Laha hi ya ku hi tiva matshamela ya munhu wo kari, hi ya hi mu tiva khwatsi, niku a wunghana ga hina gi nga tiya nguvhu. Hi kufanana, laha hi ya ku hi tiva matshamela ya Jehovha, hi ta ya hi mu tiva khwatsi, niku a wunghana ga hina na yena gi ta tiya nguvhu. Ka matshamela wontlhe yo hlamalisa ya Nungungulu, ku na ni mune wa wona ma nga tshinya, ku nga lawa: ntamu, wutlhari, kululama, ni lirandzo.

‘Hosi Jehovha, hi wena u vangileko a tilo ni misava hi ntamu wa wena wa hombe.’ — JEREMIYA 32:17.

A ntamu wa Nungungulu wa woneka ka lezvi a zvi vangileko. Hi cikombiso, loku u huma lahandle hi nguva ya cimumu, hi siku ku hisako khwatsi, zvini u zvi zwako lomu mirini wa wena? Uzwa kuhisa ka gambo. Hi lisine, lezvi u zvi zwako i ntamu wa ku vanga zvilo lowu Jehovha a nga nawo. A gambo gi hisa ku kota kwihi? Ku wuliwa lezvaku laha ka cinya ca gona ku hisa ku chikela kwalomo ka 15 000 000°C. Segundo ni segundo, a gambo gi humesa ndzilo wo ringana ni lowu wu humako loku ku buwuka mabhomba nuclear ya talela ga cima.

Hambulezvo a gambo gi tsongwani loku hi gi fananisa ni tinyeleti tin’wani ta tsandza-vahlayi ti nga kona le tilweni. A titlhari ta siyensiya ti alakanyela lezvaku a yin’we ya tinyeleti ta hombe ti nga kona, yi vitaniwako ku UY Scuti, yi anamile nguvhu laha ka kuza yi hundza a gambo hi cipimo ca 1700 wa makhati. Loku a nyeleti leyo va nge i UY Scuti yi wova laha ku nga ni gambo, yi wa ta fenengeta misava yi tlhela yi hundza ni linya leyi a planeta Júpiter yi rendzelekako ka yona. Kuzvilava lezvo zva hi vhuna ku ma zwisisa khwatsi a magezu ya Jeremiya  ya ku Jehovha Nungungulu i vangile matilo ni misava — a zvilo zvontlhe — hi ntamu wakwe wa hombe.

Hi vhunekisa kuyini hi ntamu wa Nungungulu? Kasi zvi koteka ku hi hanya, ku laveka lezvi Nungungulu a zvi vangileko, zvo kota gambo ni zvontlhe zvi nga laha misaveni. A ku hundza lezvo, Nungungulu i tirisa ntamu wakwe kasi ku vhuna mun’we ni mun’wani wa hina. I zvi mahisa kuyini? Ka zana ga malembe go sangula, Nungungulu i mu nyikile ntamu Jesu kasi a maha mitiro yo hlamalisa. Hi gondza lezvi: “A zvikhumu makunu zva wona ni zvilima zva famba, a vahlokonho va hanyiswa ni lava vofa tindleve va ingisa, a vafileko va vhuxiwa.” (Matewu 11:5) Ahati ka hina inyamutlha ke? A Bhibhiliya gi li: “Wa nyika ntamu ka lava va rerekileko.” Gi tlhela giku: ‘Lava va lavelelako Jehovha va ta kuma ntamu muswa.’ (Isaya 40:29, 31) Nungungulu a nga hi nyika “ntamu wa hombe wo hundza wa munhu” kasi hi zvi kota ku lwisana ni zvikarato ni tixanisa kutani ku zvi timisela. (2 Va Le Korinte 4:7) Xana lezvo zva ku kuca kuva ni wunghana na Nungungulu, loyi a hi randzako nguvhu laha ka kuza a tirisa ntamu wakwe kasi ku hi vhuna wutomini ga hina ke?

‘Jehovha, yi talisile kuyini a mitiro ya wena! U yi mahile yontlhe hi wutlhari.’ — LISIMU 104:24.

Laha hi ya ku hi gondza nguvhu hi lezvi Nungungulu a zvi mahileko, hi ya hi gi hlamala nguvhu a wutlhari gakwe. Hi lisine, a titlhari ta siensia ta hlola zvivangwa zva Jehovha ti guma ti gondza zvokari ka zvivangwa lezvo, ti kopiyara lezvi zvi nga mahiswa zvona, kasi ti chukwatisa lezvi ti zvi mahako. A wutlhari legi va gi kopiyarako ka zvivangwa lezvo, va gi tirisela ku maha zvilo — kusukela ka lezvi zva zvi tsongwani zvo kota tihlo ga muchini wa ku susa mifota kala ka lezvi zva hombe zvo kota miavhiyawu.

Hambulezvo, a wutlhari ga Nungungulu ga hombe nguvhu ni go hlamalisa gi woneka ka lezvi a nga wu mahisa zvona miri wa hina. Hi cikombiso, hi nga alakanyela lezvi a miri wa n’wanana wu sangulisako zvona ni lezvi wu kulisako zvona. A timhaka tontlhe ti sangula laha a mbewu ya wanuna yi tlhanganako ni tandza ga wasati (célula fecundada); hi kwalomo ku nga ni zvileletelo zvontlhe zva lezvi a munhu a to tshamisa zvona loku a pswaliwa (código genético). A célula leyo yi ti avanyisela hi ti célula to tala ti wonekisako ku khwatsi ta fana. Kanilezvi hi cikhati ci faneleko, a ti célula leto ti sangula ku tshama hi mitlawa, ku pswaleka mitlawa yo tala nguvhu ya ti célula, yo kota ti célula ta nkhata, ti célula ta wongo, ni ti célula ta marambu. Andzhako ka cikhatanyana, ku kumeka zvipandze zva miri zvi tlhela zvi sangula ku tira. Ndzeni ka 9 wa tihweti basi, a célula leyo yo sangula, yi endzeleka yi maha miri wa n’wanana wu wumbiwako hi tibhiliyoni ta ti célula. A ku wona wutlhari ga tshamela lego lomu ka zvivangwa zva Jehovha zvi maha votala va yima ni mutsali wa Bhibhiliya loyi a ngaku: ‘Ndza ku dhumisa hi kota ya ku ndzi wumba ka wena ku rewukisako, a mitiro ya wena ya hlamalisa.’ — Lisimu 139:14.

Hi vhunekisa kuyini hi wutlhari ga Nungungulu? A Muvangi wa hina wa zvi tiva lezvi zvi lavekako kasi hi tsaka. Kota lezvi a tivako nguvhu a tlhela a zvi zwisisa khwatsi zvilo, hi nga kuma wusungukati ga gi nene nguvhu lomu ka Mhaka yakwe, a Bhibhiliya. Hi cikombiso, gi hi kuca lezvi: “Simamani ku . . . tsetselelana.” (Va Le Kolosi 3:13) Xana lego wusungukati ga gi nene ke? Ina. A vadhokodhela va komba lezvaku a ku tsetselela zvi  nga maha ku a munhu a etlela wurongo go nandziha zvi tlhela zvi maha ku a nkhata wu famba khwatsi, wu nga tsutsumi nguvhu. Zvi nga tlhela zvi maha ku a munhu a ngavi ni gome ni mababyi man’wani. Nungungulu i na ni wutlhari niku munghana wo khatala, loyi a nga tshukiko a tsika ku hi nyika wusungukati gi hi vhunako. (2 Timote 3:16, 17) Maku, a wu zvi lavi kuva ni munghana wo fana ni loye ke?

‘Jehovha wa randza kululama.’ — LISIMU 37:28.

Contlhe cikhati Nungungulu i maha zva zvi nene. Hi lisine, “a kubiha ku le kule na Nungungulu, ni kugoha a ku kona ka Nyamintamu”. (Joba 34:10) A kulamula kakwe ku lulamile, a ku fana ni lezvi a nga wula mutsali wo kari wa tisimu laha a nga wulawula hi Jehovha, aku: “U ta lamula matiko hi nongameto.” (Lisimu 67:4) Kota lezvi ku nga ku ‘Jehovha i cuwuka mbilu’, contlhe cikhati wa zvi kota ku tiva leyi yi nga lisine a tlhela a lamula khwatsi; a nge tshuki a fayeliselwa hi kuxengetela ka vanhu. (1 Samuweli 16:7) A ku hundza lezvo, Nungungulu wa gi wona wubihi gontlhe ni wukanganyisi gi mahiwako laha misaveni, niku i tsumbisile ku zvezvanyana “a vakubiha va ta susiwa laha misaveni”. — Mavingu 2:22.

Hambulezvo, Nungungulu a hi mulamuli wa xapi loyi a tshamako na dembetela ku tsayisa vanhu. Wa va mahela wuxinji loku zvi fanela. A Bhibhiliya gi li: “Nungungulu i na ni wuxinji ni tipswalo.” Lezvo i zvi maha ni ka lava vo biha loku va ti sola hi mbilu yontlhe. Vakahina, loko a hi kululama ka lisine ke? — Lisimu 103:8; 2 Pedro 3:9.

Hi vhunekisa kuyini hi kululama ka Nungungulu? Mupostoli Pedro i te: “Nungungulu a nga na cihlawulela, kanilezvi ka tixaka tontlhe loyi a mu chavako ni ku maha zvo lulama wa amukeleka kakwe.” (Mitiro 10:34, 35) Ha vhuneka hi kululama ka Nungungulu hakuva a nga tshuki ava ni cihlawulela kutani ku wona vanhu vo kari na va hi va lisima ku hundza van’wani. Kani hi va hlonge muni, kani hi va tiko muni, kani hi pswaliwa kwihi, kani hi gondzile kala kwihi, kani hi zvisiwana kutani hi ganyile, hontlheni a nga hi tsakela a tlhela a vhumela ku hi mu khozela.

Kota lezvi Nungungulu a lavako ku hi zwisisa kululama kakwe hi tlhela hi vhuneka hi kona, i hi vangile na hi hi ni livhalo. A Bhibhiliya gi wulawula hi livhalo kota  nayo wu ‘tsalilweko timbilwini ta hina,’ lowu wu ‘mahako wukustumunyu’ loku a mahanyela ya hina ma hi ma nene kutani ma bihile. (Va Le Roma 2:15) Maku, a livhalo la hina li hi vhunisa kuyini? Loku a livhalo li gondzisilwe khwatsi, li nga hi kuca ku potsa zvimaho zvi nga lulamangiko kutani lezvi zvi nga hi vangelako zvikarato. Niku loku hi maha cihoxo, li nga hi kuca ku hi ti sola hi lulamisa laha ku lavekako. Hakunene, ha vhuneka loku hi zwisisa kulamula ka Nungungulu, niku lezvo zvi tlhela zvi hi kuca ku hiva vanghana vakwe!

“Nungungulu lirandzo.” — 1 JOHANI 4:8.

Nungungulu i na ni ntamu, ni wutlhari, ni kululama. Kanilezvi a Bhibhiliya a gi wuli ku i ntamu, wutlhari, ni kululama. Go wula ku Nungungulu lirandzo. Hikuyini? Hakuva hi wula lisine loku hiku i maha zvilo hi ntamu wakwe, a wutlhari gakwe ni kululama kakwe zvi mu vhuna ku tiva lezvi a to zvi mahisa zvona. Kanilezvi, a lirandzo lakwe hi lona li mu kucako ku maha zvokari. Zvontlhe lezvi Jehovha a zvi mahako i kuciwa hi lirandzo.

Hambu lezvi ku nga ku Jehovha a nga vhumali nchumu, a lirandzo lakwe li mu kucile ku vanga vanhu ni tingilozi. A vanhu ni tingilozi, va nga vhuneka va tlhela va ti buza hi lirandzo ni kukhatala ka Nungungulu. I longisele misava yi tshamiseka khwatsi kasi a zvivangwa zvakwe zvi hanya ka yona, lezvo na a nga feli ku wuyelwa. Ahandle ka lezvo, wa ha simama ku kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe hi ku “tsuwukisa gambo gakwe ka vakubiha ni va va nene, a tlhela a nisa vhula ka valulamileko ni ka vangalulamangiko”. — Matewu 5:45.

A zvi nyimi laho. “Jehovha i na ni tipswalo ta hombe ni wuxinji.” (Jakobe 5:11) Lava hakunene va lavako ku gondza va mu tiva va tlhela va lava ku maha vanghana vakwe, i kombisa lezvaku wa va randza, niku i cuwuka vanhu lavo hi mun’we mun’we. Hi lisine, wa ‘khatala’ hi wena. — 1 Pedro 5:7.

Hi vhunekisa kuyini hi lirandzo la Nungungulu? Ha xalala a cikhati hi wonako lezvi gi nga sasekisa zvona gambo loku gi pela, ni loku hizwa cin’wanana na ci hleka. Ha tsaka loku hi randziwa hi xaka ga hina. Zva koteka ku a zvilo lezvo na zvi nga hi zva lisima. Kanilezvi zvi engetela litsako wutomini ga hina.

Ha vhuneka kambe hi mukombelo. Leyo i ndlela yin’wani leyi Nungungulu a kombako hi yona ku wa hi randza. A Bhibhiliya gi hi kuca giku: “Mu nga karateki hi nchumu, kanilezvi timhakeni tontlhe tivisani Nungungulu zvontlhe lezvi zvi mu karatako hi ku kombela ni ku khongotela, na mu kari mu bonga.” A ku fana ni papayi wa lirandzo, Nungungulu i lava lezvaku hi mu bikela zvikarato zva hina zvontlhe kasi a hi vhuna. Kota lezvi Jehovha a hi randzako na a nga feli ku wuyelwa, i tsumbisa ku loku hi tsutsumela ka yena i ta hi nyika “kurula . . . loku ku hundzako a kupima kontlhe”. — Va Le Filipi 4:6, 7.

Andzhako ka loku hi wulawulile hi matshamela-tshinya ya Nungungulu — a ntamu, ni wutlhari, ni kululama, ni lirandzo — xana zvi ku vhunile ku mu tiva khwatsi Nungungulu? Kasi ku tiva zvin’wani zvi to maha ku u engetela ku mu tsakela, hi kombela lezvaku u gondza lezvi a zvi mahileko ni lezvi a ha to zvi maha kasi ku ku vhuna.