1-2. a) Sathani i pengisa vanhu hi tindlela muni? b) Hi ta wulawula hi yini ka ndzima leyi?

SATHANI, a “papayi wa mawunwa”, i kari a pengisa vanhu kusukela loku va vangiwa. (Joh. 8:44) A mawunwa yo kari ya Sathani, ma yelana ni ciyimo ca vafileko ni wutomi andzhako ka loku munhu a file. A kukholwa hava ni zvihena zvo tala zvi nga kona nyamutlha, zvi sukela ka lezvi Sathani a gondzisako xungetano hi mhaka leyi. Hi kota ya zvihena lezvo, ku ni vamakabye vo hlaya zvi lavileko ku ‘valwa hi ntamu wabye wontlhe va lwela kukholwa’ a cikhati ku ngafa xaka gabye kutani wokari lomu cipandzeni. — Jud. 3.

² Loku u kumana ni ciringo leco, u nga maha yini kasi u khoma zviku nde, u yimela lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako xungetano hi vafileko? (Efe. 6:11) Zvini u nga mahako kasi ku chavelela muKristu-kuloni a kurumetwako ku a ti patsa ka mikhuwo yi nga mu tsakisiko Nungungulu? Ka ndzima leyi, hi ta wulawula hi lezvi Jehovha a hi vhunisako zvona. A ku ranga, a hi wulawuleni hi lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako xungetano hi kufa.

3. Zvini zvi nga humelela hi kota ya mawunwa yo sangula?

³ Nungungulu a nga vangangi vanhu na a lava ku vafa. Kanilezvi, kasi Adhamu na Evha va hanya kala kupindzuka, va wa fanele ku ingisa Jehovha, loyi a nga va nyikile nayo wo olova aku: ‘A sinya ya ku tiva kusaseka ni kubiha mu nga yigi; hakuva a siku legi mu ta nga yiga, mu tafa.’ (Gen. 2:16, 17) Maku, Sathani a se guma a ku swe; a tirisa nyoka, a byela Evha aku: “Mu nga tafa futsi.” Evha a se kholwa mawunwa lawo, aga handzu wa sinya leyo! A khombo ga yena, kambe ne! Hi ndzhako ka cikhati, a nuna wakwe  yenawu i noga. (Gen. 3:4, 6) Hi ndlela leyo, a ciwonho ni kufa zvi ku swe cikari ka vanhu. — Rom. 5:12.

4-5. Sathani i simamisa kuyini a kalavela vanhu?

⁴ Adhamu na Evha va nofa, kota lezvi Nungungulu a nga wulile. Kanilezvi, Sathani a nga nyimangi ku hemba xungetano hi kufa. Hi kufamba ka cikhati, i no sangula mawunwa man’wani. A cin’we ca lezvi a nga hemba ku loku munhu afa kofa miri basi; ku sala cipandze cin’wani ci hanya — kuzvilava va nga ci vitana ku i moya. Kusukela kale, a vanhu va kari va pengisiwa hi mawunwa yo hambanahambana ya tshamela legi. — 1 Tim. 4:1.

⁵ Hikuyini a vanhu vo tala va vhumelako ku kalavelwa? Hi ku Sathani wa zvi tiva ku lezvi hi nga vangiwa kasi hi hanya kala kupindzuka, a hi zvi lavi kufa. Makunu i londzowota zvezvo a kalavela vanhu. (Mutsh. 3:11) A kufa i nala ka hina. — 1 Kor. 15:26.

6-7. a) Sathani i zvi kotile ku fihla lisine xungetano hi kufa ke? Tlhamusela. b) A lisine la Bhibhiliya li hi vhunisa kuyini a ku hi nga chavi?

⁶ Hambu lezvi Sathani a zamako ku fihla lisine xungetano hi kufa, a nga zvi koti. A mhaka yo tiya ku inyamutlha ku ni vanhu vo tala ku hundza kale va zvi tivako lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako xungetano hi ciyimo ca vafileko, ni lezvaku va ta vhuka kambe. A vanhu lavo va tlhela va chumayela lisine lelo. (Mutsh. 9:5, 10; Miti. 24:15) A lisine lelo la hi chavelela li tlhela li hi vhuna ku nga kanakani hi lezvi zvi to hi humelela loku hifa ne hi nga chavi kufa. Hi cikombiso, a hi va chavi lava va fileko, ne a hi karateki hi ku alakanya ku dhevi vo xaniseka. Ha zvi tiva ku a va ha hanyi ne a va nge xanisi munhu. Zvi fana ni loku va no etlela wurongo ga hombe. (Joh. 11:11-14) Ha zvi tiva kambe ku a cikhati a va cizwi ni ku hundza. Hikwalaho, hambu lava va fileko kaleloko, a cikhati va to vhuka zvi ta ku khwatsi hi loku va file tolo.

⁷ Handle ko kanakana, wa zvi wona ku a lisine la Bhibhiliya xungetano hi vafileko la zwisiseka niku a li karati! Lezvo zvi hambana nguvhu ni mawunwa ya Sathani yo karata ni yo kala kuzwisiseka. Ahandle ka ku pengisa vanhu, a mawunwa lawo ma tlhela ma chakisa vito ga Muvangi wa hina. Kasi ku zvi zwisisa khwatsi zvikarato zvi vangiwako hi mawunwa ya Sathani, hi ta hlamula zviwutiso lezvi: A mawunwa ya Sathani ma mu chakisisa kuyini Jehovha? Ma mahisa kuyini ku a hakhelo ya kutlhatlhisa ya Kristu yi ku khwatsi a yi laveki? Ma engetelisa kuyini a kubayisa ni kuxaniseka cikari ka vanhu?

8. Hi kuya hi Jeremiya 19:5, a mawunwa ya Sathani xungetano hi vafileko ma mu chakisisa kuyini Jehovha?

⁸ A mawunwa ya Sathani xungetano hi vafileko ma chakisa Jehovha. A mawunwa lawo, ma patsa ni lezvi zvi gondzisiwako zva ku lava va fileko va xaniseka hi kuswa le tilweni. Lezvo zvi chakisa vito ga Nungungulu. Hi ndlela muni? Zvi maha ku Jehovha, a Nungungulu wa lirandzo, ava ni matshamela lawa ma nga ya Sathani. (1 Joh. 4:8) U ti zwisa kuyini hi mhaka leyi? A ca lisima ka zvontlhe, kona yena Jehovha ke i ti zwisa kuyini? Phela a xapi yontlhe Jehovha wa yi nyenya. — Lera Jeremiya 19:5.

9. A mawunwa ya Sathani ma mahisa kuyini a ku a hakhelo ya kutlhatlhisa yi kombisiwako ka Johani 3:16 ni 15:13, yi ku khwatsi a yi laveki?

⁹ A mawunwa ya Sathani ma maha ku a hakhelo ya kutlhatlhisa yi ku khwatsi a yi laveki. (Mat. 20:28) A mawunwa man’wani ya Sathani, hi lawa ya ku a vanhu va na ni muhefemulo wu kalako wu ngafi. Loku zvi wa tshamisile lezvo, vontlhe va wa ta hanya kala kupindzuka. Maku, na zvi nga zangi zvi lava ku Kristu a nyikela wutomi gakwe kasi hi kuma wutomi ga pindzukelwa. Phela a hakhelo ya kutlhatlhisa ya Kristu hi cona cikombiso ca hombe ka zvontlhe ca ku Jehovha na Jesu va hi randza. (Lera Johani 3:16; 15:13.) U alakanya ku Jehovha na Jesu va ti zwisa kuyini hi gondzo yi mahako ku a cinyikiwo leci ca lisima ci nga laveki?

10. A mawunwa ya Sathani xungetano hi kufa ma engetela kubayisa ni kuxaniseka ka vanhu hi ndlela muni?

¹⁰ A mawunwa ya Sathani ma engetela kubayisa ni kuxaniseka. A vapswali va nga lomu ko rila n’wana wabye va nga tshuka va byeliwa ku Nungungulu i tekile n’wana loye, kuzvilava kasi a yava ngilozi le tilweni. A wu zvizwi ku a mawunwa lawo mo engetela kubayisa ka vapswali lavo wutshan’wini ga ku va chavelela? A vanhu va xanisa van’wani, hambu ku va hisa laha mhandzeni lava va kanetako tigondzo ta chichi, lezvo na va ti yimelela hi gondzo ya mawunwa ya ku a vanhu vaswa tilweni. Hi kuya hi bhuku go kari xungetano hi tribhunali yi nga vitaniwa ku i Inquisição Espanhola, a vokari va nga xanisa vanhu hi xapi leyo, kuzvilava va wa kholwa lezvaku a vanhu lavo va nga kari va kaneta tigondzo ta chichi, va wo va “nyika masemanyana basi ya lezvi a kuswa tilweni kala kupindzuka zvi mahisako zvona”, va fela ku ti sola na va nga sefa kasi va ngayi va yaswa tilweni. Matikweni yo tala, a vanhu va kurumeteka ku khozela tinguluve kasi va ti dzundza, kutani ku kuma makatekwa. A van’wani va mahela ku ti khongotela kasi ti nga zangari tiva vangela zvikarato. Leci ci nga tsakisiko hi ku a vanhu a va kumi kuchavelelwa ka lisine hi ku kholwa zvilo zvi yelanako ni mawunwa lawo. Wutshan’wini ga lezvo, zvi maha ku va karateka, hambu ku hanya na va chava futsi.

11. A maxaka ni vanghana va nga hi kucetelisa kuyini a ku hi maha zvilo yi lwisanako ni Mitsalo na va ku vo hi vhuna?

¹¹ A ku randza Jehovha ni Mhaka yakwe zva hi nyika ntamu wa ku simama hi mu ingisa hambu loku a vanghana kutani maxaka ma hi kucetela ku hi ti patsa navo ka mikhuwo yi yelanako ni vafileko yi lwisanako ni mitsalo, lezvo na va alakanya ku mo hi vhuna. Va nga zama ku hi ti patsa navo hi ku wula zvilo na va fela a ku hi dhana. Kuzvilava va nga ku loku hi ala zvi komba ku hi wa nga mu randzi loyi a ngafa kutani a hi mu kombisi cichavo. Zvikhati zvin’wani va nga ku lezvi hi mahako zvi ta zangarisa loyi a ngafa a hi vangela zvikarato zvo kari. Ka zviyimo lezvo, hi nga khomisa kuyini zvi tiya, hi yimela lisine la Bhibhiliya? Ehleketa hi lezvi u nga ma tirisisako zvona a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya lawa ma landzelako.

12. Mikhuwo muni xungetano hi vafileko yi lwisanako ni mitsalo?

 ¹² Ti yimisele ku ‘huma cikari’ ka tigondzo ni mikhuwo yi lwisanako ni mitsalo. (2 Kor. 6:17) A kutala ka vanhu le Caribe va kholwa lezvaku loku a munhu afa, a “cipoka” cakwe ci nga rendzelekela ci xanisa lava va nga mu xanisa na a ha hanya. A bhuku go kari gi li hambu vanhu “lomu cipandzeni va nga tshuka va ngagi gi relela” hi “cipoka” leco. Lomu Afrika zvi tolovelekile ku a vanhu va ku wusiku wusiku va hlanganyetela ndzilo laha ku nga huma marilo kasi wu nga timeki. Hikuyini? A vokari va kholwa lezvaku lezvo zvi maha ku a mimoya ya kubiha yi fambela kule. Handle ko kanakana, hina kota malandza ya Jehovha, a hi kholwi ne a hi patseki ka cihena cihi ni cihi kutani mukhuwo wu vhuvhumisako mawunwa ya Sathani! — 1 Kor. 10:21, 22.

13. Kota lezvi zvi wuliwako ka Jakobe 1:5, zvini u faneleko ku maha loku u nga tiyiseki khwatsi ku a mukhuwo wo kari wa lwisana ni mitsalo ke?

¹³ Loku u nga tiyiseki khwatsi ku a mukhuwo wo kari kutani cimaho ca lwisana ni mitsalo, khongela ka Jehovha hi kukholwa u mu kombela wutlhari. (Lera Jakobe 1:5.) Gumesa u hlota wutlhari lomu ka mabhuku ya hina. Loku zvi laveka, bhula ni madhota ya bandla ga wena. Ma nga ta ku byela ku maha lezvi. Kanilezvi, ma nga ku komba matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma to ku vhuna, yo kota lawa ma tlhamuselwako ka ndzima leyi. A cikhati u bako mazambo lawa, wo ti toloveta ku “tirisa a kupima” ka wena; a kupima loko, ku ta ku vhuna ku “hambanisa a zva zvi nene ni zvakubiha”. — Mah. 5:14.

14. Hi yihi ndlela ya ku nga khunguvanyisi van’wani?

¹⁴ “Mahani zvontlhe zviva wudzundzo ka Nungungulu. Tsikani kuva cikhunguvanyiso.” (1 Kor. 10:31, 32) Loku hi lava ku tiva ku hi ta patseka ka cihena kutani mukhuwo wokari, hi fanele ku ehleketa hi lezvi a ciboho ca hina ci to khumbisa zvona a tivhalo ta van’wani, nguvhunguvhu ta maKristu-kulori. Zva dlunyateka a ku hi wa nga ta tsakela ku khunguvanyisa wokari! (Mar. 9:42) A hi lavi ku khunguvanyisa lava va nga hiko vamakabye kambe. Loku hi va randza, zvi ta hi kuca ku wulawula navo hi cichavo. Lezvo zvi ta neha wudzundzo ka Jehovha. A hi lavi ku holovisana ni vanhu kambe kutani ku hleka mikhuwo yabye. U nga rivali lezvaku a lirandzo li ni ntamu! Loku hi kombisa lirandzo ni cichavo khwatsi, hi nga tshuka hi khumba timbilu ta lava va hi vhukelako.

15-16. a) Hikuyini zvi nga wutlhari a ku ranga hi tlhamusela van’wani lezvi hi zvi kholwako? Nyika cikombiso. b) Hi nga zvi tirisisa kuyini lezvi Pawule a nga wula ka Va Le Roma 1:16?

 ¹⁵ Ti tivekise lomu u tshamako kona lezvaku u Kustumunyu ya Jehovha. (Isa. 43:10) Kuzvilava zvi ta ku olovela ku lwisana ni zviyimo zvo karata loku a maxaka ya wena ni vaakelani va zvi tiva ku u khozela Jehovha Nungungulu. Francisco, a hanyako Moçambique i tsalile lezvi: “A cikhati leci mina ni sati wa mina Carolina hi nga gondza lisine, hi no byela maxaka ya hina ku hi nga ta ha khozela tinguluve. A ciringo makunu ci tile laha a makabye wa Carolina a ngafa. Lomu cipandzeni ca hina ku ni mukhuwo wa ku a cirumbi ci hlambisiwa hi wukhongeli. Makunu va guma va hlawula xaka ga laha kusuhani ga loyi a ngafa kasi gi etlela masiku manharu laha ku to halatiwa a mati ya kona. Lezvo va li va mahela ku tsakisa moya wa loyi a fileko. Maku, a maxaka ya Carolina ma wa rindzela ku yena a maha mukhuwo lowu.”

¹⁶ Zvini Francisco na Carolina va nga maha? Francisco i bika lawa: “Kota lezvi hi randzako Jehovha na hi xuva ku mu tsakisa kambe, a hi vhumelangi ku maha mukhuwo lowo. A maxaka ya Carolina ma no kwata ku ku phum. Va hi vhukela va ku a hi na cichavo hi loyi a ngafa va tlhela va ku va nga ta ha tshuka va hi vhuxela ne ku hi vhuna hi nchumu. Kota lezvi hi nga sina hi bhulisene navo hi mhaka leyi, a zvi lavangi ku hi va tlhamusela ka cikhati leci va nga zangarile. A maxaka yo kari ma zile ma yima na hina. Maku: Phela lava va sina va hi tlhamusele. Hi kufamba ka cikhati, a maxaka ya Carolina ma no bohla, hi tlhela hi vhuxa wuxaka kambe. Hi lisine, a vokari va zile vata ni laha kaya va ta kombela mabhuku ya hina.” Makunu, hi nga tshuki hi dhana ku yimela lisine xungetano hi vafileko. — Lera Va Le Roma 1:16.

17. Cini ci nga hi vhunako kuva munghana wa lisine ka makabye a felweko?

¹⁷ Loku a muKristu-kulori a felwa, hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hiva “munghana wa lisine”, hiva “makabye a pswalelweko ku vhunetela kuxanisekeni.” (Mav. 17:17, NM) Hi yihi ndlela ya kuva “munghana wa lisine”,  nguvhunguvhu loku a makabye wo kari a felweko a kucetelwa ku ti nghenisela ka mikhuwo yi lwisanako ni mitsalo? Ku tirisa matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Wona matshinya mambiri ma nga hi vhunako ku chavelela loyi a nga felwa.

18. Hikuyini Jesu a nga rila? Hi gondza yini ka cikombiso cakwe?

¹⁸ “Rila ni lava va rilako.” (Rom. 12:15) Zvi nga tshuka zvi hi karatela ku wula nchumu ka munhu a karatekileko nguvhu. Zvikhati zvin’wani, a mihloti ya hina yi wula zva hombe ku hundza magezu. A cikhati leci Lazaru a ngafa, Mariya na Marta va no rila a makabye wabye; a van’wani va no rila a munghana wabye. Laha Jesu a nga chikela andzhako ka mune wa masiku, yenawu i no “rila”, hambu lezvi a nga zvi tiva ku i wa lava ku vhuxa munghana wakwe. (Joh. 11:17, 33-35) A mihloti ya Jesu yi kombile lezvi Jehovha a nga ti zwisa zvona hi kufa ka Lazaru. Ni vamakabye va hina vonawu, loku va zvi wona ku ha va randza hi tlhela hi khatala hi vona, va ta zvi zwisisa ku a va voce; kanilezvi va zvin’we ni vamakabye va khatalako hi vona va tlhela va xuva ku va vhuna.

19. Mutshawuteli 3:7 hi nga mu tirisisa kuyini loku hi tiyisa muKristu-kulori?

¹⁹ Ku ni ‘cikhati ca ku miyela, ni cikhati ca ku wulawula.’ (Mutsh. 3:7) A ndlela yin’wani ya ku chavelela muKristu-kulori a felweko ku mu ingisela khwatsi. Mu tsiki a ti phofula; u nga swireki loku a wula magezu yo khwatsi “a nga rangangi hi ku pimisa”. (Joba 6:2, 3, NM) Zva koteka ku na a jujekile ku pima hi ku patsa ku vhukelwa hi maxaka yo kala ma nga hi vamakabye. Maku, khongela naye. Khongotela Jehovha, ‘loyi a zwako mikhongelo,’ kasi a mu nyika ntamu ni kurula. (Lis. 65:2) Loku a ciyimo ci vhumela, lerani Bhibhiliya zvin’we. Kutani ku mu lerela ndzima ya yi nene lomu ka mabhuku ya hina, yo kota matimu yo tiyisa ya makabye wo kari.

20. Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima yi landzelako?

²⁰ I thomo ga hombe a ku tiva lisine xungetano hi vafileko ni zvilo zvo saseka va zvi rindzelako lava va nga lomu zvilahleni! (Joh. 5:28, 29) Hikwalaho, a hi khomeni zviku nde, hi yimela lisine la Bhibhiliya hi magezu ni mitiro, hi tlhela hi bhulela van’wani contlhe cikhati hi kumako mole. A ndzima yi landzelako yi ta wulawula hi wudhimoni — yi nga ndlela yin’wani a yi tirisako Sathani kasi ku khubhunyeta vanhu munyameni hi tlhelo ga moya. Hi ta wona ku hikuyini hi faneleko ku fambela kule ni mikhuwo ni zvihungato zvi yelanako ni ntlhamu lowo wa madhimoni.