Ndzi pswalilwe hi 1934. A vapswali va mina va wa rurile Suíça vaya migodhini ya dhoropa ga Ontário, a Canadá. Kwalomu ka va 1939, mamani i no sangula ku lera marevhista A Murindzeli ni kuya mitlhanganweni ya Vakustumunyu va Jehovha. I wa famba na mina ni vamakabye va mina va 6. Hi ndzhako ka cikhatanyana mamani ni nova Kustumunyu wa Jehovha.

Papayi a ci mu tsakisangi a ciboho leco. Kanilezvi mamani i wa li randza lisine niku i wa bohile ku namarela ka lona. I simamile a maha lezvo hambu kusanguleni ka va 1940 a cikhati leci a ntiro wa Vakustumunyu va Jehovha wu nga betelwa le Canadá. Contlhe cikhati mamani i wa mu kombisa cichavo papayi ni ku mu mahela zvazvinene hambu lezvi yena a nga mu byela magezu yo tlhava. A cikombiso cakwe ca cinene ci vhunile mina ni vamakabye va mina ku hi vhumela lisine. A yo tsakisa hi lezvaku hi ku kufamba ka cikhati, papayi i no cica a sangula ku hi khoma hi ndlela ya yinene.

Hi Agosto wa 1950 ndzi noya ka mutlhangano wa cipandze wu nga hi ni hloko ya mhaka: Aumento da Teocracia, le dhoropeni ga Nova Iorque. Ndzi no kuciwa ku ndzi maha zvotala ntirweni wa Jehovha andzhako ka ku tlhangana ni vamakabye va misaveni yontlhe ni kuzwa matshango yo tsakisa ya lava va nga gondzile cikola ca Gileyadhe! Ndzi no ti yimisela nguvhu a ku ndzi nghena ntirweni wa cikhati contlhe. Zvalezvi ndzi nga chikela kaya, ndzi no prenxera petisawu ga ku ndziva phayona ga cikhati contlhe. A hofisa ya ravi ga Canadá yi no ndzi tsalela yi ndzi byela lezvaku ndzi wa fanele ku ranga hi ku bhabhatisiwa. Ndzi no maha lezvo hi 1 ka Outubro wa 1950. Andzhako ka hweti yin’we, ndzi nova phayona ga cikhati contlhe niku a ciavelo ca mina co sangula ku vile le Kapuskasing. A dhoropa lego gi wa kumeka kule nguvhu ni lomu ndzi nga tshama kona.

Kusanguleni ka cimumu ca 1951, a hofisa ya ravi yi no ramba Vakustumunyu va Jehovha lava va nga  zvi kota ku wulawula Françês lezvaku loku zvi koteka, va rura vaya ka provhinsia ya Quebeque ku nga wulawuliwa Françês. Seyo ku wa hi ni cilaveko ca hombe. Mina ndzi kulile na ndzi wulawula Françês ni ciNgiza. Ndzi no vhumela a konvhite leyo niku a ciavelo ca mina ci vile le Rouyn. Ndzi wa nga tivi munhu seyo. Lezvi ndzi nga zvi tiva basi hi lezvi va nga ndzi leletele, kota lezvi ndzi nga wula kusanguleni. Kanilezvi a zvilo zvi fambile khwatsi. Mina na Marcel hi nova vanghana va hombe niku zvi ndzi tsakisile a ku tira le Quebeque ka 4 wa malembe ma nga landzela, hi magumo kota phayona go hlawuleka.

Na ndzi hi le Quebeque, ndzi no tsaka nguvhu hi ku amukela kovhinte ya kuya gondza cikola ca Gileyadhe ka turma ya wu 26 le South Lansing, Nova Iorque. Ndzi gradhuwarile hi dhiya 12 ka Fevereiro wa 1926, ndzi nyikiwa ciavelo ca ku ya tira le Gana, b mupela-gambo wa Afrika. Na ndzi nga seya seyo, zvi no lava ku ndzi tlhela Canadá hi “mavhiki matsongwani” kala a maphepha ya mina ya ku ndzi endza ma mbhela ku longiselwa.

Ndzi mbhetile 7 wa tihweti na ndza ha rindzela a maphepha lawo le Toronto. Ndzeni ka cikhati leco, ndzi wa tshama ka ngango wa ka Cripps niku ndzi no tivana ni nhanyana wabye wa ku hi Sheila. Hi no sangula ku navelana. A cikhati leci ndzi nga lava ku mu kombela lezvaku ndzi chadha naye, ku no huma a visto ya mina. Mina na Sheila hi khongele nguvhu hi mhaka leyi hi gumesa hi boha ku ndzi wa fanele kuya ka ciavelo ca mina. Kanilezvi hi wa ta simama ku tsalelana kasi ku wona lezvaku zvi wa ta koteka ku hi chadha ka cikhati ci tako ke. A ciboho leco a ci olovangi. Kanilezvi hi ndzhako ka cikhati hi no zvi wona lezvaku ci wa hi cona ciboho ca cinene.

Andzhako ka hweti na ndzi endza hi citimela, ni citimela ca ku rwala mindzhwalo, ni avhiyawu, ndzi no chikela le Acra, a Gana. Seyo ndzi no nyikiwa ciavelo ca ku tira kota muwoneleli wa dhistrito. Hikwalaho, zvi wa lava ku ndzi fambafamba tikweni gontlhe ga Gana ni ka matiko ya lomu kusuhani yo kota Costa do Marfim ni Togolândia (zvezvi ku nga Togo). A kutala ka zvikhati ndzi wa endza ndzoce hi  movha wa ravi wa jeep. Zvi wa ndzi tsakisa nguvhu a ku endza ndzi vhuxela vamakabye!

Kumbheleni ka vhiki ni vhiki, ndzi wa tira ka mitlhangano ya cipandze. Ku wa nga hi na tiSalawu ta mitlhangano ya hombe, hikwalaho a vamakabye va no aka ndzhuti wa cikhatana hi misengelo va phimela hi makoti kasi hi ngaswi hi mumu. Kota lezvi ka ku ku wa nga hi na zva ku titimelisa lomu ku nga phamelwa kona zvakuga, a vamakabye va wa tsika zvihari zvabye na zva ha hanya laha kusuhani kasi zvi dawa loku ku hi ni cilaveko zvi nyikiwa lava va ngata mutlhanganweni wa cipandze.

Ndzeni ka mitlhangano leyo ya zvipandze hi vile ni matshango yo hlekisa. Ka khati go kari a murumiwa-kuloni, Herb Jennings, c na a kari a veka kanelo yakwe, ku no huma homu ka zvifuyo lezvi zvi nga vekilwe hi vamakabye. Yi no huma yi ta nyima laha phambeni ka plataforma ni vaingiseli. Makabye Herb i no nyima ku wulawula niku a homu leyo yi wa jujekile. Kanilezvi a mune wa vamakabye va ntamu va no yi tlhelisa lomu yi nga hi kona a vaingiseli na va kari va banguleka.

Ndzeni ka vhiki ndzi wa sixtirisa a filme, The New World Society in Action (Hlengeletano ya misava yiswa yi tirako) lomu ka zvidhoropana zva lomu kusuhani. Kasi ndzi maha lezvo, ndzi wa projetara a filme lego laha ka pano yo basa yi nga bohiwa laha ka tisinya timbiri. A vanhu va wa zvi tsakela nguvhu hakuva gi wa hi khati go sangula ku va sixtira filme. A cikhati leci va nga wona vanhu na va bhabhatiswa va waba nguvhu mandla. A filme lego gi va vhunile ku wona lezvaku hi hlengeletano ya misava yontlhe yi boheneko.

Andzhako ka cipimo ca malembe mambiri na ndzi hi le Afrika, ndzi no tsaka nguvhu hi kuya ka gotsovanyano wa matiko manyingi le Nova Iorque hi 1958. Ndzi tsakile nguvhu hi ku tlhela ndzi wonana na Sheila, loyi a ngata hi Quebeque lomu a nga tira kona kota phayona go hlawuleka. Hi wa tsalelana mapapilo, kanilezvi makunu hi wa hi zvin’we. Ndzi no mu wutisa ku wa zvi lava ku chadha na mina ke, niku yena i no vhumela. Ndzi no tsala papilo ndzi kombela makabye Knorr d lezvaku Sheila a ya cikoleni ca Gileyadhe a tlhela a ta ti patsa na mina le Afrika. Makabye Knorr i no vhumela. Hi magumo, Sheila i no chikela Gana. Hi chadhile le Acra, hi 3 ka Outubro wa 1959. Hi zvi wonile lezvaku Jehovha hakunene i hi katekisile hi ku mu rangisa wutomini ga hina.

Hi 1961 hi no nyikiwa ciavelo ca kuya tira le tikweni ga Camarões. A vamakabye va no ndzi kombela  lezvaku ndzi vhunetela ku yimisiwa ka hofisa yiswa ya ravi, hikwalaho ndzi wa khomekile nguvhu. Kota lezvi ndzi nga nyikilwe ciavelo ca ku wonelela ntiro le Camarões, ndzi wa hi ni zvotala zva ku gondza. Andzhako ka lezvo, hi 1965 hi no tiva lezvaku Sheila i wa hi ni nyimba. Zvi hi karatele nguvhu a ku ti alakanyela na hi hi vapswali. Kanilezvi na ha ha tsaka hi wutihlamuleli giswa legi hi nga wa tava nago ni ku maha makungo ya ku tlhela Canadá, hi no kumana ni zvilo zvi nga hi pandza nguvhu mbilu.

Sheila i no humelwa hi rumbu. Dhokodhela i no hi byela lezvaku a n’wana wa hina i wa hi mufana. Ku hundza 50 wa malembe ni ku hundza lezvo na zvi mahekile, kanilezvi a hi tshukangi hi zvi rivala. Hambu lezvi hi ngazwa kubayisa ka hombe hi lezvi zvi nga hi humelele, hi no simama ka ciavelo ca hina leci hi nga ci randza nguvhu.

Le Camarões a kutala ka zvikhati a vamakabye va wa xanisiwa hi kota ya lezvi va nga kala va nga ti ngheniseli ka zvilo zva politika. A ciyimo ci wa bindza nguvhu cikhatini ca mavhoto. Hi 13 ka Maio wa 1970 ku no humelela zvilo zva ku hi wa nga zvi rindzelangi, a Vakustumunyu va Jehovha va no sangula ku betelwa hi kuya hi nayo. A ravi ga giswa go saseka, legi ku nga hundza ntlhanu wa tihweti basi na hi rurile hiya seyo, gi no tekiwa hi mufumo. Ndzeni ka vhiki, a varumiwa vontlhe, a ku patsa na mina na Sheila, va no hlongoliwa le Camarões. Zvi hi karatele a ku suka hi siya vamakabye hakuva hi wa khatala nguvhu hi vona niku hi wa karateka hi lezvi zvi nga wa ta va humelela.

Ka 6 wa tihweti ti nga landzela hi tshamile hofiseni ya ravi ya França. Seyo ndzi no simama ku maha zvontlhe ndzi nga zvi kota kasi ku khatalela zvilaveko zva vamakabye le Camarões. Hi Dezembro wa lembe lego, hi no nyikiwa ciavelo ca kuya ravini ga Nigéria lomu ndzi nga ya sangula ku khatalela ntiro wa Camarões. A vamakabye va Nigéria va hi amukele khwatsi niku hi tirile seyo hi malembe yo tala.

Hi 1973 zvi no lava ku hi maha ciboho co karata nguvhu. Sheila i wa lwisana ni zvikarato zva hombe zva lihanyo. A cikhati leci hi nga hi ka gotsovanyano le Nova Iorque i no sangula ku rila a ndzi byela lezvi: “A ndzi nge he zvi koti ku simama, ndzi karele niku ndzi babya nguvhu.” Hi wa tirile zvin’we le mupela-gambo wa Afrika hi 14 wa malembe ni ku hundza. Ndzi wa tizwa matshandza hi ntiro wakwe wo tsumbeka, kanilezvi hi wa fanele ku cica zvokari. Andzhako ka loku hi bhulile hi tlhela hi khongela nguvhu hi mhaka leyo, hi no boha lezvaku hi wa fanele ku tlhela Canadá, lomu zvi nga wa ta koteka ku hi ya khatalela khwatsi a lihanyo lakwe. A ku tsika ciavelo ca hina ca wurumiwa ni ntiro wa cikhati contlhe zvi vile zviboho zvo karata nguvhu ni zvo pandza mbilu ka zvontlhe hi zvi mahileko.

Andzhako ka loku hi chikele Canadá, ndzi no tholiwa hi munghana wo kari hi nga tivana hi malembe a nga hi ni koponi ya ku xavisa mimovha dhoropeni ga n’walungu wa Toronto. Hi no lugara yindlu, hi xava zvibya zva ku makunu zvi wa tirisilwe niku hi zvi kotile ku sangula wutomi giswa na hi nga mahangi mangava. Hi wa lava ku hanya wutomi go olova na hi tsumba lezvaku ka siku go kari kuzvilava hi ta tlhela ka ntiro wa cikhati contlhe. Leci ci nga hi hlamalisa hi lezvaku a kutsumba loko  ku hatlisile ku tatiseka a ku hundza lezvi hi nga zvi rindzele.

Hi Milongiso, ndzi no sangula ku vhunetela kuakiweni ka Salawu yiswa ya Mitlhangano ya Hombe le Norval, Ontário. Hi kufamba ka cikhati, ndzi no kombeliwa ku ndzi tira kota muwoneleli wa Salawu leyo. Sheila makunu i wa chukwatile niku hi no wona lezvaku i wa ta ci kota ciavelo leco ca ciswa. Hikwalaho, hi no rura hiya Salawini ya Mitlhangano ya Hombe hi Junho wa 1974. Hi wa tsakile nguvhu hi ku tlhelela ntirweni wa cikhati contlhe!

A co tsakisa hi ku Sheila i simamile a chukwata. Andzhako ka malembe mambiri hi no vhumela ciavelo ca ku tira ka ku endzela mabandla. A cipandze ca hina ku wa hi le Manitoba, ku nga provhinsia ya Canadá, yi tiviwako hi ku titimela nguvhu. Hambulezvo, hina hi ti buzile hi ku kufumela ka vamakabye. Hi gondzile lezvaku kani hi kwihi lomu hi nga kona, a ca lisima ku simama hi tirela Jehovha ni kwihi laha hi nga kona.

Andzhako ka malembe yo tala na hi hi ntirweni wa ku endzela mabandla, hi no rambiwa lezvaku hi ya tira Bheteli ya Canadá hi 1978. Na ku nga se hundza cikhati co leha, ndzi no gondza nchumu wo bayisa kanilezvi wa lisima. Ndzi wa avelwe ku veka kanelo ya hora ni khihlanya hi Françês ka mutlhangano wo hlawuleka le Montreal. A ya hava hi ku a kanelo ya mina a yi kokangi kupima ka vaingiseli. Niku a makabye wo kari wa Dhepartamento ya Ntiro i no ndzi nyika wusungukati. Kasi ku wula lisine, ndzi wa fanele ku ngha ndzi zvi zwisisile lezvi ndzi zvi zwisisako zvezvi zva ku a ndzi mukaneli wa munene. Kanilezvi a ndzi mu ingisangi. A mabhulo ya hina a ma fambangi khwatsi. Ndzi wa alakanya ku i randza ku solasola, niku ne a nga ndzi dzundzangi. Ndzi no maha cihoxo ca ku lamula wusungukati lego hi kuya hi ndlela leyi gi nyikilweko hi yona ni lezvi ndzi nga ti zwisa zvona hi loyi a ndzi nyikileko wusungukati lego.

Andzhako ka masiku yo kari, a ciro ca kometi ya ravi ci no bhula na mina hi mhaka leyi. Ndzi no vhumela lezvaku ndzi wa nga gi amukelangi khwatsi a wusungukati lego, ndzi tlhela ndzi kombisa kutisola. Hi kulandzela, ndzi no ya bhula ni makabye loyi a nga ndzi nyikile wusungukati. I no vhumela ku ndzi tsetselela na a tsakile. A tshango lego gi ndzi gondzisile a lisima la ku ti koramisa la ku ndzi nga ta tshuka ndzi li rivala. (Mav. 16:18) Ndzi khongele makhati yo tala ka Jehovha hi mhaka leyi niku ndzi ti yimisele ku ndzi nga ha tshuki ndzi wona wusungukati hi ndlela ya hava.

Zvezvi ndzi le Bheteli ya Canadá hi 40 wa malembe ni ku hundza, niku kusukela hi 1985 ndzi na ni thomo ga ku tira kota ciro ca kometi ya ravi. A sati wa mina wa ku randzeka, Sheila, i file hi Fevereiro wa 2021. Ahandle ka ku lwisana ni kubayisa loku ndzi ku zwako hi kota ya ku felwa, ndzi na ni zvikarato zva lihanyo. Kanilezvi a ntiro wa Jehovha wu maha ku ndzi tshama na ndzi khomekile nguvhu niku ndza tsaka hi kota ya lezvi ndzi kalako ndzi nga ‘alakanyi nguvhu a masiku ya kuhanya ka mina’. (Mutsh. 5:20) Hambu lezvi ndzi kumeneko ni zvikarato zvo kari wutomini ga mina, ku vile ni zvilo zvotala zvi ndzi nyikileko litsako. A ku rangisa Jehovha wutomini ga mina ni ku tira 70 wa malembe ntirweni wa cikhati contlhe zvi mahile ku ndzi katekisiwa nguvhu. Ndzi khongelela ku a vaswa va hina va simama ku rangisa Jehovha wutomini gabye hakuva ndza tiyiseka lezvaku vonawu va ta katekisiwa nguvhu va tlhela vava ni wutomi go tsakisa legi gi kotekako basi loku hi tirela Jehovha.