1-2. a) A magezu ma nga ka Isaya 41:10 ma mu vhunisile kuyini makabye Yoshiko? b) Hikuyini Jehovha a nga hlayisa magezu lawa?

A MAKABYE wo kari wa cisati wa ku hi Yoshiko, i no byeliwa mahungu yo biha. A dhokodhela wakwe i no mu byela lezvaku ku wo kiyela tihweti titsongwani kasi afa. I ti zwisile kuyini? I no alakanya vhesi a gi randzako nguvhu, ku nga Isaya 41:10. (Lera.) I no byela dhokodhela wakwe hi kurula aku: A ndzi chavi nchumu hakuva Jehovha i ndzi khomile hi woko. * A magezu yo chavelela ya vhesi legi ma mu tiyisile hlana a makabye wa hina wo randzeka, ma tlhela ma mu vhuna ku tsumba Jehovha hi mbilu yontlhe. A vhesi galegi gi nga hi tiyisa loku hi kumana ni zvikarato zva hombe. Kasi hi zvi zwisisa lezvi gi hi tiyisisako zvona, a hi rangeni hi ku tiva leci ci nga maha ku Nungungulu a wula magezu lawo ka Isaya.

² Jehovha i rumile Isaya lezvaku a tsala magezu lawa kasi ku chavelela vaJudha lava hi kufamba ka cikhati va nga wa ta khomiwa vaya wukhumbini le Bhabhuloni. Kunene, Jehovha i mahile ku a mahungu lawo ma hlayiseka kasi ku vhuna vaJudha lavo va nga wa taya wukhumbini ni malandza yakwe wontlhe kusukela cikhatini leco. (Isa. 40:8; Rom. 15:4) Inyamutlha hi kona hi zvi lavako nguvhu a ku chavelelwa hi magezu ma nga ka bhuku ga Isaya, hakuva hi hanya masikwini ya “zvikarato”. — 2 Tim. 3:1.

3. a) Zvini lezvi Jehovha a tsumbisileko ka Isaya 41:10, wu nga mutsalo wa hina wa lembe ga 2019? b) Hikuyini zvi lavekako ku hi tiyisekiswa zvilo lezvo?

³ Ka ndzima leyi, hi ta wulawula nguvhu hi zvilo zvi tiyisako kukholwa, lezvi Jehovha a tsumbisileko ka Isaya 41:10. Jehovha  i tsumbisile zvilo zvinharu. Co sangula: I tsumbisile ku i tava na hina. Ca wumbiri: I tsumbisile ku i Nungungulu wa hina. Ca wunharu: I tsumbisile ku i ta hi vhuna. Zva laveka ku hi tiyisekiswa * zvilo lezvo, hakuva a ku fana na makabye Yoshiko, hinawu hi lwisana ni zvikarato wutomini. Ha xaniseka kambe hi zvilo zvo biha zvi mahekako tikweni legi. A vokari va hina va lwisana ni zvo hundza lezvo, va xanisiwa hi mifumo ya tiko legi. Zvezvi, a hi wulawuleni hi zvitsumbiso lezvi zva zvinharu hi cin’we cin’we.

4. a) I nchumu muni wo sangula hi to wulawula hi wona lowu Jehovha a hi tsumbisako? (Wona ni tlhamuselo wa lahasi.) b) Jehovha i ti zwisa kuyini hi hina? c) U ti zwisa kuyini hi lezvi Nungungulu a nga wula?

⁴ A kusangula, Jehovha i hi tsumbisa lezvi: ‘U nga chavi, hakuva ndzi na wena.’ * Jehovha i komba lezvaku i na na hina hi ku hi khatalela hi mbilu yontlhe ni ku hi randza. Hi ngazwa lezvi a wulako, zvi kombako lezvi a hi randzisako zvona! I li: ‘Wa randzeka mahlweni ka mina, ni ku dzundzeka, kambe ndzi ku randzile.’ (Isa. 43:4) A ku na nchumu laha misaveni ni le tilweni ci nga mahako ku Jehovha a tsika ku randza lava va mu tirelako, ne leci ci nga mahako ku a kutsumbeka kakwe ku tsekatseka. (Isa. 54:10) Zva hi tiyisa hlana a ku tiva lezvaku Jehovha munghana wa hina niku wa hi randza. A ku fana ni lezvi a nga vhikela munghana wakwe Abrama (Abrahama), i ta hi vhikela na hinawu inyamutlha. I mu byelile lezvi: ‘U nga chavi, Abrama! Ndzi citlhangu ca wena.’ — Gen. 15:1.

5-6. a) Hi zvi tivisa kuyini ku Jehovha wa zvi lava ku hi vhuna zvikaratweni zva hina? b) Hi nga gondza yini ka cikombiso ca makabye Yoshiko?

⁵ Lezvi Jehovha a tsumbisako vanhu vakwe zvi komba ku wa zvi lava ku hi vhuna zvikaratweni zva hina. I te: ‘Loku u tsemakanya matini, ndzi tava na wena, loku u tsemakanya micongo, cima u nga ta mbemba, loku u famba lomu ndzilweni u nga taswa, ge hambu ku hiswa hi malangavi.’ (Isa. 43:2) Ma wula yini a magezu lawa?

⁶ Jehovha a nga tsumbisi ku susa zvikarato lezvi zvi mahako ku a wutomi gi hi bindzela. Kanilezvi, a nga ta hi tsika hi mbombomela lomu  ka “micongo” ya zvikarato; ne a nga ta tsika “malangavi” ya zvikarato ma hi tsikisa ku mu tirela. I hi tiyisekisa lezvaku i tava na hina, a hi vhuna ku “tsemakanya” zvikarato lezvo. Zvini a to maha? I ta hi vhuna ku hungula kuchava kasi hi simama hi tsumbeka ka yena hambu loku hi hi mhangweni ya kufa. (Isa. 41:13) Makabye Yoshiko hi mu kumbukileko kusanguleni, i zvi hanyile hi yece lezvo. A nhanyana wakwe i li: “Hi hlamalile nguvhu hi kurula ku nga hi na mamani. Hi zvi wonile khwatsi ku hakunene Jehovha i mu nyikile kurula. Kala ka siku legi a ngafa hi gona, mamani i wa wulawula ni va enfermeiro ni vababyi-kuloni xungetano hi Jehovha ni zvitsumbiso zvakwe.” Hi gondza yini ka cikombiso ca makabye Yoshiko? Loku a mun’we ni mun’wani wa hina a kholwa lezvi Nungungulu a nga tsumbisa, zvaku ‘ndzi tava na wena’, hinawu hi nga ta chava. Hi ta tiya hlana laha hi timiselako zvikarato.

7-8. a) I nchumu muni wa wumbiri lowu Jehovha a hi tiyisekisako hi to wulawula hi wona, kona zvi wula yini zvezvo a nga wula? b) Hikuyini Jehovha a nga byela vaJudha lava va nga hi wukhumbini aku: Mu “nga mbheli ntamu”? c) Magezu muni ma nga ka Isaya 46:3, 4 ma tiyisileko vanhu va Nungungulu?

⁷ A nchumu wa wumbiri lowu Jehovha a nga tsumbisa hi ku tirisa Isaya i  te: ‘U nga mbheli ntamu, hakuva ndzi Nungungulu wa wena!’ Ma wula yini a magezu lawa xungetano hi ku mbhela ntamu, kutani ku karateka? Ka lirimi leli a bhuku ga Isaya gi nga tsaliwa hi lona, a magezu ‘ku mbhela ntamu’ kutani kukarateka, ma nyika mongo wa “ku tshama hi ku cuwuka ndzhako hi ku chava nchumu wo kari wa hava” kutani “ku cuwuka seno ni seno hi ku chava, a ku fana ni munhu a nga mhangweni”.

⁸ Hikuyini Jehovha a ngaza a byela vaJudha lava va nga wa tava wukhumbini lezvaku va “nga mbheli ntamu”? I wa zvi tiva ku a vanhu le Bhabhuloni va wa ta chava. Va wa ta chava yini? Laha a 70 wa malembe ya wukhumbi ga vaJudha ma nga wa ta ya kumbheleni, a tiko ga Bhabhuloni gi wa ta dhumelwa hi masochwa ya ntamu ya vaMedhi-Persiya. Jehovha i wa ta tirisa masochwa lawo kasi ku tlhatlhisa vanhu vakwe wukhumbini. (Isa. 41:2-4) A cikhati leci a vaBhabhuloni ni vanhu va matiko man’wani lava va nga hanya cikhatini leco va nga tiva lezvaku a valala vabye va chikela, va no zama ku tiyisana hi ku byelana lezvi: “Tiya hlana!” Va no engetela zvifananiso zvabye, na va rindzela lezvaku zvi ta va vhikela. (Isa. 41:5-7) Ka cikhati leco, Jehovha i wo tiyisa timbilu ta vaJudha va nga hi wukhumbini hi ku va byela lezvaku a kuhambana ni vavhizinyo vabye vona va wa hi malandza yakwe. A tlhela a byela mun’we ni mun’wani wabye aku: ‘U nga mbheli ntamu, hakuva ndzi Nungungulu wa wena!’ (Isa. 41:8-10) Wona lezvaku Jehovha i te: ‘Ndzi Nungungulu wa wena!’ Hi magezu lawo, i wo tiyisekisa vakhozeli vakwe vo tsumbeka lezvaku i wa nga va rivalangi. I wa ha hi Nungungulu wabye, niku vona va wa ha hi vanhu vakwe. I no va byela lezvi: ‘Ndzi ta mu hlayisa, ndzi mu ponisa.’ Handle ko kanakana, a magezu lawo yo chavelela ma va tiyisile nguvhu a vaJudha lavo va nga hi wukhumbini. — Lera Isaya 46:3, 4.

9-10. Hikuyini ku nga hiko na cigelo ca lezvaku hi chava? Tlhamusela hi mufananiso.

⁹ Inyamutlha hi kona a vanhu va mbhelako nguvhu ntamu a ku hundza kale hi lezvi a zviyimo zvi ya ko zvi bindza nguvhu. Lisine ku hinawu ha kumana ni zvikarato lezvo. Kanilezvi, a ku na cigelo ca ku hi chava. Jehovha i hi byela lezvi: ‘Ndzi Nungungulu wa wena!’ A magezu lawa ma nga hi tiyisisa kuyini?

¹⁰ Wona mufananiso lowu: Jaime na Bento va famba hi avhiyawu wu biwako hi moya wa hombe. Laha a avhiyawu wu chovhiwako hi moya wuya hasi ni hehla, vazwa gezu giku: “Fasani mabhandi ya n’wina laha mu tshamileko kona.  Ha ha ta biwa hi moya wa hombe hi cikhati co kari.” Jaime i sangula ku chava. Kanilezvi a gezu gi simama giku: “Hi mina mufambisi wa avhiyawu lowu. Mu nga chavi nchumu ne mu nga mbheli ntamu.” Jaime i guma a juja hloko, aku: “Yena i alakanya ku o hi tiyisa lezvo?” Hambulezvo, i wona ku Bento a nga chavi ne ni kutsongwani. A se mu wutisa aku: “Ha Bento, wena a wu chavi, zvini?” Bento a se n’we, aku: “Hi ku ndza mu tiva khwatsi loyi a fambisako. I papayi wa mina! Phela wo kala u nga mu tivi khwatsi. Ndza zvi tiva ku loku u ta zvi tiva ku mufambisi wa hombe nguvhu, wenawu u nga ta ha chava.”

11. Hi nga gondza yini ka mufananiso wa Jaime na Bento?

¹¹ Hi gondza yini ka mufananiso lowu? A ku fana na Bento, hinawu hi nga tiya hakuva ha mu tiva khwatsi Jehovha, a papayi wa hina wa le tilweni. Ha zvi tiva ku i ta hi vhuna ku timisela hambu loku hi kumana ni zvikarato zvo tala masikwini lawa yo gumesa ya tiko legi. (Isa. 35:4) Laha a vanhu va tiko legi va rurumelako hi ku chava, hina a hi chavi hakuva hi tsumba Jehovha. (Isa. 30:15) A cikhati leci hi bhulelako van’wani lezvi zvi hi mahako hi tsumba Nungungulu, hi pimanyisa Bento. Ka cikhati leco, vonawu va nga tiyiseka lezvaku hambu vo kumana ni zvikarato muni, Jehovha i ta va vhuna.

12. a) I nchumu muni wa wunharu lowu Jehovha a hi tsumbisako hi to wulawula hi wona? b) A “canja” kutani woko ga Jehovha legi gi kumbukiwako gi hi alakanyisa zvimaho muni?

¹² Wona nchumu wa wunharu wu tsalilweko hi Isaya, lowu Jehovha a hi tsumbisako. I te: ‘Ndzi ta ku tiyisa, ndzi ku vhunetela.’ Isaya i wa sina a tlhamusele lezvi Jehovha a nga wa ta va tiyisisa zvona a vanhu vakwe, laha a ngaku: ‘Jehovha i tata khwatsi i nhenha, a ku ta fuma hi canja gakwe.’ (Isa. 40:10) A Bhibhiliya gi tolovela ku tirisa gezu “canja” kutani woko na gi wula ntamu. Hikwalaho, a magezu lawa ya ku Jehovha i tata a “ku ta fuma hi canja gakwe” ma hi alakanyisa lezvaku Jehovha i Hosi ya ntamu.  Cikhatini ci nga hundza, i tirisile ntamu wakwe wa hombe kasi ku vhunetela ni ku vhikela malandza yakwe. Ni nyamutlha, i ta simama ku tiyisa ni ku vhikela lava va mu tsumbako. — Dhewu. 1:30, 31; Isa. 43:10.

13. a) Jehovha i ci tatisa nguvhu a citsumbiso cakwe ca ku hi tiyisa loku ku maheka yini? b) Zvini lezvi Jehovha a hi tsumbisako zvi hi tiyisako ni ku hi nyika kutsumba?

¹³ Loku a valala va hina va hi xanisa, hi kona Jehovha a tatisako nguvhu lezvi a hi tsumbisako, zvaku: ‘Ndzi ta ku tiyisa.’ Matikweni yo kari inyamutlha, a valala va hina va luma ni matino na va zama ku hi nyimisa ku chumayela ni ku fuvisa hlengeletano ya hina. Hambulezvo, a hi karateki ku hundza mpimo hi kota ya tixanisa leto. Lezvi Jehovha a hi tsumbisako zva hi tiyisa zvi tlhela zvi hi nyika kutsumba. I hi tsumbisa lezvi: ‘A gi kona tlhari gi fulelweko ku vhukela wena gi ta nga humelela.’ (Isa. 54:17) A magezu lawa ma hi alakanyisa timhaka tinharu ta lisine.

14. Hikuyini zvi kalako zvi nga hlamalisi lezvi a valala va hina va hi vhukelako?

¹⁴ A mhaka yo sangula, hi lezvaku kota vapizani va Kristu, hi rindzela ku vengiwa. (Mat. 10:22) Jesu i phrofetile lezvaku a vapizani vakwe va wa ta xanisiwa nguvhu masikwini lawa yo gumesa. (Mat. 24:9; Joh. 15:20) A Mhaka ya wumbiri hi leyi: A ciphrofeto ca Isaya ci rangile ci hi tlharihisa lezvaku a valala va hina va wa nga ta hi venga basi; va wa ta tirisa matlhari yo hambanahambana kasi ku hi vhukela. A matlhari lawo, ma wa ta patsa ku sasekisela mawunwa yabye ma ku khwatsi lisine; va hi lumbeta ni ku hi xanisa hi xapi ya tshisela ga cima. (Mat. 5:11) Jehovha a nga ta vhalela valala va hina lezvaku va nga hi vhukeli hi matlhari lawo. (Efe. 6:12; Kuv. 12:17) Kanilezvi, a hi na cigelo ca ku chava. Hikuyini?

15-16. a) A mhaka ya wunharu hi faneleko ku yi alakanya hi yihi ya kona, niku Isaya 25:4, 5, i yi seketelisa kuyini? b) Isaya 41:11, 12 i li gi tava gihi wuyelo ga lava va hi vhukelako?

¹⁵ Wona mhaka ya wunharu hi faneleko ku yi alakanya: Jehovha i te a ku na “tlhari” gi tirisiwako kasi ku vhukela hina gi to “humelela”. A ku fana ni lezvi a khurisi go kari gi hi vhikelako ka cingulo, Jehovha yenawu wa hi vhikela  “moya wa la’vo tshisa”. (Lera Isaya 25:4, 5.) A valala va hina va nga ta tshuka va zvi kota ku hi lovisa. — Isa. 65:17.

¹⁶ Jehovha i tlhela a engetela ku hi tiyisa hi ku tlhamusela zvi ku dlunya lezvi va to tshovela lava va hi “zangarelako”. (Lera Isaya 41:11, 12.) Kani a valala va hina valwa hi ntamu wo kota kwihi, kani a yimpi ya kona yi hisisa kuyini, a wuyelo ga kona gin’we basi: A valala vontlhe va Nungungulu va nga ta kuma “nchumu”, va to ‘loviswa’ basi.

17-18. a) A ku lera Bhibhiliya zvi hi vhunisa kuyini mhakeni ya ku mu tsumba nguvhu Jehovha? Nyika cikombiso. b) A ku ehleketa hi mutsalo wa lembe ga 2019 zvi nga hi vhunisa kuyini?

¹⁷ Kasi hi mu tsumba nguvhu Jehovha zvi lava ku hi mu tiva khwatsi. A ku na ndlela yin’wani ya ku mu tiva khwatsi ahandle ka ku lera Bhibhiliya hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi lerako. Lomu ka Bhibhiliya hi kuma matimu yo tsumbeka ma kombako lezvi Jehovha a va nga vhikelisa zvona a vanhu vakwe cikhatini ci nga hundza. A matimu lawo ma hi tiyisekisa lezvaku na hinawu nyamutlha i ta hi vhikela.

¹⁸ Wona mufananiso wo saseka lowu Isaya a wu tirisileko kasi ku komba lezvi Jehovha a hi vhikelisako zvona. I wulawulile hi Jehovha kota murisi, ni malandza yakwe kota tiyivhu. I wulile lezvi xungetano hi Jehovha: ‘I ta tsombanyisa a tiyivhana mawokweni yakwe, a ti rwala laha cifuveni cakwe.’ (Isa. 40:11) Loku hizwa woko ga ntamu ga Jehovha na gi hi khumbaretile, hi tizwa na hi vhikelekile hi tlhela hi nga chavi. Kasi ku hi tiyisa hlana hi nga chavi hambu ho kumana ni zvikarato zvo kota kwihi, a nandza go tsumbeka ni go tlhariha gi hlawulile Isaya 41:10 kota mutsalo wa lembe ga 2019. A mutsalo wa hina wa lembe wu li: ‘U nga mbheli ntamu, hakuva ndzi Nungungulu wa wena!’ Ehleketa hi magezu lawo yo tiyisa. Ma ta ku tiyisa hlana laha u lwisanako ni zvikarato zvi tako.