1. A Vakustumunyu va Jehovha lava va vanharu va seketele Jehovha hi ndlela muni?

HI NGA ehleketa hi zviyimo lezvi zva zvinharu zvi yelanako ni Vakustumunyu va Jehovha. 1) Ka siku go kari le cikoleni, mugondzisi i no ramba cinhanyatana co kari ni vanghana va cona lezvaku va ta hlakana hi feriyadho yo kari. Hi ku tiva ku a feriyadho leyo a yi mu tsakisi Jehovha, a cinhanyatana leco ci no ala hi cichavo. 2) A jaha go kari ga tingana gi wa kari gi chumayela hi muti ni muti. Gi no pola ku ka muti wu landzelako ku hanya munghana wa kona va gondzako zvin’we, a nga randza ku swiretela Vakustumunyu va Jehovha le cikoleni. Hambulezvo, a jaha lego gi no gongondza livati na gi nga chavi nchumu. 3) A papayi wo kari i tira yi nga chayi kasi ku wundla ngango wakwe. Kanilezvi ka siku go kari, a mulungu wakwe i no mu kombela ku a tlula nayo, a kanganyisa. Hambu lezvi a nga zvi tiva ku a nga luza ntiro, i no mu tlhamusela lezvaku i fanele ku ingisa nayo ni ku nga kanganyisi munhu, hakuva Jehovha i lava lezvo ka malandza yakwe. — Rom. 13:1-4; Mah. 13:18.

2. Zviwutiso muni hi to hlamula ka ndzima leyi niku hikuyini?

² Matshamela muni u ma wonako ka vona va vanharu? U nga wona yo tala, yo kota kutiya-hlana ni ku nga kanganyisi. Kanilezvi, i tshamela gin’we ga lisima gi wonekako ku va gi kombisile nguvhu— ku nga kutsumbeka. Vontlhe va vanharu va kombisile kutsumbeka ka Jehovha, va ala ku tshova milayo yakwe. A kutsumbeka ku va kucile ku maha lezvi va nga maha. Handle ko kanakana Jehovha i tizwa matshandza hi mun’we ni mun’we wabye hi ku kombisa tshamela legi. Hinawu hi lava ku a Papayi wa hina wa le tilweni a tizwa matshandza hi hina. Hikwalaho, a hi wulawuleni hi zviwutiso lezvi: Zvi wula yini kutsumbeka? Hikuyini hi faneleko kutsumbeka? Niku hi nga maha yini kasi hiva ni ntamu wa ku simama hi tsumbeka masikwini lawa ya zvikarato?

3. a) A kutsumbeka zvi wula yini ka malandza ya Jehovha? b) Zvikombiso muni zvi hi vhunako ku zwisisa a ku zvi wula yini kutsumbeka?

³ Ka hina malandza ya Jehovha, a kutsumbeka zvi wula ku mu randza hi mbilu yontlhe ni ku mu khozela na hi nga tlheli ndzhako ne ni kutsongwani, laha kaku hi rangisa kurandza kakwe ka zviboho zva hina. Wona lezvi a kutsumbeka ku tlhamuseliswako zvona lomu ka Bhibhiliya. Hi ku songa, lomu ka Bhibhiliya, a gezu “kutsumbeka” gi wula murumba kutani kumbhelela. Hi cikombiso, a vaIzrayeli va wa nyikela zvihari ka Jehovha kota miphahlo. A Nayo wu wa ku a zvihari lezvo zvi wa fanele kuva zvifuyo zvi mbheleleko. * (Lev. 22:21, 22) A vanhu va Nungungulu va wa nga vhumelelwi ku nyikela cihari co tsemeka nenge, ndleve kutani co bhoxeka tihlo; ne ku nyikela cihari co babya. A ka Jehovha zvi wa hi zva lisima a ku a cihari leco civa co mbhelela — ci nga kiyeli ciro co kari. (Mala. 1:6-9) Hinawu ha zvi zwisisa a ku hikuyini Jehovha a nga lava lezvaku ku nyikelwa zvilo zvo mbhelela, kutani zva murumba. Loku hi xava nchumu, ku ngava handzu, bhuku, kutani feramenta yo kari, hi lava nchumu wa murumba, wu nga kiyeliko cokari. Jehovha yenawu i zvi lavisa lezvo loku zvi ta ka lirandzo ni kutsumbeka ka hina. Zvi fanele kuva zvo mbhelela.

4. a) Zvi kotekisa kuyini ku a munhu wo kala kumbhelela a tsumbeka? b) Hi kuya hi Lisimu 103:12-14, zvini lezvi Jehovha a zvi rindzelako ka hina?

⁴ Ku ngava lezvaku kasi hi tsumbeka hi fanele kuva vanhu vo mbhelela ke? Lisine ku a hi mbhelelangi niku ha maha zvihoxo zvo tala. Hambulezvo, ku na ni zvigelo zvi mahako ku hi nga chavi hi alakanya lezvaku hi fanele kuva vanhu vo mbhelela kasi hi tsumbeka. A co sangula hi ku Jehovha a nga veki kupima ka zvihoxo zva hina. A Mhaka yakwe yi hi byela lezvi: ‘Loku wena Jehovha u wa ta hlaya zvigoho, Hosi, himani a nga wa ta yima?’ (Lis. 130:3) Jehovha wa zvi tiva ku a hi mbhelelangi, hi vawonhi; niku wa hi tsetselela hi matsenya. (Lis. 86:5) A ca wumbiri hi ku Jehovha wa ku tiva a kugumelwa ka hina, niku a nga rindzeli ku hi maha zvo hundza lezvi hi zvi kotako. (Lera Lisimu 103:12-14.) Makunu hi ngava vanhu vo mbhelela mahlweni ka Jehovha hi ndlela muni?

5. Hikuyini a ku randza Jehovha zvi nga zva lisima kasi a malandza yakwe ma tsumbeka ka yena?

⁵ A nchumu wa lisima wu vhunako vanhu va Jehovha a kuva va tsumbeka, lirandzo. A kutsumbeka ni lirandzo la hina hi Papayi wa hina wa le tilweni zvi fanele ku simama zviva zvo mbhelela laha hi mu khozelako. Loku a lirandzo la hina li simama liva lo mbhelela hambu loku hi ringwa, zvi komba ku ha tsumbeka. (1 Kro. 28:9; Mat. 22:37) Ehleketa kambe hi Vakustumunyu lavayani va vanharu hi nga va kumbuka kusanguleni. Cini ci nga va kuca a ku maha lezvi va nga maha? Ku ngava lezvaku a cinhanyatana leciyani ci wa nyenya ku ya hlekiwa cikoleni? A jaha legiyani ke, ku ngava lezvaku gi wa nga chavi ku dhanisiwa ka muti lowuyani? Ahati a papayi gayani ke, ku ngava lezvaku i wo lava ku luza ntiro wakwe? Ne ni kutsongwani. Va wa zvi tiva ku Jehovha i na ni milayo yo lulama, niku va wa veka kupima ka lezvi zvi tsakisako a Papayi wabye wa le tilweni. A lirandzo labye hi Jehovha li va kucile ku rangisa mawonela yakwe ka zviboho zvabye. Hi ndlela leyo, va kombisa kutsumbeka kabye.

6. a) Hikuyini zvi lavekako a ku u tsumbeka? b) Adhamu na Evha va tsikile ku tsumbeka hi ndlela muni?

⁶ Cini ci mahako ku a kutsumbeka kuva nchumu wa lisima laha ka kuza ku laveka ka mun’we ni mun’wani wa hina? Zva laveka a ku u tsumbeka hakuva Sathani i phikizile Jehovha, niku i phikiza na wenawu. A ngilozi leyo yo hluwuka, yi ti mahile Sathani kutani “Mukaneti”, kwale jardhim ya Edheni. I chakisile vito ga Jehovha hi  ku mu lumbeta kuva mufumeli wo biha, wo ti kokela gakwe, ni wo kanganyisa. A ya kubiha hi ku Adhamu na Evha va yimile na Sathani, va fularela Jehovha. (Gen. 3:1-6) A ku hanya lomu jardhim ya Edheni zvi wa va nyikile thomo ga hombe nguvhu ga ku tiyisa lirandzo labye hi Jehovha. Kanilezvi, a cikhati leci va nga ringwa hi Sathani, a lirandzo labye hi Jehovha li wa nga mbhelelangi. Hi kufamba ka cikhati, ku lavekile a ku ku hlamuliwa ciwutiso leci: Xana ku wa tava ni vanhu va to simama va tsumbeka ka Jehovha Nungungulu hi ku mu randza? Hi magezu man’wani, zva koteka ku a vanhu va tsumbeka ke? A ciwutiso leci zvi lavile ku ci hlamuliwa wutomini ga Joba.

7. Hi kuya hi Joba 1:8-11, Jehovha i wa ti zwisa kuyini hi kutsumbeka ka Joba? Ahati Sathani ke?

⁷ Joba i hanyile cikhati leci a vaIzrayeli va nga hi le Gibhite. Cikhatini leco, ku wa nga hi na munhu a nga kari a tsumbeka a ku fana na yena. Yenawu i wa nga mbhelelangi, i wa maha zvihoxo a ku fana na hina. Hambulezvo, Jehovha i wa mu randza hi kota ya kutsumbeka kakwe. Zvi wonekisa ku ka cikhati leco Sathani i wa sina a phikizile Jehovha xungetano hi kutsumbeka ka vanhu. Maku Jehovha i no kombeta Joba, a byela Sathani a ku wa mu wona ku munhu wo tsumbeka ke. A wutomi ga Joba gi wa zvi veka kubaseni ku Sathani wa hemba. Sathani i no byela Jehovha a ku ndzi tsike ndzi ringa Joba. Jehovha i wa mu tsumba a munghana wakwe Joba, a se vhumela ku Sathani a mu ringa. — Lera Joba 1:8-11.

8. Sathani i xanisile Joba hi ndlela muni?

⁸ Sathani i ni xapi, cigevenga — niku wa daya. I no dhumela tshomba ya Joba, a mu yivela zvontlhe a nga hi nazvo; a daya zvitiri zvakwe, a tlhela a chakisa vito gakwe. I no dhumela a ngango wakwe, a daya vana vakwe vontlhe va 10 a nga va randza nguvhu. I no guma a wuyela Joba,  a mu babyisa hi zvidlayi zvo bayisa nguvhu, kusukela lomu hlokweni kala mikondzweni. A sati wa Joba i no karateka a jujeka kupima, a kuca nuna wakwe lezvaku a tsika ku tsumbeka, a ku rukatela Nungungulu ufa. Hambu Joba yenawu i no zvi wona zvi hi chukwana kufa. Hambulezvo, i simamile a tsumbeka ka Jehovha. Sathani i no guma a cica mabela, a tirisa vavanuna vanharu va nga hi vanghana va Joba. A vavanuna lavo va no endzela Joba hi masiku yo kari. Kanilezvi, a va mu chavelelangi ne ni kutsongwani. Va no mu fumbutela hi magezu yo tlhava, va mu lumbeta zvilo zvo biha nguvhu. Va no lumbeta Nungungulu va ku hi yena a mu vangelako zvikarato niku i wa nga hi na mhaka ni kutsumbeka ka Joba. Va tlhelile va ku Joba munhu wo biha niku zvi wa ringana futsi a ku a welwa hi zvikarato lezvi a nga hi nazvo! — Joba 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.

9. Zvini lezvi Joba a nga ala ku maha a cikhati a nga kumana ni zvikarato?

⁹ Zvini a nga maha Joba ndzeni ka zvikarato zvontlhe lezvo? Kota lezvi a nga mbhelelangiko, i no kwata a kawuka lava va nga zama ku mu chavelela, a tlhela a wula ni zvilo a nga gumesa a ti laya hi zvona. I no ti yimelela hi kululama kakwe, a tlhela a rivala ni loku ka Nungungulu. (Joba 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Kanilezvi, hambu a cikhati leci Joba a nga xaniseka zva wugamu, a nga vhumelangi a ku fularela Jehovha Nungungulu. I alile ku vhumela mawunwa ya vanghana vakwe vo hemba. I te: “Ndzi nga ta tshuka ndzi ku mu vanhu vo lulama! Kala ndzifa ndzi nga ta tshuka ndzi tsika kutsumbeka ka mina!” (Joba 27:5, NM) A magezu lawa ma komba lezvaku Joba i wa ti yimisele ku simama a tsumbeka, hambu ku humelela ni cihi. Joba i alile ku fularela Jehovha; hinawu hi nga maha lezvo.

10. Wena u nghenisa kuyini ka mhaka leyi Sathani a yi vhuxileko xungetano hi Joba?

¹⁰ Xungetano hi kutsumbeka ka mun’we ni mun’wani wa hina, Sathani i wula zvalezvi a nga wula hi Joba. Maku wena ke, u nghenisa kuyini ka mhaka leyi? Hi lisine, Sathani i li: Phela wena, Jehovha a wu mu randzi hi mbilu yontlhe; u ta nyima ku mu tirela loku u wona ku u lava kufa. A kutsumbeka loku u ku kombisako, wo farisa! (Joba 2:4, 5; Kuv. 12:10) U ti zwisa kuyini hi magezu lawa ya Sathani? Zva ku pandza mbilu, a hi zvo? Hambulezvo, tiva lezvi: Jehovha wa ku tsumba nguvhu laha ka kuza a ku nyika thomo ga ku Sathani a ringa kutsumbeka ka wena. A nga kanakani lezvaku u nga zvi kota ku simama u tsumbeka u tlhela u komba ku Sathani o hemba. Jehovha i tsumbisa ku i ta ku vhuna. (Mah. 13:6) I thomo ga hombe nguvhu a ku tsumbiwa hi Jehovha, a Hosi ya Hombe misaveni ni le tilweni! Makunu, wa zvi wona a ku hikuyini zvi nga zva lisima a ku u tsumbeka ke? A ku tsumbeka zvi hi vhuna ku kaneta mawunwa ya Sathani, hi basisa vito ga Papayi wa hina wa le tilweni, hi tlhela hi seketela a mafumela yakwe. Zvini hi nga mahako kasi hi simama hi tsumbeka?

11. Zvini hi nga gondzako ka cikombiso ca Joba?

¹¹ ‘Masikwini [lawa] yo gumesa’, Sathani iya a engetela ku xanisa vanhu va Nungungulu. (2 Tim. 3:1) Hi nga maha yini kasi hiva ni ntamu wa ku simama hi tsumbeka loku hi kumana ni tixanisa leto? Ka zviyimo lezvo, hi nga gondza zvotala ka Joba kambe. Na a nga se kumana ni zviringo, Joba i wa sina a kombisile kutsumbeka ka Jehovha zvikhati zvo tala. Wona zvilo zvinharu hi nga gondzako ka Joba mhakeni ya ku kuma ntamu kasi hi simama ku tsumbeka.

12. a) Kota lezvi zvi wuliwako ka Joba 26:7, 8, 14, zvini lezvi Joba a nga maha kasi ku wona wukulu ga Jehovha ni kuva ni cichavo hi yena? b) Hina hi nga maha yini kasi hi wona wukulu ga Jehovha?

¹² Joba i tiyisile lirandzo lakwe hi Jehovha hi ku ti karatela ku wona wukulu gakwe. Joba i ti nyikile cikhati ca ku cuwukisela zvivangwa zva Jehovha zvo hlamalisa. (Lera Joba  26:7, 8, 14.) I hlamalile nguvhu a cikhati a nga ehleketa hi misava, ni tilo, ni marefu ni zvingwalangwandla laha ka kuza a zvi zwisisa ku i wa nga tivi zvotala hi zvivangwa zvontlhe zva Jehovha. I tlhelile a hlamalisiwa hi magezu ya Jehovha; aku: ‘Ndzi hlayisile a timhaka ta nomu wakwe.’ (Joba 23:12) A ku wona wukulu ga Jehovha, ni cichavo leci a nga hi naco hi yena, zvi mu khumbile nguvhu Joba. I no randza Jehovha, a Papayi wakwe, a tlhela a lava ku mu tsakisa. Lezvo zvi mahile ku a ti yimisela ku simama a tsumbeka ka yena. Hinawu hi fanele ku pimanyisa Joba. Inyamutlha, hi tiva zvotala xungetano hi zvivangwa zva Jehovha a ku hundza lava va nga hanya cikhatini ca Joba. Hi na ni Bhibhiliya kambe gi pimisilweko hi Jehovha, legi gi hi vhunako ku mu tiva khwatsi. Zvontlhe lezvi hi gondzako zvi nga hi hlamalisa hi ku wona wukulu ga Jehovha zvi tlhela zvi khumba timbilu ta hina. A ku wona wukulu ga Jehovha ni cichavo leci hi tova naco hi yena, zvi ta hi kuca ku mu randza ni ku mu ingisa, hi tlhela hi zvi lava nguvhu a ku simama hi tsumbeka ka yena. — Joba 28:28.

13-14. a) Hi kuya hi lezvi zvi nga ka Joba 31:1, Joba i kombisile ku ingisa hi ndlela muni? b) Hina hi nga ci pimanyisisa kuyini a cikombiso ca Joba?

¹³ A ku ingisa Jehovha siku ni siku zvi vhunile Joba lezvaku a simama ku tsumbeka. Joba i wa zvi tiva ku kasi a tsumbeka ka Jehovha i wa fanele ku mu ingisa. Hi lisine, khati ni khati hi ingisako, zvi hi nyika ntamu wa ku hi ti yimisela ku simama hi tsumbeka. Joba i kululile a n’watseka kasi a ingisa Nungungulu siku ni siku. Hi cikombiso, i wa ti wonela ka lezvi a nga va khomisa zvona vavasati. (Lera Joba 31:1.) Lezvi a nga chadhile, i wa zvi tiva ku zvi bihile a ku navela wasati mun’wani. Inyamutlha hi hanya ka tiko gi hi ringako yi nga chayi hi zvilo zva masango. Xana hi ta pimanyisa Joba hi ku kala hi nga naveli a wasati kutani wa nuna hi nga chadhangiko naye? Hi ta ala ni cihi cilo kutani mifota yi vhuxako manyawunyawu ya masango (pornografia)? (Mat. 5:28) Loku siku ni siku hi zama ku ti khoma hi ndlela leyo, hi tava ni ntamu wa ku simama hi tsumbeka.

¹⁴ Joba i wa ingisa Jehovha kambe ka lezvi a nga kari a ti wonisa zvona titshomba. I wa zvi  zwisisa lezvaku loku i wo tsumba titshomba, ci wa tava ciwonho ca hombe ci ringanako ku a tsayisiwa. (Joba 31:24, 25, 28) Inyamutlha hi hanya ka tiko gi pelileko ni hloko lomu ka titshomba. Loku hi ingisa lezvi a Bhibhiliya gi hi kucako, zva ku hi ringanisela mhakeni ya kuva ni titshomba ni mali, hi tava ni ntamu wa ku simama hi tsumbeka. — Mav. 30:8, 9; Mat. 6:19-21.

15. a) Joba i wa tsumba ku i ta chachazelwa hi mani, niku lezvo zvi mu vhunisile kuyini a ku simama a tsumbeka? b) A ku tiva lezvaku Jehovha i chachazele Joba zvi hi vhunisa kuyini?

¹⁵ Joba i simamile ku tsumbeka hi ku veka kupima ka nchachazelo lowu a nga wa ta nyikiwa hi Nungungulu. I wa tsumba ku Nungungulu wa khatala hi kutsumbeka kakwe. (Joba 31:6) Hambu lezvi a nga kari a kumana ni zvikarato, i wa nga kanakani ku Jehovha i ta gumesa a mu chachazela. Handle ko kanakana, a kutsumba loko ku mu vhunile ku simama a tsumbeka. Jehovha i tsakile nguvhu hi kutsumbeka ka Joba laha ka kuza a mu chachazela hi zvilo zva talela ga cima na a ha hi munhu wo kala ku mbhelela! (Joba 42:12-17; Jak. 5:11) Niku wa ha ta chachazelwa zvo hundza lezvo cikhatini ci tako. Wena ke, wa kholwa hi mbilu yontlhe a ku Jehovha i ta ku chachazela hi kota ya kutsumbeka ka wena? Jehovha, a Nungungulu wa hina, a nga cicangi. (Mala. 3:6) Loku hi nga rivali lezvaku Jehovha wa ku nyika lisima a kutsumbeka ka hina, a timbilu ta hina ti ta tshama na ti vhura hi ku rindzela zvilo zva zvi nene hi to zvi kuma cikhatini ci tako. — 1 Tes. 5:8, 9.

16. Hi fanele ku ti yimisela ku maha yini?

¹⁶ Ti yimisele a ku nga tshuki u tsika ku tsumbeka! Ka zvikhati zvin’wani, u nga tshuka u ti zwisa ku khwatsi hi wena wece u ti karatelako ku tsumbeka. Kanilezvi, contlhe cikhati u nga tava wece. Ku na ni vamakabye van’wani va tsandza-vahlayi misaveni yontlhe, lava vonawu va simamako ku tsumbeka. U ta nghena ka ntlawa wa vavanuna ni vavasati va ku kholwa va cikhatini ci hundzileko, lava va nga simama va tsumbeka hambu loku va hi mhangweni ya kufa. (Mah. 11:36-38; 12:1) Hontlheni a hi ti yimiseleni a ku hanya hi magezu ya Joba yaku: “Kala ndzifa ndzi nga ta tshuka ndzi tsika kutsumbeka ka mina!” Niku hi xuva lezvaku a kutsumbeka ka hina ku dhumisa Jehovha kala kupindzuka!