1-2. Hontlheni ha tshuka hi mahelwa kungalulami hi ndlela muni?

 JESU i hlawutele mufananiso wa noni yi nga simama ku kombela mulamuli lezvaku a yi mahela kululama. A zvi kanakanisi lezvaku a kutala ka vapizani va Jesu va wu zwisisile a mufananiso lowo hakuva masikwini yabye zvi wa tolovelekile a ku a vanhu va mahelwa kungalulami. (Luka 18:1-5) A mufananiso lowu hinawu ha wu zwisisa nyamutlha hakuva hontlheni ha tshuka hi mahelwa kungalulami ka zvikhati zvin’wani.

² Nyamutlha, a vanhu vo tala va na ni cihlawulela, a hi vanene niku va ti kokela gabye. Hikwalaho, a zvi hi hlamalisi loku hi khomiwa hi ndlela ya hava. (Mutsh. 5:8) Kanilezvi a hi rindzeli lezvaku hi khomiwa hi ndlela ya hava hi vamakabye va hina; hambulezvo, zva tshuka zvi humelela. Kunene, a vamakabye va hina a va vhukeli lisine. Va no kala ku mbhelela basi. Hi nga gondza zvotala ka lezvi Jesu a mahileko laha a nga mahelwa kungalulami hi valala vo biha. Loku hi hi ni lihlazva-mbilu hi valala lava va hi khomako hi ndlela yo kala kululama, hi fanele kuva ni lihlazva-mbilu nguvhu hi vamakabye va hina! Jehovha i ti zwisa kuyini loku hi khomiwa hi ndlela yo kala kululama kani hi lava va lomu bandleni kutani hi lava va le handle ka bandla? Xana Jehovha wa khatala zvona?

3. Xana Jehovha wa khatala loku hi mahelwa kungalulami, niku hikuyini?

³ Jehovha wa khatala nguvhu hi ndlela leyi a van’wani va hi khomako hi yona. “Jehovha wa randza kululama”. (Lis. 37:28) Jesu i hi tiyisekisile lezvaku hi cikhati ca kona Jehovha i ta hatlisa a maha lezvaku ku ‘mahiwa kululama’. (Luka 18:7, 8) Niku zvezvanyana Jehovha i ta fuvisa kubayisa kontlhe loku  hi mahelwako a tlhela a fuvisa kungalulami kontlhe. — Lis. 72:1, 2.

4. Jehovha i hi vhunisa kuyini nyamutlha?

⁴ Na ha ha rindzela a cikhati leci ku tova ni kululama ka pindzukelwa, Jehovha i hi vhuna lezvaku hi timisela kungalulami. (2 Ped. 3:13) I hi gondzisa lezvi hi nga potsisako zvona a ku maha zvilo zva wupumbu loku hi mahelwa kungalulami. Hi ku tirisa N’wana wakwe, Jehovha i hi nyika cikombiso co mbhelela ca lezvi hi nga mahako loku hi mahelwa kungalulami. Niku Jehovha i hi nyika wusungukati gi vhunako hi nga gi tirisako a cikhati leci hi mahelwako kungalulami.

TI WONELE KA LEZVI U MAHAKO LOKU U MAHELWA KUNGALULAMI

5. Hikuyini hi faneleko ku ti wonela ka lezvi hi mahako loku hi mahelwa kungalulami?

⁵ Hi nga bayiseka nguvhu hi tlhela hi karateka hi kota ya kungalulami. (Mutsh. 7:7) A malandza yo tsumbeka yo kota Joba na Habhakuka, wonawu ma ti zwisile lezvo. (Joba 6:2, 3; Hab. 1:1-3) Hambu lezvi a kutizwa loko ku nga ka ntumbuluko, hi fanele ku ti wonela ka lezvi hi mahako kasi hi nga mahi zvilo zva wupumbu.

6. Zvini hi gondzako ka cikombiso ca Absalome? (Wona ni mufota.)

⁶ Loku hi mahelwa kungalulami hi nga lava ku tsayisa munhu loye. Hambulezvo, a ku zvi mahisa lezvo zvi nga bindzisa ciyimo. Ehleketa hi cikombiso ca Absalome, a n’wana wa Hosi Dhavhidha. Absalome i vhimbile civindzi a cikhati leci Tamari a nga pfinyiwa hi makabye wakwe Amnoni va nga hambene hi vamamani. Hi kuya hi Nayo wa Mosi, Amnoni i wa fanele ku dawa hi kota ya lezvi a nga maha. (Lev. 20:17) Hambu lezvi Absalome a nga hi ni cigelo ca ku zangara a hi yena a nga fanele ku lulamisa cikarato leco. — 2 Sam. 13:20-23, 28, 29.

7. Zvini lezvi a muyimbeleli wa tisimu a nga maha kusanguleni a cikhati leci a nga wona kungalulami?

⁷ A cikhati leci lava va mahako kungalulami va wonekisako ku khwatsi a va tsayisiwi kuzvilava hi nga ti wutisa lezvaku zva siza a ku maha zvazvinene ke. Ehleketa hi muyimbeleli wa tisimu loyi a wonileko a vakubiha na va ku khwatsi va ganya hi nyuko wa vakululama. I gumesile a wula lezvi: “Lava hi vona vakubiha, lava contlhe cikhati va nga karatekiko hi nchumu”. (Lis. 73:12) A cin’wani kambe, i wa karateka nguvhu hi kota ya kungalulami loku  a nga ku wona laha ka kuza a kanakana lezvaku a ku tirela Jehovha hakunene zva vhuna, aku: “Laha ndzi nga zama ku zvi zwisisa, zvi no ndzi karata”. (Lis. 73:14, 16) Kunene, i ti wulele lisine, aku: “Kanilezvi mina, kutsongwani a minenge ya mina yi wa lava ku hambuka; kutsongwani, a mikondzo ya mina yi wa lava ku retemuka.” (Lis. 73:2) A zvilo zvo fana ni lezvo zvi humelele makabye hi to mu vitana ku hi Alberto.

8. A kungalulami ku mu khumbisile kuyini a makabye wo kari?

⁸ Alberto i no lumbetiwa lezvaku i yivile mali ya bandla. Hi kota ya lezvo i no luza malungelo yakwe a tlhela a nga ha kombisiwi cichavo hi vamakabye vo tala laha bandleni va nga tiva mhaka leyo. Alberto i wula lezvi: “Ndzi wa hi ni civiti, ni zanga, ndzi tlhela ndzi swireka nguvhu.” I no tsika a kutizwa loko ku khumba wumoya gakwe a tlhela a hola hi tlhelo ga moya hi ntlhanu wa malembe. A tshango legi gi komba lezvi zvi nga humelelako loku hi veka civiti hi kota ya kungalulami.

PIMANYISA LEZVI JESU A NGA KU TIMISELISA ZVONA A KUNGALULAMI

9. Kungalulami muni loku Jesu a ku timiseleko? (Wona ni mufota.)

⁹ Jesu i hi vekele cikombiso co mbhelela ca lezvi hi nga timiselisako zvona a kungalulami. Wona kungalulami ko kari loku Jesu a mahelweko  hi vanhu vo tala a ku patsa ni va laha ngangweni wakwe. A maxaka yakwe ma nga kholwiko ma no wula lezvaku wa hlanya; a varangeli va wukhongeli va mu lumbeta lezvaku i tirisana ni madhimoni. A masochwa ya Roma ma mu poyilela, ma muba, hi magumo ma mu daya. (Mar. 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) Hambulezvo, Jesu i no timisela a kungalulami kontlhe loko a tlhela a nga tlheliseli. Zvini hi gondzako ka cikombiso cakwe?

10. Jesu i ku timiselisile kuyini a kungalulami? (1 Pedro 2:21-23)

¹⁰ Lera 1 Pedro 2:21-23. a Jesu i hi siyele cikombiso ca cinene hi nga ci landzelako a cikhati leci hi mahelwako a kungalulami. Jesu i wa zvi tiva ku hi rini a nga fanele ku miyela niku hi rini a nga fanele ku wulawula. (Mat. 26:62-64) I wa nga hlamuli zvontlhe va nga mu lumbeta. (Mat. 11:19) A cikhati leci a nga wulawula i wa nga rukateli lava va nga mu xanisa ne i wa nga va dzukiseli. Jesu i wa ti khoma hakuva “i wa ti nyikela ka Loyi a lamulako hi kululama”. Jesu i wa zvi tiva lezvaku leci ci nga hi ca lisima nguvhu hi lezvi Jehovha a nga zvi wonisa zvona zvilo. I wa tsumba lezvaku Jehovha i ta lulamisa a kungalulami loko hi cikhati ca kona.

11. Hi tihi tindlela to kari ta ku ti khoma ka lezvi hi wulawulako? (Wona ni mufota.)

¹¹ Hi nga pimanyisa Jesu hi ku ti khoma ka lezvi hi wulawulako a cikhati leci hi mahelwako kungalulami. A kungalulami ko kari a hi ka hombe ni ku ka ringana ku ku mita ni mari zvi hundza. Kutani hi nga miyela kasi hi potsa ku wula zvilo zvi nga bindzisako ciyimo. (Mutsh. 3:7; Jak. 1:19, 20) Kanilezvi ka zvikhati zvin’wani  zvi nga lava ku hi wulawula loku hi khomiwa hi ndlela ya hava kutani loku hi lava ku yimela lisine. (Miti. 6:1, 2) Loku hi wulawula, hi fanele ku zama ku wulawula na hi rulile hi tlhela hi kombisa cichavo. — 1 Ped. 3:15. b

12. Hi ti nyikela ka “Loyi a lamulako hi kululama” hi ndlela muni?

¹² Hi nga pimanyisa Jesu kambe hi ku ti nyikela ka “Loyi a lamulako hi kululama”. Loku a van’wani va hi lamula hi ndlela yo kala kululama kutani ku hi khoma hi ndlela ya hava, hi nga tsumba lezvaku Jehovha wa li tiva lisine. A kutsumba loko ku nga hi vhuna ku hi timisela a kungalulami hakuva ha zvi tiva lezvaku hi magumo Jehovha i ta lulamisa ciyimo leco. Loku hi tsika zvilo mandleni ya Jehovha hi vhalela lezvaku a zanga ni civiti zvi nga kuli mbilwini ya hina. Loku hi zangarela van’wani zvi nga hi maha ku hi maha zvilo zvo biha, hi mbhela litsako, zvi tlhela zvi wonha wunghana ga hina na Jehovha. — Lis. 37:8.

13. Zvini zvi nga hi vhunako ku hi simama hi timisela kungalulami?

¹³ Kunene, hi nga ta tshuka hi zvi kota ku pimanyisa cikombiso ca Jesu hi kumbhelela. Ka zvikhati zvin’wani, hi nga maha kutani ku wula zvilo hi gumesa hi ti laya. (Jak. 3:2) Niku a kungalulami ko kari ku nga hi siyela kubayisa ni tiphanja to kala ti nga fuvi. Loku lezvo zvi ku humelele, tiyiseka lezvaku Jehovha wa zvi tiva lezvi u kumanako nazvo. Niku Jesu, loyi yenawu a mahelweko kungalulami, wa zvi zwisisa khwatsi lezvi u ti zwisako zvona. (Mah. 4:15, 16) Ahandle ka ku hi nyika cikombiso co mbhelela ca Jesu basi, Jehovha i tlhela a hi nyika wusungukati gi hi vhunako ku timisela kungalulami. A hi woneni mavhesi mambiri ya bhuku ga Va Le Roma ma nga hi vhunako.

“ZVI TSIKELENI A ZANGA YA NUNGUNGULU”

14. Zvi wula yini a ku ‘zvi tsikela a zanga ya Nungungulu’? (Va Le Roma 12:19)

¹⁴ Lera Va Le Roma 12:19. Mupostoli Pawule i kucile maKristu lezvaku ma ‘zvi tsikela a zanga ya Nungungulu’. Zvi wula yini lezvo? Hi zvi tsikela a zanga ya Nungungulu hi ku mu tsika a maha kululama hi cikhati cakwe ni hi ndlela yakwe. Andzhako ka loku a makabye wo kari wa ku hi John a khomilwe hi ndlela ya hava, i wulile lezvi: “Zvi wa lava ku ndzi ti khoma kasi ndzi nga lulamisi zvilo hi kuya hi mawonela ya mina. Va Le Roma 12:19 i ndzi vhunile ku ndzi rindzela Jehovha.”

15. Hikuyini zvi nga zvi nene a ku rindzela Jehovha lezvaku a lulamisa cikarato?

¹⁵ Ha vhuneka loku hi rindzela Jehovha lezvaku a lulamisa cikarato. Loku hi maha lezvo hi rula ndzhwalo hi tlhela hi nga ha karateki hi ku zama ku lulamisa cikarato leco hi hoce. Jehovha i ti yimisele ku hi vhuna. Zvo khwatsi hi loku aku: ‘Zvi tsikele mina; ndzi ta zvi lulamisa.’ Loku hi vhumela citsumbiso ca Jehovha ca ku “hi mina ndzi to tlhelisela” hi ta zvi tsika zvi hundza na hi tsumba lezvaku i ta lulamisa cikarato leco hi ndlela ya yinene nguvhu. Lezvo hi zvona zvi vhunileko John, loyi hi mu kumbukileko. I wulile lezvi: “Loku ndzi rindzela Jehovha, Yena i ta zvi lulamisa hi ndlela ya yinene a ku hundza mina.”

“SIMAMANI KU HLULA ZVAKUBIHA HI ZVAZVINENE”

16-17. A ku khongela zvi nga hi vhunisa kuyini a ku hi ‘simama ku hlula zvakubiha hi zvazvinene’? (Va Le Roma 12:21)

¹⁶ Lera Va Le Roma 12:21. Pawule i tlhelile a kuca maKristu lezvaku ma ‘simama ku hlula zvakubiha hi zvazvinene’. Ka Kanelo yakwe  ya le Citsungeni, Jesu i wulile lezvi: “Simamani ku randza valala va n’wina, mu khongelela ni lava va mu xanisako”. (Mat. 5:44) Hi zvalezvo futsi yena a nga maha. Kuzvilava hi nga alakanyela lezvi Jesu a xanisekisileko zvona laha mhandzeni a cikhati leci a nga kari a belelwa hi masochwa ya Roma. Hi nga zvi kota a ku alakanyela a kubayisa, ni ku chepetiwa, ni kungalulami loku a ku timiseleko. Kanilezvi a hi nge zvi zwisisi khwatsi lezvi Jesu a nga xanisekisa zvona.

¹⁷ Jesu a nga hluliwangi hi kungalulami loku a mahelweko. Wutshan’wini ga ku kombela lezvaku a masochwa lawo ma tsayisiwa, i no khongela aku: “Papayi, va tsetselele, hakuva a va zvi tivi lezvi va mahako.” (Luka 23:34) A cikhati leci hi khongelelako lava va hi xanisako, hi hungula civiti ni zanga hambu hi ku cica lezvi hi va wonisako zvona lava va hi xanisako.

18. A mikhongelo yi mu vhunisile kuyini Alberto na John lezvaku va timisela kungalulami?

¹⁸ A mukhongelo wu vhunile vamakabye vambiri lava hi sinako hi va kumbukile ka ndzima leyi lezvaku va timisela kungalulami. Alberto i wulile lezvi: “Ndzi no khongelela a vamakabye lava va ndzi khomileko hi ndlela ya hava. Ndzi kombele Jehovha hi kuphindaphinda lezvaku a ndzi vhuna ku rivala a kungalulami loko.” A co tsakisa hi ku zvezvi Aberto i tirela Jehovha hi kutsumbeka. John i wulile lezvi: “Ndzi mu khongelele makhati yo tala a makabye loyi a ndzi swirileko. A mikhongelo leyo yi ndzi vhunile lezvaku ndzi mu wona hi ndlela ya yinene; ndzi nga mu lamuli. Niku yi tlhelile yi ndzi vhuna ku ndzi kuma kurula ka maalakanyo.”

19. Na ha ha hanya ka tiko legi, zvini hi faneleko ku maha? (1 Pedro 3:8, 9)

¹⁹ Na ha ha hanya ka tiko legi go biha, hi ta tshuka hi mahelwa kungalulami. Kani zvini zvi hi humelelako, ngha hi nga tsiki ku kombela Jehovha lezvaku a hi vhuna. A cin’wani kambe, a hi pimanyiseni lezvi Jesu a mahileko a cikhati a nga mahelwa kungalulami hi tlhela hi simama ku tirisa matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Loku hi maha lezvo, a hi tiyisekeni lezvaku hi taga tshomba ya cikatekiso ca Jehovha. — Lera 1 Pedro 3:8, 9.