NDZIMA YA CIGONDZO N.° 41
LISIMU 13 Kristu hi yena Cikombiso ca hina
Zvini hi gondzako ka 40 wa masiku yo gumesa ya Jesu laha misaveni?
“Va no mu wona hi 40 wa masiku, a wulawula hi Mufumo wa Nungungulu.” — MITI. 1:3.
LEZVI HI TO GONDZA
Hi ta wona lezvi hi nga pimanyisako zvona a cikombiso leci Jesu a hi vekeleko ka 40 wa masiku yakwe yo gumesa laha misaveni.
1-2. Zvini zvi nga humelela a cikhati leci a vapizani vambiri va Jesu va ngaya Emawusi?
KU WA hi 16 ka Nisani wa 33 Nguveni ya Hina. A vapizani va Jesu va wa karatekile nguvhu niku va wa womile hi kuchava. A vapizani vambiri va no suka hi Jerusalema vaya Emawusi, a cidhoropana ca kwalomu ka 11 wa tikilometro kusukela Jerusalema. A vavanuna lavo va wa mbhelile nguvhu ntamu hi kota ya lezvi Jesu, a wununa loyi va nga hi valandzeli vakwe, a nga delwe. Lezvi va nga tsumba lezvaku Mesiya i wa ta maha zvi wa wonekisa ku khwatsi zvi nga ta ha koteka. Kanilezvi ku no gumesa ku humelela zvilo zvo hlamalisa.
2 Laha va nga kari va famba va no tshinelelwa hi wanuna wo kari, va nga kala va nga mu tivi, a longoloka zvin’we navo. A vapizani va no mu hlawutela lezvi va nga karatekisile zvona hi kota ya lezvi zvi nga humelele Jesu. A wanuna loye i no gumesa a sangula mabhulo ma cicileko wutomi gabye. “I no sangula hi ka Mosi kala ka Vaphrofeti vontlhe” a va tlhamusela lezvaku hikuyini Mesiya zvi nga lava ku a xaniseka a tlhela afa. A cikhati leci a vavanuna lavo va vanharu va nga chikela Emawusi, loyi va nga kala va nga mu tivi, i no ti tivekisa ku hi yena mani — ku nga Jesu a nga vhuxilwe hi ka vafileko. Hi nga alakanyela a litsako leli a vapizani lavo va vileko nalo a cikhati leci va nga tiva lezvaku Mesiya wa hanya! — Luka 24:13-35.
3-4. Zvini zvi nga humelela vapizani va Jesu, niku zvini hi to gondza ka ndzima leyi? (Mitiro 1:3)
3 Jesu i wonekile makhati yo tala ka vapizani vakwe ndzeni ka 40 wa masiku yakwe yo gumesa laha misaveni. (Lera Mitiro 1:3.) Ndzeni ka cikhati leco, a kubayisa loku Jesu a ku zwileko ni kuchava ka valandzeli vakwe zvi no hundzuka zviva litsako ni kutsumba. A cin’wani kambe, va nova vachumayeli ni vagondzi vo tiya-hlanha va Mufumo. a
4 Hi nga vhuneka hi ku gondza lezvi Jesu a zvi mahileko ka cikhati leco. Ka ndzima leyi, hi ta wona lezvi Jesu a nga ci tirisisa zvona a cikhati leco, 1) kasi ku tiyisa vapizani vakwe, 2) kasi ku engetela lezvi va nga yi zwisisisa zvona Mitsalo ni 3) kasi ku va gondzisa lezvaku vava ni wutihlamuleli ga hombe. Ka mhaka yin’we ni yin’wani hi ta wona lezvi hi nga ci pimanyisisako zvona a cikombiso ca Jesu.
TIYISA VAN’WANI
5. Hikuyini a vapizani va Jesu va nga lava ku tiyisiwa?
5 A vapizani va Jesu va wa lava ku tiyisiwa. Hikuyini? A vokari va wa tsikile mimiti yabye, ni mingango yabye, ni mabhindzu yabye kasi va landzela Jesu contlhe cikhati. (Mat. 19:27) A van’wani va wa nga khomiwi khwatsi hi kota ya lezvi va nga hi vapizani va Jesu. (Joh. 9:22) Va wa mahile zvontlhe lezvo hi kota ya lezvi va nga kholwa lezvaku Jesu i wa hi yena Mesiya loyi a nga tsumbisilwe. (Mat. 16:16) Kanilezvi a cikhati leci Jesu a nga dawa, a kutsumba kabye ku no vhinyeka va tlhela va mbhela ntamu.
6. Zvini a nga maha Jesu andzhako ka ku vhuxiwa hi ka vafileko?
6 Handle ko kanakana, Jesu a nga wonangi a kukarateka ka vapizani vakwe kota cikombiso ca ku kala kukholwa. Kanilezvi i wonile ku a kukarateka loko ku wa zwisiseka hakuva va wa luzile zvilo zva hombe. Hikwalaho, ka siku galegi a nga vhuxiwa hi ka vafileko, i no sangula ku tiyisa vanghana vakwe. Hi cikombiso, i no woneka ka Mariya Magdhala laha a nga rila na a hi cilahleni ca Jesu. (Joh. 20:11, 16) I no woneka kambe ka vapizani vambiri lava va kumbukilweko kusanguleni ka ndzima leyi. Niku i no woneka kambe ka mupostoli Pedro. (Luka 24:34) Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca Jesu? Wona lezvi zvi nga humelela ka khati go sangula Jesu a nga woneka.
7. Kota lezvi zvi tsalilweko ka Johani 20:11-16, zvini lezvi Jesu a nga wona Mariya na a maha ni mixo ya 16 ka Nisani, niku zvi mu kucile ku a maha yini? (Wona ni mufota.)
7 Lera Johani 20:11-16. Ni mixo ya 16 ka Nisani, a vavasati vo kari vo tsumbeka va noya ka cilahla leci Jesu a nga vekilwe ka cona. (Luka 24:1, 10) A hi vekeni kupima ka mun’we wa vavasati lavo, ku nga Mariya Magdhala. A cikhati leci Mariya a nga chikela i no wona lezvaku a cilahla ci wa phanga. I no tsutsuma aya byela Pedro na Johani niku i no gumesa a va landzela a cikhati leci va nga tsutsuma vaya cilahleni. Andzhako ka ku tiyiseka lezvaku a cilahla ci wa hi phanga, a vavanuna lavo va no tlhela kaya. Kanilezvi Mariya a nga tlhelangi. I no tshama laho a rila. Mariya i wa nga zvi tivi lezvaku Jesu wa mu wona. Jesu i no wona mihloti ya wasati loye wo tsumbeka zvi mu khumba nguvhu. Hikwalaho, i no woneka ka Mariya a maha zvilo zvo kari zvo olova zvi mu tiyisileko nguvhu. I no wulawula naye a tlhela a mu nyika ciavelo ca lisima ca kuya byela vamakabye vakwe lezvaku i wa vhuxilwe hi ka vafileko. — Joh. 20:17, 18.
Pimanyisa Jesu hi ku chela kota hi vamakabye ni ku zwela wusiwana lava va mbhelileko ntamu (Wona paragrafo 7)
8. Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu?
8 Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? Hi nga maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi kuca vamakabye va hina lezvaku va simama ku tirela Jehovha, loku ku hi lezvaku, a ku fana na Jesu, ha tiva lezvi zvi va karatako. A cin’wani kambe, hi nga wulawula navo hi ndlela yi kombisako zwela-wusiwana. Wona tshango ga makabye wo kari wa ku hi Jocelyn, loyi a makabye wakwe a fileko ka mhango ya hombe. I wula lezvi: “Hi tihweti to tala ndzi wa karateka nguvhu contlhe cikhati.” Hambulezvo, a makabye wo kari ni sati wakwe va no mu ramba kaya kabye, va mu ingisela hi zwela-wusiwana va tlhela va mu tiyisekisa lezvaku wa lisima ka Nungungulu. Jocelyn i wula lezvi: “Ndzi ti zwisile khwatsi hi loku Jehovha a va tirisile kasi ku ndzi tsawula ka bhubhutsa ka hombe lomu bimbini va ndzi peta ka ngalava kasi ndzi pona. Va ndzi vhunile ku vhuxa kuxuva ka mina ka ku simama ndzi tirela Jehovha.” Hinawu hi nga tiyisa van’wani hi ku va ingisela khwatsi laha va ti phofulako ni ku wulawula navo hi zwela-wusiwana, na hi hi ni kungo ga ku va tiyisa lezvaku va simama ntirweni wa Nungungulu. — Rom. 12:15.
VHUNA VAN’WANI LEZVAKU VA ZWISISA MHAKA YA NUNGUNGULU
9. Cikarato muni leci a vapizani va Jesu va kumeneko naco, niku Jesu i va vhunisile kuyini?
9 A vapizani va Jesu va wa vhumele Mhaka ya Nungungulu niku va wa ti karatela ku yi tirisa wutomini gabye. (Joh. 17:6) Hambulezvo, a kufa ka Jesu kota cigevenga laha mhandzeni ya hlomulo ku va jujile kupima. Jesu i no zvi zwisisa lezvaku a kukanakana kabye ku wa nga vangiwi hi kubiha ka timbilu tabye, kanilezvi hi kota ya lezvi va nga kala va nga zvi zwisisi. (Luka 9:44, 45; Joh. 20:9) Hikwalaho, i no va vhuna ku va zwisisa Mitsalo. A hi woneni lezvi a nga mahisa zvona lezvo a cikhati leci a nga woneka ka vapizani vambiri na va hi ndleleni ya kuya Emawusi.
10. Jesu i va tiyisekisile kuyini lezvaku hakunene i wa hi yena Mesiya? (Luka 24:18-27)
10 Lera Luka 24:18-27. Wona lezvaku Jesu a nga tekelangi ku byela vavanuna lavo lezvaku i wa hi yena mani. Wutshan’wini ga lezvo, i no va maha zviwutiso. Hikuyini? Kuzvilava i wa lava lezvaku va wula lezvi zvi nga hi maalakanyweni yabye ni timbilwini tabye. Niku hi zvalezvo futsi va nga maha. Va no mu byela lezvaku va wa rindzela ku Jesu a tlhatlhisa Izrayeli ka Mufumo wa Roma. Andzhako ka loku va tlhamusele khwatsi lezvi zvi nga va karata, Jesu i no tirisa Mitsalo kasi ku vhuna vavanuna lavo lezvaku va zwisisa lezvi zvi nga humelele. b Hi ndzhako ka cikhati, ka gambo lego, Jesu i no mbheta cikhati na a tiyisekisa a vapizani vakwe lava van’wani a lisine lelo. (Luka 24:33-48) Zvini hi nga gondzako ka matimu lawa?
11-12. a) Zvini hi gondzako ka ndlela leyi Jesu a nga gondzisa hi yona a lisine la Bhibhiliya? (Wona ni mifota.) b) A mugondzisi wa Nortey wa Bhibhiliya i mu vhunisile kuyini?
11 Hi nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? Co sangula: A cikhati leci u va gondzisako Bhibhiliya a van’wani, maha zviwutiso zva zvinene zvi to ku vhuna ku u pola lezvi zvi nga maalakanyweni yabye ni timbilwini tabye. (Mav. 20:5) Neti u zwisisa lezvi va ti zwisisako zvona va kombe mavhesi yo kari ya Bhibhiliya ma tirako ka zviyimo zvabye. Andzhako ka lezvo, potsa ku va byela lezvi va faneleko ku maha. Kanilezvi va vhune ku zwisisa Mitsalo ni ku pola lezvi va nga ma tirisisako zvona a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya wutomini gabye. Wona tshango ga makabye wo kari wa le Gana wa ku hi Nortey.
12 A cikhati leci Nortey a nga hi ni 16 wa malembe i no sangula ku gondza Bhibhiliya. Kanilezvi na zvi nga seya kule a ngango wakwe wu no mu vhukela. Zvini zvi vhunileko Nortey lezvaku a simama a tiyile? A mugondzisi wakwe wa Bhibhiliya i no tirisa Matewu, cipimo 10, kasi ku mu tlhamusela lezvaku a maKristu ya lisine ma ta xanisiwa. Nortey i wula lezvi: “Hikwalaho, a cikhati leci ndzi nga sangula ku xanisiwa ndzi no tiyiseka lezvaku ndzi li kumile lisine.” A mugondzisi wakwe i tlhelile a mu vhuna ku zwisisa Matewu 10:16 kasi a ti wonela a tlhela a hi ni cichavo a cikhati leci a bhulako hi timhaka ta wukhongeli laha kaya kabye. Andzhako ka ku bhabhatisiwa, Nortey i wa lava kuva phayona, kanilezvi a papayi wakwe i wa lava lezvaku aya Univhersidhadhe. Wutshan’wini ga ku mu byela lezvi a nga fanele ku maha, a mugondzisi wakwe i no mu maha zviwutiso a tlhela a mu vhuna ku zwisisa a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Give gihi wuyelo ga kona? Nortey i no boha ku nghena ntirweni wa cikhati contlhe. A papayi wakwe i no mu hlongola laha kaya. Nortey i ti zwisile kuyini hi lezvi zvi nga mu humelela? I wula lezvi: “Ndza tiyiseka lezvaku ndzi mahile ciboho ca cinene.” Loku hinawu hi ti nyika cikhati ca ku vhuna van’wani lezvaku va zwisisa Mitsalo hi nga va vhuna ku vava maKristu yo tiya. — Efe. 3:16-19.
Pimanyisa Jesu hi ku vhuna van’wani a ku zwisisa Mitsalo (Wona paragrafo 11) e
VHUNA VAVANUNA LEZVAKU VA RINGANELWA HI KUVA “ZVINYIKIWO” KA VANHU
13. Zvini lezvi Jesu a nga maha kasi a tiyiseka lezvaku a ntiro wa Papayi wakwe wu wa ta simama ku mahiwa? (Va Le Efesusi 4:8)
13 A cikhati leci a nga hi laha misaveni, Jesu i wu mahile khwatsi a ntiro lowu a nga nyikilwe hi Papayi wakwe kasi ku wu maha. (Joh. 17:4) Kanilezvi Jesu a nga vangi ni maalakanyo yaku: ‘Loku u lava ku zvi famba khwatsi u nga rumisi.’ Ndzeni ka malembe manharu ni khihlanya ya ntiro wakwe, Jesu i gondzisile van’wani ku maha ntiro. Na a nga se tlhela tilweni, Jesu i no nyika vapizani vakwe a wutihlamuleli ga ku khatalela a tiyivhu ta lisima ta Jehovha ni ku rangela ntiro wa kuchumayela ni ku gondzisa. A vokari va vapizani lavo kuzvilava va wa kwalomu ka kusukela ka 20 wa malembe. (Lera Va Le Efesusi 4:8.) Jesu i ma tirisisile kuyini a 40 wa masiku yakwe yo gumesa kasi ku vhuna vavanuna lavo vo ti nyiketela, vo tsumbeka, ni vo tira hi kutikarata kasi va ringanelwa hi kuva “zvinyikiwo” ka vanhu?
14. Jesu i va vhunisile kuyini a vapizani vakwe lezvaku va kula hi tlhelo ga moya ndzeni ka 40 wa masiku yakwe yo gumesa laha misaveni? (Wona ni mufota.)
14 Jesu i nyikile vapizani vakwe a wusungukati go kongoma kanilezvi ga lirandzo. Hi cikombiso, i no pola lezvaku a vokari va wa randza ku kanakana; hikwalaho, i no va nyika wusungukati. (Luka 24:25-27; Joh. 20:27) I no tlhela a va byela lezvaku va veka kupima ka ntiro wa ku khatalela vanhu va Jehovha wutshan’wini ga ku veka kupima ka mabhindzu yabye. (Joh. 21:15) I no va alakanyisa lezvaku va nga karateki hi malungelo lawa a van’wani va nga vako nawo ntirweni wa Jehovha. (Joh. 21:20-22) Niku i no lulamisa maalakanyo yo kari ya hava va nga hi nawo xungetano hi Mufumo a tlhela a va vhuna ku va veka kupima ka ku chumayela mahungu ya manene. (Miti. 1:6-8) Zvini lezvi a madhota ma nga gondzako ka Jesu?
Pimanyisa Jesu hi ku vhuna vavanuna lezvaku va ringanelwa hi kuva ni malungelo yo engeteleka (Wona paragrafo 14)
15-16. a) A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? Tlhamusela. b) Patrick i vhunekisile kuyini hi wusungukati?
15 A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? Ma fanele ku gondzisa ni ku vhuna vavanuna a ku patsa ni lava va nga wonekisako ku khwatsi va ha hi vaswa nguvhu kasi va ringanelwa hi wutihlamuleli ga hombe. c A madhota a ma faneli ku rindzela lezvaku lava va va gondzisako va maha zvilo zvo mbhelela. Ma fanele ku va nyika wusungukati ga lirandzo gi nga vhunako vaswa lavo lezvaku va kuma wutlhari va tlhela va wona cilaveko ca kutikoramisa, ni kutsumbeka, ni ku ti yimisela ku tirela van’wani. — 1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Ped. 5:5.
16 Wona lezvi a makabye wo kari wa ku hi Patrick a nga vhunekisa zvona hi wusungukati. A cikhati leci a nga ha hi n’wanana, i wa tolovela ku wulawula hi ndlela ya tihanyi ni yo kala yi nga hi yinene ni van’wani, hambu ni vamakabye va cisati. A dhota go kari go buvha gi no wona gome ga Patrick gi mu nyika wusungukati ga ginene kanilezvi go kongoma. Patrick i wula lezvi: “Ndza tsaka nguvhu hi lezvi a nga maha. Ndzi wa mbhela ntamu loku ndzi wona van’wani na va kuma malungelo ya ntiro lawa ndzi nga ma lava. Kanilezvi a wusungukati ga dhota lego gi ndzi vhunile ku ndzi veka kupima ka ku ti koramisa ndzi tirela vamakabye va mina wutshan’wini ga ku ndzi veka kupima ka ku kuma malungelo lomu bandleni.” Kota wuyelo ga lezvo, Patrick i no yimisiwa kota dhota a cikhati leci a nga hi ni 23 wa malembe. — Mav. 27:9.
17. Jesu i kombisile kuyini lezvaku i wa va tsumba vapizani vakwe?
17 Jesu a nga nyikangi vapizani vakwe a wutihlamuleli ga ku chumayela basi kanilezvi i tlhelile a va nyika ni wutihlamuleli ga ku gondzisa. Kuzvilava a vapizani va wa ti wona na va nga ringanelwi hi ciavelo leco. Hambulezvo, Jesu i wa tiyiseka lezvaku va wa ta zvi kota ku maha ntiro lowo, niku i va byelile ku maha lezvo na a nga kanakani. Na a komba lezvaku wa va tsumba hi kumbhelela, Jesu i te: “A ku khwatsi hi lezvi Papayi a ndzi rumileko, minawu ndza mu ruma.” — Joh. 20:21.
18. A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Jesu?
18 A madhota ma nga mu pimanyisisa kuyini Jesu? A madhota yo buvha ma avela mitiro a van’wani. (Filp. 2:19-22) Hi cikombiso, a madhota ma nga patsa vaswa ka kubasisa ni ku hlayisa Salawu ya Mufumo. Andzhako ka loku va va nyikile ntiro wo kari, a madhota ma nga komba lezvaku ma va tsumba lava va va hlawulileko ku maha ntiro lowo hi ku va gondzisa ni ku tsumba lezvaku va ta wu maha khwatsi. A dhota go kari ga ha hi ku yimisiwako ga ku hi Matewu gi wula lezvaku ga bonga nguvhu a madhota yo buvha lawa ma mu gondzisileko ku khatalela zviavelo ma gumesa ma tsumba lezvaku i ta zvi maha khwatsi. Matewu i wula lezvi: “Ndzi vhuneka nguvhu a cikhati leci a madhota ma wonako zvihoxo zva mina kota cipandze ca ku gondza ma gumesa ma ndzi vhuna ku chukwatisa.” d
19. Zvini hi faneleko ku ti yimisela ku maha?
19 Jesu i tirisile a 40 wa masiku yakwe yo gumesa laha misaveni kasi ku tiyisa ni ku gondzisa van’wani. Ngha hi ti yimisela a ku pimanyisa khwatsi a cikombiso cakwe. (1 Ped. 2:21) Jesu i ta hi vhuna a ku maha lezvo. A ca hombe ka lezvo, i hi tsumbisile lezvi: “Ndzi na n’wina masiku wontlhe kala kugumeseni ka tiko.” — Mat. 28:20.
LISIMU 15 Dhumisani N’wana wa Jehovha!
a Lomu ka tiIvhangeli ni ka mabhuku man’wani ya Bhibhiliya ku tsalilwe makhati yo tala lawa Jesu a nga woneka ka van’wani andzhako ka ku vhuka hi ka vafileko. Hi cikombiso, i wonekile ka Mariya Magdhala (Joh. 20:11-18); ka vavasati van’wani (Mat. 28:8-10; Luka 24:8-11); ka vapizani vambiri (Luka 24:13-15); ka Pedro (Luka 24:34); ka vapostoli ahandle ka Tomasi (Joh. 20:19-24); ka vapostoli a ku patsa na Tomasi (Joh. 20:26); ka 7 wa vapizani (Joh. 21:1, 2); ka 500 wa vapizani ni ku hundza (Mat. 28:16; 1 Kor. 15:6); ka makabye wakwe Jakobe (1 Kor. 15:7); ka vapostoli vontlhe (Miti. 1:4); ni ka vapostoli kusuhani ni Bhetaniya. (Luka 24:50-52) A makhati man’wani lawa Jesu a nga woneka kuzvilava a ma tsaliwangi. — Joh. 21:25.
b Kasi ku wona lista ya zviphrofeto xungetano hi Mesiya wona ndzima lomu ka jw.org yi nge: “Será que as profecias da Bíblia provam que Jesus era o Messias?”
c Ka zviyimo zvo kari, a vavanuna vo kari va nga ni 25 kuya ka 30 wa malembe va nga yimisiwa kota vawoneleli va cipandze. Hambulezvo, a vavanuna lavo a ku ranga va fanele kuva madhota yo buvha.
d Kasi ku wona mawonela man’wani ya lezvi u nga vhunisako zvona a vaswa lezvaku va ringanelwa hi wutihlamuleli, wona Murindzeli wa Agosto wa 2018 paj. 11-12, par. 15-17, ni Murindzeli wa 15 ka Abril wa 2015, paj. 3-13.
e TLHAMUSELO WA MUFOTA: Andzhako ka ku vhuniwa ku zwisisa Mitsalo, a cigondzani ca Bhibhiliya ci boha ku hoxa zvilo zvi yelanako ni khisimuso.
