ZI WONEKISA ku khwatsi a ku na nchumu wunwani wu lavako nguvu a ku khatalelwa ku hunza xinwanana xa ha ku pswaliwako. A xikhati lexi hi nga pswaliwa, hi lo khegela nguvu ka wuvikeli ga vapswali va hina. Laha hi nga kari hi dhedha, hi wa kumana ni zilo zo kala ku toloveleka zo chavisa nguvu. Loku hi nga hi na vapswali va hina laha kusuhani, zi wa hi dzukisela. Kanilezi, loku mamani kutani papai a hi khoma hi woko, hi wa tizwa na hi vikelwe.

Wunwananeni ga hina, a kutshamiseka ka hina ku wa khegele nguvu ka liranzo ni ku tiyiswa loku hi nga ku kuma ka vapswali va hina. Laha hi nga zwisisa lezaku a vapswali va hina va hi ranza, lezo zi lo engetela kuva hi tizwa na hi vikelwe. Loku va hi dzunza hi lezi hi nga kari hi maha, zi wa hi tiyisa nguvu zi tlhela zi hi kuca ku simama ku maha za zi nene.

Laha hi nga kulanyana, a vanghana va hina kambe va engetele a kuva hi tizwa na hi vikelwe. Loku hi hi navo, hi wa tizwa na hi tshamisekile, niku zi wa hungula ku chava le xikoleni.

Hakunene, a maalakanyo lawo ma komba wunwanana gi nene. A vanana vo kari va na ni vanghana vatsongwani, niku a kutala ka vanana a va kumi ku khatalelwa ko nyawula hi vapswali vabye. “Xontlhe xikhati nzi wonako mifota ya mingango yi nga ni kuzwanana na yi tira zinwe, nzi alakanya lezi: ‘O, mayiwako loku ku wo khwatsi zi no mahisa zezo ka minawu a xikhati lexi nzi nga hi nwanana!’” ku wula Melissa. * Kuzilava wenawu u alakanya zalezo.

Kuzilava wunwananeni ga wena u wa nga tsumbiwi khwatsi. Zi ngava lezaku u wa nga tiyiswi hambu ku ranziwa. Za koteka a ku u alakanya a tiholova ta vapswali va wena leti ti nga va maha va hambana — na u ti nyika nanzu hi kota ya kuhambana loko. A xa kubiha nguvu, kuzilava a munwe wa vapswali va wena i ku mahele kubiha hi magezu kutani hi xiviri.

Xana a nwanana a nga vikelwangiko i tolovela ku maha yini? A vokari va ti nghenisela ka timbangi kutani ku nghena hi hloko mabyaleni wusweni gabye. A vanwani va ti patsa ni zigevenga kasi vava ni vanghana. A vaswa vanwani va nga sangula ku lava zigango, na va lava ku kombiswa liranzo. Kanilezi a liranzo lelo a li tsuwukelwi hi gambo, niku a kumbhela ka lona ku tolovela ku engetela a kubinza ka xiyimo.

A vaswa va nga hiko na wuvikeli lava va potsako a mitlhamu leyo ya hombe, va nga kula na va ti wonela hasi. Ana i ngalo: “Nzi lo chikelela magumo yaku a nzi vuni nchumu, hakuva hi zalezo mamani a nga tshama hi ku nzi byela. A nzi alakanyi ne khati ginwe  a nga tshuka a nzi dzunza kutani ku nzi kombisa liranzo.”

A ku nga hi na wuvikeli a zi vangiwi hi mawundlelwa ya hina ntsena. Hi nga ti zwisa lezo hi kota ya kutlhatlhiwa ka wukati ku hi bayisako nguvu, zikarato za ku khosahala, hambu ku karateka hi kucuwukeka ka hina. Kova ni xihi xigelo, xi nga hi susela litsako xi tlhela xi onha kuzwanana ka hina ni vanwani. Hi nga ku hlulisa kuyini a kutizwa loko?

Ngha hi tiva lezaku a xivuno xa kumeka. Ku na ni wokari a nga hi vunako hontlheni, loyi a zi lavako ku hi vuna — ku nga Nungungulu.

Hi ku tirisa muprofeti wakwe Isaya, Nungungulu i lo wula lezi: “U nga mbheli ntamu, hakuva nzi Nungungulu wa wena! Nzi ta ku tiyisa, nzi ku vunetela; Nzi ta ku seketela hi canja ga mina ga xinene ga kululama.” (Isaya 41:10, 13) A zo ku tiyisa hlana a ku tiva lezaku Nungungulu i lava ku hi khoma hi canja hi ndlela yo fananisa! A hi na xigelo xa ku karateka!

Lomu ka Biblia ku na ni zikombiso za vakhozeli va Nungungulu lava va nga hi ni kukarateka, kanilezi va gonzileko ku namarela ka woko Gakwe. Hana, a mamani wa Samueli i lo tizwa nanzu hi lezi a nga hi ngonwa. I wa tshama hi ku tseketselwa hi wungonwa gakwe. Kota wuyelo ga kona, Hana i wa tshama hi ku rila ni zakuga zi wa nga ngheni. (1 Samueli 1:6, 8) Kanilezi, anzhako ka loku a byelile Nungungulu a kukarateka kakwe, i wa nga ha karateki. — 1 Samueli 1:18.

Davida, a muyimbeleli wa Tisimu, yenawu a zikhati zinwani i wa tizwa na a nga vikelwangi. Hosi Saule i lo mu hlota hi malembe yo tala. Davida i lo huluka makhati yo tala, niku a zinwani zikhati i wa tizwa na a mitilwe hi zikarato zakwe. (Tisimu 55:3-5; 69:1) Hambulezo, i lo tsala lezi: “Nzi ta ti lata nzi etlela hi kurula, hakuva wena Jehova wa nzi vumela ku tshama kuponeni.” — Tisimu 4:8.

Hana na Davida va lo chulula a kukarateka kabye ka Jehova, niku i lo va khatalela. (Tisimu 55:22) Hina ke, hi nga zi mahisa kuyini lezo inyamutlha?

1. Gonza ku tsumba Jehova kota Papai.

Jesu i lo hi kuca ku tiva a Dadani wakwe, a nga “Nungungulu munwe wa lisine.” (Johani 17:3, NM) Mupostoli Paule i hi tiyisa aku: Nungungulu hi loyi “a nga hiku kule ka munwe ni munwani wa hina.” (Mitiro 17:27) Jakobe i lo tsala lezi: “Tshinelani ka Nungungulu, na yena i ta tshinela ka nwina.” — Jakobe 4:8.

A ku tiva lezaku hi na ni Papai a tshamako tilweni loyi a hi ranzako a tlhela a khatala hi hina i zambo ga lisima kasi ku hlula kukarateka. Lisine a ku zi teka xikhati kasi ku a munhu aza a zi wonisa lezo, kanilezi a votala va zi wona na zi vuna. Caroline i wula lezi: “Laha Jehova a nga maha Papai wa mina, nzi lo kuma munhu wa ku mu tlhatlhela xifuva xa mina. Lezo zi lo nzi nehela kurula ka hombe!”

Rachel i alakanya lezi: “Hi Jehova ntsena a nga nzi maha nzi tizwa na nzi vikelwe, a xikhati lexi nzi nga sala nzoce na nzi nga hi na vapswali va mina. Nzi wa bhula naye nzi tlhela nzi mu kombela lezaku a nzi vuna zikarato za mina. Niku i wa nzi vuna futsi.” *

2. Kuma ngango wa moya.

Jesu i gonzisile vapizani vakwe lezaku vamakabye. I lo va byela lezi: “Nwina nwentlhe mu vamakabye.” (Mateu 23:8) I wa lava lezaku a vapizani vakwe va lisine va ranzana, zonake va wumba lezi hi nga zi vitanako ku i ngango wa hombe wa moya. — Mateu 12:48-50; Johani 13:35.

Hakunene, a mabandla ya Timboni ta Jehova ma ti karatela ku kombisa liranzo ni ku tangalisa vontlhe va lumbako ngango wa lisine wa moya. (Maheberu 10:24, 25) A vanhu vo tala va wona a mitlhangano ya Bandla kota mafura ya ku holisa zilonza ni zifuta za timbilu tabye.

Eva i alakanya lezi: “Nzi vile ni munghana wo hlawuleka ka bandla ga mina, loyi a nga zwisisa khwatsi a kubayiseka ka mbilu ya mina. I wa nzi ingisela, a nzi lerela zokari, ni ku khongela na mina. I nzi tiyisile lezaku nzi wa nga hi nzoce. I wa pepisa moya wa mina hi ku nzi maha nzi phofula zontlhe zi nga nzi karata. Hi kota ya xivuno xakwe, nzi lo sangula ku tizwa na nzi tiyile nguvu.” Rachel i engeta aku: “Nzi lo kuma ‘mamani na papai’ lomu bandleni. Va lo nzi maha nzi tizwa na nzi ranziwa ni kuva nzi vikelwe.”

 3. Ranza vanwani u tlhela u va mahela wunene.

A ku kombisa liranzo ni wunene ka vanwani zi aka wunghana go tiya. Jesu i te ngalo: “Ku katekile ku nyika ku hunza ku nyikiwa.” (Mitiro 20:35) Niku hi ta wona lezaku laha hi ranzako nguvu, hi ta ranziwa nguvu kambe. Jesu i lo byela vapizani vakwe aku: “Nyikani, ku ta nyikiwa ka nwina.” — Luka 6:38.

Loku hi ranza hi tlhela hi ranziwa hi tizwa na hi vikelwe nguvu. Kota lezi a Biblia gi wulako: “A liranzo cima li nga ta fuva.” (1 Va Le Korinte 13:8) María i wula lezi a ti zwisako zona aku: “Nza zi tiva khwatsi lezaku a mawonela yo kari ya hava xungetano hi mina, a hi ya lisine. Nzi zama ku hlula mawonela lawo hi kuva nzi vuna vanwani nzi rivala za mina wutsumbu. Xontlhe xikhati nzi vunako vanwani nzi kuma litsako la hombe.”

A mazambo lawa ma tlhamuselweko laha hehla a hi ‘zilo za wuloyi’ zi nehako litsako la pinzukelwa. Kanilezi zi nga vuna nguvu. Caroline i wula lezi: “Nza tshuka nzi tizwa na nzi nga vikelwangi. Kanilezi zezi nza ti wona nzi hi wa lisima. Nza zi tiva lezaku Nungungulu wa khatala hi mina, niku nzi na ni vanghana vo tala lava vonawu va nzi mahako nzi tizwa na nzi vikelwe.” Rachel yenawu i zi wonisa lezo. I wula lezi: “Nza swireka makhati yo tala. Kanilezi nzi na ni vamakabye va moya va nga nzi nyikako wusungukati, lava va nzi vunako kuva ni mawonela ma nene. A ku tsika lezo, nzi na ni Papai wa le tilweni loyi nzi wulawulako naye siku ni siku. Lezo za nzi vuna nguvu.”

Ku na ni muri wa simasima kambe. A Biblia gi wulawula hi misava yiswa yi tako, lomu hontlheni hi to tizwa na hi vikelwe. A Mhaka ya Nungungulu yi tsumbisa lezi: A “munwe ni munwani i ta tshama lahasi ka vina wakwe, ni lahasi ka kuwu wakwe. A nga kona a ta nga va dzuxa.” (Mika 4:4) Ka xikhati lexo, i hava a to hi maha hi tizwa na hi nga vikelwangi ge hambu ku hi bayisa. Hambu zilo zo tshisa zi nga rivalekiko hi zi hanyileko, “zi nga ta ha alakanyiwa.” (Isaya 65:17, 25) Nungungulu ni N’wana wakwe, Jesu Kristu, va ta yimisa “kululama” ka lisine. A wuyelo ga kona ku tava ‘kululama ni kuvikelwa ka pinzukelwa.’ — Isaya 32:17.