Winston, hi nga hi byela lezvi u nga mu lavetelisa zvona Nungungulu.

Ndzi kulele Queensland le Austrália, ka wutshamu ga masimu. A vapswali va mina va wa nga hi vakhongeli. Lomu hi nga hi kona ku wa nga hi na vanhu vo tala. Hikwalaho, zvi wa kala ku kumana ni vanhu, ahandle ka maxaka ya mina ndzi nga hanya nawo. Ndzi sangulile ku hlota Nungungulu na ndzi hi ni 12 wa malembe. Ndzi khongele ka yena, ndzi kombela ku a ndzi vhuna ku tiva lisine hi yena. Ndzi no guma ndzi suka lomu hi nga hanya kona, ndzi ya tira le Adelaide, Austrália do Sul. Laha ndzi nga hi ni 21 wa malembe, ndzi no endza ndziya Sydney, ndzi no ya kumana na Pam. I no ndzi bhulela hi ntlawa wa Inglaterra-Israel, wu nga hi ntlawa wa wukhongeli wu nga kholwa lezvaku a vanhu va le Inglaterra zvisumbulwa zva tixaka ta Izrayeli va nge a ta ha hi kona. Hi kuya hi ntlawa lowo, a tixaka leto hi leti ta 10 ta mufumo wa le n’walungu, leti ti nga khomiwa tiya wukhumbini ka zana ga malembe ga wu 8 Mahlweni ka Nguva ya Hina. Makunu, a cikhati ndzi nga tlhela le Adelaide, ndzi no sangula ku bhula hi mhaka leyi ni wokari ndzi nga tira naye, a nga sangulile ku gondza Bhibhiliya ni Vakustumunyu va Jehovha. Loku hi bhulile hi tihora to kari — na hi bhula nguvhu hi lezvi a Vakustumunyu va zvi kholwako — ndzi no pola lezvaku kasi ndzi wo hlamuliwa a mukhongelo lowu ndzi nga maha na ndza hi n’wanana. Ndzi wo tiva lisine hi Muvangi wa mina ni Mufumo wakwe; a zvo ku hlamalisa! Ndzi se kuma ‘perola ga lisima nguvhu.’ — Mat. 13:45, 46.

Pam wenawu u sangulile ku lava a perola legi na wa hi n’wanana. U gi kumisile kuyini?

Ndzi kulele dhoropeni ga Coffs Harbour, Nova Gales do Sul. A vapswali va mina va wa hi vakhongeli. Vakokwani na papayi na mamani va vhumele tigondzo ta ntlawa wa Inglaterra-Israel. Mina ni ndzisana ya mina, ni nhondzo ya mina, ni vaprimo van’wani, hi kulile na hi gondzisiwa lezvaku Nungungulu i randza lava a vakokwani va vakokwani vabye  va nga va le Inglaterra. Hambulezvo, ndzi wa nga kholwi, niku ndzi wa ha hi ni ndlala hi tlhelo ga moya. Laha ndzi nga hi ni 14 wa malembe, ndzi noya ka tichichi to hambanahambana, to kota Anglicana, Bhatista, ni Adventista do Sétimo Dia. Hambulezvo, ndzi no simama ndzi xoka hi ndlala hi tlhelo ga moya.

Hi ndzhako ka cikhati, a ngango wa hina wu no rura wuya le Sydney, lomu ndzi ngaya kumana na Winston, a nga endzele seyo. Kota lezvi a nga wula, a mabhulo ya hina ma vhululile ndlela ya ku a gondza Bhibhiliya ni Vakustumunyu. A mapapilo lawa a nga ndzi tsalela andzhako ka lezvo, ma wa tele hi mavhesi ya Bhibhiliya! Kasi ku wula lisine, a kusanguleni ndzi wa karateka, hambu ku tlhela ndzi swireka. Kanilezvi hi kutsongwani-kutsongwani, ndzi no sangula ku zvi zwisisa ku ko khwatsi lezvi a nga kari a tsala hi yona lisine.

Hi 1962 ndzi no rura ndziya le Adelaide kasi ndziva kusuhani na Winston. Winston i wa kombele Thomas na Janice Sloman kasi va tshama na mina — va nga hi Vakustumunyu — vona va wa tirile le Papua-Nova Guiné kota varumiwa. Va ndzi khatalela zva tanani mu ta wona. Va ndzi vhunile nguvhu a ku ndzi mu tiva khwatsi Jehovha. Ka cikhati leco ndzi wa hi ni 18 wa malembe. Minawu ndzi no sangula ku gondza Bhibhiliya, niku na ku nga se hundza cikhati co leha, ndzi no kholwa ku lelo lisine. Laha ndzi nga chadha na Winston, hi no sangula wutomi go tsakisa nguvhu ntirweni wa Jehovha. Hambu lezvi hi nga kumana ni zvikarato ntirweni lowo, wu hi vhunile ku simama hi gi nyika nguvhu lisima a perola legi hi gi kumileko.

Makabye Winston hi nga hi byela lezvi u nga sangulisisa zvona a ku tirela Jehovha.

Zvalezvi mina na Pam hi nga chadha, Jehovha i no hi vhululela nyangwa yo sangula ka ‘tinyangwa ta hombe’ a hi vhululeleko kasi hi mu tirela nguvhu. (1 Kor. 16:9) A nyangwa yo sangula hi kombilwe hi Makabye Jack Porter, a nga hi muwoneleli wa cipandze ca bandla ga hina. (Zvezvi hi tira zvin’we kota ciro ca kometi ya ravi ya Australásia.) Makabye Jack ni sati wakwe Roslyn, va hi kucile ku hiva maphayona ya cikhati contlhe — ku nga thomo hi nga ti buza hi gona hi 5 wa malembe. Laha ndzi nga hi ni 29 wa malembe, ndzi no kombeliwa ku ya tira kota muwoneleli wa cipandze ni sati wa mina Pam le zvihlaleni zva Pacífico Sul, lezvi zvi nga guma zvi wonelelwa hi ravi ga Fiji. Hi tirile ka zvihlale zva Samoa Americana, Samoa, Kiribati, Nauru, Niue,Toquelau, Tonga, Tuvalu, ni Vanuatu.

Cikhatini leco, lava va nga hanya ka zvihlale zvi nga hi kule nguvhu ni zvin’wani va wa nga va toloveli nguvhu a Vakustumunyu va Jehovha. Maku hi wa fanele ku tlhariha hi tlhela hi maha zvilo hi wukheta. (Mat. 10:16) A mabandla ma wa hi ni vamakabye vatsongwani. Ka yo kari ne zvi wa nga koteki a ku hi kuma ko tshama. Hikwalaho, hi wa ti lavela ko tshama lomu ka vanhu laha va yileko va lomu ka zvidhoropana lezvo, niku contlhe cikhati va wa hi mahela zva zvi nene.

Wena makabye Winston wa wu randza ntiro wa kuhundzulusela. U nga hi byela ku zvi sangulisile hikuyini?

Ka cikhati leco, a vamakabye va le cihlaleni ca Tonga va wa nga hi na zviphephana ni zvibhukwana zvo tala hi lirimi la ciTonga. Kuchumayeleni, va wa tirisa bhuku ga ciNgiza kasi ku gondzisa hi gona, gi nga hi ni hloko ya mhaka: A Verdade Que Conduz à Vida Eterna. Makunu, laha ku nga gondziwa cikola ca madhota hi mune wa mavhiki, ku no humelela manharu ma vhumela ku hundzulusela a bhuku legi hi ciTonga. A madhota lawo ma wa nga ci tivi khwatsi a ciNgiza. Pam hi yena a nga tsala hi mandla lezvi va nga kari va hundzulusela, hi guma hi zvi rumela le hofiseni ya ravi ya Estados Unidos zvi ya gandliwa. A ntiro wontlhe wu tekile cipimo ca 8 wa mavhiki. Hambu lezvi ka ku lezvi va nga hundzulusela zvi wa nga zwisiseki khwatsi, a bhuku lego gi vhunile vanhu vo tala va wulawulako ciTonga lezvaku va tiva lisine. Mina na Pam a hi vahundzuluseli. Hambulezvo, a ntiro lowo wu mahile ku hi wu randza ntiro wa kuhundzulusela.

Pam, a wutomi ga le zvihlaleni gi hambanisile kuyini ni ga le Austrália?

Gi hambene nguvhu! Wutshamu ni wutshamu gi wa hi ni zvikarato zva gona. Ku wa hi ni zvikarato zvo hambanahambana, zvo kota tisuna, kuhisa, nyuku, makondlo, mababyi; ka zvikhati zvin’wani, ni ndlala. Hambulezvo, siku ni siku loku hi mbheta ku  tira, zvi wa tangalisa ni ku tsakisa a ku cuwukisela bimbi na hi hi lomu ka mukopa wa hina, va wu vitanako ku i fale — yi nga yindlwana yo fulelwa basi na yi nga xoxelwangi. Loku gi phuma na ku hi ni n’weti, ku wa ya hi ku pa laha ka kuza hi wona matluka ya tisinya ni hweti lomu bimbini. A zvilo lezvo zvo tsakisa, zvi wa hi kuca ku ehleketa ni ku khongela, hi sangula ku veka kupima ka zvilo zva zvi nene.

A vanana hi wa va randza nguvhu. Lezvi va nga maha ni ku zvi wula loku va wona hina valungu, zvi wa hi tsakisa ni ku hi hlamalisa. Ka khati go kari na hi endzile hi ya le Niue, a cifanyana co kari ci no swahuta woko ga Winston, ciku: “E! A timbave ta wena ti ndzi tsakisa nguvhu,” lezvo na ci wula mawoya. Zvi no tekela ku dlunyateka ku i wa nga se tshuka a zvi wona; maku i wa nga gi tivi a vito ga kona!

Loku hi wona wusiwana legi a vanhu va nga hanya ka gona, zvi wa hi pandza mbilu. Va wa hanya ka wutshamu go saseka nguvhu. Kanilezvi, zvi wa karata ku kuma matirela ma nene ya mababyi niku a mati ya kun’wa ma wa kala. Hambulezvo, loku u wona vamakabye va hina va wa nga karateki. Hi zvalezvo va nga kari va hanyisa zvona. Va wa tsaka hi ku tshama ni mingango yabye, va hi ni wutshamu ga ku mu khozela kona Jehovha, ni kuva ni thomo ga ku khozela Jehovha. A cikombiso cabye ci hi vhunile ku simama hi tiva zva ku zvi rangisa wutomini ga hina ni ku olovisa wutomi.

Makabye Pam, ka zvikhati zvin’wani zvi wa lava ku u ti khela mati u tlhela u ti bikela hi ndlela yo hambana ni leyi u nga yi tolovele. Hi nga hi byela, u zvi mahisile kuyini?

Ndzi bonga nguvhu papayi wa mina. I ndzi gondzisile zvilo zvo tala, zvo kota ku dzivela ndzilo lahandle u bhika, ni ndlela ya ku hanya loku u hi wusiwaneni. Ka khati go kari na hi endzela bandla le Kiribati, hi tshamile ka yindlu yo kari ya yi tsongwani ya cixungwa yi nga fularilwe hi misengelo, yi tshuliwa ku veketelwa makamba ya zviharana zva lomu bimbini. Ka siku go kari na ndzi lava ku bhika zvakuganyana zvo kari, ndzi no kela khele kasi ndzi dzivela ndzilo, ndzi guma ndzi chela zvikoti zva makhokho kasi ku bhika hi zvona. Kasi ku kuma mati, ndzi no ya fola laha hloweni ni vavasati-kulori va kwalomu Kiribati. Kasi kukha mati ya kona, va wa bohelela lingoti ya cigobhoza laha ka nhonga ya cipimo ca 2 wa timetro. Wasati ni wasati, loku ku chikela khati gakwe, i wa hoxela cigobhoza cakwe, a ci wisa ci tekela kukha mati ci tala. Ndzi wa alakanya lezvaku a zvi karati! Kanilezvi, laha ku nga chikela a khati ga mina, lawa ndzi nga ma wona . . . a hi yo kotwa! Ndzi hoxele cigobhoza ca mina makhati yo tala. Kanilezvi, ci wo chikela le hehla ka mati ci deluka! A cikhati vontlhe va nga miyela ku hleka, a wasati mun’we i nota a ta ndzi vhuna. Contlhe cikhati va wa ndzi mahela zva zvi nene va tlhela va ndzi vhuna.

N’wina va vambiri mu wa wu randza nguvhu a ntiro wa n’wina le zvihlaleni. Mu nga hi hlawutela tshango go kari gi nga mu tsakisa?

Winston: Zvi lavile cikhatana kasi hi zvi zwisisa lezvi va nga kari va mahisa zvona zvilo zvo kari. Hi cikombiso, loku a vamakabye va hi nyika zvakuga, va wa tolovela ku hi vekela zvontlhe va nga longisele kasi zvi giwa siku lego. Kusanguleni, hi wa nga zvi tivi a ku hi wa fanele kuga hi va siyela. Maku, hi wo ti cipa zviku bhi zvontlhe va nga hi vekela! A cikhati hi nga zvi pola makunu hi no sangula ku va siyela. Hambu lezvi hi nga ta na hi phazama, a vamakabye va wa hi zwisisa. Va wa tsaka hi ku hi wona khati ni khati hi nga kari hi va endzela andzhako ka 6 wa tihweti kutani loku hi maha ntiro wa hina kota muwoneleli wa cipandze. Ahandle ka hina, a vamakabye lavo va wa nga se wona vamakabye va matiko man’wani. Va wo tiva lava va lomu cipandzeni cabye basi.

Loku a vanhu va cipandze leco va hi wona zvi wa va nyika wukustumunyu ga gi nene. A votala va wa alakanya ku a wukhongeli ga vamakabye va hina ku wa hi vona venyi va nga gi tsamba niku va wa hi vona voce. Makunu, loku va wona vanhu va tiko gin’wani va va endzela, zvi wa va hlamalisa zvi tlhela zvi va gondzisa cokari.

Pam: A gin’we ga matshango gi ndzi tsakisako, ga le Kiribati ku nga hi ni bandla ga gi tsongwani nguvhu. Makabye Itinikai Matera, a nga tira yece kota dhota, i no maha zvontlhe a nga zvi kota kasi ku hi hlayisa. Ka siku go kari, i no hi tela ni ndzava wu nga hi ni tandza gin’we ga ku gin’we. A ta veka aku: “Hi legi, ga n’wina.” Cikhatini leco, zvi wa kala ku tshuka u nyikiwa tandza ga huku. Hambu lezvi a  cinyikiwo leco ci nga hi citsongwani, ci wa kombisa kuhana ka hombe, niku hi tsakile nguvhu hi cona.

Pam, loku ku hundzile malembe yo kari, u humelwe hi nyimba. U zvi kotisile kuyini a ku hlula cikarato leco?

Ndzi xurile nyimba leyo hi 1973 a cikhati leci hi nga hi Pacífico Sul. Hi no tlhela le Austrália. Andzhako ka 4 wa tihweti, a nyimba leyo yi no huma. Mina na Winston hi no bayiseka nguvhu; i wa hi n’wana wa hina loye. Hi kufamba ka cikhati a mbilu yi no bohlanyana. Kanilezvi, zvi simamile ku ndzi karata kala cikhati ku nga humesiwa A Murindzeli wa 15 ka Abril wa 2009. A ndzima ya Zviwutiso zva vagondzi ka Murindzeli loye yi wa wulawula hi kuvhuka va vanana va fako na va hi nyimba, yi waku: “Existe esperança de ressurreição para um bebê que morre no ventre da mãe?” A ndzima leyo yi hi tiyisekisile lezvaku zvontlhe zvi le mandleni ya Jehovha, loyi contlhe cikhati a mahako zva kululama. I ta hi tira zvilondza zvontlhe hi vangelwako hi tiko legi go biha a cikhati a to ruma N’wana wakwe hi kota ya ku hi randza, aku: “Fuvisa a mitiro ya Sathani.” (1 Joh. 3:8) A ndzima leyo yi hi vhunile ku zvi zwisisa khwatsi lezvaku a kuva vanhu va Jehovha i “perola” kutani tshomba ya lisima nguvhu! A ci kona ci nga wa ta hi chavelela loku hi wa nga tivi lisine ni zvilo zva zvi nene hi zvi rindzelako.

Loku a nyimba leyo yi humile, hi no guma hi tlhelela ntirweni wa cikhati contlhe. Hi tirile tihweti to kari le Bheteli ya le Austrália hi gumesa hi tlhela ntirweni wa ku wonelela cipandze. Loku hi tirile mune wa malembe le tlhaveni wa Nova Gales do Sul ni Sydney, hi no guma hi vitaniwa ku ya tira le Bheteli ya Austrália hi 1981, ku nga lezvi yi nga vitaniswa zvona cikhati leco. Kala zvezvi ha ha tira kona.

Winston, lezvi u tirileko zvihlaleni zva Pacífico Sul zva ku vhuna zvezvi u nga ciro ca Kometi ya Ravi ya Australásia?

Zva ndzi vhuna hi tindlela to tala. Kusanguleni, a Bheteli ya Austrália yi wa kombelilwe ku wonelela tiko ga Samoa Americana, ni Samoa. A Bheteli ya Austrália ni ya Nova Zelândia ti no patsiwa ti maha Bheteli ya Australásia. Zvezvi a Bheteli ya Australásia yi khatalela Austrália, Samoa Americana ni Samoa, Ílhas Cook, Nova Zelândia, Niue, Timor-Leste, Toquelau, ni Tonga. A kutala ka matshamu lawa ndzi endzile kota muyimeli wa Bheteli. Lezvi ndzi nga zvi hanya a cikhati ndzi nga kari ndzi tira ni vamakabye lavo vo tsumbeka ka zvihlale lezvo, zva ndzi vhuna nguvhu zvezvi ndzi va vhunetelako hi seno Bheteli.

Hi kuya hi lezvi mina na Pam hi nga zvi hanya, hi kugumesa ndzi nga wula lezvaku a hi vanhu va hombe basi va hlotako Nungungulu. A vaswa vonawu va gi lavetela ‘a perola lego ga lisima nguvhu’ — hambu loku a van’wani laha ngangweni va nga khatali hi zvona. (2 Tih. 5:2, 3; 2 Kro. 34:1-3) A mhaka yo tiya hi ku Jehovha i Nungungulu wa lirandzo, loyi a lavako ku vontlhe — vahombe ni vanana — va kuma wutomi!

A cikhati leci mina na Pam hi nga sangula ku hlota Nungungulu ka 50 wa malembe ma hundzileko, ne hi wa nga zvi tivi a ku lezvo zvi ta hi yisa kwihi. Hakunene, a lisine la Mufumo, i perola ga dhurela ga cima! Hi ti yimisele ku gi fumbareta hi ntamu wa hina wontlhe!