1-2. a) Ci wa hi cihi ciyimo le Judhiya a cikhati leci Pawule a nga tsala a papilo ka vaHebheru? b) Hikuyini a papilo lego gi chikeleko hi cikhati ci nene?

 A MAKRISTU ya vaHebheru lawa ma nga hanya le Jerusalema ni Judhiya ma kumene ni zvikarato andzhako ka kufa ka Jesu. Andzhakunyana ka ku wumbiwa bandla ga wuKristu, a maKristu ma no sangula ku xanisiwa nguvhu. (Miti. 8:1) Andzhako ka cipimo ca 20 wa malembe, a valandzeli va Kristu va nova wusiwaneni ga hombe, kuzvilava hi kota ya ndlala leyi yi nga vile kona lomu tikweni. (Miti. 11:27-30) Hambulezvo, kwalomu ka 61 Nguveni ya Hina, a maKristu ma nova ni cikhati ca kurulanyana loku hi zvi fananisa ni lezvi zvi nga maheka hi kulandzela. Ndzeni ka cikhati leco, va amukele a papilo gi pimisilweko ga mupostoli Pawule. A papilo lego gi chikele hi cikhati ci nene.

² A papilo ga Pawule ka vaHebheru gi chikele hi cikhati ci nene hakuva a kurula loku a maKristu ma nga hi nako ku wa nga ta pindzuka. Pawule i no nyika wusungukati legi gi nga wa ta vhuna maKristu a ku timisela tixanisa leti ma nga wa ta kumana nato ndzeni ka cikhatanyana. A kulovisiwa ka Jerusalema, loku Jesu a nga ku prhofetile ku wa tshinele. (Luka 21:20) Hambulezvo, Pawule ni maKristu ya Judhiya va wa nga zvi tivi khwatsi-khwatsi ku a kulovisiwa loko ku ta maheka rini. Kanilezvi a maKristu lawo ma wa ta tirisa a cikhati leci ci nga sele  kasi ku ti longisela hi ku hlakulela a matshamela yo kota kukholwa ni kutimisela. — Mah. 10:25; 12:1, 2.

3. Hikuyini a maKristu nyamutlha ma chelako nguvhu kota hi papilo ga Pawule ka vaHebheru?

³ Zvezvanyana hi ta kumana ni kuxaniseka ka hombe ko hundza loku a maKristu ya vaHebheru ma kumeneko nako. (Mat. 24:21; Kuv. 16:14, 16) Hikwalaho, a hi woneni a wusungukati legi Jehovha a nyikileko a maKristu lawo legi gi nga hi vhunako na hinawu.

‘A HI KONGOMENI KUBUVHENI’

4. Zvikarato muni lezvi a maKristu ya vaJudha ma kumeneko nazvo? (Wona ni mufota.)

⁴ A maKristu ya vaJudha ma kumene ni cikarato ca hombe. Hi cikhati co kari, a vaJudha va wa hi vanhu va hlawulilweko va Jehovha. A Jerusalema gi wa hi tsindza ga Mufumo wa Nungungulu laha misaveni niku a tempeli yi wa hi tsindza ga wukhozeli gi basileko. A vaJudha vo tsumbeka va wa landzela Nayo wa Mosi ni zvileletelo zva varangeli va wukhongeli. A zvileletelo lezvo zvi wa yelana ni lezvi va nga fanele kuga, mawonela yabye xungetano hi wukwera ni lezvi va nga fanele ku va khomisa zvona lava vo kala va nga hi vaJudha. Hambulezvo, andzhako ka kufa ka Kristu, Jehovha i wa nga ha yi amukeli a miphahlo ya ciJudha. Lezvo zvi wa hi cikarato ka maKristu ya vaJudha lawa ma nga landzela nayo. (Mah. 10:1, 4, 10) Hambu maKristu yo buvha yo kota mupostoli Pedro, zvi ma karatele ku ti zwananisa ni kucica loko. (Miti. 10:9-14; Gal. 2: 11-14) Hi kota ya kucica loko, a maKristu ma xanisilwe hi varangeli va wukhongeli ga ciJudha.

5. Zvini lezvi a maKristu ma nga fanele ku ti wonela ka zvona?

⁵ A maKristu ya vaHebheru ma wa vhukelwa hi tindlela timbiri. A yin’we, hi ku a varangeli va wukhongeli ga ciJudha va wa va wona kota vadhuki. A yin’wani, hi ku a vokari va nga ti wula ku maKristu va wa kurumeta lezvaku a valandzeli va Kristu va simama ku maha mitiro yi nga yelana ni Nayo wa Mosi, kuzvilava kasi va nga xanisiwi. (Gal. 6:12) Zvini zvi nga  wa ta vhuna maKristu yo tsumbeka lezvaku ma namarela ka lisine?

6. Zvini lezvi Pawule a nga kuca maKristu lezvaku ma maha? (Mahebheru 5:14–6:1)

⁶ Ka papilo gakwe ka vaHebheru, Pawule i kucile maKristu lezvaku ma gondza Mhaka ya Nungungulu zvi eta. (Lera Mahebheru 5:14–6:1.) Hi ku tirisa Mitsalo ya ciHebheru, Pawule i no tlhamusela a vamakabye vakwe lezvaku a ndlela leyi a maKristu ma nga khozela hi yona yi wa hi yinene nguvhu a ku hundza makhozelela ya ciJudha. a Pawule i wa zvi tiva lezvaku a ku engetela wutivi ni ku zwisisa lisine zvi wa ta vhuna maKristu lawo a ku tiva ni ku ala mawunwa. Hikwalaho, ma wa nga ta hambukisiwa.

7. Zvikarato muni hi kumanako nazvo nyamutlha?

⁷ A ku fana ni maKristu ya vaHebheru, hi kumana ni mahungu ni maalakanyo ma vhukelako a milayo ya Jehovha yo lulama. A kutala ka zvikhati, a valala va vhukela lezvi hi zvi kholwako zvi seketelwako lomu ka Bhibhiliya xungetano hi mahanyela, va wula lezvaku hi na ni cihlawulela niku a hi na lirandzo. A mawonela ni maalakanyo ya tiko maya ma hambana nguvhu ni mawonela ya Nungungulu yo mbhelela. (Mav. 17:15) Hikwalaho, hi fanele ku engetela wutlhari ga hina ga ku tiva ni ku ala a maalakanyo lawa a valala va ma tirisako kasi ku hi mbheta ntamu kutani ku hi hambukisa. — Mah. 13:9.

8. Zvini zvi to hi vhuna ku hi simama ku kula kota maKristu?

⁸ Hi maha khwatsi hi ku ingisa wusungukati legi Pawule a nga nyika maKristu ya vaHebheru ga ku hi kongoma kubuvheni. Lezvo zvi patsa ku engetela wutivi hi lisine ni ku wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. Hi fanele ku simama ku maha lezvo hambu andzhako ka kutinyikela ni ku bhabhatisiwa. Kani hi ni cikhati muni na hi hi lisineni, hi fanele ku simama hi lera ni ku gondza Mhaka ya Nungungulu hi kukhandzakanya. (Lis. 1:2) A programa ya yinene ya cigondzo ca wena wutsumbu, yi ta ku vhuna ku engetela a tshamela legi Pawule a gi khanyisileko ka papilo gakwe ka vaHebheru, ku nga kukholwa. — Mah. 11:1, 6.

HI NA “NI KUKHOLWA KASI KU PONISA A WUTOMI GA HINA”

9. Hikuyini a maKristu ya vaHebheru ma nga fanele kuva ni kukholwa ko tiya?

⁹ A maKristu ya vaHebheru ma wa fanele kuva ni kukholwa ko tiya kasi ma pona a kuxaniseka loku ku nga tshinela le Judhiya. (Mah. 10:37-39) Jesu i wa tlharihisile a valandzeli vakwe lezvaku loku va wona Jerusalema na gi randzelwa hi masochwa va wa fanele ku tsutsuma vaya zvitsungeni. A wusungukati lego gi wa tira ka maKristu wontlhe, kani va wa hanya lomu dhoropeni kutani le handle ka dhoropa. (Luka 21:20-24) Cikhatini leco, loku a vanhu va dhumelwa hi masochwa va wa tolovela ku tsutsumela ka dhoropa go kota Jerusalema. A ku tsutsumela zvitsungeni zvi wa wonekisa ku khwatsi a zvi zwali niku zvi wa lava kuva ni kukholwa ko tiya.

10. A kukholwa ko tiya ku wa ta kuca maKristu lezvaku ma maha yini? (Mahebheru 13:17)

¹⁰ A maKristu ya vaHebheru ma wa fanele ku tlhela ma tsumba lava Jesu a nga va tirisa kasi ku rangela bandla. Lava va nga rangela kuzvilava va nyikile zvileletelo zvo kongoma kasi ku vhuna bandla lezvaku gi landzela wurangeli ga Jesu hi cikhati ci nene ni hi ndlela ya yinene. (Lera Mahebheru 13:17.) A gezu ga ciGreki gi tirisiwako ka Mahebheru 13:17 laha ka ku ‘ingisa’ gi wula wokari a kholwisiwako  lezvaku a ingisa hi kota ya lezvi a tsumbako loyi a nyikako wurangeli lego. Lezvo zvi patsa zvo hundza ku mu ingisa ntsena hi lezvi a nga ni wutihlamuleli ga ku nyika wurangeli. Hikwalaho, a maKristu ya vaHebheru ma wa fanele ku tsumba lava va nga va rangela na ku nga se sangula kuxaniseka. Loku a maKristu ma ingisile zvileletelo zva lava va nga rangela zvikhatini zva kurula zvi ma olovele nguvhu a ku ingisa zvikhatini zva zvikarato.

11. Hikuyini a kuva ni kukholwa ko tiya zvi nga zva lisima ka maKristu nyamutlha?

¹¹ Nyamutlha hi fanele kuva ni kukholwa ko fana ni loku a maKristu ya vaHebheru ma vileko nako. Hi hanya ka cikhati leci a vanhu va alako — hambu ku tseketsela — citlharihiso ca Bhibhiliya xungetano hi ku gumesa ka tiko. (2 Ped. 3:3, 4) Ku engetela kwalaho, hambu lezvi a Bhibhiliya gi tlhamuselako zvilo zvo tala zvi to humelela ndzeni ka kuxaniseka ka hombe, ku na ni zvilo zvo tala hi kalako ku zvi tiva. Hi fanele kuva ni kukholwa ko tiya ka lezvaku a kugumesa ka tiko ku ta chikela hi cikhati ca kona niku Jehovha i ta hi khatalela. — Hab. 2:3.

12. Zvini zvi to hi vhuna ku pona kuxanisekeni ka hombe?

¹² A cin’wani kambe, hi fanele ku tlhela hi tiyisa kutsumba ka hina ka lava Jehovha a va tirisako kasi ku hi rangela nyamutlha — a “nandza go tsumbeka ni go tlhariha”. (Mat. 24:45) A cikhati leci a kuxaniseka ka hombe ku to sangula, kuzvilava hi ta amukela a zvileletelo zvo kongoma zvi to ponisa wutomi ga hina, a ku fana ni lezvi a maKristu ya vaHebheru kuzvilava ma nga amukela zvileletelo a cikhati leci a vaRoma va nga chikela. Zvezvi, cikhati ca ku engetela lezvi hi zvi tsumbisako zvona a zvileletelo hi nyikiwako hi lava va rangelako hlengeletanweni ya Jehovha. Loku hi nga va tsumbi ni ku ingisa zvileletelo zvabye zvezvi, zvi ta hi karatela ku ingisa zvileletelo lezvi va to hi nyika ndzeni ka kuxaniseka ka hombe.

13. Hikuyini a wusungukati gi nga ka Mahebheru 13:5 gi nga laveka?

¹³ Na ma ha rindzela cikombiso ca lezvaku ma tsutsuma, a maKristu ya vaHebheru ma wa fanele ku tlhela ma hanya wutomi go olova, ma nga ‘randzi mali’. (Lera Mahebheru 13:5.) A vokari vabye va wa kumene ni ndlala ni wusiwana. (Mah. 10:32-34) Hambu lezvi va nga ti yimisele ku timisela tixanisa hi kota ya mahungu ya manene, a vokari kuzvilava va wa sangulile ku alakanya lezvaku a titshomba ti wa ta va ponisa. Kanilezvi a ku na mali yi nga wa ta zvi kota ku va ponisa ka kuxaniseka loku ku ngata. (Jak. 5:3) Hi lisine, ni wihi loyi a nga randza titshomba zvi wa ta mu karatela a ku tsutsuma a siya muti wakwe ni zvilo zvakwe.

14. A kukholwa ko tiya ku zvi khumbisa kuyini a zviboho zva hina xungetano hi titshomba?

¹⁴ Loku hi hi ni kukholwa ko tiya ka lezvaku a kugumesa ka tiko legi ku laha kusuhani, hi nga ta alakanya ku a kuva ni mali yo tala kutani titshomba zva lisima nguvhu. Hi lisine, a vanhu va ta ‘hoxa a silivha yabye lomu maphangweni’ hakuva va ta wona lezvaku ‘a silivha ni ndzalama yabye cima zvi nga ta va tlhatlhisa a sikwini ga zanga ya Jehovha.’ (Ezek. 7:19) Wutshan’wini ga ku hi veka kupima ka ku hlengeletela mali yo tala hi laha hi zvi kotako hi kona, hi fanele ku maha zviboho zvi to hi vhuna ku hi hanya wutomi go olova lezvo na hi hi ni kuringanisela. Lezvo zvi patsa ku ala ciringo ca ku hi maha mangava yo tala na ku nga hi na cilaveko kutani ku mbheta cikhati co tala na hi khatalela titshomba ta hina. A cin’wani kambe, hi fanele ku ti wonela ku hi nga ti nyiki nguvhu lisima a titshomba ta hina.  (Mat. 6:19, 24) Mhakeni ya titshomba ni zvin’wani, a kukholwa ka hina kuzvilava ku ta ringiwa laha hi rindzelako lezvaku a kugumesa ka tiko legi ku chikela.

‘ZVI LAVA KU HI TIMISELA’

15. Hikuyini zvi nga laveka nguvhu lezvaku a maKristu ya vaHebheru ma timisela?

¹⁵ Laha a ciyimo le Judhiya ci ngaya ci biha, a maKristu ya vaHebheru zvi wa lava ku ma timisela. (Mah. 10:36) Hambu lezvi a maKristu ya vaHebheru ma nga xanisilwe nguvhu, a votala va wa vhumele wuKristu cikhatini ca kurula. Pawule i wulile lezvaku hambu lezvi va nga timisele zviringo zva hombe zva kukholwa va wa nga se xanisekisa lezvi Jesu a nga xanisekisa zvona, ku nga lezvaku vaza vafa. (Mah. 12:4) Hambulezvo, hi kuandza ka wuKristu a valala va vaJudha va no engeteleka nguvhu. Cikhatanyana mahlweni ka lezvo, Pawule i no vhukelwa na a chumayela le Jerusalema. A 40 wa vaJudha ni ku hundza va no “hlambanya vaku va nga taga ne kunwa kala va daya Pawule”. (Miti. 22:22; 23:12-14) Hambu lezvi ma nga vengiwa ni ku xanisiwa, a maKristu lawo ma wa fanele ku simama ma tlhangana kasi ma khozela, ni ku chumayela mahungu ya manene ma tlhela ma simama ma tiyile kukholweni.

16. A papilo ga Pawule ka vaHebheru gi nga hi vhunisa kuyini a kuva ni mawonela ma nene hi kuvhukelwa? (Mahebheru 12:7)

¹⁶ Zvini zvi nga wa ta vhuna a maKristu ya vaHebheru lezvaku ma timisela kuvhukelwa? Pawule i wa zvi tiva lezvaku va wa fanele kuva ni mawonela ma nene hi tixanisa leti va nga kumana nato. I no va tlhamusela lezvaku Nungungulu a nga hi tsika hi ringiwa kukholwa ka hina kota ndlela ya ku hi gondzisa. (Lera Mahebheru 12:7.) A gondziselelo leyi yi nga hi vhuna a ku hlakulela ni ku chukwatisa a matshamela lawa ma nga ya lisima ka maKristu. A maKristu ya vaHebheru zvi wa ta ma olovela ku timisela loku ma veka kupima ka wuyelo ga ginene ga tixanisa leti va nga kumana nato. — Mah. 12:11.

17. Zvini lezvi Pawule a zvi gondzileko xungetano hi ku timisela kuvhukelwa?

 ¹⁷ Pawule i kucile maKristu ya vaHebheru lezvaku ma tiya-hlanha ma timisela tixanisa leti ma nga kumana nato. Zvi wa zwisiseka lezvaku kuva Pawule a va tsalelako xungetano hi mhaka leyi. Kota lezvi a nga xanisile maKristu, i wa zvi tiva lezvi va nga xanisekisile zvona. I wa zvi tiva kambe lezvi va nga timiselisako zvona a kuvhukelwa. Ahandle ka zvontlhe lezvo, i wa vhukelwe hi tindlela to hambanahambana andzhako ka loku a vile muKristu. (2 Kor. 11:23-25) Hikwalaho, zvi wa koteka ku Pawule a wulawula hi kutiya xungetano hi lezvi zvi lavekako kasi ku timisela. I alakanyisile maKristu lawo lezvaku a cikhati leci ma timiselako zvi lava ku ma tsumba Jehovha na ku nga hi ku ti tsumba niku Pawule i wa zvi kota ku wula hi kutiya, aku: “Jehovha hi yena muvhuni wa mina; ndzi nga ta chava nchumu.” — Mah. 13:6.

18. Ku tiva yini xungetano hi cikhatini ci tako zvi nga hi vhunako ku timisela kuvhukelwa?

¹⁸ Zvezvi a vamakabye vo kari va vhukelwa. Hi nga va seketela hi ku va khongelela, ka zvikhati zvin’wani hi va vhuna hi tindlela to kongoma. (Mah. 10:33) Hambulezvo, a Bhibhiliya gi wula kubaseni lezvaku “vontlhe lava va xuvako ku hanya hi kukholwa kota vapizani va Kristu Jesu va ta xanisiwa”. (2 Tim. 3:12) Hi cigelo leco, hontlheni hi fanele ku ti longisela lezvi zvi tako. Ngha hi simama ku tsumba Jehovha na hi tiyiseka lezvaku i ta hi vhuna ku timisela ni cihi cikarato hi to kumana naco. Hi cikhati ca kona, Jehovha i ta tlhatlhisa vontlhe vakhozeli vakwe vo tsumbeka. — 2 Tes. 1:7, 8.

19. Zvini hi nga mahako zvi to hi vhuna a ku ti longisela a kuxaniseka ka hombe? (Wona ni mufota.)

¹⁹ A zvi kanakanisi lezvaku a papilo ga Pawule ka vaHebheru gi vhunile a maKristu ya zana ga malembe go sangula lezvaku ma timisela a kuxaniseka loku ma nga kumana nako. Pawule i kucile a vamakabye vakwe lezvaku vava ni wutivi go eta va tlhela va zwisisa khwatsi Mitsalo. A ku maha lezvo zvi wa ta va vhuna ku va tiva ni ku ala tigondzo leti ti nga wa ta hungula kukholwa kabye. Pawule i va kucile lezvaku va tiyisa kukholwa kabye kasi va hatlisa ku landzela wurangeli ga Jesu ni ga lava va nga rangela lomu bandleni. I vhunile maKristu lezvaku ma tiyisa kutimisela kabye hi kuva ni mawonela ma nene hi tixanisa ni ku wona tixanisa kota lungelo ga ku gondzisiwa hi Papayi wabye wa le tilweni. Ngha hinawu hi tirisa a wusungukati legi gi pimiselweko. Loku hi maha lezvo hi ta zvi kota ku timisela hi kutsumbeka kala magumo. — Mah. 3:14.