1-2. a) Hikuyini hi kalako hi nga hlamali loku a mufumo wu hi betela ku khozela Jehovha? b) Hi ta wulawula hi yini ka ndzima leyi?

HI 2018, a vahuweleli va 223 000 ni ku hundza va wa hanya ka matiko lawa a mufumo wu hi betelako ku khozela Jehovha, kutani wu hi vekelako mimbhingano yo tala ka lezvi hi nga zvi mahako ntirweni wa hina wa wuKristu. Lezvo a zvi hi hlamalisi. Kota lezvi hi zvi gondzileko ka ndzima ya cigondzo 27, a maKristu ya lisine ma zvi tiva ku ma ta xanisiwa. (2 Tim. 3:12) Ni kwihi lomu hi hanyako kona, a mifumo ya tiko legi yi nga tshuka yi hi betela ku khozela Nungungulu wa hina wa lirandzo, Jehovha — lezvo na hi nga zvi rindzelangi.

² Loku a mufumo wa lomu u hanyako kona wu sangula ku mu betela ku khozela Jehovha kuzvilava u nga ha ti wutisa lezvi: ‘Jehovha i no hi tsika ke? A mufumo wu ta fuvisa a wukhozeli ga Jehovha? Ndzi fanele ku rura ndziya ka tiko gin’wani, lomu ndzi toya khozela Jehovha na ndzi tlhatlhekile?’ Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi zviwutiso lezvo. Hi ta tlhela hi bhula hi mitlhamu leyi hi faneleko ku ti wonela ka yona ni lezvi hi nga simamisako zvona hi khozela Jehovha hambu loku hi betelwa.

3. Hi kuya hi 2 Va Le Korinte 11:23-27, tixanisa muni leti mupostoli Pawule a kumeneko nato? Hi gondza yini ka cikombiso ca Pawule?

³ Loku a mufumo wu hi betela ku khozela Jehovha, hi nga phazama hi pimisa lezvaku Nungungulu a nga ha hi tsakeli. Kanilezvi, alakanya lezvaku a kuxanisiwa a zvi wuli ku Jehovha i hi kwatele. Ehleketa hi cikombiso ca mupostoli Pawule. A zvi kanakanisi a ku Nungungulu i wa tsaka hi yena. Pawule ive ni thomo  ga ku tsala a 14 wa mapapilo ya Mitsalo ya ciGreki ya wuKristu a tlhela ava mupostoli wa vamatiko. Hambulezvo, i xanisilwe yi nga chayi. (Lera 2 Va Le Korinte 11:23-27.) Ka cikombiso leci ca mupostoli Pawule, hi gondza ku Jehovha wa vhumelela ku a malandza yakwe yo tsumbeka ma xanisiwa.

4. Hikuyini a tiko gi hi vengako?

⁴ Jesu i tlhamusele ku hikuyini hi faneleko ku rindzela ku vhukelwa. I te hi ta vengiwa hakuva a hi va tiko. (Joh. 15:18, 19) Loku hi xanisiwa a zvi wuli ku Jehovha a nga ha hi katekisi. Kanilezvi, cikombiso ca ku hi maha zvo lulama!

5. A vanhu va na ni ntamu wa ku fuvisa wukhozeli ga Jehovha ke? Tlhamusela.

⁵ A ku na munhu a nga ni ntamu wa ku fuvisa wukhozeli ga Jehovha, a Nungungulu wa Ntamu-wontlhe. A votala va zvi pimile, kanilezvi va zetile. Wona lezvi zvi nga humelela ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava Yontlhe. Cikhatini leco, a mifumo ya matiko yo tala yi xanisile a vanhu va Nungungulu ku ku phu. A ntiro wa Vakustumunyu va Jehovha wu wa betelwa le Alemanya hi partidho ya vaNazi, wu tlhela wu betelwa kambe hi mifumo ya le Austrália, ni le Canadá, ni matiko man’wani. Le Alemanya, a partidho ya vaNazi yi no betela a Vakustumunyu lezvaku va khozela Jehovha. Le Austrália ni le Canadá, a mufumo wu no maha zvezvo. Hi nga wona lezvi zvi nga humelela. A cikhati yi nga sangula yimpi hi 1939, ku wa hi ni 72 475 wa vahuweleli misaveni yontlhe. Hambulezvo, a mibiko yi komba lezvaku kumbheleni ka yimpi hi 1945, ku wa hi ni 156 299 wa vahuweleli — lezvo zvi mahekile hi ku katekisiwa hi Jehovha. A ntsengo wa vahuweleli wu wa wuyetilwe kumbiri ni ku hundza.

6. Zvilo muni zva zvi nene zvi nga mahekako loku a mufumo wu sangula ku hi vhukela? Nyika cikombiso.

⁶ A kuxanisiwa zvi nga hi vhuna ku ti yimisela ku tirela Jehovha na hi nga chavi nchumu — wutshan’wini ga ku hi tsema hlanha. Hi cikombiso, a patswa wo kari wu nga hi ni cifanyana, wu wa hanya ka tiko legi a mufumo wu nga sangula ku betela ntiro wa hina. Wutshan’wini ga ku tsemeka hlanha hi kuchava, a patswa lowu wu no teka wuphayona. A sati wa kona i tsikile ni ntiro wakwe wa ku ti hanyisa wo holela khwatsi. A nuna wa kona i wulile lezvaku a kubetelwa loko ku mahile vanhu vo tala va lava ku tiva zvin’wani hi Vakustumunyu va Jehovha. Lezvo zvi wa maha ku zvi mu olovela ku sangulisa zvigondzo zva Bhibhiliya. A kubetelwa kuve ni bhindzu ga gi nene ni ka van’wani. A dhota go kari ka tiko lego gi wulile lezvaku a kutala ka lava va nga nyimile ku  tirela Jehovha va vhuxetele kuya mitlhanganweni ni kuchumayeleni.

7. a) Zvini hi gondzako ka bhuku ga Levhi 26:36, 37? b) U ta maha yini loku a mufumo wu hi betela ku khozela Jehovha?

⁷ Loku a valala va hina va hi betela ku khozela Jehovha, va rindzela ku hi woma hi kuchava. Ahandle ka ku hi betela, va nga ha hangalasa mawunwa hi hina, va rumela maphoyisa ma ta secha mimiti ya hina, va hi yisa matribhunali, hambu ku vhalela vokari va hina paxweni. A cikhati va vhalelako vokari va hina, va rindzela ku hi ta rurumela hi kuchava. Loku hi wo vhumela ku chaviselwa hi vona loku va hi dzukisela, hi wa to sangula ku ti betela ha hoce a ku khozela Jehovha. Hi wa nga ta xalala loku hi wo fana ni lava va kumbukiwako ka bhuku ga Levhi 26:36, 37. (Lera.) Hi nga ta vhumela ku hola kutani ku tsika ku khozela Jehovha hi kota ya ku chava. A hi rurumeli hi ku chava. Hi tsumba Jehovha hi mbilu yontlhe. (Lis. 27:1) Hi hlota wurangeli ga Jehovha hi mukhongelo. Ha zvi tiva khwatsi ku loku Jehovha a hi vhuna, a ku na mufumo wu nga ni ntamu wa ku hi vhalela ku simama hi tsumbeka ka yena hi mu kukhozela. — Mah. 13:6.

8-9. a) Ciboho muni a mun’we ni mun’wani kutani hloko ya ngango yi faneleko ku ti mahela? b) Cini ci to vhuna munhu a ku a ti mahela ciboho ca wutlhari?

⁸ Loku a mufumo wa lomu u hanyako kona wu mu betela ku khozela Jehovha, u nga ti wutisa ku u fanele ku rura uya ka tiko gin’wani lomu u toya khozela Jehovha na u tlhatlhekile ke. Leco ciboho ca wena; u nga ta mahelwa hi mun’wani. A vokari va nga zvi wona na zvi vhuna a ku ranga hi ku ehleketa hi lezvi a maKristu ya zana ga malembe go sangula ma nga maha a cikhati ma nga xanisiwa. Andzhako ka loku a valala vabye va dayile Stefani hi maribye, a vapizani va nga hi Jerusalema va no hangalaka vaya Judhiya ni Samariya; a van’wani va zile va chikela ni le Fenikiya, ni le Kupero, ni le Antiyokiya. (Mat. 10:23; Miti. 8:1; 11:19) Hambulezvo, a van’wani va nga ha wona lezvaku andzhako ka loku a maKristu ya zana ga malembe go sangula ma xanisilwe ka khati gin’wani, mupostoli Pawule i hlawulile ku simama a chumayela kwalomu va nga betelwa kona. I vekile wutomi gakwe mhangweni hi ku fela ku chumayela mahungu ya ma nene ni ku tiyisa vamakabye va nga kari va xanisiwa ku ku phu. — Miti. 14:19-23.

⁹ Hi gondza yini ka matimu lawa? A hloko yin’we ni yin’wani ya ngango yi fanele ku ti mahela ciboho xungetano hi ku rura. Kanilezvi yi fanele ku sangula hi ku khongela ni ku ehleketa khwatsi hi ciyimo ca ngango wa yona ni wuyelo gi tova kona loku va rura — wuyelo ga gi nene ni ga hava. Ka mhaka leyi, a muKristu mun’we ni mun’wani i fanele ku “rwala a ndzhwalo wakwe yena n’winyi.” (Gal. 6:5) Kani a muKristu i maha ciboho muni, hina van’wani a hi ngheni ka zvona.

10. Zvileletelo muni hi to nyikiwa hi hofisa ya ravi ni madhota?

¹⁰ U nga simamisa kuyini ku khozela Jehovha a mufumo na wu hi betela? A hofisa ya ravi yi ta nyikela zvileletelo ka madhota ya bandla ga n’wina ni mawonela ya ma nene xungetano hi lezvi mu to zvi kumisa zvona zvakuga zva moya, lezvi mu to khozelisa zvona, ni lezvi mu to chumayelisa zvona. Loku zvi nga koteki ku a hofisa ya ravi yi bhulisana ni madhota, a madhota ma ta vhuna wena ni bandla gontlhe lezvaku mu simama ku khozela Jehovha. Ma ta mu nyika zvileletelo zvi zwananako ni Bhibhiliya ni mabhuku ya hina ya wuKristu. — Mat. 28:19, 20; Miti. 5:29; Mah. 10:24, 25.

11. Hikuyini u nga tiyisekako lezvaku contlhe cikhati u tava ni zvakuga zva moya? Wena ke, zvini u nga mahako kasi ku vhikela a zvakuga lezvo?

¹¹ Jehovha i tsumbisile lezvaku a malandza yakwe  ma taga khwatsi hi tlhelo ga moya. (Isa. 65:13, 14; Luka 12:42-44) Hikwalaho, tiyiseka lezvaku a hlengeletano yakwe yi ta maha zvontlhe zvi kotekako kasi ku ku tiyisa hi tlhelo ga moya. Wena ke, zvini u nga mahako? Loku hi kari hi vhukelwa, lava wutshamu ga gi nene kasi u fihla Bhibhiliya ga wena ni man’wani mabhuku. Ti wonele! U nga tshuki u veka mabhuku lawo ya lisima laha ka wutshamu zvi olovako ku ma kuma — kani ya ku gandliwa kani ma lomu ka michini. A mun’we ni mun’wani wa hina i fanele ku maha zvontlhe a zvi kotako kasi ku simama a tiyile hi tlhelo ga moya.

12. A madhota ma nga xaxametisa kuyini mitlhangano kasi hi nga poliwi hi valala va hina?

¹² Ahati a mitlhangano ya hina ya vhiki ni vhiki ke, hi ta yi mahisa kuyini? A madhota ma ta maha malulamiselo kasi a mitlhangano yi mahiwa hi ndlela ya ku zvi nga poliwi hi valala va hina. Ma nga mu leletela lezvaku mu tlhangana hi zvitlawana, kutani mu tlhela mu cicacica cikhati ni wutshamu legi mu tlhanganako ka gona. U nga vhikela vamakabye ni vontlhe va wonako mitlhangano hi ku wulawulela hasi loku uta ni loku u tlhela kaya. Kuzvilava zvi nga lava ku u bohisa ku khwatsi a wuyi mitlhanganweni kasi va nga ku poli.

13. Hi nga gondza yini ka cikombiso ca vamakabye va le kale ka União Soviética?

¹³ Xungetano hi ntiro wa kuchumayela, zvi taya hi ciyimo ca wutshamu gin’we ni gin’wani. Kota lezvi hi mu randzako Jehovha hi tlhela hi xalala hi ku bhula ni van’wani hi Mufumo, hi ta kuma ndlela ya ku chumayela. (Luka 8:1; Miti. 4:29) Laha a mutsali wa matimu wa ku hi Emily B. Baran a nga wulawula hi ntiro wa kuchumayela wa Vakustumunyu va Jehovha tikweni legi kale gi nga vitaniwa União Soviética, i te: “A cikhati leci a mufumo wu nga byela makholwa lezvaku a ma faneli ku chumayela van’wani hi lezvi va zvi kholwako, a Vakustumunyu [a va tsikangi] va wa bhula ni vaakelani vabye, ni vatiri-kuloni, ni vanghana. Laha va nga yisiwa cibhalweni hi kota ya ku chumayela, a Vakustumunyu va no chumayela a zvibochwa-kuloni.” Hambu lezvi a mufumo wa União Soviética wu nga kari wu va betela, a vamakabye va hina a va tsikangi ku chumayela. Wenawu ti yimisele a ku nga tsiki ku chumayela loku a mufumo wa lomu u hanyako kona wu tshuka wu betela a ku hi maha a ntiro wa hina!

14. A lisimu 39:1 li hi vhuna ku nga weli ka ntlhamu muni?

¹⁴ Ti wonele ku paluxa zvihundla. Loku a mufumo wu kari wu hi vhukela wu betela a ntiro wa hina, hi fanele ku tiva ‘a cikhati ca ku miyela.’ (Mutsh. 3:7) Hi fanele ku hlayisa cihundla, co fana ni mavito ya vamakabye, lomu hi mahelako kona mitlhangano, lezvi hi chumayelisako zvona, ni lezvi hi zvi kumisako zvona a zvakuga zva moya. A zvilo lezvo hi nga ta byela vanhu va tirako mufun’weni, ne vanghana va hina kutani  maxaka — va hanyako kwalomu hi nga kona kutani ka matiko man’wani. Loku hi tshuka hi phazama ka mhaka leyi, hi ta kelela a vamakabye va hina. — Lera Lisimu 39:1.

15. Zvini lezvi Sathani a to kho a zama ku maha cikari ka hina, niku hi nga wu potsisa kuyini a ntlhamu wakwe?

¹⁵ U nga tsiki zvikarato zva zvitsininani zvi hi avanyisa. Sathani wa zvi tiva ku loku a muti wu ti pandza ha woce wu ti vhukela, wu nga ta pindzuka. (Mar. 3:24, 25) Hi cigelo leco, i ta ku kho a hi gumulisa tihloko, na a zama ku hi avanyisa; lezvo na a rindzela ku hi sangula kulwa hi ca ka hina, wutshan’wini ga ku hi bohana hiva nyandza yin’we hilwa naye.

16. Cikombiso muni ca ci nene leci makabye Gertrud Poetzinger a hi vekeleko?

¹⁶ Hambu maKristu ma buvhileko ma fanele ku ti wonela kasi ma nga weli ka ntlhamu lowu. Wona cikombiso ca vamakabye vambiri va cisati va nga totilwe hi moya wo basa, ku nga Gertrud Poetzinger na Elfriede Löhr. Va wa vhalelwe zvin’we paxweni ni vamakabye van’wani le cibhalweni livaleni la vaNazi. Gertrud i no sangula ku lusela Elfriede hi tikanelo to tiyisa leti a nga vekela vamakabye van’wani le paxweni. Hi ndzhako ka cikhati, Gertrud i no tizwa nandzu, a guma a kombela Jehovha lezvaku a mu vhuna. I tsalile lezvi: “Hi fanele ku gondza ku vhumela loku a van’wani va hi ni wutlhari a ku hundza hina kutani va hi ni malungelo a ku hundza hina.” I ci hlulisile kuyini a ciluse cakwe? Gertrud i no sangula ku veka kupima ka matshamela ma nene ya Elfriede ni cinghana leci a nga hi naco. Lezvo zvi mu vhunile ku vhuxeta wunghana gakwe na Elfriede. Hi wumbiri gabye va ponile lomu livaleni la xanisa, va tlhela va tirela Jehovha hi kutsumbeka kala va mbheta ntiro wabye laha misaveni. Loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku lulamisa zvikarato zva hina ni vamakabye, hi nga ta wela ka ntlhamu wa ku nga zwanani. — Kol. 3:13, 14.

17. Hikuyini hi faneleko ku landzela zvileletelo zva hlengeletano ya Jehovha contlhe cikhati?

¹⁷ U nga ti byeli ku wa tiva. Loku hi landzela zvileletelo hi nyikiwako hi vamakabye vo tsumbeka lava va rangelako, hi ta potsa zvikarato. (1 Ped. 5:5) Hi cikombiso, ka tiko go kari a ntiro wa hina wu nga betelwa, a madhota ma leletele vahuweleli lezvaku va nga nyikeli mabhuku kuchumayeleni. Hambulezvo, a phayona go kari ga wanuna ka tiko lego, gi no ti byela ku gona ga tiva, gi se nyikela mabhuku. Zvini zvi nga humelela? Andzhakunyana ka loku yena ni vahuweleli van’wani va mbhetile ku chumayela cihundleni, a wuhosi gi no swe, gi va thethisa. Zvi wonekisa ku khwatsi kuve ni wokari wa le wuhosini a nga kari a va landza hi le ndzhako, a teketela wontlhe a mabhuku ma nga nyikelwe. Hi gondza yini ka tshango legi? Hi fanele ku landzela zvileletelo hambu loku hi zvi wonisa ku khwatsi a zvi zwisiseki. Contlhe cikhati Jehovha wa hi katekisa  loku hi tirisana ni vamakabye lava a va yimisileko kasi ku hi rangela. — Mah. 13:7, 17.

18. Hikuyini hi nga faneliko ku veka zvinaywanaywana zva masukelo?

¹⁸ U nga veki zvinaywanaywana zva masukelo. Loku a madhota ma veka zvinaywanaywana zva masukelo, ma bindzisela vamakabye. Makabye Juraj Kaminský, i alakanya lezvi zvi nga humelela le kale ka Checoslováquia a cikhati leci a mufumo wu nga betela ntiro wa hina. I li: “Andzhako ka loku a madhota yo tala ma khomilwe, a yokari ma nga sala ma rangela mabandla ni zvipandze ma no sangula ku veka zvinaywanaywana zva masukelo xungetano hi mahanyela, va xaxameta lezvi a vahuweleli faneleko ku maha ni lezvi va nga faneliko.” Jehovha a nga hi nyikangi fanelo ya ku va mahela zviboho van’wani. Loyi a vekako zvinaywanaywana zva masukelo, a nga vhikeli a vamakabye vakwe — o zama ku fumela a kukholwa kabye. — 2 Kor. 1:24.

19. A bhuku ga 2 Kronekele 32:7, 8 gi hi vhunisa kuyini a ku hi nga chavi hambu loku Sathani a hi vhukela?

¹⁹ Sathani, a nala wa hina wa hombe ka vontlhe, a nga ta tsika ku hlongolisela malandza ya Jehovha yo tsumbeka. (1 Ped. 5:8; Kuv. 2:10) Yena ni lava a tirisanako navo va ta zama ku hi tsikisa ku khozela Jehovha. Hambulezvo, a ku na cigelo ca ku hi rurumela hi ku chava! (Dhewu. 7:21) Jehovha i na hina, niku i ta simama ku hi seketela hambu loku a mifumo yi betela ntiro wa hina. — Lera 2 Kronekele 32:7, 8.

20. Zvini u ti yimiseleko ku maha?

²⁰ A hi tiyimiseleni ku pimanyisa cikombiso ca vamakabye va hina va zana ga malembe go sangula, lava va nga byela wuhosi ga masikwini yabye, vaku: “Lamulani hi n’wece loku zvi lulamile ka Nungungulu a ku ingisa n’wina ku hundza ku ingisa Nungungulu. Kanilezvi hina, hi nga ta tsika ku wulawula hi zvilo lezvi hi zvi wonileko ni ku zvizwa.” — Miti. 4:19, 20.