HI TOLOVELO hontlheni hi lava ku tiviwa kota vanhu va va nene. Hambulezvo, a kuva munhu wa mu nene zva karata tikweni legi nyamutlha. A vanhu vo tala a va “randzi zva zvi nene.” (2 Tim. 3:3) Va nga ha hanya hi milayo va ti yimiseleko vona venyi ya lezvi zvi nga zvi nene ni lezvi zvi bihileko. Hi lisine va teka ‘zvo biha’ vaku ‘zvi sasekile’ kutani zvi nene; lezvi ‘zvo saseka vaku zvi bihile.’ (Isa. 5:20). Ahandle ka lezvo, zvi nga hi karatela kuva vanhu va va nene hi kota ya lezvi hi nga wundliswa zvona niku a hi mbhelelangi kambe. Hikwalaho, hi nga tizwa a ku fana na Ana, * loyi hambu lezvi a tirelako Jehovha hi malembe yo tala a nge: “Zva ndzi karatela nguvhu a ku kholwa ku ndzi ngava munhu wa mu nene.”

A ya ku tsakisa hi ku hontlheni hi ngava vanhu va va nene! A tshamela legi hi gi kuma hi ku vhuniwa hi moya wo basa wa Nungungulu, niku a moya wakwe, wu ni ntamu nguvhu a ku hundza kungambheleli ka hina, mawundlelwa ya hina hambu ni kucetelo wo biha wu taku hi ka vanhu va tiko legi. A hi woneni a ku cini a wunene niku hi nga maha yini kasi hi gi kombisa khwatsi a tshamela legi.

A wunene zvi wula kuva ni mahanyela ma nene ni tshamela gi nene. A munhu wa mu nene i na ni mahanyela ya ma nene ni yo dzundzeka nguvhu niku contlhe cikhati i maha zva zvi nene. A munhu wa mu nene kambe contlhe cikhati i hlota tindlela ta ku vhuna van’wani a tlhela a va mahela zva zvi nene.

Kuzvilava wa tolovela ku zvi wona ku a vokari a zvi va karateli a ku va mahela zva zvi nene a maxaka ni vanghana vabye. Hambulezvo, ku ngava lezvaku a wunene gi nyima ka zvalezvo basi? A lisine hi ku a ku na munhu a zvi kotako ku kombisa tshamela legi hi kumbhelela, hakuva a Bhibhiliya gi li: ‘A nga kona munhu a lulamileko misaveni, loyi a mahako kusaseka [zva zvi nene, NM], a nga wonhi nchumu.’ (Mutsh. 7:20) Mupostoli Pawule i na se ti wulela lisine lakwe aku: “Ndza zvi tiva lezvaku ka mina — ndzi wula lomu nyameni ya mina — a ku na nchumu wa wu nene.” (Rom. 7:18) Zvi laha kubaseni ku loku hi lava kuva ni tshamela legi, hi fanele ku gondza ka Jehovha — a cibuka ca wunene.

Jehovha Nungungulu i yimisa milayo ya lezvi zvi nga zvi nene, ni lezvi zvi bihileko. A Bhibhiliya gi wula lezvi xungetano hi Jehovha: ‘Wena u [mu] nene, u maha kusaseka [zva zvi nene, NM], ndzi gondzise zviyimiso zva wena.’ (Lis. 119:68) A hi kambisiseni zvilo zvimbiri zvi wuliwako ka vhesi legi xungetano hi wunene ga Jehovha.

Jehovha mu nene. A wunene i tshamela ga Jehovha zvi kalako zvi nga koteki a ku a nga gi kombisi. A matshamela wontlhe lawa man’wani ya Jehovha ma yelana ni wunene gakwe. Hi nga ehleketa hi lezvi zvi nga humelela a cikhati leci Jehovha a nga byela Mosi aku: ‘Ndzi ta hundzisa a wunene gontlhe ga mina mahlweni ka wena.’ Laha a kungangamela ka Jehovha ku nga kari ku hundza mahlweni ka Mosi — a ku patsa ni wunene gakwe — i nozwa gezu na giku: ‘Jehovha, Jehovha, Nungungulu wa wuxinji ni tipswalo, loyi a nonokako ku zangara, loyi a teleko hi wuxinji ni kutsumbeka; loyi a nga ni wuxinji ka khume ga mazana, loyi a tsetselelako munhu wa kubiha, ni wa kuhambuka ni kuwonha; kanilezvi lava va nga ti soliko hi minandzu leyi va nga nayo a nga va rivaleli.’ (Ekso. 33:19; 34:6, 7) Maku zvo dlunya ku Jehovha mu nene hi matlhelo wontlhe. Hambu lezvi ka ku laha  misaveni ku wa nga hi na munhu wa mu nene ku hundza Jesu, i wulile lezvi: ‘A ku na munhu wa mu nene, saseka mun’we basi, ku nga Nungungulu.’ — Luka 18:19.

Jehovha i maha zva zvi nene. Zvontlhe lezvi Nungungulu a zvi mahako zvi nene. ‘Jehovha [mu] nene ka vontlhe, i hawukela mitiro yakwe yontlhe.’ (Lis. 145:9) Jehovha i kombisa wunene gakwe ka vanhu vontlhe. I va nyika wutomi ni lezvi zvi lavekako kasi va simama va hanya. (Miti. 14:17) A wunene gakwe kambe, i gi kombisa hi ku hi tsetselela. A mutsali wa tisimu i te: “Wena Hosi, u [mu] nene, wa tsetselela.” (Lis. 86:5) Hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha ‘a nga ta va tsona a cilo co saseka [ca ci nene, NM] lava va fambako kululameni’. — Lis. 84:11.

Hina vanhu hi vangilwe hi mufananiso wa Nungungulu. Hikwalaho, zva koteka ku hiva vanhu va va nene hi tlhela hi maha zva zvi nene. (Gen. 1:27) Hambulezvo, a Mhaka ya Nungungulu yi kuca malandza yakwe lezvaku ma ‘gondza ku maha [zva] zvi nene’. (Isa. 1:17) Hi nga maha yini kasi hi gondza kuva ni tshamela legi — a wunene? Wona zvilo zvinharu hi nga mahako.

Co sangula: Hi nga kombela moya wo basa. A moya lowu wu ni ntamu wa ku vhuna maKristu lezvaku ma kombisa wunene go mbhelela. (Gal. 5:22) A moya wo basa futsi wu nga hi vhuna ku randza zva zvi nene hi venga zva kubiha. (Rom. 12:9) A Bhibhiliya gi wula lezvaku Jehovha a nga hi “tiyisa mitirweni yontlhe yo saseka [ya yi nene, NM] ni kuwulawula ku lulamileko [ka ku nene, NM]”. — 2 Tes. 2:16, 17.

Ca wumbiri: Hi fanele ku lera a Mhaka yi pimisilweko ya Nungungulu. Laha hi lerako, Jehovha a nga hi gondzisa ‘tindlela tontlhe ta ti nene’ a tlhela a hi longisela ku maha “mitiro yontlhe yo saseka [ya yi nene, NM]”. (Mav. 2:9; 2 Tim. 3:17) Loku hi lera Bhibhiliya hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi lerako, a timbilu ta hina ti ta tala hi zvilo zva zvi nene xungetano hi Nungungulu ni kurandza kakwe. Lezvo zvi ta maha ku hi engetela nchumu wo kari wa wu nene lomu tshaleni ga hina, lowu hi to wu tirisa loku zvi laveka. — Luka 6:45; Efe. 5:9.

Ca wunharu: Hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi “pimanyisa lezvi zva zvi nene”. (3 Joh. 11) Lomu ka Bhibhiliya ku kumbukiwa vanhu va nga zvikombiso zvi nene va ku hi nga va pimanyisa. Ha zvi tiva ku lava va nga zvikombiso zva zvi nene ka vontlhe hi Jehovha na Jesu. Hambulezvo, hi nga ehleketa hi cikombiso ca van’wani va tivekileko kota vanhu va va nene. A vokari va ku u nga va alakanya hi Tabhita na Bharnabhasi. (Miti. 9:36; 11:22-24) Loku wo gondza lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako hi vona, u nga vhuneka nguvhu hi cikombiso cabye. Laha u gondzako, zama ku wona lezvi va nga maha kasi ku vhuna van’wani. Nyimanyana u ehleketa hi lezvi u nga mahako kasi ku vhuna wokari laha kaya ka n’wina, ni lomu bandleni. U nga rivali ku wona lezvi Tabhita na Bharnabhasi va  nga vhunekisa zvona hi ku va mahela zva zvi nene van’wani. Wenawu u nga vhunekisa zvezvo.

Hi nga ehleketa kambe hi vanhu va masikwini ya hina va mahako zva zvi nene. Hi cikombiso, hi nga ehleketa hi madhota yo “randza wunene”, lawa ma tirako hi kutikarata lomu bandleni. A van’wani hi nga faneliko ku va rivala vamakabye va cisati vo tsumbeka, lava va ‘gondzisako zva zvi nene’ hi magezu ni mitiro. (Tit. 1:8; 2:3) A makabye wo kari wa cisati wa ku hi Roslyn, i bika lawa hi makabye wo kari: “A munghana wa mina i maha zvontlhe a zvi kotako kasi ku vhuna ni ku tiyisa van’wani laha bandleni. I ehleketa hi ciyimo cabye, niku a kutala ka zvikhati i va nyikanyana cokari kutani ku va vhuna hi zvokari. A ka mina, a makabye loyi munhu wa mu nene futsi.”

Jehovha i kuca vanhu vakwe lezvaku va ‘hlota zva zvi nene’. (Am. 5:14) Loku hi maha lezvo, zvi nga ta hi vhuna ku randza milayo yakwe basi; kanilezvi, zvi ta tlhela zvi hi nyika ntamu wa ku maha zva zvi nene.

A ku maha zva zvi nene, a zvi lavi ku kala u mu mahela nchumu wa hombe a munhu kutani ku mu xavela nchumu wo dhura nguvhu. Hi cikombiso, kasi a sinya yi kula khwatsi, a hi cheli mati yo tala nguvhu khati gin’we hi yi tsika. Kanilezvi, hi chetela mati ya matsongwani hi masiku yo tala. Hi kufanana, loku hi maha zvilo zvo tala zva zvitsongwani kasi ku vhuna van’wani, zvi ta woneka lezvaku hi vanhu va va nene.

A Bhibhiliya gi hi kuca lezvaku hi tshama na hi ‘longiselwe’ ni kuva hi “longile” ku maha zva zvi nene. (2 Tim. 2:21; Tit. 3:1) Loku hi tshama hi ku chela kota hi lezvi zvi humelelako van’wani, hi nga tshuka hi wona ndlela ya ku tsakisa muakelani wa hina hi “lezvi zvi nga zvi nene” kasi ku “mu aka hi zvona”. (Rom. 15:2) Lezvo zvi nga patsa ku mu nyika cokari hi nga naco. (Mav. 3:27) Hi nga vitana wokari lezvaku hi taganyana cokari naye kutani hi ta hlakana naye. Loku hi tiva ku ku ni wokari a babyako, hi ngaya hi ya mu vhuxela, hi ya mu vhuna ku maha mitiro yo kari, hi mu fonela, kutani ku mu tsalela mesaji. Kunene, hi nga pola tindlela to kari ta ku wula “magezu ya ma nene kasi ku aka van’wani ni ka cihi cikhati zvi lavekako, ni ku tiyisa lava va zvi zwako.” — Efe. 4:29.

Hi zama ku va mahela zva zvi nene a vanhu vontlhe — hi tekelela Jehovha. Hi tlhela hi potsa cihlawulela. Lezvo hi zvi kombisa khwatsi hi ku chumayela mahungu ya ma nene ya Mufumo ka vanhu vontlhe. Khwatsi hi lezvi Jesu a nga laya, hi zama ku maha zva zvi nene ni ka lava zvi wonekisa ku khwatsi va hi venga. (Luka 6:27) Contlhe cikhati zvi nene a ku kombisa wunene hi tlhela hi va mahela zva zvi nene van’wani, hakuva “a ku na nayo wu alako a zvilo lezvi”. (Gal. 5:22, 23) Loku hi maha zva zvi nene hambu loku hi xanisiwa kutani hi kumana ni zvikarato, zvi nga kuca vanhu lezvaku va gondza lisine va tlhela va dhumisa Nungungulu. — 1 Ped. 3:16, 17.

“A munhu wa mu nene wa kuma mihandzu ya lezvi a zvi mahako.” (Mav. 14:14, NM) Mihandzu muni yaleyo? Loku hi va mahela zva zvi nene van’wani, zvi tolovela ku vonawu va hi mahela zva zvi nene. (Mav. 14:22) Hambu loku a van’wani va nga hi maheli, loku hi nga mbheli ntamu hi tsika ku maha zva zvi nene, a wunene ga hina gi nga olovisa timbilu tabye, va tsika ku nonoha. — Rom. 12:20, tlhamuselo wa lahasi.

Loku hi maha zva zvi nene, ha vhuneka hinawu. A vamakabye vo tala va zvi hanyile ha voce lezvo. Wona cikombiso ca Nancy. I li: “Laha ndzi nga ha kula, ndzi wa hi ni mahanyela yo biha ne ndzi wa nga hi na cichavo. Kanilezvi, ndzi gumesile ndzi gondza lezvi zvi nga zvi nene hi kuya hi milayo ya Jehovha ndzi tlhela ndzi hanya hi zvona. Lezvo zvi ndzi nehela litsako la hombe. Zvezvi ndzi tizwa ndzi hi munhu.”

A cigelo ca hombe ca ku hi ti karatela ku kombisa wunene hi ku zvi tsakisa Jehovha. Hambu loku a vanhu vo tala va nga zvi woni lezvi hi mahako, Jehovha wa zvi wona. Wa zvi wona zvontlhe zva zvi nene hi zvi pimisako ni lezvi hi zvi mahako. (Efe. 6:7, 8) I hi chachazelisa kuyini? A Bhibhiliya gi ngalo: ‘A munhu [wa mu] nene i kuma thomo ka Jehovha.’ (Mav. 12:2) A hi simameni ku ti karatela ku kombisa wunene. Jehovha i tsumbisa lezvaku a “wudzundzo ni kurula zvi tava ka vontlhe va mahako zva zvi nene.” — Rom. 2:10.