1. A Mhaka ya Nungungulu yi hi nyika yini?

KOTA lezvi Jehovha a nga Mugondzisi wa hina wa Hombe, hi nga zvi kota ku lwisana ni zvikarato. (Isa. 30:20, 21, NM) A Mhaka yakwe yi hi nyika zvontlhe zvi lavekako kasi hi “fela ku mbhelela” hi tlhela hi tshama hi “longiselelwe khwatsi kasi ku maha a mitiro yontlhe yo saseka”. (2 Tim. 3:17) Loku hi hanya hi lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako, hi tlhariha ku hundza lava va nge hi fanele ku hanya hi “wutlhari ga tiko legi”. — 1 Kor. 3:19; Lis. 119:97-100.

2. Hi ta wulawula hi yini ka ndzima leyi?

² Kota lezvi hi to zvi wona, a wutlhari ga tiko gi kucetela kunavela ka nyama. Hikwalaho, zvi nga tshuka zvi hi karatela a kulwa ni kupima ni mahanyela ya vanhu va tiko. A Bhibhiliya gi wula lisine loku giku: “Ti woneleni, kasi ku ngavi na munhu a mu phasako hi filozofiya ni kukanganyisa, lezvi zvi . . . tako hi ka mikhuwo ya vanhu ni ka zvilo zva tiko.” (Kol. 2:8) Ka ndzima leyi, hi ta wona lezvi a vanhu vo tala va nga sangulisa zvona ku vhumela mawunwa mambiri ya Sathani. Ka wunwa gin’we ni gin’wani, hi ta wona ku hikuyini a wutlhari ga tiko gi nga wupumbu, niku hikuyini a wutlhari ga Mhaka ya Nungungulu gi nga gi nene ku hundza ni gihi wusungukati ga tiko.

3-4. Le Estados Unidos zvini zvi nga cica ka mawonela ya vanhu kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20?

³ Kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20, le Estados Unidos a mawonela ya vanhu xungetano hi timhaka ta masango ma cicile nguvhu. A kale ka kona, a vanhu va wa kholwa lezvaku lava va faneleko ku hlengela masango hi lava va chadhileko hi nayo basi. Niku a zvilo zva masango zvi wa nga faneli ku wulawuliwa  kubaseni. Kanilezvi, a mawonela lawo ma no chepetiwa, va sangula ku vhumelela zvilo zva hava.

⁴ Kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20, kuve ni nguva yi nga vitaniwa ku malembe ya kuhumelela, niku a mahanyela ya vanhu ma yile mahlweni ma cica nguvhu. A wasati wo kari wa ku hlola zvilo, i te: “Lomu ka mafilmi, mihlakano, mimuzka, mabhuku, ni ma publicidade ku no sangula ku xwanyiwa zvilo zva masango zva talela ga cima.” Ndzeni ka malembe lawo, a makinela ma sangulile ku yelana ni masango, ni timodha ta tinguwo ti no sangula kuva to kala cichavo. Ku no maheka lezvi a Bhibhiliya gi nga sina gi wulile xungetano hi masiku yo gumesa, zva ku a vanhu va wa ta “randza ku ti tsakisa.” — 2 Tim. 3:4.

5. Kusukela hi va 1960, cini ci nga humelela hi mawonela ya vanhu xungetano hi milayo ya mahanyela?

⁵ Kwalomo ka va 1960, zvi no sangula ku toloveleka a ku a vanhu va nga chadhangiko va hanya zvin’we kota nuna ni sati, a vavasati kutani vavanuna va hanya zvin’we kota nuna ni sati, niku a nuna ni sati va tsikana hi zvilo zva zvitsongwani. A zvihungato zvo tala zvi no sangula ku kombisa nguvhu a zvilo zva masango zva ku tshisa nguvhu. Masikwini ya hina, a mihandzu yo bava ya mahanyela lawo yo biha yi woneka hi tindlela to tala. A tlhari yo kari yi tsalile lezvaku loku a vanhu va nga landzeli milayo yi nene ya mahanyela, va tshovela mihandzu yo tala yo bava. Yi gumile yi ku hi ceco ci mahako ku a mingango yi hohloka, kuva ni mupswali mun’we a salako a wundla vana yece, vanhu va tshamako na va karatekile, kutani va randzako zvithombe zva masango. A kuhangalaka ka mababyi yo tluletana hi masango, yo kota sidha, cikombiso cin’we basi ca ku a wutlhari ga tiko wupumbu futsi. — 2 Ped. 2:19.

6. A mawonela ya tiko xungetano hi masango ma yelanisa kuyini ni lezvi Sathani a zvi lavako?

⁶ A mawonela ya tiko xungetano hi masango ma yelana ni lezvi Sathani a zvi lavako. A zvi kanakanisi lezvaku i tsaka nguvhu hi ku wona vanhu na va nga tirisi zviro zva wubeleki kota lezvi Nungungulu a nga zvi lavisa zvona; hi ndlela leyo, va nga kombisi cichavo hi cinyikiwo leci. (Efe. 2:2) A matirisela ya hava ya zviro zva wubeleki ma nyenyezisa cinyikiwo ca Jehovha ca ku a vanhu va pswala. A zvi gumesi laho. Lezvo zvi nga maha ku loyi a zvi mahako a nga kumi wutomi ga pindzukelwa. — 1 Kor. 6:9, 10.

7-8. Mawonela muni yo dzundzeka ni ya ma nene xungetano hi masango lawa a Bhibhiliya gi gondzisako?

⁷ Lava va hanyako hi wutlhari ga tiko legi va wulawula kubiha hi milayo ya Bhibhiliya ya mahanyela, va ti byela lezvaku a yi yelani ni mahanyela ya nyan’waka. A vanhu lavo va ngaku: ‘Phela Nungungulu hi yena a nga hi vanga na hi hi ni manyawunyawu ya masango! Maku zvi mahisa  kuyini a ku tlhela a ku hi fanele ku ti khoma ke?’ Vaza va wutisa lezvo hi kota ya maalakanyo ya hava ya ku a vanhu va fanele ku maha ni cihi leci a miri wabye wu va rumako. Kanilezvi, a Bhibhiliya gi wula zvo hambana ni lezvo. A gi hi chipisi. Gi hi nyika wudzundzo hi ku hi gondzisa lezvaku hi nga ti khoma loku a miri wa hina wu hi ruma ku maha zvilo zva hava. (Kol. 3:5) Ahandle ka lezvo, Jehovha i yimisile wukati go dzundzeka, laha a munhu a tlhatlhekileko ku hlengela masango. (1 Kor. 7:8, 9) A nuna ni sati va chadhileko hi nayo, va nga hlengela masango na va tlhatlhekile ne na va nga ti layi kambe — lezvi zvi kalako zvi nga maheki ka lava va mahako wubhayi.

⁸ A kuhambana ni wutlhari ga tiko legi, lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako xungetano hi masango, a zvi hi vangeli zvikarato. Ga vhumela lezvaku a ku hlengela masango zva tsakisa. (Mav. 5:18, 19) Kanilezvi, gi tlhela giku: “A mun’we ni mun’wani wa n’wina i wa tive a ndlela ya ku fumela a miri wakwe kasi wu simama wu basile ni ku dzundzeka, na a nga vhuri hi kunavela ko nyenyeza ka masango, ku nga lezvi va mahako a vamatiko lava va nga mu tiviko Nungungulu.” — 1 Tes. 4:4, 5.

9. a) Kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20, a vanhu va Jehovha va kucisilwe kuyini lezvaku va landzela wutlhari ga Mhaka ya Nungungulu? b) Wusungukati muni ga gi nene gi nga ka 1 Johani 2:15, 16? c) Mahanyela muni yo biha ma kumbukiwako ka Va Le Roma 1:24-27, hi nga faneliko kuva nawo?

⁹ Kusanguleni ka zana ga malembe ga wu 20, a vanhu va Jehovha a va fayeliselwangi va vhumela mawonela ya vanhu va kalako va “nga ha hi na tingana hi nchumu”. (Efe. 4:19) Va ti karatele ku landzela milayo ya Jehovha hi laha kusuhani. A Murindzeli wa 15 ka Maio wa 1926, hi ciNgiza, i wulile lezvaku “a wanuna kutani wasati i fanele kuva ni maalakanyo ni mahanyela ma basileko; hi kukongoma, loku zvi yelana ni munhu wa ciro ca wubeleki co hambana”. Kani a vanhu va tiko va wa hi ni mahanyela muni, a vanhu va Jehovha va landzele wutlhari ga Mhaka ya Nungungulu— gi nga gi nene nguvhu a ku hundza wutlhari ga tiko. (Lera 1 Johani 2:15, 16.) Ha yi bonga nguvhu a Mhaka ya Nungungulu! Ha bonga nguvhu kambe hi lezvi Jehovha a hi nyikako zvakuga zva moya hi cikhati ci nene kasi a hi vhuna ku hi nga pimanyisi wutlhari ga tiko legi xungetano hi masango. * — Lera Va Le Roma 1:24-27.

10-11. Zvini lezvi a Bhibhiliya gi hi tlharihisileko xungetano hi vanhu masikwini lawa yo gumesa?

¹⁰ A Bhibhiliya gi hi tlharihisile lezvaku masikwini lawa yo gumesa a vanhu va ta ti “randza wutsumbu”. (2 Tim. 3:1, 2) Makunu a zvi hlamalisi lezvi a tiko gi kucako vanhu lezvaku va ti randza ku hundza fanelo. A bhuku go kari gi wula lezvaku lomu ka va 1970, “a mabhuku ma nyikako wusungukati xungetano hi ndlela ya ku a munhu a humelela wutomini, ma noya hi ku chululeka”. A yokari “ma wa kuca vanhu lezvaku va ti tiva va tlhela va tsaka hi lezvi va nga zvona — va nga cici nchumu wutomini gabye”. Hi cikombiso, a gin’we ga mabhuku lawo gi li: “Phela laha misaveni a munhu wo saseka ni wo tsakisa ni wa wudzundzo, hi wena, a ku na mun’wani — ti randzi u tlhela u ti navela.” A bhuku lego gi tlhela gi kuca lezvaku a munhu a ti yimisela milayo ya mahanyela ha yece ni ku tlhela a ti mahela ni cihi a ci wonako ci hi ci nene ni ku maheka.

¹¹ Wa tshuka u mazwa mawonela yo fana ni lawa ke? Sathani i kucile Evha lezvaku a maha zvo fana ni lezvo. I te Evha i wa ta fana na ‘Nungungulu, a tiva kusasa ni kubiha.’ (Gen. 3:5) A vanhu vo tala nyamutlha va ti wonela hehla nguvhu laha ka kuza va ti byela ku a ku na munhu a faneleko ku va byela ku lezvi zvi bihile, lezvi zvi nene — hambu Nungungulu a va zvi lavi ku a va byela. A cikombiso ca lezvo, hi ci wona ka lezvi a vanhu va gi wonisako zvona a wukati.

12. Mawonela muni hi wukati lawa a tiko gi ma vhuvhumisako?

 ¹² A Bhibhiliya gi kuca nuna ni sati lezvaku va kombisana cichavo niku va nga tsikani — kota lezvi va nga tsumbisana a siku va nga chadha. Gi li: ‘A wanuna i ta siya a [papayi] wakwe ni [mamani] wakwe a namarela ka sati wakwe; vona va tava nyama yin’we.’ (Gen. 2:24) Hi magezu lawa, gi va kuca ku va bohana va tlhela va ti yimisela ku hanya zvin’we kala rini na rini. Kanilezvi, lava va nghenilweko hi wutlhari ga tiko va na ni mawonela yo hambana. Va li a sati kutani nuna i fanele ku veka kupima ka lezvi yena a zvi lavako. A bhuku go kari gi wulawulako hi kutsikana ka sati ni nuna, gi wula lezvaku ka matiko yo kari loku a vanhu va chadha, va tolovela ku tsumbisana mahlweni ka vanhu lezvaku va ta hanya zvin’we kala vafa. Kanilezvi, a kutala ka vanhu va cicile magezu ya citsumbiso leci ma wula ku va ta hanya zvin’we kota nuna ni sati ka masiku wontlhe va to ngha va randzana. A mawonela lawa yo kala ma nga gi nyiki lisima a wukati, ma maha ku ku hohloka mingango yo tala ku tlhela ku xaniseka vanhu va talela ga cima. Handle ko kanakana, a mawonela lawa ya tiko yo kala cichavo hi wukati i gondzo yo fayela nguvhu.

13. Hi cihi cin’we ca zvigelo zva ku Jehovha a nyenya vanhu va matshandza?

¹³ A Bhibhiliya gi li: ‘Vontlhe lava va nga ni mbilu ya ku ti kulisa manyalataniso ka Jehovha.’ (Mav. 16:5) Hikuyini Jehovha a nyenyako vanhu va matshandza? A cin’we ca zvigelo hi ku lava va ti randzako ku hundza fanelo va tlhela va vhuvhumisa mawonela lawo, va kombisa matshandza — va tekelela Sathani ne va nga mu siyi hi nchumu. Sathani i zile a lava ni ku Jesu a khizama a mu khozela, yaloyi a tirisilweko hi Nungungulu kasi ku vanga zvilo zvontlhe! Hi nga wona a matshandza ya Sathani! (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16) Lava va ti wonako na va hi va lisima ku hundza fanelo, cikombiso co dlunyateka ca ku a wutlhari ga tiko hakunene wupumbu ka Nungungulu.

14. Va Le Roma 12:3 i hi vhunisa kuyini a ku hi ti wona hi ndlela ya yi nene?

¹⁴ A Bhibhiliya gi hi vhuna ku hi ti wona hi ndlela ya yi nene. Ga vhumela lezvaku hi ti randza  hi ndlela yo kari. Jesu i te: “Randza muakelani wa wena a ku fana ni lezvi u ti randzisako zvona.” (Mat. 19:19) Lezvo zvi komba ku hi fanele ku ti khatalela hi ndlela yo kari. Hambulezvo, a Bhibhiliya a gi gondzisi lezvaku hi fanele ku ti wona hi hi va lisima a ku hundza van’wani. Kanilezvi, gi hi byela lezvi: “Mu nga mahi nchumu hi kubangana kutani hi matshandza, kanilezvi a mun’we ni mun’wani i wa ti koramise a wona mun’wani kota wa chukwana ku hundza yena.” — Filp. 2:3; lera Va Le Roma 12:3.

15. Hi mawonela ya wena, hikuyini a wusungukati ga Bhibhiliya xungetano hi ku ti randza gi vhunako?

¹⁵ Inyamutlha, lava a tiko gi va wonako va hi titlhari va nga chepeta a wusungukati legi ga Bhibhiliya xungetano hi ku ti nyika lisima. Va nga ku a ku wona van’wani va hi chukwana ku hundza wena zvi wa ta maha ku uva munhu wo kala a nga vhuni nchumu, niku a van’wani va wa ta ku xolola. Hambulezvo, loku hi cuwuka, mihandzu muni yi tshovelwako hi mawonela ma vhuvhumiswako hi Sathani ya ku ti randza ku hundza fanelo? Zvini lezvi wena u zvi wonako? Xana a vanhu va ku ti randza ku hundza fanelo va ni litsako futsi? Va na ni mingango yo tsaka ke? Va na ni vanghana va lisine? Va na ni wunghana go tiya na Nungungulu? Hi kuya hi lezvi wena u zvi wonako, hi zvihi zvi pswalako mihandzu ya yi nene — ku landzela wutlhari ga tiko legi kutani ku landza wutlhari ga Mhaka ya Nungungulu?

16-17. Zvini lezvi hi nga bongako Jehovha, niku hikuyini?

¹⁶ Lava va landzelako wusungukati ga titlhari ta tiko, va fana ni munhu a wutisako ndlela ka wokari a nga ka wutshamu go kala a nga gi tivi, lezvo yenawu na a lahlekile. Jesu i wulile lezvi xungetano hi lava va nga woniwa kota “titlhari” masikwini yakwe; i te: “Va komba van’wani ndlela kuveni vona zvikhumu. Makunu loku a cikhumu ci rangela cikhumu hi wumbiri ga zvona zvi ta wela kheleni.” (Mat. 15:14) Hakunene, a wutlhari ga tiko legi, wupumbu ka Nungungulu.

¹⁷ A wusungukati ga gi nene ga Bhibhiliya, contlhe cikhati ga “vhuna kugondziseni, ni kukawukeni, ni kululameteni ka zvilo, ni kulayeni hi zva kululama”. (2 Tim. 3:16) Hi nga bonga nguvhu lezvi Jehovha a tirisako hlengeletano yakwe kasi a hi vhikela ku hi nga fayeliselwi hi wutlhari ga tiko legi! (Efe. 4:14) A zvakuga zva moya lezvi a hi nyikako, zvi hi nyika ntamu wa ku hi khoma zvi tiya, hi landzela milayo ya Mhaka yakwe. I thomo ga hombe legi hi nga nago ga ku rangelwa hi wutlhari go tsumbeka gi nga lomu ka Bhibhiliya!