1. Hikuyini hi nga tshukako hi chava ka zvikhati zvin’wani?

 HONTLHENI ha tshuka hi chava ka zvikhati zvin’wani. Lisine ku a cigondzo ca hina ca Bhibhiliya ci hi tlhatlhisile ka kuchava kufa, kuchava wungoma ni kuchava zvamandziko. Kanilezvi ha ha hanya ka cikhati ku nga ni “zviwoniso zvo chavisa”, zvo kota tiyimpi, wugevenga ni mababyi. (Luka 21:11) Kuzvilava hi nga tlhela hi chava vanhu, a ku patsa ni mifumo leyi yi hi xanisako kutani maxaka lawa ma vhukelako wukhozeli ga lisine. A van’wani va chava ku va nga zvi koti kutimisela cikarato va kumanako naco zvezvi kutani va to kumana naco cikhatini ci tako.

2. Tlhamusela ciyimo ca Dhavhidha a cikhati a nga hi le Gati.

² Ku ni zvikhati zvo kari lezvi Dhavhidha a nga chava. Hi cikombiso, laha Hosi Sawule a nga zama ku mu hlota, Dhavhidha i no boha ku tsutsuma aya dhoropeni ga Filistiya le Gati. Zvalezvo, Akixi, a hosi ya le Gati, i no tiva lezvaku Dhavhidha i wa hi musochwa wa ntamu loyi va nga mu yimbelelela va ku i dele ‘10 000’ wa vaFilistiya. Dhavhidha ‘i no chava nguvhu’. (1 Sam. 21:11-12) I no karateka hi lezvi Akixi a nga wa ta mu maha. Dhavhidha i ku hlulisile kuyini kuchava kakwe?

3. Hi kuya hi Lisimu 56:1-3, 11, Dhavhidha i ku hlulisile kuyini kuchava?

³ Ka Lisimu 56, Dhavhidha i tlhamusela lezvi a nga ti zwisa zvona a cikhati a nga hi Gati. Ka lisimu leli, Dhavhidha i dlunyatisa khwatsi ku hikuyini a nga chava, kanilezvi i tlhela a tlhamusela lezvi zvi nga mu vhuna ku tsika ku chava. Laha a nga chava, Dhavhidha i wa tsumba Jehovha. (Lera Lisimu 56:1-3, 11.) Dhavhidha i wa hi ni zvigelo zvo zwala zva ku tsumba Jehovha. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, Dhavhidha i no boha ku maha nchumu wo kari wo kala ku toloveleka: I no ti maha ku khwatsi o hlanya! Makunu Akixi i wa  wona Dhavhidha na a mu swira nguvhu wutshan’wini ga ku mu chava, hikwalaho, zvi kotekile ku Dhavhidha a pona. — 1 Sam. 21:13–22:1.

4. Hi nga ku tiyisisa kuyini kutsumba ka hina ka Jehovha? Nyika mufananiso.

⁴ Hinawu hi nga hlula kuchava hi ku tsumba Jehovha. Kanilezvi hi nga ku tiyisisa kuyini kutsumba ka hina ka Jehovha, nguvhunguvhu loku hi chava? Wona mufananiso wo kari. Loku u tiva ku u ni mababyi yo kari, kusanguleni kuzvilava u nga chava. Hambulezvo, u nga hungula kuchava ka wena loku u tsumba dhokodhela wa wena. Kuzvilava i vhunile vanhu vo tala va nga hi ni mababyi yo fana ni lawa ya wena. A nga ku ingisela khwatsi na a ku tiyisekisa lezvaku wa ku zwisisa kutizwa ka wena. Niku a nga ku nyika mawonela ya matirela ya manene ya lezvi a va tirisileko zvona van’wani. Hi kufanana, hi nga engetela ku mu tsumba nguvhu Jehovha hi ku ehleketa hi lezvi a zvi mahileko, lezvi a zvi mahako zvezvi, ni lezvi a to zvi maha cikhatini ci tako. Hi zvalezvo futsi Dhavhidha a nga maha. Laha hi kambisisako a magezu yo kari ya Dhavhidha ma nga ka Lisimu 56, ehleketa hi lezvi u nga engetelisako zvona ku mu tsumba nguvhu Jehovha ni ku simama u rulile loku u chava.

ZVINI LEZVI JEHOVHA A ZVI MAHILEKO?

5. Zvini lezvi Dhavhidha a nga ehleketa hi zvona kasi a hlula kuchava kakwe? (Lisimu 56:12, 13)

⁵ Laha Dhavhidha a nga hi mhangweni ya ku dawa, i no veka kupima ka lezvi Jehovha a zvi mahileko. (Lera Lisimu 56:12, 13.) I mahile lezvo wutomini gakwe gontlhe. Hi cikombiso, ka zvikhati zvin’wani i wa ehleketa hi zvivangwa zva Jehovha. Lezvo zvi mu mahile a alakanya ntamu wa hombe wa Jehovha ni lezvi a va randzisako zvona vanhu. (Lis. 65:6-9) Dhavhidha i tlhelile a ehleketa hi lezvi Jehovha a maheleko van’wani. (Lis. 31:19; 37:25, 26) Niku nguvhunguvhu i ehleketile hi lezvi Jehovha a mu maheleko yena wutsumbu. Jehovha i seketele ni ku vhikela Dhavhidha kusukela wun’wananeni gakwe. (Lis. 22:9, 10) Handle ko kanakana, a ku ehleketa hi zvilo lezvo zvi mu vhunile ku a tiyisa kutsumba kakwe ka Jehovha!

6. Loku u chava, cini ci to ku vhuna ku tsumba Jehovha?

⁶ Loku u kumana ni cikarato ci ku mahako u chava, ti wutisi lezvi: Zvini lezvi Jehovha a zvi mahileko? Ehleketa hi lezvi a zvi vangileko. Hi cikombiso, loku hi ‘cuwuka khwatsi’ lezvi Jehovha a khatalisako zvona hi zvinyanyani ni zvitsangi hambu lezvi zvi nga kala ku vangiwa hi  mufananiso wakwe ni lezvi zvi kalako zvi nga zvi koti ku mu khozela, lezvo zvi nga engetela ku hi tsumba ku i ta hi khatalela. (Mat. 6:25-32) Ehleketa kambe hi lezvi Jehovha a maheleko vakhozeli vakwe. Kuzvilava u nga gondza matimu ya vanhu va kumbukiwako lomu ka Bhibhiliya lava va kombisileko a kukholwa, kutani ku lera matshango ya malandza ya Jehovha ya masikwini ya hina. a A cin’wani kambe, ehleketa hi lezvi Jehovha a nga ku khatalelisa zvona. I ku vhunisile kuyini ku u mu tiva? (Joh. 6:44) I yi hlamulisile kuyini mikhongelo ya wena? (1 Joh. 5:14) U vhunekisa kuyini siku ni siku hi muphahlo wa N’wana wakwe? — Efe. 1:7; Mah. 4:14-16.

7. A matimu ya muphrofeti Dhaniyeli ma mu vhunisile kuyini Vanessa a ku hlula a kuchava kakwe?

⁷ A makabye wo kari wa le Haiti wa ku hi Vanessa b, i kumene ni ciyimo co chavisa nguvhu. A wanuna wo kari wa lomu a nga tshama kona i wa tshamela ku mu fonela ni ku mu rumelela timesaji, a mu kurumeta ku va randzana. Vanessa i no mu byela hi ku tiya ku i wa nga zvi lavi a ku randzana naye. Kanilezvi a wanuna loye i no mu dzukisela nguvhu a tlhela a mu byela ku i ta mu maha zva hava. I wula lezvi: “Ndzi wa rurumela hi ku chava”. Vanessa i ku hlulisile kuyini a kuchava kakwe? I no maha lezvi a nga zvi kota kasi ku ti vhikela. Niku a dhota go kari gi mu vhunile ku bika mhaka leyo maphoyiseni. Kanilezvi i wa tlhela a veka kupima ka lezvi Jehovha a vhikelisileko zvona a malandza yakwe cikhatini ci hundzileko. Vanessa i bika lawa: “A munhu wo sangula ndzi nga ehleketa hi yena hi muphrofeti Dhaniyeli. I no hoxiwa lomu nkeleni wa tinghala ti nga hi ni ndlala lezvo na a nga hi na nandzu. Hambulezvo, Jehovha i mu ponisile. Hikwalaho, ndzi no kombela Jehovha lezvaku a wonelela a mhaka yontlhe. Andzhako ka lezvo ndzi wa nga ha chavi nchumu.” — Dan. 6:12-22.

ZVINI LEZVI JEHOVHA A MAHAKO ZVEZVI?

8. Zvini lezvi Dhavhidha a nga tiyiseka ka zvona? (Lisimu 56:8)

⁸ Hambu lezvi Dhavhidha a nga hi mhangweni ya ku dawa a cikhati leci a nga hi le Gati, a nga vhumelangi ku hluliwa hi ku chava. Wutshan’wini ga lezvo i no ti yimisela ku veka kupima ka lezvi Jehovha a nga kari a mu mahela ka cikhati leco. Dhavhidha i zvi wonile ku Jehovha i wa mu rangela niku i wa mu vhikela. I tlhelile a zvi wona ku Jehovha i wa zvi zwisisa lezvi a nga ti zwisa zvona. (Lera Lisimu 56:8.) Dhavhidha kambe i wa hi ni vanghana va vanene, vo kota Jonatani na Ahimeleki, a Mupristi wa Hombe, lava va mu tiyisileko va tlhela va mu vhuna. (1 Sam. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Niku hambu lezvi Hosi Sawule a nga lava ku mu daya, Dhavhidha i no pona. Dhavhidha i wa tiyiseka ku Jehovha i wa ci tiva khwatsi a cikarato cakwe niku i wa zvi tiva lezvi a nga ti zwisa zvona hi kota ya cikarato leco.

9. Zvini lezvi Jehovha a zvi wonako ka mun’we ni mun’wani wa hina?

⁹ Loku u kumana ni cikarato ci ku mahako u chava, alakanya lezvaku Jehovha wa ci wona a cikarato leco ni lezvi a cikarato leco ci mahako ku u ti zwisa zvona. Hi cikombiso, Jehovha a nga wonangi ntsena lezvi a vaIzrayeli va nga xanisekisa zvona le Gibhite, kanilezvi i tlhelile a wona ni ‘kubayisa loku va nga kari va kuzwa’. (Ekso. 3:7) Dhavhidha i no yimbelela lezvaku Jehovha wa wona a “hlomulo” wakwe ni ‘kukarateka [kakwe] ka hombe’. (Lis. 31:7) Niku a cikhati leci a vanhu va Nungungulu va nga xaniseka — hambu lezvi va nga xanisiwa hi kota ya zviboho zvabye zva wupumbu — “i no karateka zvin’we navo”. (Isa. 63:9) Loku u kumana ni cikarato ci ku mahako u chava, Jehovha wa zvi zwisisa lezvi u ti zwisako zvona niku wa zvi lava nguvhu a ku ku vhuna ku hlula a kuchava ka wena.

10. Cini ci ku tiyisekisako lezvaku Jehovha wa ku wona niku i ta ku vhuna ku lwisana ni cihi cikarato u kumanako naco?

 ¹⁰ Zvini u nga mahako loku u kumana ni cikarato co kari co chavisa, hambulezvo u nga zvi woni lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona? Mu kombele ku a ku vhuna ku wona a civhuno cakwe. (2 Tih. 6:15-17) Hi kulandzela ti wutise lezvi: Ku na ni kanelo kutani hlamulo wo kari u wu zwileko mitlhanganweni ya bandla wu ku tiyisileko? Ku na ni bhuku, vhidhio kutani muzka wa hlengeletano wu ku tiyisileko? A ku u tshuka uva ni mabhulo yo chavelela ni wokari, kutani ku lera zvin’we a mutsalo wu ku chaveleleko? Hi nga tshuka hi rivala lezvi a lirandzo la vamakabye va hina ni lezvi a kutiyisiwa hi lezvi hi zvi kumileko ka Mhaka ya Nungungulu zvi hi vhunisileko zvona. Hambulezvo, lezvo zvinyikiwo zvo hlamalisa zvi tako hi ka Jehovha. (Isa. 65:13; Mar. 10:29, 30) A zvinyikiwo lezvi zvi komba ku wa khatala nguvhu hi wena. (Isa. 49:14-16) Niku lezvo zvi komba ku u nga mu tsumba futsi.

11. Cini ci vhunileko Aida a ku hlula a kuchava kakwe?

¹¹ Aida, wa le Senegal i zvi wonile lezvi Jehovha a nga mu vhunisa zvona a cikhati leci a nga kumana ni cikarato. Kota lezvi a nga hi n’wana wa matewula, a vapswali vakwe va wa rindzela ku i ta tira a hola mali yo tala kasi a ti hlayisa yena wutsumbu a tlhela a hlayisa vapswali vakwe. Kanilezvi andzhako ka ku olovisa a wutomi gakwe kasi a tira kota phayona, Aida i no sangula ku cona. Zvalezvo a maxaka yakwe ma no mu zangarela ma tlhela ma mu sola. I wula lezvi: “Ndzi wa chava ku nga zvi koti ku khatalela vapswali va mina niku vontlhe va wa ta ndzi tsukula. Ndzi zile ndzi lumbeta na Jehovha hi kota ya lezvi a ciyimo ci nga bindzisile zvona”. Hi kulandzela i nozwa kanelo mutlhanganweni. I wula lezvi: “A mukaneli i no hi alakanyisa lezvaku Jehovha wa zvi tiva lezvi zvi mahako ku a mun’we ni mun’wani wa hina a karateka kutani ku chava. Hi kota ya wusungukati ndzi nga gi kuma ka madhota ni ka vamakabye van’wani, hi kutsongwani-kutsongwani ndzi no sangula ku rula hi kota ya lirandzo la Jehovha. Ndzi no sangula ku khongela ka Jehovha na ndzi tsumba ku i ta ndzi hlamula niku laha ndzi nga wona a mihlamulo ya mikhongelo ya mina ndzi wazwa a kurula ka hombe.” Hi kufamba ka cikhati, Aida i kumile a ntiro wu nga mu nyika mali ya ku a simama ku tira kota phayona a tlhela a vhunetela vapswali vakwe ni vanhu van’wani. I wula  lezvi: “Ndzi gondzile a ku tsumba Jehovha hi kumbhelela. Zvezvi, neti ndzi khongela, a kutala ka zvikhati a kuchava ka mina ko nyamalala”.

ZVINI LEZVI JEHOVHA A TO MAHA CIKHATINI CI TAKO?

12. Hi kuya hi Lisimu 56:9, zvini lezvi Dhavhidha a nga zvi tiva?

¹² Lera Lisimu 56:9. A vhesi legi gi komba a ndlela yin’wani yi vhunileko Dhavhida a ku hlula kuchava kakwe. Hambu lezvi a wutomi gakwe gi nga hi mhangweni, i ehleketile hi lezvi Jehovha a nga wa ta mu mahela cikhatini ci tako. Dhavhidha i wa zvi tiva lezvaku Jehovha i wa ta mu ponisa hi cikhati ci faneleko. A ca hombe ka zvontlhe, Jehovha i wa wulile lezvaku Dhavhidha i wa tava hosi yi landzelako ya Izrayeli. (1 Sam. 16:1, 13) Dhavhidha i wa zvi tiva lezvaku ni cihi leci Jehovha a tsumbisako ci ta tatiseka.

13. Zvini hi nga tiyisekako ku Jehovha i ta hi mahela?

¹³ Zvini lezvi Jehovha a tsumbisileko ku ku mahela? A hi rindzeli ku a hi vhikela ka zvikarato zvontlhe. c Hambulezvo, alakanya lezvaku ni cihi cikarato u kumanako naco tikweni legi go biha, Jehovha i ta ci fuvisa misaveni yiswa. (Isa. 25:7-9) A Muvangi wa hina i na ni ntamu wu lavekako kasi ku vhuxa vafileko, ku mbheta mababyi ya hina ni ku lovisa vontlhe lava va hi vhukelako. — 1 Joh. 4:4.

14. Zvini hi nga ehleketako hi zvona?

¹⁴ Loku u kumana ni cikarato ci ku mahako u chava, ehleketa hi lezvi Jehovha a to maha cikhatini ci tako. Ehleketa hi lezvi u to ti zwisa zvona a cikhati leci Sathani a to kala a nga ha hi kona, a cikhati leci a vanhu vo biha va to vhaletiwa hi vanhu vo lulama ni cikhati leci a kungambheleli ka hina ku to sangula ku mbhela kutsongwani-kutsongwani siku ni siku. A mukombiso wo kari ka gotsovanyano wa muganga wa 2014 wu kombile lezvi hi nga ehleketisisako zvona hi kutsumba ka hina. A papayi wo kari i no bhula ni ngango wakwe hi lezvi a bhuku ga 2 Timote 3:1-5 gi nga wa ta ngha gi tsalisilwe zvona hi ndlela yo hambana loku a mavhesi lawa ma wo tlhamusela lezvi a vanhu va nga wa ta tshamisa zvona Paradhiseni. Gi wa ta tshamisa lezvi: “Misaveni yiswa ku tava ni zvikhati zva ku tsaka. Hakuva a vanhu va ta randza van’wani, va randza zvilo zva moya, va tiva kugumelwa kabye, va ku ti koramisa, va ku dhumisa Nungungulu, va ku ingisa vapswali vabye, va ku randza ku bonga, va ku tsumbeka, va ku randza maxaka yabye, va ku kala ku womelela ka mawonela yabye, vo kala ku lumbeta van’wani, va ku ti khoma, va ku rula, va wulawulako zva zvinene hi van’wani, va nga hiko vatokometi, vo kala kanu, vo kala matshandza, va ku randza ku tsakisa Nungungulu ku hundza ku ti tsakisa, va khozelako Nungungulu hi ku zvi randza; va tlhela va kholwa ka ntamu wakwe. Tshama kusuhani ni vanhu va matshamela lawo.” Wa bhula ni maxaka ya wena kutani vamakabye kuloni hi lezvi a wutomi gi to tshamisa zvona misaveni yiswa?

15. Hambu lezvi Tanja a nga chava, zvini zvi mu vhunileko ku hlula kuchava kakwe?

¹⁵ A makabye wo kari wa le Macedónia do Norte, wa ku hi Tanja i hlulile a kuchava kakwe hi ku ehleketa hi makatekwa ya cikhatini ci tako. A vapswali vakwe va wa mu vhukela nguvhu hi kota ya lezvi a nga gondza a Bhibhiliya. I bika lawa: “A zvilo zvo kari ndzi nga chava ku zvi wa ta humelela zvi no humelela futsi. Andzhako ka mutlhangano wun’we ni wun’wani, mamani i wa wuya a ta ndziba. A vapswali va mina va no ndzi dzukisela vaku loku ndzo tshuka ndziva Kustumunyu wa Jehovha, ndzi file.” Hi kugumesa, Tanja i no hlongoliwa laha kaya. Zvini a nga maha? I wula lezvi: “Ndzi no veka kupima ka lezvi ndzi to tsakisa zvona kala kupindzuka hi ku hlawula ku simama kuva munhu wo tsumbeka. Ndzi no tlhela ndzi ehleketa hi lezvi Jehovha a to ndzi chachazelisa zvona misaveni yiswa ka ni wihi nchumu ndzi to wu luza tikweni legi go biha ni lezvi a zvilo zvontlhe zvo biha hi to zvi rivakelwisa  zvona.” Tanja i no simama kuva munhu wo tsumbeka. Niku hi ku vhuniwa hi Jehovha, i kumile ko tshama kona. Zvezvi, Tanja i chadhile ni makabye wo tsumbeka niku hi wumbiri gabye va ti buza hi litsako la kuva tirweni wa cikhati contlhe.

TIYISA KUTSUMBA KA WENA ZVEZVI

16. Zvini zvi to hi vhuna ku simama hi tiyile a cikhati leci hi to wona lezvi zvi phrofetilweko ka Luka 21:26-28 na zvi tatiseka?

¹⁶ Kuxanisekeni ka hombe a vanhu vo tala va ta “titivala hi kuchava”. Kanilezvi a vanhu va Nungungulu va ta simama na va tiyile. (Lera Luka 21:26-28.) Hikuyini hi to simama na hi tiyile? Hakuva hi tava hi gondzile ku tsumba Jehovha. Tanja, loyi hi mu kumbulileko, i wula lezvaku lezvi a zvi hanyileko zvi mu vhuna ku yimisana ni zviyimo zvo bindza. I tlhamusele lezvi: “Ndzi gondzile lezvaku Jehovha a nga hi vhuna ku timisela ni cihi ciyimo a tlhela a hi katekisa. Ka zvikhati zvin’wani zvi nga tshuka zvi wonekisa ku a ka ha hi na ndlela ya ku hlula a cikarato co kari, kanilezvi Jehovha i na ni ntamu wa hombe a ku hundza zvikarato zva hina. Niku hambu loku a cikarato ci no kulisa kuyini, ci ta mbhela.”

17. A mutsalo wa hina wa lembe ga 2024 wu ta hi vhunisa kuyini? (Wona mufota wa kapa.)

¹⁷ Nyamutlha ku na ni zvilo zvo tala zva ku zvi nga hi maha hi chava. Kanilezvi a ku fana na Dhavhidha, hi nga ta vhumela ku hluliwa hi ku chava. A mutsalo wa hina wa lembe ga 2024 magezu yo kari ya mukhongelo wa Dhavhidha. Wu ngalo: ‘Ni ka cihi cikhati ndzi chavako, ndzi ta tsumba wena.’ (Lis. 56:3) Wona lezvi a tlhari yo kari ya Bhibhiliya yi wulileko xungetano hi vhesi legi, yi te: “Dhavhidha i wa nga tshami hi ku ehleketa lezvi zvi mu mahako a chava, kutani zvikarato zvakwe. Wutshan’wini ga lezvo, i wa tsumba Loyi a nga wa ta mu ponisa.” Ehleketa hi lezvi a mutsalo wa hina wa lembe wu to ku vhunisa zvona ka tihweti ti landzelako, nguvhunguvhu loku u kumana ni zviyimo zvo chavisa. Ti nyike cikhati ca ku ehleketa hi mitiro ya Jehovha ya cikhati ci hundzileko, ya zvezvi ni ya cikhati ci tako. Andzhako ka lezvo, a ku fana na Dhavhidha u nga wula lezvi: ‘Ndzi tsumba Nungungulu, ndzi nga ta chava nchumu.’ — Lis. 56:4.