1-2. Zvikarato muni lezvi a malandza yo tsumbeka ya Jehovha ma nga kumanako nazvo?

 LOKU ku humelela zvilo zvo bayisa, a wutomi ga hina gi nga cica hi citshuketi. Hi cikombiso, a makabye wo kari wo tsumbeka wa ku hi Luis a i khomilwe mababyi yo kala ku toloveleka ya kankro. A dhokodhela i no mu byela lezvaku i no salelwa hi tihweti titsongwani ta ku hanya. Monika ni nuna wakwe va wa khomekile hi ku mu tirela zvin’we Jehovha. Makunu ka siku go kari, Monika i no tiva lezvaku a nuna wakwe, a nga dhota, i wa hanya a wutomi gimbiri hi malembe. Olivia, a makabye wo kari a nga chadhangiko, i no kurumetiwa ku suka kaya kakwe hi kota ya cingulo ca hombe ci nga tshinela. A cikhati a nga tlhela i kumile lezvaku a cingulo ci wa hahlulile a muti wakwe. A wutomi ga vanhu lavo gi no cica hi citshuketi. U tshukile u humelelwa hi zvilo zvo bayisa, zvi nga maha ku a wutomi ga wena gi cica hi citshuketi?

² Hambu lezvi hi nga malandza yo tsumbeka ya Jehovha, ha ha kumana ni zvikarato niku ha babya a ku fana ni vanhu vontlhe. Hi nga tlhela hi timisela a kuvhukelwa ni kuxanisiwa hi vanhu lava va vengako a vanhu va Nungungulu. Hambu lezvi Jehovha a kalako a nga hi vhaleli a zvikarato lezvo, i hi tsumbisa ku i ta hi vhuna. (Isa. 41:10) Hi ku vhuniwa hi Jehovha, hi nga simama hi tsakile, hi maha zviboho zva zvinene ni ku tshama hi tsumbekile kakwe hambu loku hi hi ka zviyimo zvo karata nguvhu. Ka ndzima leyi, hi ta kambisisa mune wa tindlela leti Jehovha a hi vhunako hi tona loku ku humelela zvilo zvo bayisa wutomini ga hina. Hi ta tlhela hi wona lezvi hi faneleko ku maha kasi hi vhuneka hi civhuno leci a hi nyikako.

JEHOVHA I TA HI VHIKELA

3. Loku hi humelelwa hi zvilo zvo bayisa, zvini zvi nga hi karatelako ku maha?

³ Cikarato. Loku hi humelelwa hi zvilo zvo bayisa, zvi nga hi  karatela a ku pimisa khwatsi ni ku maha zviboho. Hikuyini? Kuzvilava hi nga hazwa kubayisa ka hombe mbilwini ya hina ni ku karateka ka maalakanyo. Hi nga ti zwisa ku khwatsi hi loku hi no lahleka, hi nga zvi tivi ku hiya kwihi. Wona lezvi a vamakabye vambiri va cisati hi va kumbukileko ku sanguleni va ti zwisileko zvona a cikhati va nga kumana ni zvikarato. Olivia i ngalo: “Andzhako ka loku a cingulo ci hahlulile muti wa mina, ndzi no tizwa na ndzi lahlekile ndzi tlhela ndzi karateka nguvhu.” Monika i wula lezvi xungetano hi kungatsumbeki ka nuna wakwe: “Ndzi ti zwisile zvo hundza ku khunguvanyeka. Ndzi no ti zwisa ku khwatsi a mbilu ya mina yi no pandzeka hi laha cikari. Zvi wa ndzi karatela ku maha mitiro yo olova ya siku ni siku. Ndzi wa nga se tshuka ndzi alakanya ku lezvo zvi ta ndzi humelela.” Jehovha i tsumbisa ku hi vhunisa kuyini loku hi karatekile?

4. Hi kuya hi Va Le Filipi 4:6, 7, zvini lezvi Jehovha a hi tsumbisako?

⁴ Lezvi Jehovha a mahako. I hi tsumbisa ku hi nyika lezvi a Bhibhiliya gi zvi vitanako ku “kurula ka Nungungulu”. (Lera Va Le Filipi 4:6, 7.) A kurula loko ku wuliwa kurula ka maalakanyo ni ka mbilu hi ku kumako hi kota ya wunghana ga hina ga lisima hi nga nago na Jehovha. A kurula loko ‘ku hundza a kupima kontlhe’; ku hlamalisa a ku hundza ni cihi hi nga ci alakanyako. U tshukile uva ni kurula ko hlamalisa andzhako ka ku khongela hi kutikisa ka Jehovha? U ti zwisile lezvo hi lezvi Jehovha a ku nyikileko “kurula ka Nungungulu”.

5. A kurula ka Nungungulu ku vhikelisa kuyini a maalakanyo ni timbilu ta hina?

⁵ A vhesi galegi ga gin’we gi wula lezvaku a kurula ka Nungungulu “ku ta hlayisa” kutani ku vhikela, “a timbilu ta n’wina ni maalakanyo ya n’wina”. Hi ciGreki a gezu gaku ku “hlayisa” gi wa hi gezu gi nga yelana ni zva wusochwa niku gi wa tirisiwa na gi wula a masochwa lawa ma nga wonelela dhoropa ni ku gi vhikela ku gi nga dhumelwi. A vanhu va nga hanya ka dhoropa gi vhikelweko va wa etlela kuruleni, na va tiva ku a masochwa ma wa gadha tinyangwa. Hi ndlela yo fana, loku a kurula ka Nungungulu ku hlayisa timbilu ta hina ni maalakanyo ya hina, hizwa kurula, na hi tiva lezvaku hi vhikelekile. (Lis. 4:8) A ku fana na Hana, hambu loku a ciyimo ca hina ci nga tekeli ku cica, hi ngazwa kurula ko kari. (1 Sam. 1:16-18) Niku loku hizwa kurula, a kutala ka zvikhati hi wona ku zva olova ku pimisa khwatsi ni ku maha zviboho zva wutlhari.

6. Zvini hi nga mahako kasi hi vhuneka hi kurula ka Nungungulu? (Wona ni mufota.)

⁶ Lezvi hi faneleko ku maha. Loku hi kumana ni zvikarato, hi nga vitana gwardha, hi ndlela yo fananisa. Hi ndlela muni? Hi ku khongela kala hizwa kurula ka Nungungulu. (Luka 11:9; 1 Tes. 5:17) Luis, loyi hi mu kumbukileko  kusanguleni, i tlhamusela lezvi yena ni sati wakwe Ana, va zvi kotisileko zvona ku timisela a cikhati va nga tiva lezvaku i salelwe hi tihweti titsongwani ta ku hanya. I wula lezvi: “Ka cikhati co fana ni leci, zva karata nguvhu a ku maha ciboho xungetano hi ku khatalela wutomi ni zvin’wani. Kanilezvi hi zvi kotile ku kuma kurula ka cikhati leco ca zvikarato ntsena hi lezvi hi nga kari hi khongela.” Luis ni sati wakwe va wula lezvaku va khongelile nguvhu hi kuphindaphinda, va kombela Jehovha kasi a va nyika kurula ka maalakanyo ni ka mbilu a tlhela a va nyika wutlhari ga ku maha zviboho zva zvinene. Niku va ci wonile a civhuno cakwe. Loku u yimisana ni zvikarato, timisela hi mukhongelo, niku u tazwa kurula ka Jehovha na ku hlayisa mbilu ya wena ni maalakanyo ya wena. — Rom. 12:12.

JEHOVHA I TA KU TIYISA

7. Hi nga ti zwisa kuyini loku hi kumana ni zviyimo zvo karata?

⁷ Cikarato. Loku hi kumana ni zviyimo zvo karata, lezvi hi ti zwisako zvona, lezvi hi zvi pimisako ni mitiro ya hina zvi nga hambana ni lezvi hi nga tolovela ku maha. A ku khwatsi citimela lomu ka bhubhutsa ci yisiwako seno ni seno, a maalakanyo ya hinawu ma nga jujeka maya seno ni seno, hi nga tivi co maha. Ana, loyi hi mu kumbukileko kusanguleni, i wula lezvaku andzhako ka ku felwa hi nuna wakwe Luis i karatekile hi tindlela to tala a vhumala ni co maha. I wulile lezvi: “Loku a maalakanyo ya ku tizwa na ndzi hi ndzoce ma ndzi tela, ndzi wa sangula ku tizwa nandzu. Ndzi wa tlhela ndzi zangara nguvhu hi kota ya lezvi a fileko.” Ahandle ka lezvo, Ana i wa tizwa na a hi yece niku i wa karateka hi lezvi a nga fanele ku maha zviboho xungetano hi zvilo lezvi Luis a nga zvi khatalela. Ka zvikhati zvin’wani, i wa ti zwisa ku khwatsi a lomu ka bhubhutsa lomu bimbini. Jehovha i hi vhunisa kuyini loku a maalakanyo lawo ma sangula ku hi maha hi mbombomela?

8. Hi kuya hi Isaya 33:6, zvini lezvi Jehovha a hi tiyisekisako?

⁸ Lezvi Jehovha a mahako. I hi tiyisekisa lezvaku i ta hi tiyisa. (Lera Isaya 33:6.) Loku ku hi ni bhubhutsa lomu bimbini, a citimela ci nga sangula ku tsekatseka hi ndlela ya mhango ciya seno ni seno. Kasi ku lwisana ni kutsekatseka loko, a zvitimela zvo tala zvi na ni zvilo lomu mareveni hi le hasi zvi zvi vhunako ku tiya. A zvilo lezvo zvi nga maha ku a citimela ci nga tsekatseki nguvhu. Hi ndlela leyo, a vanhu va nga lomu ka citimela va tizwa na va vhikelekile niku a lipfhumba labye li ta nandziha. Hambulezvo, a zvilo zvo tala zvi vhunako citimela kutiya zvi tira khwatsi loku ci kari ci famba. Hi kufanana, Jehovha i ta hi tiyisa laha hi simamako ku mu tirela hi kutsumba zvikhatini zva zvikarato.

9. A tiferamenta ta hina ta ku kambisisa hi tona ti nga hi vhunisa kuyini ku simama hiva ni kuringanisela? (Wona ni mufota.)

 ⁹ Lezvi hi faneleko ku maha. Loku u karatekile, maha zvontlhe u zvi kotako kasi u simama ni longoloko wa wena wa moya. Lisine ku kuzvilava u nga ta zvi kota a ku maha lezvo a kufana ni kale, kanilezvi alakanya lezvaku Jehovha a nga rindzeli zvo hundza ntamu wa hina. (Fananisa ni Luka 21:1-4.) Ti nyike cikhati ca ku maha cigondzo ca wena wutsumbu ni ku ehleketa, kota cipandze ca longoloko wa wena wa moya. Hikuyini? Hi ku tirisa hlengeletano yakwe, Jehovha i hi nyika mahungu ya lisima ya Bhibhiliya lawa ma nga hi vhunako ku hi simama kuringanisela. Kasi u kuma lezvi u zvi lavako, u nga ha tirisa tiferamenta ta ku kambisisa hi tona ti kumekako hi lirimi la wena, to kota JW Library^®, Índice das Publicações da Torre de Vigia, ni Bhuku go kambisisa hi gona ga Vakustumunyu va Jehovha. Monika, loyi hi mu kumbukileko kusanguleni, i wula lezvaku loku a karateka i waya ka tiferamenta to kambisisa hi tona kasi aya kuma wusungukati. Hi cikombiso, i no hlota gezu “zanga”. Ka zvikhati zvin’wani i wa hlota gezu “kungatsumbeki” kutani “kutsumbeka”. Hi kulandzela i wa lera kala a tizwa khwatsi. I wulile lezvi: “A cikhati ndzi nga sangula ku kambisisa, ndzi no karateka nguvhu. Kanilezvi laha ndzi nga simama kulera, ndzi nozwa ku khwatsi Jehovha o ndzi bharasara. Laha ndzi nga lera ndzi polile lezvaku Jehovha i wa zvi zwisisa lezvi ndzi nga ti zwisa zvona niku i wa ndzi vhuna.” A civhuno ca Jehovha co khwatsi hi leco wenawu ci nga ku vhuna a ku simama u va ni kuringanisela kala u rula. — Lis. 119:143, 144.

JEHOVHA I TA KU SEKETELA

10. Hi nga ti zwisa kuyini loku ku humelela zvilo zvo kari zvi hi jujako kupima?

¹⁰ Cikarato. Loku hi humelelwa hi zvilo zvo kari zvi hi jujako kupima, ku nga hundza masiku yo kari na hi mbhelile ntamu hi tlhelo ga nyama ni ga kutizwa. Hi nga ti zwisa ku khwatsi hi mutsutsumi wo kari loyi a nga tsutsuma nguvhu kanilezvi zvezvi a khwitako. Zvi nga hi karatela ku maha mitiro yi nga hi olovela ku maha kale kutani kuva ni kuxuva ka ku maha zvilo lezvi a kale zvi nga hi maha hi tsaka. A kufana na Elija, hi nga tizwa ku khwatsi zva hi karateka nguvhu a ku suka hi yima. Hi lava ku etlela basi. (1 Tih. 19:5-7) Zvini lezvi Jehovha a tsumbisako ku maha loku hi tizwa na hi mbhelile ntamu?

11. Hi yihi ndlela yin’wani leyi Jehovha a hi vhunako hi yona? (Lisimu 94:18)

¹¹ Lezvi Jehovha a mahako. Jehovha i tsumbisa ku hi seketela. (Lera Lisimu 94:18.) A kufana ni lezvi a mutsutsumi loyi a khwitako a  lavako civhuno kasi a zvi kota kufamba, hinawu hi nga ha lava civhuno kasi hi simama ntirweni wa Jehovha. Ka zvikhati lezvo Jehovha i hi tiyisekisa lezvi: ‘Hakuva hi mina Jehovha Nungungulu wa wena loyi ndzi khomako a canja ga wena ga cinene, ndziku: U nga chavi, ndzi ta ku vhunetela.’ (Isa. 41:13) Hosi Dhavhidha i ci kumile a civhuno leco. A cikhati a nga kumana ni zvikarato ni kuvhukelwa hi valala i no byela Jehovha, aku: ‘A woko ga wena ga cinene gi ndzi tiyisile’. (Lis. 18:35) Kanilezvi Jehovha i hi seketelisa kuyini?

12. Jehovha a nga tirisa vamani kasi a hi vhuna loku hi mbhelile ntamu?

¹² Ka zvikhati zvo tala Jehovha i hi seketela hi ku kuca van’wani kasi va hi vhuna. Hi cikombiso, ka khati go kari Dhavhidha a nga mbhelile ntamu, a munghana wakwe Jonatani i noya mu vhuxela kasi ku mu seketela hi tlhelo ga kutizwa ni ku mu tiyisa hi magezu. (1 Sam. 23:16, 17) Hi ndlela yo fana, Jehovha i no hlawula Elixa kasi ku mu nyika civhuno co kongoma Elija. (1 Tih. 19:16, 21; 2 Tih. 2:2) Nyamutlha, Jehovha a nga tirisa maxaka, vanghana, kutani madhota kasi ku hi vhuna. Hambulezvo, a cikhati hi bayisekileko hi nga ha lava ku ti hambanisa ni van’wani. Hi lava ku tshama hoce basi. Lezvo zvi tolovelekile. Zvini hi nga mahako kasi Jehovha a hi seketela?

13. Zvini hi faneleko ku maha kasi hi vhuneka hi civhuno ca Jehovha? (Wona ni mufota.)

¹³ Lezvi hi faneleko ku maha. Lwana ni maalakanyo ya ku lava ku tshama wece. Loku hi ti hambanisa ni van’wani, hi nga veka kupima ka hina wutsumbu ni ka zvikarato lezvi hi kumanako nazvo. A maalakanyo ya tshamela lego ma nga khumba a zviboho lezvi hi zvi mahako. (Mav. 18:1) Lisine ku hontlheni ha ci lava cikhati ca ku tshama hoce, nguvhunguvhu loku hi kumana ni zviyimo zvo bayisa. Hambulezvo, loku hi ti hambanisa ni van’wani hi cikhati co leha, hi ta ngha na ho ala a civhuno ca vanhu lava Jehovha a va tirisako kasi va hi seketela. Hikwalaho, hambu loku ku hi cikhati co bayisa nguvhu, vhumela civhuno ca maxaka ya wena, vanghana ni ca madhota. Va wone kota ndlela leyi Jehovha a yi tirisako kasi ku ku vhuna. — Mav. 17:17; Isa. 32:1, 2.

JEHOVHA I TA KU CHAVELELA

14. Hi zvihi a zviyimo zvo kari zvi nga hi mahako hi chava?

¹⁴ Cikarato. Ka zvikhati zvin’wani hi nga kumana ni zviyimo zvi hi mahako hi chava. Lomu ka Bhibhiliya, a malandza yo tsumbeka ya Nungungulu ma wulawula hi zvikhati zvo kari ma nga karatekile ni ku rurumela hi kota ya valala kutani ku vhukelwa hi van’wani. (Lis. 18:4; 55: 1, 5) Hi ndlela yo fana, hi nga tshuka hi vhukelwa cikoleni, ntirweni, hi maxaka ya hina kutani hi mufumo. Kuzvilava ha chava kufa hi ku ngha na hi babya. Ka zvikhati lezvo, hi nga tizwa na hi nga hi na ntamu a ku khwatsi i n’wanana wa mutsongwani. Jehovha i hi vhunisa kuyini ka zvikhati zvo fana ni lezvo?

15. Citiyisekiso muni hi ci kumako ka Lisimu 94:19?

¹⁵ Lezvi Jehovha a mahako. Wa hi chavelela ni ku hi tangalisa. (Lera Lisimu 94:19.) A lisimu leli li nga hi maha hi ehleketa hi cinhanyetana ci chavako ci tsandzeka ku etlela hi kota ya moya wa hombe. Hi nga alakanyela a papayi wakwe na aya a ya mu tlakula a mu angarela mawokweni yakwe kala a etlela. Hambu lezvi a moya wa ha simamako kuba nguvhu, a ku angarelwa hi papayi wakwe zvi mu maha a tizwa na a vhikelekile. Loku hi kumana ni zviyimo zvi hi mahako hi chava, hi nga ha lava ku a Papayi wa hina wa le tilweni a hi angarela hi ndlela yo fananisa kala a kuchava loko ku hundza. Hi nga ku kumisa kuyini a kuchavelelwa loko ku tako hi ka Jehovha?

16. Hi nga maha yini kasi hi vhuneka hi kuchavelela ka Jehovha? (Wona ni mufota.)

¹⁶ Lezvi hi faneleko ku maha. Mbheta cikhati na Jehovha hi ku khandzakanya — u khongela ka yena ni ku lera Mhaka yakwe. (Lis. 77:1, 12-14) Loku u ti toloveta ku maha lezvo, kuzvilava a nchumu wo sangula u to maha loku u karatekile ku kombela civhuno ka Papayi wa wena wa le tilweni. Byela Jehovha lezvi zvi ku mahako u chava ni lezvi zvi ku karatako. Mu tsike a bhula na wena ni ku ku chavelela hi ku tirisa Mitsalo. (Lis. 119:28) Kuzvilava u ta kuma a zvipandze zvo kongoma lomu ka Bhibhiliya zvi nga ku chavelelako loku u chava. Hi cikombiso, u nga chavelelwa hi bhuku ga Joba, Tisimu, ni Mavingu zvin’we ni magezu ya Jesu ma kumekako ka Matewu cipimo 6. Laha u khongelako ka Jehovha ni ku lera Mhaka yakwe u tazwa ku chavelela kakwe.

17. Zvini hi nga tiyisekako hi zvona?

¹⁷ Hi nga tiyiseka lezvaku contlhe cikhati Jehovha i tava a longile ku hi vhuna loku hi kumana ni zvikarato. Hi nga ta tshuka hiva hoce. (Lis. 23:4; 94:14) Jehovha i tsumbisa ku hi vhikela, ku hi tiyisa, ku hi seketela ni ku hi chavelela. Xungetano hi Jehovha, Isaya 26:3 i ngalo: “Loyi wa mbilu yi tiyileko u ta mu veka kuruleni, u ta mu nyika kurula hakuva i tsumba wena.” Hikwalaho, tsumba Jehovha u tlhela u londzowota a tindlela leti a ti tirisako kasi ku ku vhuna. Loku u maha lezvo, u ta kuma ntamu hambu zvikhatini zva zvikarato.