyika nguvhu lisima a ku mu ingisa. Ka magezu yabye yo gumesa va byelile lava va nga va ingisela lezvaku va landzela cikombiso cabye hi ku namarela ka Jehovha, a Nungungulu wabye. Hi wumbiri gabye va tlharihisile lezvaku lava va tsikako Jehovha a va ha tsakelwi hi yena niku va luza makatekwa lawa a va tsumbisako. A wusungukati gabye ga ha hi ga lisima ni nyamutlha. Andzhako ka malembe yo tala, a nandza gin’wani ga Jehovha gi no komba lisima la ku tsumbeka ka Jehovha.

‘A KU NA LITSAKO LA HOMBE’

15. Zvini mupostoli Johani a zvi wonileko wutomini gakwe?

¹⁵ Johani i wa hi mupostoli a nga randziwa nguvhu hi Jesu. (Mat. 10:2; Joh. 19:26) Johani i fambafambile na Jesu ka ntiro wakwe, a wona zvihlamaliso zvakwe a tlhela a simama naye zvikhatini zvo nonoha. I wonile Jesu na a dawa a tlhela a mu wona andzhako ka loku a vhuxilwe hi ka vafileko. Johani i tlhelile a wona a ku andza ka wuKristu kusukela ka ntlawa wutsongwani wa vamakabye vo tsumbeka kala a mahungu ya manene ma “chumayelwa ka zvivangwa zvontlhe lahasi ka tilo” ka zana ga malembe go sangula. — Kol. 1:23.

16. Hi vamani va vhunekako hi mapapilo ya Johani?

¹⁶ Na a hi kusuhani ni kufa, Johani i nova ni thomo ga ku a patseka ka ku tsala a Mhaka yi pimiselweko ya Nungungulu. Johani i tsalile a ‘kuvhululelwa ko hlamalisa ka Jesu Kristu’. (Kuv. 1:1) I no tsala Ivhangeli yi vitaniwako hi vito gakwe. Johani i tlhelile a tsala mapapilo manharu ma pimiselweko. A papilo gakwe ga wunharu i wa tsalela muKristu wo tsumbeka wa ku hi Gayusi, a nga mu wona kota n’wana wakwe wo randzeka wa moya. (3 Joh. 1) Ka cikhati leco, kuzvilava ku wa hi ni vanhu vo tala lava Johani a nga va wona kota vana vakwe va moya. Lezvi zvi nga tsaliwa hi wanuna loye wo tsumbeka zva tiyisa vontlhe a valandzeli va Jesu nyamutlha.

17. Hi kuya hi 3 Johani 4, zvini zvi nehako litsako la hombe?

¹⁷ Zvini lezvi Johani a nga tsala? (Lera 3 Johani 4.) Johani i tsalile xungetano hi litsako li kumiwako hi ku ingisa Nungungulu. A cikhati leci Johani a nga tsala a papilo gakwe ga wunharu, a vanhu vo kari va wa hangalasa tigondzo ta mawunwa ni ku vanga kuhambana. Hambulezvo, a van’wani va wa ha simama ku “famba lisineni”. Va wa ingisa Jehovha  niku va wa “famba hi milayo yakwe”. (2 Joh. 4, 6) A maKristu lawo yo tsumbeka ma mu nehele litsako Johani a ku patsa na Jehovha. — Mav. 27:11.

18. Zvini hi nga gondzako ka magezu ya Johani?

¹⁸ Hi gondza yini? A kutsumbeka zvi neha litsako. (1 Joh. 5:3) Hi cikombiso, ha tsaka hi ku tiva lezvaku hi maha Jehovha a tsaka. Jehovha wa tsaka loku a hi wona na hi ala zviringo zva tiko legi hi vhumela lisine. (Mav. 23:15) A tingilozi le tilweni tonawu ta tsaka. (Luka 15:10) Hinawu ha tsaka loku hi wona van’wani na va simama va tsumbekile, nguvhunguvhu loku va kumana ni zvikarato ni zviringo. (2 Tes. 1:4) A cikhati leci a tiko legi go biha gi to ngha gi lovisilwe, hi ta tsaka hi ku tiva lezvaku hi kombisile kutsumbeka ka Jehovha hambu ka tiko legi gi nga fumiwa hi Sathani.

19. Zvini lezvi makabye Rachel a wulileko xungetano hi ku va gondzisa lisine van’wani? (Wona ni mufota.)

¹⁹ Ha tsaka nguvhu a cikhati leci hi va bhulelako lisine van’wani. Rachel, a hanyako le República Dominicana, i wona lezvaku a ku gondzisa munhu xungetano hi Nungungulu wo hlamalisa loyi hi mu tirelako i thomo ga ku a ku na magezu yo gi tlhamusela. Na a ehleketa hi vana vakwe va moya, i wulile lezvi: “Zva karata a ku tlhamusela a litsako ndzi li zwako a cikhati leci ndzi wonako lava ndzi va gondzisako na va engetela lirandzo labye hi Jehovha, va mu tsumba hi mbilu yontlhe va tlhela va cica wutomi gabye kasi va mu tsakisa. A litsako lelo li hundza ni yi yihi mizamo ni kutikarata loku hi nga ku mahako kasi ku va gondzisa.”

VHUNEKA HI MAGEZU YO GUMESA YA VAVANUNA VO TSUMBEKA

20. Zvini hi fanako hi zvona na Mosi, na Dhavhidha, na Johani?

²⁰ Mosi, na Dhavhidha, na Johani va hanyile ka zvikhati ni zviyimo zvo hambana ni lezvi zva hina. Kanilezvi ku na ni zvotala hi fanako navo hi zvona. Vonawu va tirele Nungungulu wa lisine. A ku fana navo, hinawu ha khongela ka Jehovha, hi mu tsumba hi tlhela hi hlota wurangeli gakwe. Niku a ku fana ni vavanuna lavo va nga khosahele, ha tiyiseka lezvaku Jehovha i va chululela makatekwa lava va mu ingisako.

21. Makatekwa muni ma to kumiwa hi vontlhe lava va ingisako a wusungukati ga vanhu vo tsumbeka vo kota Mosi, na Dhavhidha, na Johani?

²¹ Makunu, ngha hi chela kota hi magezu ya vavanuna lavo va khosaheleko hi ku ingisa zvileletelo zva Jehovha. Loku hi maha lezvo hi ta humelela zva lisine ka zvontlhe lezvi hi mahako. Hi “ta hanya masiku yo tala”, ina, kala kupindzuka! (Dhewu. 30:20) Niku hi tava ni litsako la ku tsakisa Papayi wa hina wa lirandzo wa le tilweni, loyi a tatisekako zvitsumbiso zvakwe hi ndlela ya ku hundza leyi hi yi rindzelako kutani hi nga yi alakanyelako. — Efe. 3:20.